ئەتتىرگۈل تارخ بلوگى

版权声明：转载时请以超链接形式标明文章原始出处和作者信息及本声明
logs/39675694.html

ﻫﻪﺑﯩﺒﯘﻟﻼ ﺋﯧﻠﻰ
(1)
15- 16- ئەﺳﯩﺮﻟﻪﺭﺩﻩ ئوﺗﺘﯘﺭﺍئاﺳﯩﻴﺎﺩﺍ ئەﯞﻟﯩﻴﺎ ئەﺯﺯﻩﻡ، ﻣﺎﺯﺍﻳﻰ- ﻣﺎﺷﺎﻳﯩﺨﻼﺭﻏﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺕ ﻫﻪﺩﺩﯨﺪﯨﻦ ﺯﯨﻴﺎﺩﻩ ﻛﯚﭼﯩﻴﯩﭗﻛﻪﺗﺘﻰ. ﻫﻪﺗﺘﺎ ئاﻳﺮﯨﻢ ﺷﻪﺧﯩﺴﻠﻪﺭﮔﻪ، ئۇﻻﺭﻧﯩﯔ ﻗﻪﺑﺮﻩ ﻣﻪﻗﺒﻪﺭﯨﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﭼﻮﻗﯘﻧﯘﭖ ﺳﻪﺟﺪﻩ ﻗﯩﻠﯩﺶ ئۇﻻﺭﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ﻗﯘﺭﺑﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻗﺘﯘﺭ >>ﺷﻪﺭﯨﯭﺕ<<  ﺑﯩﻠﯩﺸﺘﻪﻙ ﻫﻪﺭﻛﻪﺕ ﯞﻩ ﻫﺎﺩﯨﺴﯩﻠﻪﺭ ﻳﯧﯖﻰﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﺭﺩﻩ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﻐﺎ ﭼﯩﻘﺘﻰ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﻛﻪﯓ ﻛﯚﻟﻪﻣﺪﻩ ﻗﺎﻧﺎﺕ ﻗﺎﻧﺎﺕ ﻳﺎﻳﺪﻯ. ﺑﯘ ﻫﺎﻝ ﺗﻪﺑﯩﻰﺭﻩﯞﯨﺸﺘﻪ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﯩﯔ ﺟﻪﻧﯩﺒﯩﺪﺍ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻗﯩﺴﯩﻠﯩﭗ ﺳﯩﯖﯩﭗ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻳﯧﻴﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﺪﻯ.
       ﺋﯩﻤﺎﻡ ﺭﯨﺰﺍ (ئەﺭﻩﭖ ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ) ﺩﻩﭖ ئاﺗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺧﻮﺟﺎ ﻣﻪﺧﺪﯗﻡ (ﻣﻪﺧﺪﯗﻡئەﺯﺯﻩﻡ) ﯲﺯﯨﻨﯩﯔ ئەﯞﻟﯩﻴﺎ ﯞﻩ ئوﻟﯩﻤﺎﻟﯩﻖ ﺷﯚﻫﺮﯨﺘﯩﻨﻰ ﺑﯘﺧﺎﺭﺍﺩﺍ ﻗﺎﺯﺍﻧﻐﺎﻧﺌﯩﺪﻯ. ئۇ 15- ئەﺳﯩﺮﻧﯩﯔﺑﯧﺸﯩﺪﺍ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺧﺎﻧﻼﺭ ﯞﻩ ﺧﺎﻥ ﺟﻪﻣﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﭼﻪﻛﺴﯩﺰ ﻫﯚﺭﻣﯩﺘﯩﮕﻪ ﻧﺎﺋﯩﻞ ﺑﻮﻟﺪﻯ. ﺧﻪﻟﻖئۇﻧﻰ ئەﯞﻟﯩﻴﺎ ﺩﻩﭖ ﺑﯩﻠﯩﭗ ئۇﻧﯩﯖﻐﺎ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺕ ﯞﻩ ﺋﯧﻬﺘﯩﺮﺍﻡ ﺑﯩﻠﺪﯛﺭﯛﺷﺘﻰ. ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﯩﯔ ﺟﻪﻧﯘﺑﯩﺪﯨﻜﻰﻫﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﻳﯘﻗﯘﺭﻯ ﺗﻪﺑﯩﻘﻪ ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﻯ ئۇﻧﯩﯖﻐﺎ ﻫﻪﻡ ئۇﻧﯩﯔ ئاﺋﯩﻠﻪ ﺗﺎئاﺑﺎﺗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ئەﻫﻠﻰ ئەﻫﻴﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎﻧﯘﺭﻏﯘﻥ - ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻣﺎﻝ- ﻣﯜﻟﯜﻙ، ﻳﻪﺭ- ﺟﺎﻱ، ﭘﯘﻝ- ﭘﯘﭼﻪﻙ ﺳﻮﻏﺎ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﺑﯘ ﻫﺎﭘﯩﺰ ﺩﯗﻧﻴﺎﻧﯩﯔﻛﯜﭼﯩﺪﻩ ﺧﻮﺟﺎ (ﺧﻮﺟﺎﻡ) ﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺪﯨﻤﺎﺋﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺗﯘﺗﻘﺎﻥ ئوﺭﻧﻰ ﺑﯩﺮﺍﻗﻼ ﻛﯚﺗﯩﺮﯨﻠﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ. ﺩﯨﻨﯩﻲ، ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻯ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻠﯩﻘﻰ ﻗﻪﯞﻩﺗﻼ ﻣﯘﺳﺘﻪﻫﻜﻪﻣﻠﻪﻧﺪﻯ... ﺧﻮﺟﺎ ﻣﻪﺧﺪﯗﻣﻨﯩﯔﯞﺍﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ئۇﻧﯩﯔ ئوﻏﯘﻟﻠﯩﺮﻯ ﺧﻮﺟﺎ ﺋﯩﻤﺎﻣﻰ ﻛﺎﻻﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻮﺟﺎ ﺋﯩﺴﺎﻕ ﯞﻩﻟﻰ ئاﺗﯩﺴﯩﻨﯩﯔﺗﻪﺳﯩﺮﯨﺪﻩ ﻳﯜﺯ ﺗﺎﭘﺘﻰ ئۇﻻﺭ ﺗﻪﺳﻪﯞﯞﯗﭖ (ﺳﻮﭘﯩﺰﯨﻢ) ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﯞﻩ ﯲﺯﻟﯩﺮﻯ ﻳﺎﻗﻼﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺩﯨﻨﯩﻲ ئەﻗﯩﺪﯨﻠﻪﺭﻧﻰﻛﻪﯓ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺪﻩ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺪﯨﺪﻩ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﯩﺴﻰ ﯲﺯ ئەﺗﺮﺍﭘﯩﻐﺎ ﻣﯘﺭﺕ، ﻣﯘﺟﺘﻪﻫﯩﺪ، ﺩﻩﺭﯞﯨﺶﯞﻩ ﺳﻮﭘﯩﻼﺭﻧﻰ ﺗﻮﭘﻠﯩﺪﻯ. ﻛﯧﻴﯩﻨﭽﻪ ﺑﯘ ئاﻛﺎ- ئۇﻛﺎ ﺋﯩﻜﻜﻪﻳﻠﻪﻥ ئەﻳﻨﻰ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓﻣﯘﺳﯘﻟﻤﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺩﺍﻫﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﺪﻯ. ﺋﯩﻤﺎﻣﻰ ﻛﺎﻻﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺴﺎﻕ ﯞﻩﻟﯩﻨﯩﯔ ﯲﺯ ئاﻟﺪﯨﻐﺎﺗﻮﭘﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﻪﺭﻩﭘﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯ ﻛﯚﭘﯩﻴﯩﭗ ﺑﺎﺭﺍ- ﺑﺎﺭﺍ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ ﮔﻮﺭﻭﻫ ﺑﻮﻟﯘﭖ ئاﻳﺮﯨﻠﺪﻯ. ﺋﯩﻤﺎﻣﻰﻛﺎﻻﻥ ﺑﺎﺵ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﻪﺯﻫﻪﭖ <<ئاﻕ ﺗﺎﻏﻠﯩﻘﻼﺭ>> (ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺩﻩ) ﺋﯩﺴﺎﻕﯞﻩﻟﻰ ﺑﺎﺵ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﻪﺯﻫﻪﭖ «ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻘﻼﺭ » (ﻳﻪﻛﻪﻧﺪﻩ) ﺩﻩﭖ ئاﺗﺎﻟﺪﻯ. (ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺷﻪﻫﻪﺭﻧﯩﯔﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻥ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﻠﯩﺮﻯ ئاﻟﺪﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﺎﺵ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﻮﺷﯘﻟﯘﭖ ﻛﯚﭘﭽﯩﻠﻠﯩﻚ ئاﯞﺍﻡ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ئەﻧﻪ ﺷﯘﺋﯩﻜﻜﻰ ﺧﻮﺟﺎ ئەﺗﺮﺍﭘﯩﻐﺎ ﺑﯚﻟﯜﻧﯜﭖ ﮔﻮﺭﻭﻫﻠﯩﻨﯩﺸﯩﻐﺎ ﺗﯜﺭﯛﺗﻜﻪ ﺑﻮﻟﺪﻯ). ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻜﻰ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻧﯩﯔ « ئۇﻟﯘﻏﯟﺍﺭ ﻧﺎﻣﻠﯩﺮﻯ» ﺟﻪﻣﯩﻴﻪﺕ، ﺋﯩﺪﺍﺭﻩ، ﻣﻪﻣﯘﺭﻯ ﯞﻩ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ ﺋﯩﺸﻼﺭﻧﯩﯔ ﻫﻪﻣﻤﯩﺴﯩﮕﯩﭽﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗﻳﻪﺗﺘﻰ، ﭼﯜﻧﻜﻰ ﺟﺎﻣﺎئەﺕ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﻯ ﭘﯜﺗﯜﻟﻪﻱ ﺩﯨﮕﯜﺩﻩﻙ ﺷﻪﺭﯨﯭﺕ ئاﺳﺎﺳﯩﺪﺍ ﻣﺎﯕﻐﺎﭼﻘﺎ ﻫﻪﺭﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺑﯩﺮﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻨﻰ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻧﻰ ﻫﯚﻛﻤﻰ ﯞﻩ ئەﻣﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻳﺎﻗﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﻛﯧﻠﻪﺗﺘﻰ. ﺷﯘﻧﺪﺍﻕﻗﯩﻠﯩﭗ ﺧﻮﺟﺎ ئەﯞﻻﺗﻠﯩﺮﻯ ﻣﯜﻟﻜﻰ ﺋﯩﺪﺍﺭﻩﺗﻠﻪﺭﻧﻰ( ئوﺭﮔﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ) ئەﯓ ئاﻟﻰ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﻠﯩﻚ ﺑﺎﺷﻠﯩﻘﻠﯩﺮﻯﺑﻮﻟﯘﺷﻘﺎ ﺗﺎﻳﯩﻦ ﺗﺎﭘﺘﻰ .
