ئازغۇن تور تۇراسى

 " دوكتۇر ئاشتى " ئاتالغۇسى ھەققىدە ئىككى ماقالە

مەن تور ئارىلاش ۋە ماتىرىيال كۆرۈش جەريانىدا تۆۋەندىكى ئىككى ماقالىنى ئۇچرىتىپ قالدىم. مەن ئۇ ئىككى ماقالىنى ئوقۇپ چىققاندىن كىيىن " دوكتۇر ئاشتى " ئاتالغۇسى ھەققىدە خېلى ئەتراپلىق تونۇشقا ئىگە بولدۇم. قارىسام بۇ ئىككىلى ماقالىدە ئانچە - مۇنچە كەمچىلىكلەر بار ئىكەن، لېكىن بۇ ئىككى ماقالە بىر-بىرنىڭ كەمچىلىكنى تولۇقلىيالايدىكەن. شۇنىڭ بىلەن مەندە بۇ ئىككى ماقالىنى بلوگىمغا جەم قىلىپ تورداشلارنى " دوكتۇر ئاشتى " ئاتالغۇسى توغرىسىدا، چۈشەنچىگە ئىگە قىلىش ئىستىكى تۇغۇلۇپ، ئىمتىھان ۋاقتىنىڭ يىقىنلىشىپ قالغانلىقىغا قارىماي تورخانىغا يۈگۈردۈم- دە ئىشنى باشلىۋەتتىم.

" دوكتۇر ئاشتى " دېگەن ئاتالغۇنى قوللانمايلى

غوجائەخمەت يۇنۇس

 جەمئىيەتنىڭ تەرەققى قىلىشىغا ئەگىشىپ، يېڭى- يېڭى شەيئىلەر ئۈزلۈكسىز بارلىققا كىلىپ تۇرىدۇ، بۇ يېڭى شەيئىلەرگە ئاقىدار يېڭى سۆز-ئاتالغۇلارنىڭ ئۈزلۈكسىز بارلىققا كېلىش، مۇقىملىشىش جەريانى بولىدۇ، ئۇلاردىن مۇۋاپىق قويۇلغانلىرى قوللىنىش جەريانىدا مۇقىملىشىدۇ. مۇۋاپىق بولمىغانلىرى قوللىنىش جەريانىدا ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ، توغرىسى مۇقىملاشتۇرىلىدۇ.

    ھازىر بەزى گېزىت- ژورناللىرىمىز، كىتاب- ماتىرىياللىرىمىز، رادىيو-تېلېۋىزىيە پىروەىراممىلىرىمىزدا " دوكتۇر ئاشتى " دەپ قوللىنىلىۋاتقان " پوسىتدوكتۇر" دېگەن ئاتالغۇنىڭ ئامرېكىدا پەيدا بولغانلىقىغا 132يىل بولغان بولسىمۇ، پوستدوكتۇرلۇق تۈزۈمىنىڭ تۈزۈمىنىڭ جۇڭگودا يولغا قويۇلغانلىقىغا ئاران 23 يىل بولدى. دېمەك بۇ تۈزۈم مەملىكىتمىز ئۈچۈن ئېيىتقاندا يېڭى ئىش. شۇڭا " پوستدوكتۇر " دېگەن ئاتالغۇنى " ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى" قاتارلىق ئىلگىرى نەشىر قىلىنغان لۇغەتلەرگە كىرگۈزۈلمىگەن.

