ئۆي باھاسى نېمىشقا ئۆرە بولىدۇ ؟
ئابدۇۋەلى مەخپۇللا
بەزى كىشىلەردە ئۈرۈمچىدىكى ئۆي باھاسىنىڭ يۇقىرى بولۇشىنى سىرتتىن كېلىپ ئۆي سېتىۋالغانلار كەلتۈرۈپ چىقارغان، دېگەن قاراش بار. بۇ قاراش توغرا ئەمەس، شۇنداقلا ئەمەلىيەتكىمۇ ئۇيغۇن كەلمەيدۇ. بىرىنچىدىن، ۋىلايەت، ناھىيىلەردىن كەلگەنلەرمۇ ھەرگىز باھاسى قىممەت ئۆي سېتىۋېلىشنى خالىمايدۇ؛ ئىككىنچىدىن، ئۈرۈمچى شەھىرىنىڭ ئۆي – زېمىن تەرەققىيات سۈرئىتىگە قارىغاندا، ئۇلارنىڭ ئۆي ئىستېمال بازىرىنى ھاسىل قىلىش دائىرىسى ۋە كۈچى ناھايىتى چەكلىك. ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى يېقىنقى يىللاردا يولغا قويۇلغان ئۆي قەرز پۇل سىياسىتىنىڭ ياردىمىدە ئاندىن ئۆي سېتىۋېلىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولغان. ئۇنداقتا ئۆي باھاسىنىڭ ئۆرە بولۇشىنى نېمە كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتىدۇ؟ نېمە ئۈچۈن كىشىلەر نورمال كىرىمىگە تايىنىپ ئۆي سېتىۋېلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىيالمايدۇ؟
ئۆي باھاسىنىڭ كىشىلەرنىڭ كىرىم سەۋىيەسىدىن زور دەرىجىدە يۇقىرى بولۇشىنى نۇرغۇن گىرەلەشمە ئامىل بەلگىلىگەن. بۇ ئامىللارنىڭ ئىچىدە، ئاساسلىقى، ئۆي – زېمىن كەسىپ تەننەرخىنىڭ يۇقىرى بولۇشى ئۆي باھاسىنىڭ ئۆرە بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتقان ئاساسلىق سەۋەبتۇر. ئادەتتە، يەر سېتىۋېلىپ بىنا سالىدىغان كارخانىلار ئىشلەپچىقىرىش تەننەرخىنى شەكىللەندۈرىدۇ، سېلىنىپ بولغان ئۆيلەرنى ياكى كونا ئۆيلەرنى بازارغا سالىدىغان كارخانىلار سېتىش تەننەرخىنى شەكىللەندۈرىدۇ. مۇشۇ ئىككى جەھەتتىكى تەننەرخنىڭ ئىزچىل يۇقىرى بولۇشى ئۆي باھاسىنىڭ يۇقىرى بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان. ئۆي – زېمىن كەسپى پايدىسى زور كەسىپ بولغاچقا، ئېلىمىزدە ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان بايلارنىڭ كۆپ قىسمى مۇشۇ كەسىپ بىلەن بېيىغان. شەھەرلىشىش قەدىمىنىڭ تېزلىشىشىغا ئەگىشىپ، ئۆي – زېمىن كەسپى مەبلەغ ئەڭ زور جۇغلىنىدىغان ساھەنىڭ بىرىگە ئايلانغان. بۇنىڭ ئىچىدە ئۆي – زېمىن كارخانىلىرى بانكىدىن ئالغان قەرز پۇل ۋە ئاكسىيە بازىرىدىن ئۆي – زېمىن بازىرىغا كىرگەن مەبلەغ ئاساسلىق ئورۇندا تۇرىدۇ. ھازىر كۆپ قىسىم تەرەققىي قىلغان جايلاردا يەر ئۆتۈنۈپ بېرىشتىن كىرىدىغان كىرىم ۋە ئۆي – زېمىن سودىسىدىن كىرىدىغان باج كىرىمى جايلارنىڭ ئىقتىسادىدىكى ئاساسىي مەنبەگە ئايلانغان. شۇنىڭ بىلەن بىللە، ئىچكىرى ئۆلكىلەردە ۋە تەرەققىي قىلغان رايونلاردا ئۆي باھاسىنىڭ ئۆرە بولۇشى تەبىئىي ھالدا ئاپتونوم رايونىمىزدىكى ئۆي باھاسىنىڭ ئۆرلىشىگە تەسىر كۆرسەتكەن. شۇڭلاشقا يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، دۆلەت ئىزچىل ھالدا ئۆينىڭ باھاسىنى كونترول قىلىشقا ئالاقىدار سىياسەت، چارە – تەدبىرلەرنى يولغا قويۇپ كەلدى.
