ئەردەشىر ۋە گۈلنار ھەققىدە قىسسە (‹‹شاھنامە›› توققۇزىنچى بۆلۈم) [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

پادىشا ئەردەشىر ياخشى نىيەتلىك كىشىلەرنى دائىم قوللايتتى.باشقا ئەللەرەە ئەلچى ئەۋەتسە خۇشخۇي،بىلىملىك،تەدبىرلىك كىشىلەرنى تاللاپ ئەلچى قىلىپ ئەۋەتەتتى.ئەگەر بىرەر دۆلەتمەن ياخشى نىيەت،ياخشى ئىشلار يولىدا  مال-مۈلكىدىن ئايرىلىپ قالسا بۇ خەۋەر شەھرىيارنىڭ قەلبىنى بەند قىلىۋالاتتى.ئۇنىڭغا غەزىنىدىن مال –دۇنيا بېرىپ ئىگىلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ بېرەتتى.يۈز بېرىش ئېھتىماللىقى بولغان بەختسىز ئىشلارنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، تەقدىرنىڭ شۇم قىلمىشلىرىنى كېمەيتىپ ،ھاسىلدار باينىمۇ،مىسكىن غېرىپنىمۇ،ئەمەلدار ۋە پۇقرالىرىنىمۇ ھامان ياخشلىق يولىغا باشلايتتى.
ھىچكىمنىڭ يامان كۈنگە قالماسلىقىنى خالايتتى.كىمىكى پەرزەنتىنى ئوقۇتماق بولسا ئىلىملىكەرنى ئۇستاز قىلىپ تەيىنلەپ ئۇنىڭغا ئىلىم-بىلىم ئۆگەتكۈزەتتى.شەھەر ئەھلىدىن كىمنىڭ ئەرىز-شىكايىتى بولسا ئۇنى ئادىللىق بىلەن سوراپ ياكى سوراتقۇزۇپ ئەدلىيە ئادىللىقىدىن بەھرىمەن بولاتتى.بۇنىڭلىق بىلەن ئىززەت ئابرۇي تەلەپ قىلمايتتى.ئۇنىڭ ئادالىتىن پۈتۈن جاھان ئاۋاتلاشقان ئېدى...

رۇم،چىن،ھىندىستان ۋە تۇران قاتارلىق چوڭ ئەللەر بىر-بىرلەپ ئىرانغا بويسۇنغاندىن كېيىن ئىراننىڭ باشقا دۈشمەنلىرى قالمىدى.پۈتكۈل جاھان ئەردەشىرنىڭ ھۆكمىرانلىقىغا ئۆتتى.ئىران دۇنيادىكى ھەرقانداق بىر دۆلەت ۋە شەھەردىن خىراج ئالىدىغان بولدى.پۈتكۈل خالايىق شاھنىڭ دۆلىتىنىڭ تېخىمۇ  راۋاج تېپىشى ئۈچۈن دۇئا قىلىشاتتى.
بىر كۈنى شاھ ئىران تەۋەسىدىكى بارلىق يارانلىرىنى ئوردىسىغا چاقىرتتى.ئۇلار شۇنچە كۆپ ئېدىكى قەسىر –ئايۋانلار ئادەم بىلەن لىق تولدى.ھەممەيلەن كېلىپ بولغاندىن كېيىن جاھاندار قەددىنى رۇسلاپ سورۇن ئەھلىگە سۆز ھىكمەتلىرىنى دۇر قىلىپ چاچتى.ئۇلارغا قىممەتلىك نەسىھەتلەرنى سۆزلىدى:
-ئەي ئۇلۇغ زاتلار،پەندىمگە ياخشى قۇلاق سېلىڭلار.ئەقىل ۋە تەدبىرلەردىن بەھرىمەن بولۇڭلار. ئۇنتۇماڭلاركى، بۇ دېگەن پەقەتلا بەش كۈنلۈك جاھان.ئۇ ھەممىگە ئوخشاش بولۇپ ئادىل شاھقىمۇ مەڭگۈلۈك مېھىر ئاتا قىلمايدۇ.تەقدىر- قىسمەتنىڭ مۇئامىلىسى تۇراقسىز بولۇپ بىردە سىزنى كۆككە كۆتۈرۈپ بېشىڭىزنى پەلەككە يەتكۈزسە،بىردە يەرگە تاشلاپ تۇپراقتىنمۇ پەس قىلىدۇ.كىمىكى ئۆز دەردىنى پىنھان ساقلاپ ئاشكارىلىمىسا بۇ قېرى جاھان ئۇنى دەرتتىن خالاس قىلىش بىلەن تەقدىرلەيدۇ.كىمدە كىم ئۈزۈلدۈرمەي ياخشىلىق قىلىشنى ئادەت قىلسا ئۇنىڭدىن جاھاندا  ياخشى نام قالىدۇ.ئەگەر تەڭرى ساڭا ئۇزۈن ئۆمۈرئاتا قىلسا ھاياتىڭ ھورمۇزد كەبى ئۇزۇن داۋام قىلغۇسى.