(2)
      ﻛﯜﻧﺪﯨﻦ - ﻛﯜﻧﮕﻪ ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﯲﺯئاﺭﺍ ﺟﻪﯕﮕﻰ- ﺟﯩﺪﻩﻝ ﺑﯩﺘﻨﻪ- ﺋﯩﻐﯟﺍﺩﯨﻨﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﺩﺍﺋﯩﺮﻩ ﺗﺎﻟﯩﺸﯩﺶ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﭘﯜﺗﻜﯜﻝ ﺟﻪﻧﯘﺑﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺳﯜﻧﺌﻰ ﺭﻩﯞﯨﺸﺘﻪ ئەﻧﻪﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ ﮔﻮﺭﻭﻫﻘﺎ ﺑﯚﻟﯜﻧﯜﭖ ﻛﻪﺗﺘﻰ. ﻧﺎﺩﺍﻥ ﺧﻪﻟﻖ ﻛﯩﻢ ﺑﻪﺧﯩﺘﻠﯩﻚ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﯞﻩ ﺳﺎئاﺩﻩﺗﻠﯩﻚئاﺧﯩﺮﻩﺗﻨﻰ ﯞﻩﺩﻩ ﻗﯩﻠﺴﺎ، ﺷﯘﻧﯩﯔ ﻛﻪﻳﻨﯩﺪﯨﻦ ﺧﯘﺩﺩﻯ ﺑﯩﺮ ﻗﻮﺗﺎﻥ ﻗﻮﻱ ﭘﺎﺩﯨﺴﯩﺪﻩﻙ ئەﮔﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯟﯦﺮﻩﺗﺘﻰ، ئەﺯﯨﺰ ﺟﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﭘﯩﺪﺍ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭ ﺋﯩﺪﻯ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻻﺭ،  ﻣﯘﺳﺘﻪﺑﯩﺖ ﻳﯘﻗﯘﺭﻯ ﺗﻪﺑﯩﻘﻪ ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﻯﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ئاﺯﺍﺗﻠﯩﻘﻰ، ﺑﻪﺧﯩﺘﻠﯩﻚ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ﯴﭼﯜﻥ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﻫﻪﺭﻛﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ئەﭘﭽﯩﻠﻞﭼﺎﺭﯨﻠﻪﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯲﺯ ﻣﻪﻧﭙﻪئەﺗﻰ ﯴﭼﯜﻥ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﺎﺗﺘﻰ. ﺷۇﯖﺎ  ﯴﺯﻟﯜﻛﺴﯩﺰ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﺸﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﭘﺎﺭﺍﻛﻪﻧﺪﯨﭽﯩﻠﯩﻚﻫﯩﭽﺒﯩﺮ ﻣﻪﺳﻠﻪﻛﺴﯩﺰ ﯞﻩ ئاﻳﯩﻘﻰ ﭼﯩﻘﻤﺎﺱ ﺗﺎﻻﺵ - ﺗﺎﺭﺗﯩﺶ، ﻧﯩﺰﺍ ﺟﺎﯕﺠﺎﻟﻼﺭ ئاﻗﯩﯟﻩﺕ ﭼﻮﯓ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰﻏﻪﯞﻏﺎﻏﺎ ئاﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺴﯩﺪﻩ ﺯﻭﺭ ﻗﺎﻥ ﺗﯚﻛﯜﻟﯜﺵ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ. ﺑﯘﺗﻮﺧﺘﺎﯞﺳﯩﺰ ئۇﺭﯗﺷﻼﺭ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻯ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ﺯﻩﺋﯩﭙﻠﻪﺷﺘﻰ. ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ- ﺗﯜﻣﯜﻥﺟﺎﻫﺎﻟﻪﺗﻠﯩﻚ ﯲﺭﯛﭖ- ئاﺩﻩﺕ ﯞﻩ ﻣﯘﺳﺘﻪﺑﯩﺖ  ﺋﯩﺪﺍﺭﻩ ﺗﻪﺭﺗﯩﯟﯨﺪﻩ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰﺯﻩﺋﯩﭙﻠﯩﻜﻜﻪ ئۇﭼﺮﯨﺪﻯ. ﺋﯩﭽﻜﻰ -ﺗﺎﺷﻘﻰ ﯞﻩﺯﯨﻴﻪﺕ ﻣﯘﺭﻩﻛﻜﻪﭘﻠﻪﺷﺘﻰ، ئەﻣﯩﻠﻰ ﻛﯜﭺ ﺧﻮﺭﯨﺪﻯ. ﺑﺎﺭﺍ - ﺑﺎﺭﺍ ئەﻫﯟﺍﻝ ﺷﯘ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﮕﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻳﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺩﯨﻦ ﯞﻩ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ ﮔﻮﺭﻭﻫ ﺋﯩﺪﺍﺭﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭ ﺑﯩﺮ- ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﻮﺷﯘﻟﯘﭖ  ﻛﻪﺗﻤﯩﺴﯘﻥ ﯴﭼﯜﻥ،  ﻫﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﺗﻪﺭﻩﭖ ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﻯ ئاﻻﻫﯩﺪﻩ ﺭﻩﯕﻠﯩﻚ  ﯞﻩ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﯩﻚ ﻛﯩﻴﯩﻢ ﻛﯩﻴﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﺪﻯ (ﻣﻪﺳﯩﻠﻪﻥ: ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺋﯩﻤﺎﻣﻰ ﻛﺎﻻﻥ ئاﻫﺎﻟﯩﺴﻰ ئاﻕ ﻗﺎﻟﭙﺎﻕ ﻛﯩﻴﺴﻪ، ﻳەﻛﻪﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﺴﻬﺎﻕ ﯞﻩﻟﻰئاﻫﺎﻟﯩﺴﻰ ﻗﺎﺭﺍ ﻗﺎﻟﭙﺎﻕ ﻛﯩﻴﺪﻯ). ﻣﯘﻧﺎ ﺷﯘ ﺳﻪﯞﻩﭘﺘﯩﻦ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﯞﻩ ﻳﻪﻛﻪﻥ ئەﺗﺮﺍﭘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻳﻪﺭﻳﺎﻛﻰ ﺗﺎﻏﻼﺭﻧﯩﯔ  ﻗﯘﺭﯗﻟﯩﺸﯩﻐﺎ ﻗﺎﺭﺍﭖ، ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺗﻪﺭﻩﭖﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﻯ« ئاﻕ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ» (ﺋﯩﺸﻘﯩﻴﻪﭼﯩﻠﻪﺭ) ،  « ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ » (ﺋﯩﺴﻬﺎﻗﯩﻴﻪﭼﯩﻠﻪﺭ) ﺩﻩﭖئاﺗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﺪﻯ. ئەﻧﻪ ﺷﯘ « ئاﻕ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ» ،  « ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ»  ﮔﻮﺭﻭﻫ ئوﺗﺘﯘﺭﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ  ﻗﺎﻧﻠﯩﻖ  ﭘﺎﺟﯩﯭﻟﻪﺭئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ  ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺱ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻐﺎ ﭼﯜﺷﻜﻪﻥ ئەﯓﻫﺎﻗﺎﺭﻩﺗﻠﯩﻚ ﻗﺎﺭﺍ ﺩﺍﻏﻼﺭ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻫﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ.
