ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونى ئىقتىسادىي ھەمكارلىق تەشكىلاتى رەھبەرلىرىنىڭ غەيرىي رەسمىي يىغىنى ھاۋاي شىتاتىدا يېڭىلا ئاخىرلىشىپ، شەرقىي ئاسىيا سىستېمىسىدىكىلەرنىڭ باشلىقلار يىغىنى يەنە ھىندونېزىيەنىڭ بالى ئارىلىدا ئۆتكۈزۈلدى. ياۋروپا قەرز كىرىزىسىنىڭ قارا تۇمىنى ھەممە يەرنى قاپلىغان، پۈتۈن يەر شارىنىڭ ئىقتىسادىي ئىستىقبالى غۇۋا بولىۋاتقان ئارقا كۆرۈنۈش ئارقىسىدا، ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىنىڭ سىجىل مۇقىم تەرەققىي قىلىشى كىشىلەرنىڭ تېخىمۇ دىققىتىنى قوزغاپ، «تىنچ ئوكيان ئەسىرى» يەنە بىر قېتىم خەلقئارا جامائەتچىلىكنىڭ قىزغىن مۇنازىرە تېمىسىغا ئايلىنىپ قالدى.
10 يىل ئىلگىرى ئامېرىكىنىڭ شۇ چاغدىكى پرېزدېنتى كىچىك بوش: «ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىنىڭ مۇۋەپپەقىيىتى پۈتۈن دۇنياغا نىسبەتەن ئېيتقاندا ئىنتايىن مۇھىم. مەن 21-ئەسىرنىڭ بىر تىنچ ئوكيان ئەسىرى بولىدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن»دېگەنىدى. بۈگۈنكى كۈندە ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىنىڭ تەرەققىياتى، بولۇپمۇ پۈتۈن يەر شارىنىڭ ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق ۋەزىيىتىدىكى ئالدىن كۆرەرلىك ئىپادىسى ئۇنىڭ بىشارىتىنى ئىسپاتلىغاندەك قىلىدۇ.
ئامېرىكا كاتېرپىللار(Caterpillar) شىركىتىنىڭ باش ئىجرائىيە ئەمەلدارى دوگ ئوبېرخېلمان(Doug Oberhelman) نۆۋەتتىكى پۈتۈن يەرشارى ئىقتىسادىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى « ئىككى يېرىم شار» ئارقىلىق يىغىنچاقلىغان: « بىرىنچى يېرىم شار» يېڭىدىن گۈللىنىۋاتقان ئىقتىسادىي گەۋدىلەرنى ئاساس قىلغان ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونى، «ئىككىنچى يېرىم شار» ئەنئەنىۋى تەرەققىي قىلغان ئىقتىسادىي گەۋدىلەر توپلاشقان ياۋروپا رايونى. تەرەققىي قىلغان ئىقتىسادىي گەۋدىلەرنىڭ ئىقتىسادىي موتورى ئىشلىمىگەن پەيتتە، ئاسىيا، تىنچ ئوكيان ئىقتىسادىنىڭ ئېشىشى يېڭى يەرشارى ئەھمىيىتىنى ئۆز ئۈستىگە ئالدى. دۇنيادىكى ھەر قايسى دۆلەتلەر قانداق قىلىپ ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىدىن ئىبارەت بۇ سەھنىدە ياخشى رول ئېلىشنى ئويلاشماقتا. بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