ھەرقانداق مۈشكۈل ،تەشۋىشلىك ئىش تەڭرى قىسمىتىدىن بولۇر.مەيلى ياخشى ئىش قىلسۇن، ،مەيلى يامان ئىش قىلسۇن تەڭرى ئۇنىڭغا يول قويىدۇ.ئەمما كېيىن ياخشلىقنىڭ مۇكاپاتىنى،يامانلىقنىڭ سورىقى- جازاسىنى بېرىدۇ.مۈشكۈللەرنى ئاسان قىلىدۇ. شۇڭا ئۇنىڭدىن دىلىڭ يورۇق بولسۇن.سىلەر ئاۋال مېنىڭ ئىشلىرىمدىن ئەندىزە ئېلىپ ياخشى بىلەن ياماننى ئوبدان پەرىقلەندۈرۈڭلار.قادىر ئىگەمنى ‹‹پاناھىم›› دەپ بىلىڭلار.ئۇ ياخشىلارنى شاد قىلىپ دىلىدىكى غەمنى ھەيدەپ چىقىرىدۇ.گەرچە يەتتە ئىقلىم ماڭا بويسۇنۇپ قارام بولغان بولسىمۇ مەن بۇنى ئۆز ئەجرىمدىن كەلگەن دەپ قارىمايمەن.ماڭا بۇ تاج-دۆلەت  تەڭرىنىڭ قۇدرىتى ۋە ئىنايىتىدىن كەلگەندۇر.مانا پۈتكۈل جاھان ماڭا بەخمەل پايانداز بولدى.رۇم،ھىندى ئەللىرىدىنمۇ باج-خىراج ئالدىم.بۇنىڭ ئۈچۈن تەڭرىگە تەشەككۈر ئېيتىمەن.ئۇ بەخت يۇلتۇزۇمنى پارلىتىپ يۇقۇرىغا كۆتۈردى.شۇنىڭ بىلەن بەخت-ئىقبال ماڭا ھەرۋاقىت  سازاۋەر بولۇپ تۇردى.خۇشال –خورام ئۆتمىكىممۇ،ئەقىل- پاراسىتكە،ئىقتىدارغا ئىگە بولمىقىممۇ ئۇنىڭ مەرھىمىتى بىلەن بولغان.بىرەر قىين ھالغا دۇچار بولسام ئۇ شۇھامان مااڭا مەدەتكار بولدى.شۇنىڭ ئۈچۈن مەن تەڭرىگە ھېساپسىز  شۈكۈرلەر ئېيتىمەن.ئۇ ماڭا مال-دۇنيا ۋە ئۇلۇغلۇق ئاتا قىلدى.بىز ئادالەتنى دىلدا دائىم ياد قىلىپ ئۇنىڭ پاناھىدا بولايلى.ئىقلىمدىكى بارلىق خان- پادىشاھلار ئىتائىتىمگە ئۆتتى.ئىلكىمدىكى بارلىق بايلىقلارنىڭ پايدىسىنى سىلەرگە ئىنئام قىلماقچىمەن.ئەگەر سىلەر بۇ ئىشتىن مەنپەت كۆرسەڭلار بۇنىڭ غەزىنىمىز ئۈچۈنمۇ غايەت چوڭ پادىسى تېگىدۇ.ئۇنىڭدىن بۇرۇن قانچلىك باق ئالغان بولسام بۇندىن كېيىنمۇ شۇنچىلىك ئالىمەن.قىلچە كۆپەيتىۋالمايمەن.مەن بايلىقلىرىمنى ياخشىلىق يولىغا سەرىپ قىلدىم.ئۇ گوياكى قولۇمدىكى لەشكەرلىرىمدەك ئەلنىڭ ئامانلىقىنى قوغدىدى.

مەن ئەھرەمەننىڭ قەھرۇ-غەزىپىنى قوغلۇۋېتىپ سىلەرگە-راھەت-پاراغەت كەلتۈرۈشنىلا كۆزلۈدۈم. ھەرقاچان ئىشلىرىڭلاردا تەڭرىنى پۇشتى-پاناھ قىلىڭلار.ئۇ ئىنساننىڭ بارلىق ئىشلىرىدىن كېچە-كۈندۈز ئاگاھتۇر.ھىچنەرسە سىر ئەمەستۇر.ئۇ دۇنيانى ياراتقان تەڭرىدۇر.كۈچلۈكلەرگە مەدەت بەرگۈچى، شۇنداقلا ئاجىزلارنى يۆلۈگۈچىدۇر.تەڭرى قانداق ئادەمنى ئۆچ كۆرىدۇ،بىلەمسىلەر؟ تەڭرى ئۆزىنى باشقىلاردىن ئۈستۈن تۇتۇپ مەنمەنلىك قىلىدىغان،ئاجىزلارغا زۇلۇم قىلىدىغانلارنى قەتئى ياقتۇرمايدۇ.بەزىدە كىشىنى جاپالارغا دۇچار قىلىپ غەملەرگە سېلىپ قويسىمۇ، لېكىن ئوي تۈگىسە دۆڭ چىققىنىغا ئوخشاش، خاپىلىقتىن كېيىن خۇشاللىق يەنە كېلىدۇ.بېشى كۆككە تاقاشقان تاجدارلار،پۈتكۈل زىمىننى سېتىۋالالىغۇدەك بولۇپ كەتكەن بايلار قېنى؟باتۇر ئاتىلىپ شىر ئوۋلاشتا داڭقى چىققانلار قېنى؟ئۇلار شۇ تاپ ھەممىسى تۇپراق ئاستىدا جىمجىت ياتماقتا.شۇنى بىلىپ قېلىڭلار، كىمىكى ياخشىلىق ئۇرۇقىنى چاچسا،بەخت گۈلىنى ئۈزمەي  پەرۋىش قىلسا،ئۇشبۇ پەندلىرىمنى ئېسىدە تۇتۇپ ئۇنىڭغا ئەمەل قىلسا  شۇ كىشى ماڭا ۋارس بولۇپ مۈلكۈمگە ئىگىدارچىلىق قىلىدۇ.
شاھ ئەردەشىر مەمۇرى ۋە مۈلكى ئەمەلدارلىرىغا يۇقارقى پەندلىرىنى بېرىپ بولغاندىن كېيىن يەنە يۇرت خەلقىگىمۇ نۇرغۇن ياخشى نەسىھەتلەرنى قىلدى.بۇ نەسىھەتلەرنىڭ ھازىرقى دەۋردىكى ئىدىلوگىيە ساھەسىدىمۇ خېلى زور  ئىجتىمائى قىممىتى بار بولغاچقا تكۋەندە  ئۇ نەسىھەتلەرنى نەزىرىڭلارغا تەقدىم قىلىمەن.

