قىز سىتۇدېنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشىدا ساقلىنىۋاتقان مەسىلىلەر
ۋە ئۇنى ھەل قىلىش ئۇسۇللىرى
ئىز تورى بەك ياخشى
ئاپتورى: ئالىيە جېلىل
ئىقتىسادىي قۇرۇلمىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئەگىشىپ، مەملىكىتىمىزنىڭ مائارىپ قۇرۇلمىسىدىمۇ بىر قاتار ئىسلاھاتلار بولدى. مەكتەپ پۈتتۈرگەن ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنى دۆلەت بىر تۇتاش تەقسىم قىلىشتىن ئىبارەت ئەنئەنىۋى تۈزۈمنى بازار ئىگىلىكى يېتەكچىلىك قىلغان «قوش يۆنىلىشلىك خىزمەت تاللاش، ئۆز كۈچىگە تايىنىپ خىزمەت تېپىش» تۈزۈمى ئىگىلىدى. بۇنىڭ بىلەن ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ خىزمەت تېپىشى قىيىن بولۇش مەسىلىسى كۆرۈلۈپ، پۈتۈن جەمئىيەت ئورتاق دىققەت قىلىدىغان مەسىلىگە ئايلىنىپ قالدى.
ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەن قىزلارنىڭ خىزمەت تېپىش-تاپالماسلىقى ئالىي مائارىپنىڭ تەرەققىياتىغا بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئالىي مەكتەپلەردە قىز ئوقۇغۇچىلارنىڭ سانى ئوغۇللارنىڭكىدىن ئاز بولمىسىمۇ، خىزمەت تېپىشى ئوغۇللارنىڭكىدىن بەكلا پەرقلىق بولماقتا. مېنىڭچە بۇ مەسىلىنى تۆۋەندىكى بىر قانچە نۇقتا كەلتۈرۈپ چىقارغان.
قىزلارنى كەمسىتىش ئىدىيىسى
بىز ھەممىمىز ئىز تورىنى ياخشى كۆرىمىز!
قىزلارنى كەمسىتىش ئىدىيىسى-قىز سىتۇدېنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشى قىيىن بولۇشتىكى ئەڭ ئاساسلىق سەۋەب. ھېلىھەم كىشىلەر ئوغۇللارنى قىزلارغا قارىغاندا ئىقتىدارلىق، ئىنتىلىشچان، رىقابەت ئېڭى كۈچلۈك دەپ قارايدۇ. بۇ خىل قاراش قىز سىتۇدېنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشىغا سەلبىي تەسىرلەرنى كۆرسەتكەن. ئۇلار ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردا مۇشۇنداق قاراشنىڭ ئېغىر بولۇشى سەۋەبىدىن قاراپ تۇرۇپ نۇرغۇن ياخشى خىزمەت تېپىش پۇرسەتلىرىنى ئوغۇللارغا تارتقۇزۇپ قويىدۇ.
بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلارنىڭ مەنپەئەت قوغلىشىشى
ئاياللار فىزىئولوگىيىلىك جەھەتتە «ئۈچ دەۋر» نى باشتىن كەچۈرىدۇ. ئەرلەرگە قارىغاندا بەش، ئون يىل بۇرۇن پېنسىيىگە چىقىدۇ. دۆلىتىمىزنىڭ پاراۋانلىق تۈزۈمىگە ئاساسەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئاياللارنىڭ تۇغۇت مەزگىلىدىكى تولۇقلىما ھەققىنى بېرىشكە مەجبۇر بولىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئاياللارنىڭ خىزمەت قىلغان ۋاقتى قىسقا، ئالىدىغان پۇلى كۆپ بولۇپ كېتىدۇ. ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلارمۇ ئۆز مەنپەئەتىنى چىقىش قىلىپ، ئەرلەرنى ئىشلىتىشكە بەكرەك مايىل بولىدۇ.
