ئۇيغۇرلاردا ئۇرۇغ تۇغقان ئاتلىرى
, Z1 j/ w* |/ L2 S7 g3 u$ t' h0 P! Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىمىن تۇرسۇن" Q3 }4 \: {0 b! C4 N- g. Wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
* T6 m8 k0 \$ r; @: o. oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
4 | [9 S& R7 Q- I, w- N(مەرھۇم ئۇيغۇر ئالىمىمىزنىڭ ياتقان جايى ئۇجماغدا بولسۇن)
/ A& e6 O- c$ i/ h- |2 k0 e, b4 J% J6 S& S- `3 {6 X2 _بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
, r# h6 P2 U: |6 s2 o) C/ Pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بۇرۇنقى ئاتا-بوۋىلرىمىز ناھايىتى ئۇزاق ئۆتمۈشتە ，ئانىلىق ئۇرۇغداشلىق جەمىيىتىدىلا，ئۇيا-قاياش，تۈركۈن，بوي-سوي بولۇپ تەشكىللەنگەندىلا，ئۇرۇغ-جەمەتلىرىنى ئايرىم-ئايرىم ناملار بىلەن ئاتاپ پەرقلەندۈرگەن.قانداش-تەگداش，بوي-ئايماقلار قوشۇلۇش-ئارىلىشىش نەتىجىسىدە，ئۇلارنىڭ سۆ ز-ناملىرى بىر-بىرىگە سىڭىشكەن. تىل تۇغقانچىلىقى بولغان ئەل-ئىلەتلەر تىللىرىدا，ئۇرۇغ-تۇغقانلانلارنىڭ ئاتلىرى ئومۇمىي جەھەتتىن ئورتاقلاشقان.6 w$ t% q) Z# Z) t# R5 u) Aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتنىك تەركىبىگە كىرگەن ئەل-ئەلەتلەر مۇرەككەپ ۋە ئۇلارنىڭ ياشىغان，كۆچۈپ يۈرگەن ماكانلىرى كەڭرى بولغاچقا，ئۇيا قاياشلارنىڭ ئاتىلىشىدا بەزى پەرقلەر ۋۇجۇدقا كەلگەن。مەسىلەن，قەشقەر-خوتەن رايونلىرىدا ياشايدىغان ئۇيغۇرلار ئۆزىنىڭ تۇغقان ئاتا-ئانىلىرىنىمدادادا –ئانا دېسە ，ئاقسۇ，تۇرپان，قۇمۇل，ئىلى رايۇنلىرىدا ئومۇمەن ئاتا-ئاپا دەيدۇ。لېكىن ھەممە رايۇنلاردا جۈپلۈك سۆز قىلىپ قوللانغاندا دادا-ئاپا ياكى ئاتا-ئاپا دېمەي ئاتا-ئانا دەيدۇ。ئۆزىدىن چوڭ قىز قېرىندىشىنى ھەممە رايۇنلاردا دېگۇدەك ئاچا دەيدۇ。پەقەت تۇرپان رايۇنىدىلا 《ئايلا》，كېرىيەدە《ئاپا》，ئىلىدا《ھەدە》دەيدۇ.《ئاپا》سۆزى ئوغۇز-قارلۇقلاردىن قالغان سۆز。《تۈركىي تىللار دىۋانى》دا يۈزىلىشىچە 《ئەچە(ئاچا) 》---بۇ سۆز 《ئەگە》مۇ دېيىلىدۇ. گاھىدا《ئەگە》بىلەن《ئەچە》قوش
1 H/ H6 d. ~- o+ b/ w Pسۆز قىلىنىپ《ئەگە-ئەچە》—ئېگىچە دېيىلىدۇ. ياغمىلار بۇنى 《ئەزە》دەيدۇ. ئىلى رايۇنىدىكى ئۇيغۇرلار قوللىنىدىغان 《ھەدە》سۆزى ئېھتىمال 《ئەزە》دىن ئۆزگەرگەن بولۇشى مۇمكىن.
, C) z8 s; G6 i8 I قەدىمقى ۋەسىقە، كىتاب ۋە ئابىدىلەردىكى ئۇرۇغ-تۇغقان ئاتلىرى ۋە خەلق ئارىسىدا كەڭرەك ئىستىمال قىلىندىغان تۇغقانچىلىق ئاتلىرىنى توپلاش ۋە خەلق ئارىسىدا كەڭرەك ئىستىمال قىلىندىغان تۇغقانچىلىق ناملىرىنى قېلىپلاشتۇرۇش زۆرۆريىتى تۇغۇلدى. ئادەتتە، ئۇيغۇرلارنىڭ سىنخرونىك جەھەتتىن يەتتە 《يەتتە پۇشتى》، دىئاخونىك جەھەتتىن《يەتمىش پۇشتى》دەيدۇ. 《پۇشت》—ئەۋلاد دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. قازاقلاردا 《يەتتە ئاتا》نى بىلىش زۆرۈر شەرت ھېسابلىنىدۇ.
7 a2 c, {' z, Z- m2 J* U% i C ئادەتتە 《جەمەت》سۆزىنى 《بوي》ئورنىدا ئىشلىتىپ، 《ئاتا جەمەت》، 《ئانا جەمەت》دەپ ئاتايمىز. ئەسلىدە بۇ 《ئاتا بويان》، 《ئانا بويان》دېيىلسە ئۇنىڭ تارىخىي يىلتىزىنى ئېنىقلاش ۋە بىر-بىرىگە باغلاشقا ئۇيغۇن كېلىدۇ. 《جەمەت》جامائەتتىن ئىخچاملانغان بولۇپ، 《توپ》مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ. 《بويان》بىر بويدىن تارالغانلار دېگەن مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ
- s+ z4 l9 k* ^7 h9 \ d! fئۇرۇغ-تۇغقانلارنى 《ئاتا بويان》، 《ئانا بويان》دېگەن تارماقلار بويىچە قېلىپلاشتۇرۇشنى تەۋسىيە قىلىمىز.