ئىككى ئوكيانغا تۇتاشقان ئامېرىكىنى بۇ سەھنىدە ئىنتايىن كۆزگە چېلىقىپ ھەممە يەردە نۇتۇق سۆلەپ ئۆزىنى كۆرسىتىۋاتىدۇ دېيىشكە بولىدۇ. ئەگەر 10 يىل ئىلگىرى كىچىك بوش تېخى «تىنچ ئوكيان ئەسىرى» نىڭ گۈزەل مەنزىرىسىنى سىزىش باسقۇچىدا تۇرغان بولسا، ھازىرقى ئوباما ھۆكۈمىتى بۇ ئۇقۇمغا «ئامېرىكىنىڭ» دېگەن ئېنىقلىغۇچىنى قوشۇپ قويدى. ئامېرىكىنىڭ دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ھىلارى كېلىنتون « دىپلوماتىيە سىياسىتى» قوش ئايلىق ژۇرنىلىنىڭ يېقىنقى سانىدا «ئامېرىكىنىڭ تىنچ ئوكيان ئەسىرى» دېگەن تېمىدا ماقالە ئېلان قىلىپ، ئامېرىكىنىڭ كەلگۈسى 10 يىلدىكى ئاسىيا، تىنچ ئوكيان ئىستراتېگىيەسىنى ئېنىق بايان قىلىپ: «دىپلوماتىيە، ئىقتىساد، ئىستراتېگىيە ۋە باشقا جەھەتلەردىكى زور دەرىجىدە كۆپەيتكەن سېلىنمىسىنى ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىغا قاراتقانلىقىنى ئېيتتى». copyright by www.iz.la
يېقىنقى ئىككى ھەپتىدىن بۇيان ئامېرىكا پىرېزدېنتىئوباما ئامېرىكىنىڭ ئاسىيا، تىنچ ئوكيان ئىستراتېگىيەسىنى ئەمەلىي ھەرىكىتىدە كۆرسەتتى. ئەنگلىيەنىڭ «پۇل مۇئامىلە ۋاقىت گېزىتى» كىنايە قىلغان ھالدا ھونولۇلۇدىكى ئاسىيا، تىنچ ئوكيان ئىقتىسادىي ھەمكارلىق تەشكىلاتى يىغىنىدا ئوباما باشقا ئىشلارنى سۆزلىمەي، پەقەت ئامېرىكىنىڭ تىنچ ئوكيان دۆلىتى ئىكەنلىكىنى، كەلگۈسىدە بۇ يەردە قالىدىغانلىقىنى تەكىتلىگەندەك قىلىدۇ،-دېدى. www.iz.la
بۇ ھەپتىدە ئوباما يەنە توختىماي ئاۋسترالىيەگە بېرىپ ئامېرىكىنىڭ ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىدىكى ھەربىي ئىشلار مەۋجۇدلۇقىنى كۈچەيتىش توغرىسىدا ھەدەپ سۆزلىدى. ئارقىدىنلا ئۇ يەنە ھىندونېزىيەنىڭ بالى ئارىلىغا بېرىپ ئالتىنچى نۆۋەتلىك شەرقىي ئاسىيا باشلىقلار يىغىنىغا قاتناشتى. تىلغا ئېلىشقا ئەرزىيدىغىنى شۇكى ئوباما شەرقىي ئاسىيا باشلىقلار يىغىنىغا قاتناشقان تۇنجى ئامېرىكا پىرېزدېنتى.
بىراق، دەۋر ئوخشىمايدۇ بىر دۆلەت خەلقئارا ياكى رايونلارغا ھۆكۈمرانلىق قىلىدىغان ئىش دۇنيا ئېقىمىغا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان بولۇپ قالدى. شەرقىي ئاسىيا ئىتتىپاقىدىكى 10 دۆلەت ئۆزلىرىنىڭ ئورتاق گەۋدە قورۇلۇشىنى تېزلىتىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۈزلۈكسىز ھالدا ‹‹ X +10›› مېخانىزمى ئارقىلىق مۇناسىۋەتلىك تەرەپلەر بىلەن بولغان سۆزلىشىشى ۋە ھەمكارلىقىنى كۈچەيتكەنلىكىنىڭ ئېنىق ئىسپاتى. دەل بۇ قېتىمقى شەرقىي ئاسىيا باشلىقلار يىغىنىنىڭ ساھىبخانى پىرېزدېنتى سۇسىلو ئېيتقاندەك « ئاسىيا، تىنچ ئوكيان رايونىنى يالغۇز بىر دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ دۆلەتنىڭ باشقۇرۇشى ئەمدى ئاقمايدۇ». ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
بىر غەرب تاراتقۇچى چۈشەندۈرۈپ: سۇسىلونىڭ سۆزىنىڭ ھەقىقىي مەنىسى: 21-ئەسىر پەقەت ئامېرىكىنىڭ تىنچ ئوكيان ئەسىرى بولماستىن، بەلكى « بارلىق كىشىلەرگە مەنسۇپ بولغان تىنچ ئوكيان ئەسىرى بولۇشى كېرەك» دېگەنلىك دېدى. copyright by www.iz.la