ئالىي مەكتەپ تەربىيىسى بىلەن جەمئىيەتنىڭ ئىختىساسلىقلارغا بولغان تەلىپى ئوتتۇرىسىدىكى پەرق
ھەر خىل سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن مەملىكىتىمىزنىڭ ئالىي مەكتەپ مائارىپىنىڭ تەربىيىلەش شەكلى ۋە ئۇسۇلىدا بەزى نامۇۋاپىق تەرەپلەر مەۋجۇت. ئىختىساسلىقلار قۇرۇلمىسى ۋە ساپاسى بازار ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىيات تەلىپىگە ماس كەلمەيدۇ. ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئۆزى مۇستەقىل قول سېلىپ ئىشلەش ئىقتىدارى ئاجىز. ئۇنىڭ ئۈستىگە قىز سىتۇدېنتلارنىڭ فىزىئولوگىيىلىك ئالاھىدىلىكى ۋە مىجەز-خاراكتېر ئالاھىدىلىكى، قىزىقىشىمۇ ئۇلارنىڭ ئەمەلىي كۈچىنىڭ ئاجىز بولۇشىنى بەلگىلەپ قويغان. بۇ خىل ئاجىزلىق قىز سىتۇدېنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشى ۋە ئىلگىرىلەپ تەرەققىي قىلىشىغا توسقۇن بولماقتا.
خىزمەت تېپىشقا يېتەكچىلىك قىلىش مەركەزلىرىنىڭ خىزمىتى ئەتراپلىق ئەمەس
ئالىي مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇغۇچىلارنىڭ خىزمەت تېپىشىغا يېتەكچىلىك قىلىش مەركىزى قىز سىتۇدىنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشىدا ناھايىتى مۇھىم رول ئوينايدۇ. لېكىن نۇرغۇن قىز سىتۇدېنتلار بۇ خىل مەركەزلەرنىڭ خىزمىتىدىن دېگەندەك رازى ئەمەس. چۈنكى ئۇلار قىزلارنى مەركەزلىك ھالدا خىزمەت تېپىش ئۇسۇلى، پسىخىكىسى، ساپاسى جەھەتتە تەربىيىلىمەيدۇ. قىز ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالاھىدىلىكىنى تۇتقا قىلىپ تۇرۇپ، ئۇلاردا توغرا بولغان خىزمەت تېپىش ئىدىيىسىنىڭ تۇرغۇزۇلۇشىغا ياردەم قىلمايدۇ. قىز سىتۇدېنتلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش جەھەتتە كاپالەتكە ئىگە بولىدىغان تۈزۈلمىلىرىمۇ يوق دىيەرلىك.
ى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى
قىز سىتۇدېنتلاردا خىزمەت ياراتماسلىق ئەھۋالى ئېغىر
قىز سىتۇدېنتلاردا شارائىتى ياخشى، دەرىجىسى يۇقىرى ئورۇنلاردا ئىشلەشنى ئارزۇ قىلىش پسىخىكىسىنىڭ ئېغىر بولۇشى، ئۇلارنىڭ خىزمەت تېپىشى قىيىن بولۇشتىكى يەنە بىر سەۋەب. ئادەتتە قىزلار بىر تەرەپتىن خىزمەت جاپالىق دەپ زارلانسا، يەنە بىر تەرەپتىن دەرىجىسى تۆۋەن دەپ زارلىنىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئەسلىدىنلا ئاز بولغان خىزمەت تېپىش پۇرسىتىنى تېخىمۇ ئازايتىۋالىدۇ. قىزلارنىڭ تولىسى مەمۇرىي ئورۇنلاردا، چەت ئەل مەبلىغىدىكى كارخانىلاردا ئىشلەشنى، چوڭ شەھەرلەردە قېلىشنى مەقسەت قىلىدۇ. ناھىيە، يېزىلارنى ئەسلا ئويلاشمايدۇ، ھەتتا چەت ئەللەرگە چىقىش پۇرسىتى بار بولۇشقىچە ئويلىشىپ تۇرۇۋالىدۇ.