        ﺑﯘ ﺋﯩﭽﻜﻰ ﻏﺎﯞﻏﺎﻻﺭﺩﯨﻦ ﭘﺎﻳﺪﯨﻼﻧﻐﺎﻥ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ [ ئۇﻳﺮﺍﺕﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﻯ  ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎﻗﻰ 17- ئەﺳﯩﺮﻧﯩﯔ  ئاﻟﺪﯨﻨﻘﻰﻳﯧﺮﯨﻤﯩﺪﺍ ئۇﻳﺮﺍﺗﻼﺭ ﻳﻪﻧﻪ ﻫﻪﺭﻛﻪﺗﻠﻪﻧﺪﻯ. ﮔﻪﻧﺴﯘ ئەﺗﺮﺍﭘﻠﯩﺮﯨﺪﺍ. ﻗﺎﺭﺍ ﺋﯩﺮﺗﯩﺸﺘﺎ، ﺷﻪﻣﻪﻱ ئەﺗﺮﺍﭘﯩﺪﺍﭼﯧﭽﯩﻠﯩﭗ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻳﯜﺭﮔﻪﻥ ئۇﻳﺮﺍﺗﻼﺭﻧﯩﯔ ﭼﻮﺭﯗﺱ، ﺗﻮﺭﻏﺎئۇﺕ (ﺗﻮﺭﻏﯘﺕ)، ﺧﻮﺷﯘﺕ، ﺩﻭﺭﻳﺎﺕ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﻯﻗﯘﻧﺘﻪﻳﺠﻰ (ﻛﯜﻧﺘﻪﻳﺠﻰ، ﻗﯘﻧﺘﺎﺟﻰ) ﺑﺎﺷﭽﯩﻠﯩﻘﯩﺪﺍ ﺗﯩﺒﻪﺗﻜﻪ  ﺗﻮﭘﻼﻧﺪﻯ. ﺷﯩﻤﺎﻟﻰ ﻳﺎﻗﺘﺎ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﺎﺗﯘﺭ ﺧﺎﺭﺗﻪﻳﺠﻰ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﺘﯜﺭﺩﻯ. 1659- ﻳﯩﻠﻰ ﺑﯘ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻦﺑﺎﺗﯘﺭ ﺳﻪﻧﮕﻪ ﺳﯚﻳﻜﻪﺭ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻛﯩﺸﻰ ﺑﺎﺷﭽﯩﻠﯩﻘﯩﺪﺍ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﯨﻴﻪﻧﻰ- ﺷﯩﻤﺎﻟﻰ ﺷﯩﻨﺠاﯖﻨﻰ ﺋﯩﺸﺨﺎﻝ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﻳﯘﻗﯘﺭﯨﺪﺍ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻥ ﺗﯚﺕ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ئوﻣﯘﻣﻰ ﻧﺎﻣﻰ «ئۇﻳﺮﺍﺗﻼر» ؛ ﺋﯩﻠﻰ (ئاﻟﻤﺎﻟﯩﺦ)، ﯴﺭﯛﻣﭽﻰ، ﺑﺎﺭﻛﯚﻝ، ﺋﯩﻤﯩﻞ (ﺗﺎﺭﺑﺎﻏﺎﺗﺎﻱ) ﯞﻩ ﻗﻮﺭ ﻗﺎﺭﺍئوﺱ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺟﺎﻳﻼﺭ «ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﯨﻴﻪ»  ﺩﻩﭖئاﺗﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﯩﯔ ﺟﻪﻧﯘﺑﻰ ﻗﯩﺴﻤﯩﻨﻰ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪﻥ ئوﯕﺎﻱ ﺋﯩﺸﺨﺎﻝ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﺩﻩﺭﯞﻩﻗﻪﺟﻪﻧﯘﺑﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﻰ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻧﯩﯔ  ﺑﯩﺮ ﮔﻮﺭﻭﻫ  ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯲﺯﯨﮕﻪﺋﯩﺘﺎئەﺕ ﻗﯩﻠﺪﯗﺭﺩﻯ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺷﯘﻧﯩﯖﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻪﻟﻘﺘﻪ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻏﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﺸﺘﯩﻴﺎﻕ  ﯲﭼﻤﯩﺪﻯ. ﭼﯜﻧﻜﻰ ﻧﺎﺩﺍﻥ ئاﯞﺍﻡ ﺧﻪﻟﻖ ﻳﯘﻗﯘﺭﻯ  ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻥ  ﻗﺎﺗﻼﻣﻼﺭﻧﯩﯔ ﻗﺎﻳﻤﯘﻗﺘﯘﺭﯨﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥﭘﻪﻗﻪﺕ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻻ ﻫﻪﻗﯩﻘﻰ ﺑﻪﺧﯩﺖ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﭽﻰ ﻧﯩﺠﺎﺗﻠﯩﻖ ﻛﯜﭺ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﺘﻰ..........
(3)
18- ئەﺳﯩﺮﻧﯩﯔ  ئاﺧﯩﺮﯨﻠﯩﺮﯨﺪﺍ  ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯ  ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ (ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﺗﻪﺭﻩﭘﺪﺍﺭﻯ) ئاﻗﺘﺎﻏﻠﯩﻖﺧﻮﺟﺎ ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ (ﺋﯩﺸﺎﻥ ﻛﺎﻻﻧﻨﯩﯔ ئوﻏﻠﻰ ) ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻫﯩﺪﺍﻳﯩﺘﯘﻟﻼ (ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻠﯩﻖﺗﺎﻟﯩﺸﯩﭗ ﺋﯩﻜﻜﻰ ئوﺗﺘﯘﺭﯨﺪﺍ ﻣﯘﺟﺎﺩﯨﻠﯩﻴﻪ ﻛﯜﭼﻪﻳﺪﻯ. ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﻳﻪﯕﺪﻯ، ئاﭘﭙﺎﻕﺧﻮﺟﺎ 1678- ﻳﯩﻠﻰ ﻛﻪﺷﻤﯩﺮ ئاﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺗﯩﺒﻪﺗﻜﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﺩﺍﻻﻱ ﻻﻣﺎﺳﯩﻐﺎ ئەﺭﯨﺰ ﺳﯘﻧﯘﭖﻳﺎﺭﺩﻩﻡ ﺳﻮﺭﯨﺪﻯ. ﺩﺍﻻﻱ ﻻﻣﺎ ﺋﯩﻠﯩﺪﺍ (ﻏﯘﻟﺠﯩﺪﺍ) ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯ ﻗﯘﻧﺘﻪﻳﺠﻰﻏﺎﻟﺪﺍﻧﻐﺎ ﻗﺎﺭﯨﺘﯩﭗ ﺑﯘﻳﺮﯗﻕ  ﻳﯧﺰﯨﭗ ﺑﻪﺭﺩﻯ. ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﺑﯘﺑﯘﻳﺮﯗﻗﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ  ﺋﯩﻠﯩﻐﺎ ﻛﻪﻟﺪﻯ ﻫﻪﻡ ﻏﺎﻟﺪﺍﻧﻨﯩﯔ ﻗﻮﺷﯘﭖﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ئەﺳﻜﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ئەﮔﻪﺷﺘﯜﺭﯛﭖ ﺟﻪﻧﯘﺑﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻐﺎ ﻳﻮﻝ ئاﻟﺪﻯ. ﻳﻮﻝ ﺑﻮﻳﻰ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯﺧﺎﻥ ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ئاﺑﺪﯗﺭﻩﺷﯩﺖ ﯲﺯ ئەﺳﻜﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ  ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎ  ﻗﻮﺷﯘﻟﺪﻯ. ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺟﻪﯕﮕﻰ - ﺟﯩﺪﻩﻟﻠﻪﺭﺩﯨﻦﻛﯧﻴﯩﻦ ﻳﻪﻛﻪﻧﺪﻩ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻘﻼﺭ (ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭ) ﻛﻪﺷﻤﯩﺮﮔﻪ ﻗﺎﭼﺘﻰ. ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺧﺎﻧﻰ ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ ئاﺋﯩﻠﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﻠﻪ ئەﺳﯩﺮﮔﻪ ﭼﯜﺷﺘﻰ. ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﮔﻮﺭﻭﻫﯩﻨﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ﺟﻪﻧﯘﺑﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻐﺎ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﻛﯩﺮﺩﻯ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ئاﭘﭙﺎﻕﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ، ئاﺑﺪﯗﺭﻩﺷﯩﺘﻨﻰ ﻳﻪﺭﻛﻪﻧﮕﻪﻥ ﻫﺎﻛﯩﻢ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ئوﻟﺠﯩﻼﺭﻧﻰ، ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺧﺎﻧﯩﻨﻰ ئاﺋﯩﻠﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺋﯩﻠﯩﻐﺎ ﻳﯧﻨﯩﭗ  ﻛﻪﺗﺘﻰ. ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭ ﺧﻪﻟﻘﻰ ﻏﺎﻟﺪﺍﻧﻐﺎﺳﯧﻠﯩﻖ (ﻳﯩﻠﯩﻐﺎ  400 ﻣﯩﯔ ﺗﻪﯕﮕﻪ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﻪﺭﺳﯩﻠﻪﺭ) ﺗﯚﻟﻪﺷﻜﻪﻣﻪﺟﺒﯘﺭقىلدى. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﯩﺪﺍﺭﻩ ﺗﻪﺭﺗﯩﭙﻠﯩﺮﻯ  ﯞﻩ ئاﭘﺎﺭﺍﺗﻼﺭ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﻫﺎﻟﯩﺘﯩﺪﻩﺗﯘﺭﯨﯟﻩﺭﺩﻯ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ﺳﯧﻠﯩﻖ ﺋﯧﻠﯩﺸﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺋﯩﭽﻜﻰ ﺋﯩﺸﻼﺭﻏﺎ ﻛﯚﭖ ئاﺭﻻﺷﻤﯩﺪﻯ.
      ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ئاﺑﺪﯗﺭﺍﺷﯩﺘﺘﯩﻦ  ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﺗﺎﺭﺗﯩﯟﯦﻠﯩﭗ ﯲﺯﯨﻨﻰﭘﯜﺗﯜﻥ ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﮔﻪ ﺧﺎﻥ ﺩﻩﭖ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﻛﯚﭖ ﯲﺗﻤﻪﻱ ﺧﻪﻟﻖ ئاﺭﯨﺴﯩﺪﺍ "ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﻰئەﮔﻪﺷﺘﯜﺭﯛﭖ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﻰ ئاﺯﺍﭘﻘﺎ ﺩﯗﭼﺎﺭ ﻗﯩﻠﺪﻯ" ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩﻙ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﯩﻐﺎﻗﺎﺭﺷﻰ ﺋﯧﺘﯩﺮﺍﺯ ﻛﯜﭼﻪﻳﺪﻯ. ﺷﯘﯕﺎ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﺩﯙﻟﻪﺕ ﺋﯩﺸﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺴﺘﯩﭙﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ، ﯲﺯ ﯴﺳﺘﯩﺪﻩﭘﻪﻗﻪﺕ ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺭﻭﻫﺎﻧﯩﻠﯩﻖ ﯞﻩﺯﯨﭙﯩﺴﯩﻨﯩﻼ ﻗﻼﺩﯗﺭﺩﻯ. ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﯴﭼﺘﯘﺭﭘﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﻨﯩﺴﻰﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﻨﻰ ﭼﺎﻗﯩﺮﯨﭗ ئوﺭﻧﯩﻐﺎ ﺧﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻗﻮﻳﺪﻯ ﯞﻩ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﺋﯩﻤﯩﻨﻨﻰ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎﻗﺎﺭﺷﻰ ﻏﺎﺯﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺩﻩﯞﻩﺕ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﺋﯩﻤﯩﻦ ئەﺳﻜﻪﺭ ﺗﻮﭘﻼﭖ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ﺋﯩﮕﯩﻠﻪﭖﻳﺎﺗﻘﺎﻥ ﺗﯧﻜﻪﺱ، ﻳﯘﻟﺘﯘﺯ ئەﺗﺮﺍﭘﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺗﯘﻳﯘﻗﺴﯩﺰ ﻫﯘﺟﯘﻡ ﻗﯩﻠﯩﭗ ئۇﻻﺭﻧﻰ ﻫﺎﻻﻛﻪﺗﻜﻪ ئۇﭼﺮﺍﺗﺘﻰ. ﻧﯘﺭﻏﯘﻥئوﻟﺠﺎ ﯞﻩ  30 ﻣﯩﯔ ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻨﻰ ئەﺳﯩﺮ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻳﺎﻧﺪﻯ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺑﯩﺮﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ئوﺭﺩﺍ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ئاﻕ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭﻧﯩﯔ ﭘﯩﺘﻨﻪ-ﭘﺎﺳﺎﺗﻠﯩﺮﻯ، ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﺠﻰ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﯲﭺ ﺋﯧﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻟﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻖ ﺧﻪﯞﯨﺮﻯ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﺋﯩﻤﯩﻨﻨﻰ ﺗﺎﻗﻘﺎﻗﯧﭽﯩﺸﻘﺎ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﻛﯚﭖ ﯲﺗﻤﻪﻱ ﯲﺯ ئاﺩﻩﻣﻠﯩﺮﻯ ﺗﻪﺭﻩﭘﯩﺪﯨﻦ ( ئەﻟﯟﻩﺗﺘﻪ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﺗﻪﺭﻩﭘﻨﯩﯔﺗﺎﭘﺸﯘﺭﯨﻘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ) ﻗﻪﺗﻠﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﺑﯘﻫﺎﻝ ﺷﯘﻧﻰ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗﻛﻰ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔﺗﻪﺭﻩﭘﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﻧﺎﺭﺍﺯﯨﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺑﯧﺴﯩﻘﺘﯘﺭﯗﺵ ﯴﭼﯜﻥ ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺳﯩﻴﺎﺳﻪﺗﻨﻰﻗﻮﻟﻼﻧﻐﺎﻥ.