ئەگەر تەمەگەرلىككە ھېرىس بولساڭ خوتۇنلار ئالدىدا ئۇيات ھىس قىلىپ قالىسەن.ئۈچىنچى،ئەگەر مەرد بولساڭ جەڭگە جېدەل قىلما.چۈنكى جىدەل كىشىگە كۆڭۈل رەنجى تېپىپ بېرىدۇ.تۆتىنچى،دىلىڭغا غەمنى يېقىن يولاتما،بەزىدە تېخى كەلمىگەن غەم ئۈچۈنمۇ ئاھ-پۇغان چېكىپ ئۆزۈڭنى تۈگەشتۈرمە.غەم بەئەينى ئاستا خاراكتىرلىك زەھەردۇر.ئۇنىڭغا يېقىن يولىغۇچى ساغلاملىقىدىن ئايرىلماي قالمايدۇ.بەشىنچى،قىلىش مۈمكىن بولمايدىغان مۈشكىلات ئىشنى قىلىمەن دەپ يول ئالما.شۇنداقلا قولۇڭدىن كەلمىگەن ئوۋغىمۇ قول سوزما.ھەممىڭلار بۇ پەندگە ئوبدان قۇلاق سېلىڭلار.ئۇنىڭدىن سىلەرگە كۆپ پايدا يەتكۈسىدۇر.
-ئەي ياخشى ئادەم،قەلبىڭلارغا ئىلىم- مەرىپەتتىن چىراق ياقماقلىقنى نىيەت قىلساڭلار بىلىش ۋە ئگىنىشتىن يىراق تۇرمىغىن.ئاتا بولساڭ پەرزەنتىڭگە ئىلىم ئۆگەت.ئۆمرى خاتا ھالدا ئويۇن-تاماششا بىلەن ئۆتۈپ كەتمىسۇن.ھەمممىڭلار سۆزۈمنى دىلدا چىڭ  ياد ئېتىپ مېنى غەم قايغۇدىن ئازاد قىلىڭلار.كىمىكى دىلى رۇشەن،مۇئامىلىدە  ئادىل بولسا باشقىلار ئۇنىڭ مەقسىدىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشىغا ياردەم بەرسۇن.
ئىنسان تۆت نەرسىدىن شەرەپ تاپىدۇ.ئۇلاردىن باشقىلارغا ياخشىلىق ۋە نەپ يېتىدۇ.بىرى شۈكرانىلىقنى بەجا كەلتۈرمەك كېرەك.تاكى تەڭرىم سىزگە رەھنەما بولسۇن.يەنە بىرى،ئۆز-ئۆزىگە ئىنساپلىق بولماق كېرەك.مەزھەپ ئېتىكىنى تۇتماي ساپ -نىيەت بولماق ئەلادۇر.

كىمىكى تەڭرى ئەمرىنى مەھكەم تۇتۇپ بىزنىمۇ ئۆزىنىمۇ ئىززەتلىك قىلغاي.ئۈچىنچى،ئەگرىلىكتىن يىراق بولۇپ ھەققانىيەتچى بولماق شەرت.تۆتىنچى،ھەرقاچان شاھنىڭ ئەمرىنى تۇتۇپ جېنىدىنمۇ ئەلا بىلمەك، تۈرلۈك ئەمىر-پەرمانلىرىغا ئاشكارا ياكى پىنھان قارشى چىقماسلىق لازىم.ئەمىر -پەرمانلارنى يۈرەككە چىڭ ئورنۇتۇپ ،ئەھدۇ -پەيماننى دىلغا پەيۋەندە قىلماق،ھەتتا ئۇنىڭغا جاننىمۇ پىدا قىلماق كېرەك.ئادىل پادىشاھ ساخاۋەت ئىشلىرى بىلەن كۆپ شۇغۇللىنىدۇ.بىرەر سەردارىدىن ياكى قوشۇنىدىن يۇرتقا جاپا يەتكىنىنى بىلسە ئۇنداقلارنى ئېغىر جازاغا بۇيرۇپ باشقىلارغا ئىبرەت قىلىدۇ.چۈنكى جاھاندارلار ئادالەتنى تۇتمىسا تاجى-تەختى بەرقارار بولمايدۇ.ئۇنداق قىلمىسا شاھىنشاھلىق نامى قارا بولار.شانۇ-شەۋكىتى قولدىن كېتەر.شۇنى چۈشىنىڭلاركى، ئادىل بولمىغان،زالىملىق بىلەن ھاكىمىيەت يۈرگۈزىدىدىغان پادىشاھ ئارسىز ،توقاي يولۋىسىدەك يىرتقۇچ كېلىدۇ.پۇقرالىرى ئۇنىڭغا كۆڭۈلسىز چىقىپ پەرمانلىرىنى كۆيۈنۈپ ئادا قىلمايدۇ.ھاياتى دەرت ۋە ئازاپ ئىچىدە ئۆتىدۇ.دۇنيادىن نام- نىشانسىز كېتىدۇ.ھاياتى ئازاپ ئىچىدە ئۆتۈدۇ.ئۆزىمۇ دۇنيادىن نام- نىشانسىز كېتىدۇ.ئەگەر راھەتتە ياشىماقنى،مەرتىۋىلىك بولماقنى ئىزدىسەڭ  خەسىس بولما، زورلۇق ئىشلەتمە .بارچە پۇقرالارنىڭ دىلى شادلانسۇن.دۇنيا ئادالەت نۇرى  بىلەن ئاۋاتلاشسۇن.
شاھ ئەردەشىر تەختتە ئولتۇرغان زاماندا خەرراد ئىسىملىك بىر ياشانغان كىشى ئۇنىڭغا مەسلىھەتچى بولغان ئېدى.ئۇ كىشىنىڭ پۈتۈن جېنى ۋە  كالامى ئادالەتتىن پۈتكەن ئېدى.ئۇ كىشىمۇ شاھ ئەردەشىرنى مەدھىيەلەپ نۇرغۇن سۆزلەرنى قىلغان ئىكەن.بۇ يەردە ئۇ مەزمۇنلار قىسقارتىۋېتىلدى.

