- جۇڭگودىكى نامرات ئاھالە ئاساسلىقى يېزىغا مەركەزلەشكەن، بۇنىڭ ئىچىدە ئاز سانلىق مىللەتلەر ۋە ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرىنىڭ نامراتلىق ئەھۋالى تېخىمۇ گەۋدىلىك. قىيىنچىلىقى بار مۇشۇنداق ئاممىنىڭ تۇرمۇش مەسىلىسىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن، بىرىنچىدىن، جايلارنىڭ شەھەر ئاھالىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەن تۇرمۇش كاپالىتى خىزمىتىنى يەنىمۇ ئوبدان ئىشلىشىگە يېتەكچىلىك قىلىپ، «كاپالەتلەندۈرۈشكە تېگىشلىكلىرىنى تولۇق كاپالەتلەندۈرۈش»، «تۈرگە ئايرىپ كاپالەتلەندۈرۈش»نى ھەقىقىي ئىشقا ئاشۇرۇش، ياشانغانلار، مېيىپلەر، يېتىم بالىلار ۋە «بەش كاپالەت ئائىلىلەر» قاتارلىق قىيىنچىلىقى ئېغىر ئاممىغا نۇقتىلىق ياردەم بېرىش كېرەك. ئىككىنچىدىن، يېزىدىكى بەش كاپالەت ئائىلىلەرنى بېقىش تۈزۈمىنى يەنىمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈپ، بەش كاپالەت ئائىلىلەرنى بېقىش سىياسىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، يېزىدىكى بەش كاپالەت پېشقەدەملەرنىڭ ئاساسىي تۇرمۇشىنى كاپالەتلەندۈرۈش كېرەك. يېزىدىكى تۆۋەن كاپالەت ۋە قىيىنچىلىقى ئېغىر ئائىلىلەرنىڭ تۇرمۇشىغا ياردەم بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىش ئۈستىدە ئىزدىنىپ، يېزىدىكى قىيىنچىلىقى ئېغىر ئاممىنىڭ ئاساسىي تۇرمۇشىنى كاپالەتلەندۈرۈش كېرەك. يېزا تېببىي داۋالاش - قۇتقۇزۇش خىزمىتى ۋە شەھەر تېببىي داۋالاش - قۇتقۇزۇش سىناق خىزمىتىنى يەنىمۇ يولغا قويۇپ، يېزىدىكى نامرات ئاھالىنىڭ كېسەل سەۋەبىدىن نامراتلىشىپ كېتىش ۋە نامراتلىققا قايتىش مەسىلىسىنى ئۈنۈملۈك ھەل قىلىش كېرەك. ئۈچىنچىدىن، مەبلەغ ياردىمى سالمىقىنى زورايتىش كېرەك. 1999 - يىلى مەركەز مالىيىسىدىن شەھەر تۆۋەن كاپالەت مەبلىغى ياردەم بېرىلگەندىن بۇيان، خەلق ئىشلىرى مىنىستىرلىكى بىلەن مالىيە مىنىستىرلىكى مەركەز مالىيىسىنىڭ شەھەر تۆۋەن كاپالەت ياردەم مەبلىغىنى تەقسىم قىلىشتا، ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرىغا نۇقتىلىق ھالدا مايىل بولۇپ، مەلۇم دەرىجىدە ئېتىبار بەرگەنىدى. 2005- يىلى مەركەز مالىيىسىدىن يەرلىككە 11 مىليارد200 مىليون يۈەن تۆۋەن كاپالەت مەبلىغى ياردەم بېرىلدى، بەش ئاپتونوم رايونغا ياردەم بېرىلگەن مەبلەغ 1 مىليارد 277 مىليون يۈەنگە يەتتى، بۇ ئومۇمىي مەبلەغنىڭ %11 ىنى تەشكىل قىلىدۇ(بەش ئاپتونوم رايوندىكى تۆۋەن كاپالەت ئوبيېكتلىرىنىڭ ئومۇمىي سانى ئوتتۇرا ۋە غەربىي رايونلاردىكى تۆۋەن كاپالەت ئوبيېكتلىرى ئومۇمىي سانىنىڭ %10 ىنىلا ئىگىلەيدۇ).