(4)
        ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ  ﺋﯩﻤﯩﻦ ﯲﻟﺘﯜﺭﯛﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻳﻪﻧﻰ  1680- ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﯲﺯﯨﻨﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺧﺎﻥ ﺩﻩﭖﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﺎ ﯲﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ 1710- ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﺧﻮﺟﺎﻣﻼﺭ ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮ ئاﻳﺎﻝ (ﺧﺎﻧﯩﻢﭘﺎﺩﯨﺸﺎﻫ) ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﺗﺎﻻﺷﺘﻰ ﻣﯘﺭﺗﻼﺭﻧﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ئوﻏﻠﻰ ﻣﻪﻫﺪﯨﮕﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﺋﯧﻠﯩﺶ  ﻣﻪﻗﺴﯩﺪﯨﺪﻩئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﯩﻨﯩﯔ ئوﻏﻠﻰ ﻳﻪﻫﻴﺎﻧﻰ ﻗﻪﺗﻠﻰ ﻗﯩﻠﺪﯗﺭﺩﻯ. ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﯩﻨﯩﯔ ﻛﯩﭽﯩﻚ ئوﻏﻠﻰ ئەﻫﻤﻪﺩ ﺧﻮﺟﺎﺗﺎﻗﻘﺎ ﻗﯧﭽﯩﭗ ﻗﯘﺗﯘﻟﺪﻯ. ئاﻧﺪﯨﻦ ﺧﺎﻧﯩﻢ ﭘﺎﺩﯨﺸﺎﻫﻤﯘ ﺷﯘ ﻣﯘﺭﺗﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﮔﻮﺭﻭﻫﯩﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﺪﺍﻗﻪﺗﻠﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﭘﯘﺭﺳﻪﺗﺘﯩﻦ ﭘﺎﻳﺪﯨﻼﻧﻐﺎﻥ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﺋﯩﻤﯩﻨﻨﯩﯔ ﺋﯩﻨﯩﺴﻰ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﻣﯚﻣﯩﻦ (ئاﻕﺑﺎﺵ ﺧﺎﻥ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﻨﯩﺴﻰ ) ﯲﺯﯨﻨﻰ ﺧﺎﻥ ﺩﻩﭖ  ﺋﯧﻼﻥﻗﯩﻠﺪﻯ. ئاﻕ ﺑﺎﺵ ﺧﺎﻥ ﺧﻮﺟﻪﻧﺘﺘﻪ ﻗﺎﭼﻘﯘﻧﺪﺍ ﻳﯜﺭﮔﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭﺩﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﭼﺎﻗﯩﺮﯨﯟﺍﻟﺪﻯ.
       ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺧﻪﻟﻘﻰ ئاﭘﭙﺎﻕ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ئوﻣﯘﻣﻪﻥ ﺋﯩﻤﺎﻣﻰ ﻛﺎﻻﻥ ﻧﻪﺳﻠﯩﻨﻰ ﻛﯚﭖ ﻫﯚﺭﻣﻪﺕﻗﯩﻼﺗﺘﻰ ﺷﯘﯕﻼﺷﻘﺎ ئەﻫﻤﻪﺕ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﺧﺎ ﻧﻘﯩﻠﯩﭗ  ﺗﯩﻜﻠﯩﺪﻯ. ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﯞﻩ ﻳﻪﻛﻪﻥ  ئوﺗﺘﯘﺭﯨﺴﯩﺪﺍﻳﻪﻧﻪ ﻗﺎﻧﻠﯩﻖ ﭘﺎﺟﯩﯭﻟﻪﺭ ئەﯞﯨﺞ ئاﻟﺪﻯ. ئاﻕ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﺧﺎﻥ ﺗﻪﺭﻩﭘﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯ ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﻻﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺘﯩﭙﺎﻕﺗﯜﺯﯛﭖ، ﻳﻪﻛﻪﻧﻨﻰ ﻣﯘﻫﺎﺳﯩﺮﻩ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ئاﻕ ﺑﺎﺵ ﺧﺎﻥ ﺧﻮﺟﺎ ﻣﻪﻫﺪﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ  ﻫﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻧﻐﺎ ﻗﺎﭼﺘﻰ. ﻳﻪﻛﻪﻧﮕﻪ ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﻫﺎﺷﯩﻢ  ﻫﺎﻛﯩﻢ ﺑﻮﻟﺪﻯ.  ﻫﺎﺷﯩﻢ ﺑﺎﺷﻠﯩﻖ ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﻻﺭ ئەﻣﺪﯨﻠﯩﻜﺘﻪﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻘﻼﺭﻏﺎ (ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﯩﻐﺎ) ﻳﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﻰ. ئۇﺯﺍﻕ ﻣﯘﺩﺩﻩﺗﻠﯩﻚ ﻗﺎﻧﻠﯩﻖ ﭘﺎﺟﯩﯭﻟﻪﺭﺩﯨﻦﻛﯧﻴﯩﻦ ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﺎ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﻳﻪﻛﻪﻥ ﯞﻩ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﯞﯨﻼﻳﻪﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺭﻩﻫﺒﻪﺭ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻧﻰ ﺋﯩﺸﺨﺎﻝﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻻﻧﺪﻯ. ﺷﯘﭼﺎﻏﺪﺍ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺕ ﺋﯩﻤﯩﻦ ﺑﺎﺷﻠﯩﻖ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻟﯩﻜﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ  ﺯﻩﺭﺑﯩﺴﯩﮕﻪ ﺟﺎﯞﺍﺑﻪﻥ ﯲﭺ ﺋﯧﻠﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﺪﻩﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯ ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﮔﻪ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﻣﺎﯕﺪﻯ. ﺩﺍﻧﯩﻴﺎ ﺧﻮﺟﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻖ ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖﮔﻮﺭﻭﻫﻨﯩﯔ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﯲﺯﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﻣﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﭗ  ئۇﻻﺭ ﺑﯩﺮﻟﯩﺸﯩﭗ  ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ ﻫﯘﺟﯘﻡ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺧﻪﻟﻘﻰ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯲﺯ ﺷﻪﻫﺮﯨﻨﻰ ﻫﯩﻤﺎﻳﻪ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ئۇﺯﯗﻥ ﻣﯘﺩﺩﻩﺗﻠﯩﻚ ﺟﻪﯕﻠﻪﺭﺩﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦﻣﯘﻫﺎﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ئاﺧﯩﺮﻯ ﺗﻪﺳﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﺪﻯ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ﻗﻮﺯﻏﯩﻼﯕﻐﺎ ﭘﺎئاﻝ ﻗﺎﺗﻨﺎﺷﻘﺎﻧﻼﺭﻧﻰﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺟﺎﺯﺍﻟﯩﺪﻯ.