   " پوستدوكتۇر " دېگەن ئاتالغۇ خەنزۇ تىلىدا 博士后دەپ ئاتىلىدۇ ۋە يېزىلىدۇ. بۇ ئاتالغۇ ئۇيغۇرچىدا 1992-يىلى 10- ئايدا " ئالىي دوكتۇر" دەپ بېكىتىلگەن. بۇ ئاتالغۇ بىر مەزگىل شۇنداق قوللىنىلغاندىن كىين " دوكتۇر" دېگەن ئىلمىلي ئۇنۋاننىڭ ئالىي، ئوتتۇرا، تۆۋەن دەرىجىلىكى بولمايدىغانلىقى كۆزدە تۇتۇلۇپ، 1993-يىلى " دوكتۇر ئاشتى" دەپ بېكىتىلگەن. " دوكتۇر ئاشتى" دېگەن ئاتالغۇدىن بۇنىڭ دوكتۇرلۇق ئىلمىي ئۇنۋانىدىن يۇقىرى تۇرىدىغان ئىلمىي ئۇنۋان مەنىسىنى بېرىدىغانلىقى " مانا مەن " دەپلا كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بۇ ئاتالغۇنىڭمۇ مۇۋاپىق قويۇلمىغانلىق ھېس قىلىنغان. ش ئۇ ئا ر مىللەتلەر تىل-يېزىق كومىتېتى 1994-يىلى بۇ ئاتالغۇنى ئىنگىلىزچە ئاتىلىشى بويىچە " پوستدوكتۇر" دەپ قوللىنىشىنى بېكىتكەن. شۇنىڭ بىلەن 1995-يىلىدىن 2004-يىلىغىچە نەشىر قىلىنغان " قېلىپلاشتۇرۇلغان ئاتالغۇلار لۇغىتى" ( مىللەتلەر نەشىرىياتى تەرىپىدىن 1995-يىلى9-ئايدا نەشىر قىلىنغان)، " خەنزۇچە- ئۇيغۇرچە قېلىپلاشتۇرۇلغان ئاتالغۇلار" ( شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى تەرىپىدىن 1999-يىل 4- ئايدا نەشىر قىلىنغان)، " خەنزۇچە- ئۇيغۇرچە قېلىپلاشتۇرۇلغان يېڭى سۆز-ئاتالغۇلار لۇغىتى"( شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشىرىياتى تەرىپىدىن 2004-يىل 9-ئايدا نەشىر قىلىنغان) ناملىق ئۈچ لۇغەتتە بۇ ئاتالغۇ بىردەك " پوستدوكتۇر" دەپ ئىلىنغان. بۇ ئۈچ لۇغەتنىڭ باش تەرىپىگە ش ئۇ ئا ر، مىللەتلەر تىل-يېزىق خىزمىتى كومېتىتى ۋە ش ئۇ ئا ر مىللەتلەر تىلىدىكى ئاتالغۇلارنى قېلىپلاشتۇرۇش بېكىتىش كومېتىتى تەرىپىدىن يېزىلغان " كىرىش سۆز" نىڭ ئاخىرىغا " بارلىق ئورۇن ۋە خادىملارنىڭ ئاتالغۇلارنى مۇشۇ لۇغەتتىكىسى بويىچە قوللىنىشىنى سورايمىز " دېگەن تەلەپ قويۇلغان. دېمەك " دوكتۇر ئاشتى " دېگەن ئاتالغۇنىڭ ئىستىمالدىن قالدۇرۇلغانلىقغا 14 يىل بولدى.

  ئەمدى " پوستدوكتۇر" دېگەن ئاتالغۇنىڭ كىلىپ چېقىشىى ، ئۇنىڭ بېرىدىغان مەنىسى ۋە پوستدوكتۇرلۇق تۈزۈمىنىڭ مەملىكىتىمىزدە يولغا قويۇلۇش جەريانى ئۈستىدە قىسقىچە توختىلىپ ئۆتەيلى...

پاكىت تەھلىلى(3)
بىر قۇتۇپقا ئېغىش كېسىلى: «ئۇيغۇرلارغا پەلسەپە كېرەكمۇ؟»

  2007 ـ يىلى «ئىزدىنىش» تورىدا «ئۇيغۇرلارغا پەلسەپە كېرەكمۇ؟» دېگەن تېمىدا ناھايىتى كەسكىن داۋاملاشقان، ئەمما نەتىجىسى كۆڭۈلسىز ئ...