ئۆي – زېمىن ساھەسى ھەرقايسى كەسىپ ساھەلىرى ئىچىدە باھا مەسىلىسى ناھايىتى نازۇك بىر ساھە بولۇپ، ئۇ باشقا ساھەلەرنىڭ باھا ئۆرلەپ – چۈشۈپ تۇرىدىغان ئەھۋالى بىلەن ئوخشاشمايدۇ. ئادەتتە، ئۆينىڭ باھاسى مەلۇم سەۋىيەگە يېتىۋالغاندىن كېيىن چۈشمىكى تەسكە توختايدۇ. پەۋقۇلئاددە ئەھۋالدا ياكى ئىقتىسادتا زور چېكىنىش ياكى تەڭشىلىش بولمىسا، ئۆينىڭ باھاسىدا تۆۋەنلەش ھالىتى ئاسانلىقچە كۆرۈلمەيدۇ، باھانىڭ مەلۇم دائىرىدە تىزگىنلىنىپ تۇرۇشى ياكى ئېشىش سۈرئىتىنى كونترول قىلىشقا بولىدۇ. شۇڭلاشقا ئۆينىڭ باھاسىنى كىشىلەر قوبۇل قىلالايدىغان دائىرىدە مۇۋاپىق كونترول قىلىش ئىنتايىن مۇھىم ماكرولۇق سىياسەتكە ئايلانغان. ئۆي باھاسىنىڭ شەكىللىنىشىدە نورمال ئىشلەپچىقىرىش تەننەرخى ۋە ئۆي ئىستېمالىنىڭ غىدىقلىشىدىن باشقا، ئۆي – زېمىن كەسىپ ساھەسىدىكى كارخانىلارنىڭ پايدا نىسبىتى ئالدىدا ئۆزئارا تىل بىرىكتۈرۈۋېلىشىمۇ مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۆي – زېمىن كەسپىدە مەبلەغ كۆپ، پايدا زور بولغاچقا، نۇرغۇن ئىشلەپچىقىرىش ۋە سېتىش ھالقىسىدىكى كارخانىلار مەنپەئەت بىردەكلىكىنى ھاسىل قىلىپ، بازار مۇھىتىدا ئۆي باھاسىنىڭ ئۆزگىرىشىنى بەلگىلەيدىغان بىريۈرۈش جەمئىيەت سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرگەن ھەم جەمئىيەتنىڭ تەرەپ – تەرەپلىرىگە چېتىلىدىغان مەنپەئەت زەنجىرىنى ھاسىل قىلغان. بۇنداق كەسىپ تۈزۈلمىسى تاۋار باھاسىنىڭ تەلەپ، تەمىنلەشكە ۋە نورمال بازار مېخانىزىمىغا تايىنىپ ھاسىل بولىدىغان قانۇنىيىتىگە تازا ماس كەلمەيدۇ. ئۆي مەسىلىسى كىشىلىك تۇرمۇشتا ۋە ئائىلىلەرنىڭ ئىستېمال چىقىمىدا زور سالماقنى ئىگىلەيدىغان بولغاچقا، ئۇنىڭ باھاسىنى مۇۋاپىق دائىرىدە تىزگىنلەش خەلق ئاممىسىنىڭ تۇرمۇشىغا قولايلىق يارىتىش ۋە شەھەر – يېزىلارنى بىرتۇتاش پىلانلاش، ئىناق جەمئىيەت بەرپا قىلىش جەھەتلەردە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. شۇڭا ئىمكان بار ھەرقايسى جەمئىيەت قاتلىمىدىكى كىشىلەرنىڭ ياكى ئائىلىلەرنىڭ ئۆز شارائىتىغا مۇۋاپىق كېلىدىغان ئولتۇراق ئۆي مەسىلىسىنى ھەل قىلىپ بېرىش، ئۆي – زېمىن كەسپىنىڭ ساغلام ۋە نورمال تەرەققىياتىغا كاپالەتلىك قىلىش ئالاقىدار سىياسەتلەرنىڭ ۋە شۇ سىياسەتلەرنى ئىجرا قىلغۇچى ئاپپاراتلارنىڭ مۇھىم خىزمەت نىشانىدۇر.
(ئاپتور: شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيەسىنىڭ كاندىدات تەتقىقاتچىسى، جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيەسىنىڭ دوكتور ئاسپىرانتى
| 
يوللىغان ۋاقتى 2012-7-10 15:14:10