شاھ ئەردەشىرغا قېرىلىق يىتىپ يېشى يەتمىش سەككىزگە يەتكەندە جاھاندارنىڭ بېشىغا دەرت چۈشتى.چۈنكى ئۆلۈم پەرىشتىسى ئۇنىڭغا يېقىنلاپ كەلمەكتە ئېدى.ھاياتىنىڭ خازان پەسلى يىتىپ كېلىپ بولغانلىغىنى تۇيغان شاھ ،كۆزىنىڭ ئوچۇقىدا ئوغلىنىڭ ۋارىسلىق ئىشىنى ئورۇنلاشتۇرۇۋەتمەك بولۇپ شاپۇرنى يېنىغا چاقىرتتى. ئالدى بىلەن شاھلىق ئىشلىرىدىن ئاگاھ قىلىپ ئاندىن ھوقۇقنى تاپشۇرۇپ بېرىش مەقسىدىدە ئۇنىڭغا پەندلىرىنى ئىزھار قىلدى:
-ئەي ئوغلۇم،مەن قېرىدىم.ئەمدى شاھلىق مەسئۇلىيىتىنىڭ ھۆددىسىن چىقالمىغۇدەكمەن.شۇڭا ئورنۇمنى ساڭا ئۆتۈنۈپ بېرىپ شاھلىق ئىشلىرىمغا ۋارىسلىق قىلدۇراي دەيمەن.ئۇندىن بۇرۇن ساڭا ئېيتىدىغان بىرنەچچە كەلىمە پەندلىرىم بار.شۇنى سۆزلەپ بېرەي.كۆڭۈل قويۇپ ئاڭلا ۋە ياد قىلىۋال.بۇندىن كېيىنكى ئىشلىرىڭدا ھامان ئەسقاتقۇسى.بىلىشىڭ كېرەككى، سەلتەنەتتىكى ئەڭ ئالى مەقام ياخشىلىق بىلەن يامانلىقنى پەرىق ئەتمەكتۇر.

شاھ ھۆكمىنى ئىنكار قىلغۇچىنى ئېتىقداد جەھەتتە سىنايمەن دەپ ئاۋارە بولما.قايسى بىر ناكەس شاھقا نىسبەتەن كۆڭلىدە غۇم ساقلىسا ئۇنى ئەقىللىق كىشى دېگىلى بولمايدۇ.ئۇستازىمىز بىزگە شۇنداق دەپ تەلىم بەرگەن ئېدى:
-ئادالەتنىڭ مېغىزى ئېتىقاد ئىرۇر.ئۈچ نەرسە بىلەن شاھ تەختى شەكسىز يىمىرىلگەي.ئۇنى سورىساڭ بىرىنچىسى،زۇلۇم ۋە ناھەقچىلىكتۇر.ئىككىنچىسى، قابىلىيەتسىزنى قابىل ھېساپلاپ ئىشقا قويماق ۋە ئىززەتلىمەك.ئۈچىنچىسى،بايلىققا ھېرىس بولماقلىق.بايلىققا ئېرىىشىش قەستىدە خەسىس ۋە زالىم بولۇپ ئەلنى بۇلاپ تالىماقلىق.ھەرقانداق بىر دىيار ئادالەت تۈپەيلىدىن گۈللەپ -ياشنىغاي.ئادالەتنى مىزان قىلغان شاھ ئۆزىنى بەختلىك ھېساپلىسا بولىدۇ.ھەرقانداق چاغدا يالغاننى يادىڭغا كەلتۈرمە.چۈنكى يالغان سۆز ھىچكىمنى مۇرادقا يەتكۈزمەيدۇ.بارۇ -يوقۇڭنى خەيرلىك ئىشلاردىن ئايىما. شاھ ئاچكۆزلۈك بىلەن مول دۇنيا توپلىسا بۇ پۇقراغا زۇلۇم بولغۇسىدۇر.شۇنى ئۇنتۇماسلىق كېرەككى ،دېھقاننىڭ بايلىقلىرىمۇ شاھنىڭ بايلىقلىرىغا ئوخشاش.ئۇنى تارتىۋالغانلىق ئۆزىنى-ئۆزى بۇلاڭ -تالاڭ قىلغان بىلەن باراۋەر.شۇڭا شاھنىڭ شۇئارى دېھقاننىڭ مال-دۇنياسىنى ئاسراش بولۇشى كېرەك.دېھقاننىڭ ئەمگەك مېۋىسى ئومۇم خەلققە مەنپەئەت ۋە راھەت ئېلىپ كېلىدۇ.جاھىللاردىن ھەرۋاقىت يىراق بول.گۇناھكارلارغىمۇ قاتتىق قول بولماي ئەپۇچانلىقنى رەسىم قائىدە ئەت.غەزەپ سايىسى دىلنى خىرە قىلىدۇ.غەزەپكەبېرىلىپ ئىش قىلغاندا كېيىن ئورنىنى تولدۇرۇۋالغىلى بولمايدىغان زىيانلار كېلىپ چىقىدۇ.قايسى پادىشاھ غەزەپدارلىقنى ئادەت قىلسا ئۇنى شاھلىققا لاياقەتسىز سۈپەتسىز شاھ دەپ ھېساپلاۋەرگىن.