ئۇيغۇرلاردا ئىجتىمائىيەت، ئادىمىيەت پەنلىرى مەسلىلىرى
  زۇلپىقار بارات ئۆزباش
مەزكۇر ئەسەر شىنجاڭ مەدەنىيەتى 2010 ـ يىل 4 ـ سانىدىن ئېلىندى

  1. مۇقەددىمە :تېمىغا كىرىش

پاكىت تەھلىلى(1)
مەن كۆرگەن دىسسېرتاتسىيە ياقلاش يىغىنى

  2009 ـ يىلى ماينىڭ ئاخىرى، ئىيۇلنىڭ باشلىرىدا ئانا يۈرتۇمدىكى ئىككى ئالىي مەكتەپتە بىر نەچچە ئاسپىرانتىنىڭ ماگىستىرلىق دىسسېر تاتسىيەسى ياقلاش يىغىنىغا قاتناشتىم.  بۇ يىغىن يازلىق كۈنىكول يۈرسىتىدىن پايدىلىنىپ ئۈرۈمگىچە كەلگىنىمگە ئىككى ھەپتىچە ۋاقىت بولغاندا ئۆتكۈزۈلدى. دەسلىپىدە دوستلىرىمدىن ۋە ئىدسسېتاتسىيە ياقلىماقچى بولغان بىر ـ ئىككى ئاسپىرنتتىن بۇ ئىلمىي پائالىيەتكە قاتنىشىش ھەققىدىكى ئۇچۇر ۋە تەكلىپتىن خەۋەر تاپقىنىدما ناھايىتى ئىۇرسەن بولدۇم. سەۋەبى، مەن ئۇ قېتىمقى دىسسېرتاتسىيە ياقلاش يىغىنىغا ياندىن قاتنىشىش ئارقىلىق نۆۋەتتىكى ئىجتىمائىيەت، ئادىمىيەت پەنلىرى تاتقىقاتىنىڭ ئەھۋالى ۋە يۈزلىىنىشى ھەققىدە يېڭى بىر چۈشەنچىگە ئىگە بولالايمەن، دەپ ئويلايتتىم؛ يەن ئەكېلىپ قېرانداشلىرىمنىڭ ئانا تىلدا ياقلىغان دىدسسېراتسىيىلىرى مېنى ھاياجانغا سېلىشى مۇمكىن ئىدى، دېگەندەك، 20 ـ 30 چە ئادەم ياتىدىغان چاققانغىنە بىر زالدا ئۆتكۈزۈلگەن بۇ ئىلمىي يىغىن ماڭا نۇرغۇن ھاياجانلىق خىيالنى ئاتا قىلدى. ئەمما مەن ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن بىر قانچە ئىشتىن ھەيران بولماي تۇرالمىدىم، بىرىنچىسى، دىسسېراتسىيەيىشىنى باشلىنىپ ئۇزۇن ئۆتمەي بىر نەچچە باھالىغۇچىنىڭ ئاسپىراتنلار ماقالە ئوقۇۋاتقاندا پۇرقىرىتىپ تاماكا چېكىپ كىچىككىنە زالنى ئىسقا تولدۇرۇۋېتىشى؛ ئىككىنچىسى، يېتەكچى ئوقۇتقۇچىلار ۋە ئاسپىرانتلارنىڭ ئىلىم تەتقىقاتىغا تۇتقان پوزىتسىيىسى؛ ئۈچۈنچىسى، بىر نەچچە ئاسپىرانتنىڭ دىسسېرتاسيەسىدىكى سەل قاراقا بولمايدىغان بىر قانچە خىل سەۋەنلىك. ..

بلوگبۇس سۇپىسىدىكى ئىزتىراپلىق ئويلار

  بلوگبۇس ئىلگىرى ئۆزىنىڭ ھەقسىزلىقى ، ئىشلىتىشكە قولايلقلىقى،ئۇيغۇرچىنى قوللايدىغانلىق بىلەن دىققىتىمىزنى تارىتقان، كۆڭلىمىزگە ياققان  ئىدى. مانا ئەمدى بەزى كودلارنى قوللىماسلىق، ھۆججەت يوللىغ...