ئىز تورى بەك ياخشى
قىز سىتۇدېنتلارنىڭ ئۆزىدىكى روھىي چەكلىمىلىك
بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
قىزلارنىڭ ئۆزىدىمۇ قانائەتلىنىپ قىلىشتىن ئىبارەت بىر خىل روھىي چەكلىمىلىك بولىدۇ. گەرچە ھازىرقى دەۋردە قىزلارنىڭ مۇستەقىللىق ئېڭى كۈچەيگەن، بۇرۇنقىلارغا قارىغاندا ئۆزىگە قاتتىق تەلەپ قويىدىغان بولغان بولسىمۇ، ئوغۇللارغا سېلىشتۇرغاندا يەنىلا پەرق بار. ماتېرىياللارغا ئاساسلانغاندا، تولا ئاياللار خىزمەتتە تەرەققىي قىلىپ مەلۇم باسقۇچقا يەتكەندە، ئۆز-ئۆزىدىن قانائەتلىنىپ ئۆزىگە قويىدىغان تەلەپنى بوشاشتۇرۋالىدىكەن. تەشكىل ئۇلارنى ئۆستۈرگەندە، ئىپادىسى ئۆسۈشتىن بۇرۇنقىغا يەتمەيدىغان ئەھۋاللار كۆرۈلۈپ، تەشكىلنى ئۈمىدسىزلەندۈرۈپ قويىدىكەن، ھەر خىل بىلىم ئاشۇرۇش ۋە تەربىيىلىنىشلەرگە ئەۋەتىلگەندىمۇ، ئۇلارنىڭ ئىپادىسى ئەرلەرنىڭكىدەك ئاكتىپ بولمايدىكەن. بۇنىڭدىن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، ئۇلارنىڭ ئۆزىدە بار بولغان روھىي چەكلىمىلىك، ئۇلارنى ئېرىشەلەيدىغان پۇرسەتلەردىن مەھرۇم قىلىپ قويىدۇ.
ئۇنداقتا، بۇ مەسىلىلەرنى قانداق قىلغاندا ھەل قىلىپ، قىز سىتۇدىنتلارنىڭ خىزمەت تېپىش پۇرسىتىنى كۆپەيتكىلى بولىدۇ؟ مېنىڭچە تۆۋەندىكى بىر نەچچە نۇقتىدىن سىناپ بېقىش كېرەك.
جەمئىيەتتە توغرا بولغان ئىدىيە تىكلىنىشى كېرەك
مەيلى جەمئىيەتتىكى كىشىلەر بولسۇن ياكى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار بولسۇن، ئىدىيىسىنى ئازاد قىلىپ، ئەر-ئاياللار باراۋەر دەيدىغان قاراشنى تىكلەپ، قىزلارغا ئادىل رىقابەتلىشىش پۇرسىتى ھازىرلاپ بېرىشى كېرەك. دۆلىتىمىزنىڭ ھوقۇقلۇق تارماقلىرىمۇ قىز سىتۇدېنتلارنىڭ خىزمەت تېپىشىغا مۇناسىۋەتلىك ئالاقىدار قانۇن-نىزامنامىلارنى چىقىرىپ، ئۇلارنىڭ ھوقۇق-مەنپەئىتىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىشى كېرەك.