- كەنت ئاپتونومىيىسىنى پۇختا يولغا قويۇپ، ئاز سانلىق مىللەت ئاممىنىڭ دېموكراتىك سىياسىي ھوقۇق - مەنپەئەتىنى ھەقىقىي كاپالەتلەندۈرۈش كېرەك.
بىرىنچىدىن، جايلارنىڭ كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىنىڭ نۆۋەت ئالماشتۇرۇش سايلىمى خىزمىتىگە يېتەكچىلىك قىلىپ، سايلامنىڭ قانۇن بويىچە تەرتىپلىك بولۇشىغا تۈرتكە بولۇش لازىم. «كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىنىڭ تەشكىلىي قانۇنى»دىكى بەلگىلىمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىش، كۆپ مىللەتلىك كەنتلەردە كەنت ئاھالە كومىتېتى ئەزالىرى ئىچىدە ئادەم سانى ئازراق بولغان مىللەتلەرنىڭ ئەزالىرى بولۇشنى تەلەپ قىلىش كېرەك.
ئىككىنچىدىن، كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىنىڭ تۈزۈم قۇرۇلۇشلىرى كۈچەيتىلدى، 1998 - يىلىدىن بۇيان، مەملىكىتىمىزدىكى ئۆلكىلەرنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمى ئىككى نۆۋەتتىن ئۈچ نۆۋەتكىچە بولغان كەنت ئاھالە كومىتېتلىرىنىڭ نۆۋەت ئالماشتۇرۇش سايلىمىنى ئومۇميۈزلۈك تاماملىدى. تۈزۈمنى مۇكەممەللەشتۈرۈش، قائىدىنى تەرتىپلەشتۈرۈش، دېموكراتىيىنى كېڭەيتىش جەھەتتە يېڭى ئىلگىرىلەش ھاسىل قىلىندى.
ئۈچىنچىدىن، ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرىنىڭ كەنت ئىشلىرىدا ئاشكارا بولۇشنى دېموكراتىك باشقۇرۇش خىزمىتىگە بولغان يېتەكچىلىك ۋە نازارەتچىلىكنى كۈچەيتىپ، جايلارنىڭ خىزمەت ئاپپاراتلىرىنى قۇرۇشى ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈشىگە يېتەكچىلىك قىلىپ، خىزمەتكە بولغان يېتەكچىلىكنى كۈچەيتىپ، رەھبەرلىك تۈزۈلمىسى ۋە خىزمەت مېخانىزمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش كېرەك.«كەنت ئىشلىرىدا ئاشكارا بولۇشنى دېموكراتىك باشقۇرۇشتا ئۈلگە ئورۇن» بەرپا قىلىش پائالىيىتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، ئاز سانلىق مىللەت ئاممىنىڭ دېموكراتىك سىياسىي ھوقۇق- مەنپەئەتىنى كاپالەتلەندۈرۈش كېرەك.
- دەپنە ئىشلىرىنى باشقۇرۇش نىزامىنى ئەستايىدىل ئىجرا قىلىپ، دەپنە ئىشلىرىنى باشقۇرۇش خىزمىتىنى ئوبدان ئىشلەش كېرەك. ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئۆزىگە خاس دەپنە ئادەتلىرى توغرىسىدىكى ئەركىنلىكىنى ساقلاپ قېلىشى ياكى ئىسلاھ قىلىشىغا تولۇق ھۆرمەت قىلىش كېرەك. كۆيدۈرۈپ دەپنە قىلىش چارىسىنى يولغا قويغان جايلار خۇيزۇ، ئۇيغۇر، قازاق قاتارلىق ئون ئاز سانلىق مىللەتنىڭ يەرگە كۆمۈپ دەپنە قىلىش ئادىتىنى ساقلاپ قېلىشىغا ھۆرمەت قىلىشى كېرەك.
          (جامال ئىمىن تەرجىمىسى )