يامانلار بىلەن ھەمسۆھبەتتە بولماقلىق شاھلار ئۈچۈن چوڭ ئەيىپ ھېساپلىنىدۇ.شۇڭا ياىشىلارنى دوست تۇتماق ۋە ئۇلارنىڭ سۆھبىتىدە بولماق زۆرۈردۇر.ئەگەر دىلىڭغا خەتەردىن تۈگۈن چۈشسە ئۇ ياىشىلىق خىسلەتلىرىنى زەبۇن قىلار.ھىچقاچان تەمەگەرلىكنى كۆڭلۈڭگە،تىزىڭنى مال بىسات ئالدىدا  پۈكمە.پەلەك رەپتارىدىن ئاگاھ بولغان شاھ ئەقىلگە ئۇيغۇن ئىشلارنى قىلالايدۇ.ئەقىللىق شاھلار ھەرقانداق يەردە تەدبىرلىك كېلۇر.شاھ بولغۇچى ھەق بىلەن ناھەقنى بىلىپ تۇرمىقى، جايىدا  ئايرىمىقى كېرەك.شۇنداقلا بۇ سۆزنىمۇ دىلىغا مەھكەم ئورنۇتۇۋالمىقى كېرەك.
مۇبادا شىكار قىلماققا ئىشتىياق بولۇپ قالساڭ،شىكارگاھ مەنزىللەر،گۈزەل ۋادىلار مەيلىڭنى ئاشۇرغاي.مەي ئىچمەكلىك بىلەن ئوۋ قىلماقلىق شىكاردىكى ئىككى ھۈنەر.ھەر ئىككىلىسى قوشۇلسا قانداق ئۈنۈم بېرىدۇ؟!مەيگە ھەۋەس قىلما.ئۇ تەنگە زىيانلىقتۇر.بۇ ئىش ئۇلۇغلارغا ئەزەلدىن ئاياندۇر.
ئەگەر ياۋ ساڭا قارشى تىغ  كۆتۈرسە ساڭا مەيمۇ، ئوۋمۇ ياردەم بېرەلمەيدۇ.بۇ چاغدا لازىم بولىدىغىنى ئەلۋەتتە تىغ.بۇنداق چاغدا تېزدىن ھەرقايسى شاھلارغا پەرمان بېرىپ قوشۇن يىغ.تېزلىكتە تەييارلىق قىل.بۈگۈنكى ئىشنى ئەتىگە قالدۇرما! يامان خاھىشتىكى ھەرقانداق كىشىنى تەختىڭگە يېقىن يولاتما.ناداننىڭ دىلىدىن راستچىللىق ئىزدىمە.ئۇلاردىن ساڭا  زىيان يېتىدۇ،  قەست كېلىدۇ.دۈشمەن تەرەپتىن يامان خەۋەر ئىشتكەن چاغدا ئەندىشىلىك خىياللاردا بولماستىن  تەمكىن بولۇپ تاقابىل تۇرۇشنىڭ تەدبىرىنى ئىزدە.ئۇنداقلار نە تەڭرىنى،نە شاھنى بىلمەيدۇ.شۇ قەدەر نادان ۋە ئىش بۇزدىكى،سەللىسىنى ئەكەل دېسەڭ،بېشىنى كېسىپ كېلىدۇ.شەھەر ھامىيلىرىنىڭ ئادىتى شۇنداقتۇر.شۇڭا سەن ئەقىل كۆزۈڭ بىلەن جاھان ئىشلىرىغا باققايسەن.ھەرقاچان بەتغەرەزلەرنىڭ كاساپىتى يېتىپ قېلىشىدىن قورىققىن.ئۇلارنىڭ بەدنىيىتىدىن بەزىدە كىشىگە جاھانمۇ تارلىق قىلىدۇ.