قىز سىتۇدېنتلار ئۇنىۋېرسال ساپاسىنى ئۆستۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىشى كېرەك
www.iz.la
قىز سىتۇدېنتلار ئۆزىگە چۈشۈۋاتقان بېسىمنىڭ كۆپ تەرەپلىمىلىك ئىكەنلىكىنى ھېس قىلغانىكەن، چوقۇم ھەسسىلەپ تىرىشچانلىق كۆرسىتىپ، ئۈزلۈكسىز ئۆگىنىشى كېرەك. بولۇپمۇ كىتابىي بىلىملەرنى ئەمەلىيەت بىلەن باغلاپ ئۆگىنىشكە كۆپرەك ۋاقىت ئاجرىتىپ، ئۆزىدىكى بوش بىلىم نۇقتىلىرىنى تېپىپ چىقىپ، ئۇنىۋېرسال ساپاغا ئىگە ئىختىساسلىق خادىم بولۇش ئۈچۈن باش چۆكۈرۈپ ئىزدىنىشى كېرەك.
copyright by www.iz.la
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار قىز سىتۇدېنتلارنىڭ ئالاھىدىلىكىنى تولۇق نەزەرگە ئېلىشى كېرەك
ى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى
قىزلار فىزىئولوگىيە، پسىخىكا، خاراكتېر جەھەتلەردە ئوغۇللاردىن پەرقلىنىدۇ، شۇنىڭدەك نۇرغۇن ئارتۇقچىلىقلارغىمۇ ئىگە. ئۇلار مۇلايىم، چېۋەر، زىل كېلىدۇ. ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتى ياخشى، ھېس قىلىش ۋە تەسەۋۋۇر قىلىش ئىقتىدارى كۈچلۈك كېلىدۇ. ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار قىزلارنىڭ ئالاھىدىلىكىنى بايقاپ، ئۇلارغا ئۆز ئالاھىدىلىكلىرىنى جارى قىلدۇرۇش پۇرسىتى بەرگەندە، تېخىمۇ يۇقىرى ئۈنۈمگە ئېرىشەلىشى مۇقەررەر.
قىز سىتۇدېنتلار توغرا بولغان خىزمەت ئىزدەش پوزىتسىيىسىنى شەكىللەندۈرۈشى كېرەك
ئىز تورى بەك ياخشى
كەسكىن رىقابەت داۋامىدا قىز سىتۇدېنتلار ئالدى بىلەن تەمكىن رىقابەت ھالىتىنى ساقلاپ قېلىشى، تۈرلۈك قىيىنچىلىقلارغا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇشى، قىيىنچىلىققا يولۇققان ھامان ئۈمىدسىزلىنىپ بەل قويۇۋەتمەسلىكى كېرەك. خىزمەت تېپىش داۋامىدا قىيىنچىلىققا ئۇچراش ئىنتايىن نورمال ئەھۋال. چوقۇم مەغلۇبىيەتنى ئىرادە تاۋلاش جەريانى دەپ قاراپ، ئىدىيىسىنى ئازاد قىلىپ، مەغلۇب بولۇشنىڭ سەۋەبلىرى ئۈستىدە ئىزدىنىپ بېقىشى كېرەك. قىز سىتۇدېنتلار ئۆزىنى قەدىرلەش، ئۆزىگە ئىشىنىش، ئۆزىگە تايىنىشنى ئۆلچەم قىلىپ، بىزدىمۇ ئوغۇللارغا ئوخشاش ئەمەلىي كۈچ بار دەپ قاراپ، بارلىق قورقۇنچنى كەينىگە تاشلاپ، تولۇپ-تاشقان قىزغىنلىق بىلەن ئۆزىنى گەۋدىلەندۈرۈشى كېرەك.
ئومۇملاشتۇرغاندا، بۇ كەلگۈسىدىكى نۇرغۇن ئىجتىمائىي مەسىلىلىرىگە چوڭقۇر تەسىر كۆرسىتىدۇ. شۇڭا جەمئىيەت، دۆلەت، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلارنىڭ بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن بىرلىكتە كۈچ چىقىرىش مەسئۇلىيىتى بار.
www.iz.la
ئاپتور: شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى فىلولوگىيە ئىنستىتۇتى ئەدەبىيات فاكولتېتىنىڭ دوتسىنتى
مەنبە: «شىنجاڭ ئاياللىرى» ژۇرنىلىدىن ئېلىندى.
www.iz.la
