ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىدىن تامچە

ئاپتورى:مەمتىمىن يۈسۈپ

باھاسى:20.00

2000-يىلى7-ئاي 1-نەشرى

2000-يىلى7-ئاي 1-بېسىلىشى

ISBN:710504047

نەشرىياتتىن

مەمتىمىن يۈسۈپ 1927-يىلى قەشقەر شەھىرىدە دۇنياغا كەلگەن . باشلانغۇچ مەكتەپنى دارىلئېتامدا ئوقۇغان . 1943-يىلى قەشقەر پېداگوگىكا مەكتىپىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن ، ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان . 1956-،1957-، 1958-ۋە 1981-يىللىرى بېيجىڭدا مەركىزىي ئالىي پارتىيە مەكتىپىنىڭ ماركسىزملىق پەلسەپە ، سىياسىي – ئىقتىساد سىنىپىدا ئوقۇغان . 1945-يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا قاتناشقان . ئىلگىرى ئاخىرى ئەخمەتجان قاسىمى نامىدىكى ئىلى تېخنىكوم مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچى ، «ئويغان» گېزىتىدە مۇھەررىر بولغان . ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئىدارىسىنىڭ بىخەتەرلىك بۆلۈمىدە ئۇيغۇرلارنىڭ جاھانگىرلىككە قارىشى تۇرۇش ۋە ئىدېئولوگىيە تارىخىنى تەتقىق قىلىش خىزمىتىگە قاتناشقان . 1950-يىلى 1-ئايدىن 1992-يىلى 1-ئايغىچە ئۈرۈمچى شەھەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىك ئىدارىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى ، ئۈرۈمچى شەھەرلىك پارتكومنىڭ مۇئاۋىن شۇجىسى ، شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى ، ئاپتونوم رايونلۇق پەلسەپە – ئىجتىمائىي پەن ساھەسىدىكىلەر بىرلەشمىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ، جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر پەلسەپە ، ئىجتىمائىي ئىدېئولوگىيە تارىخى تەتقىقات ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ رەئىسى ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ رەئىسى ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئون ئىككى مۇقام تەتقىقاتى جەمئىيىتىنىڭ ، ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىيات فوندى جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ئىشلارغا مەسئۇل مۇئاۋىن رەئىسى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن .

مەمتىمىن يۈسۈپ ئىنقىلابقا قاتناشقان چېغىدىن باشلاپلا ئۆزىنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيەت ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى تەتقىقات ھاياتىنى باشلىغان . ئاساسلىق ئەسەرلىرىدىن «تۈنۈگۈن ۋە بۈگۈن» ، «تارىخىي ساۋاق» ، «بىلىم ۋە زىيارەت» ، «قەشقەر ساڭا » ، <«قۇتادغۇ بىلىك»نىڭ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى يەشمىسى> ، «بەھرام گۆر» ، «دىۋانى مەشھۇرى»، «دىۋانى قىدىر» ، «باياز»(1) «باياز»(2) «ئۇيغۇر خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى جەۋھەرلىرى» قاتارلىقلار بار .

يۇقىرىقى كىتابلار ئىلگىرى كېيىن مىللەتلەر نەشرىياتى ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ۋە قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتىدا نەشر قىلىنىپ تارقىتىلدى . مەملىكەتلىك ۋە ئاپتونوم رايونلۇق گېزىت – ژۇرناللاردا 68 پارچە ئىلمىي ماقالىسى ، 76 پارچە شېئىرلىرى «بۇلاق» ، «تارىم » «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى » «غەربىي رايون تەتقىقاتى »، «شىنجاڭ گېزىتى» قاتارلىق مەتبۇئاتلاردا ئېلان قىلىندى .

مەمتىمىن يۈسۈپ 1986-يىلىدىن 1993-يىلىغىچە بولغان ئارىلىقتا ئامېرىكا ، گېرمانىيە ، سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى ، لىتۋا قاتارلىق ئالتە دۆلەتتە ئىلمىي زىيارەتلەردە بولۇپ ، خەلقئارالىق ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ۋە ئىلمىي پائالىيەتلەرگە قاتناشتى ھەمدە بۇ خەلقئارالىق ئىلمىي يىغىنلاردا «ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىدىن قىسقىچە بايان» ، «ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىنىڭ شەرق ۋە غەرب بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى توغرىسىدا»، «<قۇتادغۇ بىلىك> جۇڭخۇا مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى » ، «ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى» قاتارلىق ئىلمىي ماقالىلىرىنى ئوقۇغان .

1996-يىلىدىن بۇيان 60 نەچچە نەپەر ھەر مىللەت ئالىم مۇتەخەسسىسىنى تەشكىللەپ ، «ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى» (13 توم) ناملىق زور ھەجىملىك كىتابنى تۆت يىلدا ئۇيغۇرچە ، خەنزۇچە ، لاتىنچە نەشر قىلدۇرغان . 1992-يىلىدىن بۇيان ھەر مىللەت ئالىم ، مۇتەخەسسىسلىرىنى تەشكىللەپ ئون ئىككى مۇقام ۋە ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىدىن 60 نەچچە خىل ، جەمئىي 77 مىڭ 800 دانە كىتابنى نەشر قىلدۇرغان . ئۇ بۇ كىتابلارنىڭ مۇھەررىرلىكىنى ، تەھرىر ھەيئەت مەسئۇللۇقىنى ئۈستىگە ئالغان .

كۆپ يىللاردىن بۇيان مەمتىمىن يۈسۈپ جۇڭگو ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى ، ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى ، ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ پەلسەپىسى قاتارلىق تەتقىقات ساھەلىرىدە قان – تەر ئاققۇزۇپ ،جاپالىق ئىشلەپ ، ئىلىم ئاشۇرۇش پائالىيەتلىرى ۋە يىغىنلىرى تەشكىللەپ ، قېتىرقىنىپ تەتقىق قىلىپ نەشرگە تەييارلاپ ، كۆپلىگەن ئەسەرلەرنى ئېلان قىلغان ، زور نەتىجە ياراتقان . ئۇ تەشكىللىگەن ھەر خىل ئىلمىي يىغىنلار ۋە ئېلان قىلىنغان ئىلمىي ماقالىلەر ، نەشر قىلدۇرغان كىتابلار يۇقىرى ئىلمىي قىممەتكە ، ئىجابىي ، تارىخىي ، رېئال ئەھمىيەتكە ئىگە ، ئىجتىمائىي تەسىرى ياخشى بولۇپ ، ھەر مىللەت ئالىم ، مۇتەخەسسىسلىرى ۋە خەلق ئاممىسىنىڭ قىزغىن قارىشى ئېلىشىغا ئېرىشتى .

مەمتىمىن يۈسۈپ ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتى ئۈچۈن كۆپ ئەجىر سىڭدۈرۈپ ، جاپالىق تەر ئاققۇزغان ھۆرمەتكە سازاۋەر تەتقىقاتچىدۇر . ئۇ «دۇنيا مەدەنىيىتىدە نەتىجە ياراتقان مەشھۇر كىشىلەر قامۇسى» نىڭ ئالاھىدە تەكلىپ قىلىنغان ۋە «دۇنيا مەدەنىيىتىدىكى مەشھۇر كىشىلەر» ناملىق قامۇستا تونۇشتۇرۇلغان .