يېقىن سىردىشىڭغىمۇ سىرىڭنى پاش قىلما،چۈنكى ئۇنىڭمۇ ئۆز ئالدىغا سىرداشلىرى بولىدۇ.ئۇنىڭ بەزى سىرداشلىرى سېنىڭ دۈشمىنىڭ بولۇپ قېلىشى مۈمكىن.بۇنداقتا سەن ۋاستىلىك ھالدا سىرىڭنى دۈشمىنىڭگە پاش قىلغان بولۇپ قالىسەن.قىلىنغان سۆزنى ئېتىلغان ئوق ھېساپلا.ئېيتقان سۆزلىرىڭ بەزىدە دۈشمەنلىرىڭ تەرىپىدىن يېيىلىپ جاھانغا پۇر بولغاي.ئەگەر سىرلىرىڭ شەھەر ئارا ئاشكارا بولغان بولسا ئەقلىڭ ۋە دىلىڭ جاھان كۈلپەتلىرىدىن پارە-پارە بولغۇسىدۇر.
ئاقىل كىشى ئۆزىنى تۇتۇشنى بىلىدۇ.باشقىلارنىڭ ئەيىبىنى سۆزلەپ يۈرمەيدۇ.باشقىلارنىڭ ئەيىپىنى سۆزلەپ يۈرگەنلىك ئۆزىنىڭ ئەيىبىنى ئۆزى ئاچقان بىلەن باراۋەر.چۈنكى سۇخەنچىلىك چوڭ ئەيىبتۇر.كىبىر ۋە ھەسەت ئەقلىڭنى ئەسىر قىلىۋالغاندا ئۇ سېنىڭ ئەل ئارىسىدكى نام –شەرىپىڭگە نۇقسان يەتكۈزىدۇ.
قاھاندار بولغۇچىلار ھامان ئەقلىىق كېلۇر.ئۇلار ھەرقاچان،ھەريەردە ئادىللىق بىلەن ھۆكۈم سۈرمەكنى ئادەت قىلغان بولىدۇ.شۇڭا ئالى ھممەتلىك،ئۆتكۈر ئەقىل-ئىدراكلىق بول.ھەمىشە تەنە ۋە ئىغۋادىن پاك بول.يېنىڭدىكى دانىشمەنلەرگە ياخشى جايدىن ئورۇن بەر.ئۇلاردىن ساڭا ھەردائىم رەھنەمالىق يەتكۈسىدۇر. ھەرقاچان ئاۋامنىڭ سەندىن شاد-خورام  بولۇشىنى ئىستە.سۈيىقەست يولىغا قەدەم قويما.كىمىكى جەھلىڭنى قوزغاپ ساڭا قارشى نەپەس ئۇرماقچى بولسا ئۇ ئۇچىغا چىققان ناكەس كىشىدۇر.خۇداگۇي ئەمەستۇر.
بىلگىنكى، گەپدانلىق نائەقىللىق ھېساپلىنىدۇ.ئادەملەر ئالدىدا بۇنداق نادانلىقنى سادىر قىلما.ئاز سۆزلە،كۆپ ئاڭلا،ياخشى سۆزلەرنى ياد قىلىۋال.مەنىلىك سۆزلەر بىلەن كۆڭلۈڭنى شاد قىل.دانالار يېنىدا كەمتەر سۆزلۈك بول.ھەركىمگە يۇمشاق دىللىق،ئوچۇق يۈزلۈك بول.تىلەمچىلەر،دەرۋىشلەرگە دۇچ كەلسەڭ ئوچۇق قوللۇق بول.ئۇلارنى خار قىلما.ناكەسلەرنى تەىتىڭگە يېقىن يولاتما.گۇناھكار ئەرز ئېيتىپ كەلسە ئۇنى مەزۇر تۇت.ئۇنىڭدىكى قىساسنى ئۇنتۇپ غەمخورلۇق قىل.ھەر ۋاقىت،ھەممە ئادەمگە ئادىللىق بىلەن مۇئامىلە قىل.بەخت سېخىي ۋە بەرداشلىق ئىنسانلارغا كۆپرەك نېسىپ بولىدۇ.

ئەگەر دۈشمىنىڭ ئۇرۇش قىلىشتىن ۋازكېچىپ سۈلھ قىلىمىز  دەپ يالۋۇرسا رايىغا باق.ھەرگىزمۇ ئۇرۇش قىلىشقا زورلىما.ئەگەر بويسۇنمىسا ئاندىن ئاياپ ئولتۇرمىساڭمۇ بولىدۇ.شۇنداق قاتتىق زەربە بەرگىنكى، نامىڭنى ئاڭلىسىمۇ تىتىرىشىپ كەتكۈدەك بولۇپ كەتسۇن.ئەگەر تىلىدا سۈلھى قىلىشنىڭ گېپى بولۇپ دىلىدا سۈيىقەست قىلىشتىن ئەسەرمۇ بولمىسە، ئۇنىڭدىن قىساس ئالىمەن دەپ يۈرمەي باج ئۈندۈرىۋالساڭ بولىدۇ.
باج پاراۋانلىق ۋە يۈكسەك ئابرۇينىڭ ئاساسىدۇر.دانىشمەن شاھلاردىن بولۇش مەقسىدىگە مۇيەسسەر بولاي دېسەڭ بىلىمنى دوست تۇتۇپ بىلىمدىن كۆڭلۈڭنى مۇنەۋۋەر ئەيلە.دانالق ساڭا يۈكسەك نام ئاتا قىلسا ،خەير- ساخاۋەت ئىشلىرى ھۆرمەت- ئېھتىرامغا نائىل قىلىدۇ.سەن مەن قالدۇرغان تاجۇ-تەختنى جېنىڭ بىلەن قوغدا.بۇ ئۈزۈلمەس ئەنئەنە بولسۇنكى،سەنمۇ كەلگۈسىدە شۇنداق قىلىشنى ئوغلۇڭغا مۇقەددەس ۋەسىيەت قىلىپ قالدۇرغىن.مەن ئاتىلىق بۇرچۇمنى ئادا قىلىپ بولدۇم.ھىچكىمگە ئازار بېرىشنى راۋا كۆرمۈدۈم.سەنمۇ ئاتا پەندىنى تۇتماقنى  ئۆزۈڭگە مۇقەددەس يول دەپ بىلىپ قولۇڭدىن كېلىشىچە ياخشلىق قىل.يامانلىققا قول سوزما.
بەش يۈز يىلغىچە زامان شۇ تەقلىدتە ئۆتىدۇ.بۇ دەۋراندا شاھلىقىمىز پايانىنى تاپىدۇ.بۇ مەزگىلدە  پەرزەنتىڭ يەنى پەيۋەندىڭدىن بولغان پەيۋەندىڭ  ساڭا بويسۇنماي بويۇنتاۋلىق قىلىدۇ.شۇنىڭ بىلەن تەدبىر ۋە دانىشمەنلىكلەر كار قىلماي بىر تەرەپتە قالۇر.بۇلار دانىشمەنلەرنىڭ كەلگۈسى ھەققىدىكى پال،تەسەۋۋر ۋە تونۇشلىرى ھەققىدىكى پەندلىرى ئاساسىدا بارلىققا كەلگەن دانا قىياس.