        ئەﻣﺪﻯ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖﺧﻮﺟﯩﻼﺭ ﻫﯚﻛﯜﻣﺪﺍﺭ ئوﺭﯗﻧﻐﺎ ﯲﺗﺘﻰ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ئوﻟﺠﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﺑﯘﻻﭖ - ﺗﺎﻻﭖ، ﻣﺎﻝﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻏﻪﺭﯨﻖ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻫﻪﺭ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺗﻪﺭﻩﭘﻨﯩﯔ (ﺧﺎﻥ) ﺧﻮﺟﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ئاﺋﯩﻠﯩﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﻠﯩﻐﺎﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻣﻪﻗﺴﻪﺕ ﺑﯩﺮﯨﻨﺠﯩﺪﯨﻦ، ﺧﻮﺟﯩﻼﺭﻧﻰ ﮔﯚﺭﯙﺩﻩ ﺗﯘﺗﯘﭖ، ﺧﻪﻟﯩﻘﻨﯩﯔﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﺟﻪﯓ ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﻪﻣﯩﻦ ﺋﯧﺘﯩﺶ. ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﺠﯩﺪﯨﻦ. ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﻧﻰ ﯲﺯﻟﯩﺮﯨﮕﻪﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯩﺘﺎئەﺕ ﻗﯩﻠﺪﯗﺭﯗﺵ ﯻﺪﻯ.
(5)
         ﻏﺎﻟﺪﺍﻥ ﯲﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ئوﺭﻧﯩﻐﺎ ﺳﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍﺑﺘﺎﻥﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭ ﺑﻮﻟﺪﻯ. ﻫﻪﻡ 1720- ﻳﯩﻠﻰ ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﭘﯜﺗﯜﻥ ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﮔﻪ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭ ﻗﯩﻠﯩﭗئەﯞﻩﺗﺘﻰ. ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﺎ ﻳﻪﻛﻪﻧﻨﻰ ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﯩﺖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ئلتە ﺷﻪﻫﻪﺭﻧﯩﯔ ﻫﻪﻣﻤﻪ ﺟﺎﻳﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﯲﺯﺗﻪﺭﻩﭘﺪﺍﺭﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻫﺎﻛﯩﻢ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ئەﻣﻪﻟﺪﺍﺭﻻﺭﻧﻰ ﺗﻪﻳﯩﻨﻠﯩﺪﻯ. ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﺎ ﯲﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦئۇﻧﯩﯔ ئوﺭﻧﯩﻐﺎ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯ ﺧﺎﻟﺪﺍﻥ ﭼﯩﺮﯨﻦ ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﻝ ﺧﻮﺟﯩﻨﯩﯔ ﺗﯚﺕ ئوﻏﻠﯩﻨﻰ ﺗﯚﺕﺷﻪﻫﻪﺭﮔﻪ ﻫﺎﻛﯩﻢ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﻳﯩﻨﻠﯩﺪﻯ. (ﻳﻪﻛﻪﻧﮕﻪ ﺧﻮﺟﺎ ﺟﺎﻫﺎﻥ، ئاﻗﺴﯘﻏﺎ ئاﻳﯘﭖ ﺧﻮﺟﺎ، ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪﻳﯜﺳﯜﭖ ﺧﻮﺟﺎ، ﺧﻮﺗﻪﻧﮕﻪ ئاﺑﺪﯗﻟﻼ ﺧﻮﺟﺎ ﻫﺎﻛﯩﻢ ﺑﻮﻟﯘﺷﺘﻰ) ﺷﯘﻛﯜﻧﻠﻪﺭﺩﻩ (1750- ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﻯ) ﺑﯩﺮﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ئاﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﺗﺎﻟﯩﺸﯩﺶ ﺋﯩﭽﻜﻰ ﻣﺎﺟﺮﺍﻻﺭ ﻛﯜﭼﻪﻳﺪﻯ، ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﺗﻪﺭﻩﭘﻰ (ئاﻣﯘﺭﺳﯩﻨﺎﺑﺎﺷﻠﯩﻖ) ﻣﺎﻧﺠﯘ ﺧﺎﻧﻰ ﺑﯘﻏﺪﺍ ﺧﺎﻧﺪﯨﻦ ﻳﺎﺭﺩﻩﻡ ﺳﻮﺭﯨﺪﻯ. ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﺠﻰ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺧﻪﻟﻖ ﯴﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰﺋﯧﻐﯩﺮﭼﯩﻠﯩﻘﻼﺭ، ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ  ﺋﯧﻠﯩﻖ - ﺳﯧﻠﯩﻘﻰ ئاﺧﯩﺮﻗﻰ ﭼﻪﻛﻜﻪ ﻳﻪﺗﺘﻰ...
ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯﻳﯜﺳﯜﭖ ﺧﻮﺟﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻖ ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﺩﯙﻟﯩﺘﻰ ﻗﯘﺭﯗﺵ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻟﯩﻘﻰ ﺑﺎﺷﻼﻧﺪﻯ. ﻗﻮﺯﻏﯩﻼﯓ ﻛﯜﭼﻠﯩﺮﻯﺗﻮﭘﻼﻧﺪﻯ ﻫﻪﺭﺑﻰ ﺋﯩﺴﺘﯩﻬﻜﺎﻣﻼﺭ ﻗﯘﺭﯗﻟﯘﭖ ئەﺳﻜﯩﺮﻯ ﻛﯜﭼﻠﻪﺭ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻻﻧﺪﻯ. ﺑﯘ ﻫﻪﺭﻛﻪﺗﻜﻪ ﻳﺎﻛﻪﻥﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯ (ﺧﻮﺟﻰ) ﻗﻮﺷﯘﻟﺪﻯ. ئاﻗﺴﯘ ﭼﻮﯕﻠﯩﺮﻯ ئاﺑﺪﯗﻝ ﯞﺍﻫﺎﭖ ﯞﻩ ﯴﭺ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻫﺎﻛﯩﻤﻰ ﺧﻮﺟﺎ ﺳﯩﺪﺩﯨﻖئاﺳﯩﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﺑﯘﻻﺭ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻟﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻯ ﺑﺎﺷﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻟﯩﻖ ﭘﯩﻼﻧﯩﻨﻰ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﻗﯩﻠﺪﻯ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻳﻮﻝ ﻳﻮﺭﯗﻗﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﻪﻧﻪ ﺷﯘﻻﺭ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺋﯩﺸﯩﻚئاﻏﯩﺴﻰ (ﻣﯘئاﯞﯨﻦ ﻫﺎﻛﯩﻢ ) ﺧﯘﺩﺍﻳﺎﺭ ﺑﻪﮔﻨﻰ ﯞﻩ ئاﺗﯘﺵ ﺑﯧﮕﻰ ئاﺑﺪﯗ ﺳﺎﺗﺘﺎﺭﻧﻰ ﺩﻩﻱ- ﺩﻩﻳﮕﻪ ﺳﯧﻠﯩﭗﻳﯜﺳﯜﭖ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﻗﻪﺗﻠﻰ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻳﻮﻟﯩﻐﺎ ﭼﯜﺷﯜﺭﺩﻯ. ﺑﯘ ﺳﯜﻳﻘﻪﺳﺘﻠﯩﻚ ﭘﯩﻼﻥ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﻫﯚﻛﯜﻣﯩﺘﯩﮕﻪﻣﻪﻟﯘﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﯧﻠﯩﭗ ﺧﯘﺩﺍﻳﺎﺭ ﺑﻪﮒ ﯲﻟﯜﻡ ﺟﺎﺯﺍﺳﯩﻐﺎ ﻫﯚﻛﯜﻡ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ئاﺑﺪﯗﺳﺎﺗﺘﺎﺭ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﻗﯧﭽﯩﭗﻗﯘﺗﯘﻟﯘﭖ ﺋﯩﻠﯩﻐﺎ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎ ئەﻫﯟﺍﻟﻨﻰ ﺋﯧﻴﯩﺘﺘﻰ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭ ئاﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﮔﻪ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ئەﺳﻜﻪﺭئەﯞﻩﺗﻤﻪﻳﻼ (ئۇﻛﯜﻧﻠﻪﺭﺩﻩ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭ ﻫﺎﻛﯩﻤﺪﺍﺭﻟﯩﺮﻯ ﯲﺯ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎﻗﺴﯩﺰﻟﯩﻖ ﯞﻩ ﺟﯩﺪﻩﻝﻏﻮﯞﻏﺎﻻﺭ ﺑﯩﻠﻪﻧﻼ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻛﯧﺘﯩﭗ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺴﻴﺎﻧﯩﻨﻰ ﺑﺎﺳﻘﯘﺩﻩﻙ ﻛﯜﭼﻜﻪ ﻣﺎﻟﯩﻚ ئەﻣﻪﺱ ﺋﯩﺪﻯ) ﺑﯩﺮ ئاﺯ ﺳﺎﻗﭽﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯞﻩﻛﯩﻠﻠﻪﺭ ﯲﻣﯩﮕﻰ ئەﯞﻩﺗﺘﻰ ﯞﻩﻛﯩﻠﻠﻪﺭ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﻏﺎ ﺋﯩﺸﻪﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭﻳﺎﺭﺩﯨﻤﯩﺪﻩ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭﻧﻰ ﺗﯘﺗﯘﺵ . ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺳﯧﻠﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ﻳﯩﻐﯩﺶ ﺗﺎﭘﺸﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻧﺪﻯ. ﯞﻩﻛﯩﻠﻠﻪﺭ ﻛﯘﭼﺎ ئاﺭﻗﯩﻠﯩﻖﻳﻪﻛﻪﻧﮕﻪ ﺑﺎﺭﺩﻯ ﻫﻪﻡ ئاﻛﯩﻢ ئەﺯﯨﺰ ﺑﻪﮔﻨﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺟﺎﻫﺎﻥ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘﭖ ﺑﺎﻏﻠﯩﯟﺍﻟﺪﻯ. ﺷﯘ ئاﺭﯨﺪﺍ ﻳﯜﺳﯜﭖ ﺧﻮﺟﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺭﺍﺟﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﯞﻩ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﺧﻪﻟﻘﻰ ﻗﻮﺯﻏﯩﻼﯕﻐﺎ ئاﺗﻼﻧﺪﻯ. ﺟﯘﯕﻐﺎﺭﻻﺭﯞﻩﻛﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﯞﻩ ئۇﻻﺭﻏﺎ ﺳﯧﺘﯩﻠﻐﺎﻧﻼﺭﻧﻰ ﮔﯘﻣﺮﺍﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺟﺎﻫﺎﻥ ﺧﻮﺟﯩﻨﻰ ﺑﻮﺷﯩﺘﯩﯟﺍﻟﺪﻯ.

http://www.uyghurnl.com/bbs/read.php?tid=28