بۇ مەزگىلدە كىشىلەر ئەھدۇ -ۋاپاغا پەرۋا قىلماي داۋاسىز جەۋرى-جاپاغا يۈز تۇتار.ئۇلار كەڭ جاھاننى تار قىلىدۇ.خۇداگۇي ئىنسانلارنى خارلايدۇ.گەدىنىگە ياۋۇزلۇق يۈكىنى ئارتىپ شۇم ئەھرەمەنگە ساداقەتمەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ.بۇ زامانغا كەلگەندە ئۇلار بىز تۇتقان يولنىڭ ئەينىنى بۇزۇپ تەتۈر يول تۇتىدۇ.بىز ئەزىز بىلگەن دىننىمۇ دەسسەپ – يەنچىپ خار قىلىدۇ.شۇ چاغ كەلگەندە مېنىڭ بۇ پەندىمنىڭ قەدرى ئۆتۈلىدۇ.پۈتكۈل مال-مۈلكۈم ۋەيران بولىدۇ.شۇنداق يامان كۈنلەرنىڭ كەلمەسلىكى ئۈچۈن قۇدرىتى بىلەن پۈتكۈل جاھاننى ياراتقان،جىمىكى ئاشكارا ۋە پىنھان ئىشلاردىن خەۋەردار بولۇپ تۇرۇدىغان ئۇلۇغ تەڭرىدىن پاناھلىق ئىزدەيمەن.ئۇ ھەردائىم سەندىن خەۋەردار بولۇپ تۇرغاي.ياخشىلىق يوللىرىدا ساڭا مەدەتكار بولغاي.قايسى پەرزەند  ئەقىل ۋە ئادالەتنى پەيۋەند قىلسا ئۇ تەڭرى ئېگەمگە يېقىن بولۇر.مېنىڭ ئەھدىمگە نۇقسانلار يەتكۈزمەس.ھىچقاچان تائامىمغا زەھەر سالماس،ھىچبىر رەسمىلىرىمنىمۇ بۇزماس.مەن پادىشاھلىق تاجىنى كەيگەندىن بۇيان قىرىق ئىككى يىل ئىككى ئاي ۋاقىت ئۆتۈپتۇ.بۇ جەرياندا قىلغان ئىشلىرىم،قەدەم ئىزلىرىمنى ياد قىلسام ھاۋاسى ئەتىردەك خۇشبۇي پۇرايدىغان جەننەت كەبى گۈزەل باغلىرى بار ئالتە چوڭ شەھەر قۇرۇپتىمەن.ئۇلارنىڭ بىرىنى ‹‹ئەردەشىر سەفاسى›› دەپ ئاتىدىم.ئۇنىڭ سۇلىرى سۈتتەك شېرىن،باغلىرى پۈتۈنلەي ئىپار -ئەنبەر پۇرايدۇ.يەنە بىر شەھەرنىڭ نامى‹‹رامەردەشىر››،ئۇنىڭدىن پارس تەرەپكە ساياھەت قىلىپ بارغىلى بولىدۇ.ئۈچىنچىسىنىڭ ئىسمى ‹‹ھۇرمۇزد ئەردەشر››.بۇ شەھەرنىڭ ھاۋاسى ساپ،سۇلىرى ئابىھاياتتەك شىپالىقكى، ھەر بىر خۇش بۇي پەسلى قېرىنى ياشارتىدۇ.تۆتىنچىسىنىڭ نامى‹‹ھەۋزەئى ئەردەشىر››بۇ سۇغا باي،تامامى يېرى باغ-گۈلشەن بىلەن قاپلانغان ئاۋات شەھەر. بەشىنچىسىنى ‹‹مەيساند››،ئالتىنچىسىنى بولسا ‹‹فۇرات›› دەپ ئاتايدۇ.بۇلاردا زىلال چەشمىلەر كۆپ.چارۋىلىرى ھەددى-ھېساپسىزلىقتا ئاسماندىكى يۇلتۇزلارنى ئەسلىتىدۇ.بۇ شەھەرلەرنى پادىشاھ ئەردەشىر بىنا قىلغان دەپ تا دەۋرى قىيامەتكىچە ياخشى نامىم ساقلىنىپ قالىدۇ.

مېنىڭ قىلغان بۇ سۆزلىرىمنى ئەستە مەھكەم تۇت.بۇ پەندلەردە كۆپ قىرلىق مەنا بار.مەن بۇ دۇنيادا ياشاپ بولدۇم.ئەمدى زاۋاللىق تامان يولغا چىقىمەن.ماڭا تاۋۇت تەييارلاپ بەرگىن -دە تەختنى قولۇڭغا ئال.مەن بۇ جاھاندا بەزىدە ئاشكارا،بەزىدە پىنھان بولۇپ كۆپتىن –كۆپ دەرت چەكتىم.سەن ئۈمىدىمنى يەردە قويماي ئادالەت ۋە ئىنساپتىن روھىمنى شاد قىل.خۇش بەخت دەۋران سۈرۈپ تەختنى ئاۋات قىل.
شاھ ئەردەشىر شاپۇرغا قىلغان پەندلىرىنى تاماملىدى.پەلەكنىڭ ئىمكانى ئەنە شۇ.تا ئەزەلدىن تاجۇ-تەختتە مەڭگۈ ئولتۇرغان بىرەرسى ئۆتكەن ئەمەس.بارلىق جاھاندارلارنىڭ ئاقىۋىتى ئەنە شۇ.بۇ تېپىشماقنىڭ سىرىنى يېشىمەن دېگۈچىلەر كۆپ مالال بولۇپ قالىدۇ.سەردار ئەمەسلەر بەختلىكتۇر.چۈنكى ئۇلار تەختتىن مەھرۇم قېلىشنىڭ تەشۋىشىنى يېمەيدۇ.ئەي ئىنسان پۈتۈن ۋۇجۇدۇڭ بىلەن بېرىلىپ،جان كۆيدۈرۈپ  دۇنيا يىغارسەن.ئەمما ئۇلاردىن ساڭا بىر قېتىممۇ ۋاپا يەتمەس.ھەممىمىز ئاقىۋەت يەرگە باراۋەر بولۇمىز.قاپقارا چېدىر يۈزىمىزنى توسىدۇ.قېنى كەل،جېنىمىزنى ياخشىلىققا بېغىشلاپ، خۇداپەرەس شاھلارنىڭ نامىنى ياد قىلىپ ، جاھاننى يامانلارغا ئەسلا تاشلاپ بەرمەيلى.
كىمىكى مەي كۆتۈرسە شۇ زات بەختلىكتۇر.غەم-ئەلەمنى ئۇنتۇپ،تا خۇشال بولغانغا قەدەر ئارامىمىزنى بۇزماي  مەي تولغان جامنى دەممۇ-دەم ئىچەيلى!

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   qabiljan2004 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-8-26 20:37  

قەدىرلىك ئوقۇرمەن شۇنىڭ بىلەن ‹‹ئەردەشىر ۋە گۈلنار ھەققىدىكى قىسسە››مىز تۈگىدى.ئاللاھ نېسىپ قىلسا ئەتىدىن باشلاپ ‹‹گۆر ئوغلى شاھ بەھرام ۋە مەلىكە گۈلئەندام›› ناملىق باتۇرلۇق ۋە مۇھەببەت كۈيلەنگەن مەشھۇر داستان ‹‹شاھنامە››نىڭ ئونىنچى بۆلۈمى سۈپىتىدە ھوزۇرىڭىزدا بولىدۇ.
ھېيتتىن بۇيان يازمىنىڭ ئاخىرىنى ۋاقتىدا يېزىپ  ۋاقىتىدا يوللىيالماي سىزلەرنى كۆپ ساقلىتىپ قويغىنىم ئۈچۈن دوستلاردىن كەچۈرۈم سورايمەن. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   qabiljan2004 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-8-31 22:37  

<<مۇنبىرىمىز ئەخلەتخانا ئەمەس، يېڭى، ئىجادىي تېما بولسا يوللاڭ!>>
مانا بۇ باشقۇرغۇچى ئەركزاتنىڭ <<شاھنامە>> ئونىنچى بۆلۈم <<گۆر ئوغلى شاھ بەھرام ۋە مەلىكە دىلئارام>>نى ئوچۈرۈپ بولۇپ قالدۇرغان ئۇچۇرى.
بۇ ئادەم بىلەن ئىككى كۈن بۇرۇن مىسرانىم مۇنبىرىدە گەپ تالىشىپ قالغان ئىدىم.مېنى ھارغىچە تىللىۋېلىپمۇ يەنە دەردى چىقماي بۇ مۇنبەردىكى ھوقۇقىنى ئىشلىتىپ مەندىن تېمامنى ئۆچۈرۈش ئارقىلىق ئۆچ ئاپتۇ.
قەدىرلىك مۇنبەرداشلار سىلەرگە ئايان.مەن بۇ تېمىنى يوللاۋاتقىلى بىر يىل بولۇپ يەنە ئىككى ئاي ئاشتى.مېنىڭ ئون تۆت ئايلىق يۈرەك قېنىم بار.يازمامنىڭ ئەخلەت ياكى ئەمەسلىكى ھەر بىرىڭلارغا ئايان.شۇڭا بۇ ناھەقچىللىككە مۇۋاپىق ئىنكاس قايتۇرارسىلەر.تۆۋەندە ئۇ ئۇچۇر ئۈچۈن قالدۇرغان ئىنكاسىمنى قوشۇپ يوللىدىم.
<<شاھنامە كىلاسسىك ئەسەر.شۇنداقلا دۇنياۋى نادىر ئەسەر.ئۇ قانداقتۇ ئەخلەت ئەمەس.مەن بۇ ئەسەرنى بىر يىلدىن بېرى نەسرىلەشتۈرۈپ كېلىۋاتىمەن. يازغۇچىلار تورىدىمۇ سادىق ئوقۇرمەنلىرىم بار.بۇ تېمىنى ھۆرمەتلىك باش مۇھەررىرىمىز ئابدىرىشىت ئېلى ئۆزى بىر قوللۇق تەستىقلىغان.مەن بۇ تېمىنى يازغۇچىلار مۇنبىرىدە ئېلان قىلىپ بولۇپ يېرىم كۈندىن كېيىن ئاندىن مىسرانىمغا بەرگەن.سىز مىسرانىمدا مەن بىلەن سوقۇشۇپ قالغاننىڭ ئۆچىنى ئېلىپ بۇ يارىماس ئىشنى قىپسىز. ئۇيالمامسىز.سىزدىكى ھەققانىيەت تۇيغۇسى نەگە كەتتى.ئىچى قوتۇر ئادەم نەگىلا بارسا شۇ يەردە باشقىلارنىڭ نەپرىتىگە يولۇقۇپ تۇرىدۇ.بۇنداق ئاۋارە بولۇپ مېنىڭ ئىجادىيەت يولۇمنى توسۇپ بولالمايسىز.مەن سىزنى خېلى مەردانە ئادەم دەپ ئويلاپتىكەنمەن.ئەمەلىيەتتە تولىمۇ بىچارە ئادەمكەنسىز.>>
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   qabiljan2004 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-8-31 23:05