) p; Z# H( p! A# n0 ? ئاتا بويان
% [; p; H0 t; H) D/ M7-ئاتا---ئاغۇن(ئۇلۇغ ئەجداد)6 ^5 d$ b+ R' G/ k- r( Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
6-ئاتا---قاڭ بابا
9 D( p2 j! t0 p8 z, ?$ D" C0 Q5-ئەجۈم بابا
+ V' }7 u2 }$ x1 m3 `4-بابا
$ e) V' }6 @# B# N; Z3-دادا(بوۋا). g: m( E4 r' X3 |/ pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
2-ئاتا—ئاتا(مەننىڭ ئاتىسى)( v; u/ A9 h% F# d5 w, n$ `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
1-ئاتا-مەن يەنى بالا(ئۈر-پەرزەنت) نىڭ ئاتىسى; o! y) z' a# c- nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
2-بالا+ B0 V8 `0 z/ v( |( [بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
3-نەۋرە1 i% @! j3 k4 q/ E( z3 n3 b% J0 pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
4-ئەۋرە
/ C4 v" f5 L6 |; {5-چەۋرە1 C8 Z$ e* B: x+ | aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
6-پەينەۋرە1 n6 f Z6 X; |; Y3 c5 rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
7-كۈكۈنەۋرە
2 O2 y9 {8 C& Y0 x0 Jئاتا تەرەپ تۇغقانلار: s; _' L+ P( @, [5 dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
باباغا-بابانىڭ ئاغىسى---چوڭ بوۋا# F8 i. r* `& Y# _' Aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
باباغى-بابانىڭ ئىنىسى---كىچىك دادا7 e3 L0 d' z" S; Gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دادا—ئاتىنىڭ ئاتىسى، چوڭ دادا(ئاتا-ئوغۇز قىپچاق تىلىدا دادا دېيىلىدۇ)3 V# n1 f6 h; h! H$ Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
داداغا—دادىنىڭ ئاغىسى---چوڭ دادا; t- Q* S. j7 G- [& D/ K3 Wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دادغانا-دادىنىڭ ئاغا-ئىنىلىرىنىڭ خوتۇنلىرى
3 W; T* h/ f; n1 i" p4 H7 \- t! bئاتا—ئۆزىنىڭ تاپقان ئاتىسى
) X1 d/ {# R4 q7 \1 w; X! Mئاتاغا—ئاتىنىڭ ئاغىسى---چوڭ ئاتا3 J; F5 r2 i- H6 x* Z w8 @# O/ X8 M5 tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئاتاغى-ئاتىنىڭ ئىنىسى---كىچىك ئاتا- ]# k7 c# Q& ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئاپاغا/ئاپاغى---ئاتىنىڭ ئاچا سىڭىللىرى---ھامما(ھامما ئەرەبچە سۆز ئەممە دىن ئۆزگەرگەن)8 J/ _! _/ V" }6 j9 O# P+ g( aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۈر-پەرزەنت(ئوغۇل ئۈر، قىز ئۈر)
" R3 Y/ K. d# A3 Nئاغا-ئاكا/ئىنى-ئۇكا---بىر تۇغقان قېرىنداشلار.
- `7 O& T. }. V F/ f. tئاچا-ئېگىچە(ئايلا-ھەدە)/سىڭىل-قىز ئۇكا—بىر تۇغقان قىز قېرىنداشلار.* h, |1 h& P: i! j* J: ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يەڭگە—ئىنىغا نىسبەتەن ئاغىنىڭ خوتۇنى.( ^# s9 ~" w) Z& s' `; aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەۋرە(ئەسلىدە ئوغۇل نەۋرە تۇرۇن، قىز نەۋرە <<يېگەن>>دەپ ئاتالغان. نەۋرە ئەرەبچىدىكى‹‹نەبىرە ›› دىن ئۆزگەرگەن. B* {8 H) g$ J, a" ]' F" g7 m0 @$ Q; i- fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەۋرىداش—تۇرۇنداش—ئىككى تۇغقان
" R& {) f" H9 ?+ M' F8 Sئەۋرە—نەۋرىنىڭ بالىسى
# i/ T' |0 J+ Iئەۋرىداش—ئۈچ تۇغقان.
: B! k! ?, j# \ B. z" Eچەۋرە—ئەۋرىنىڭ بالىسى.
( v) V3 F9 H( Gچەۋرىداش—تۆت تۇغقان.' N8 c, R0 ?- _بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
پەينەۋرە—چەۋرىنىڭ بالىسى
- |& P2 c5 P. b; _7 Wپەينەۋرىداش-بەش تۇغقان# g' x' w9 e k% ?( H/ p* ?: Uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كۈكۈنەۋرە-پەينەۋرىنىڭ بالىسى
; z( m* V' l! W9 }$ m5 @0 zكۈكۈنەۋرىداش—ئالتە تۇغقان
* g6 i6 F& _2 l9 y2 uئاتا بوياندىن تارالغانلار ئاتا قاياش، ئاغا قاياش، ئىنى قاياش. ئاچا قاياش، سىڭىل قاياش دەپ ئومۇملاشتۇرۇپ ئېيتىلىدۇ& e( h( j/ X# eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئانا بويان: B0 g! @% k- d$ V. N- Y5 \بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
7-ئانا--ئۆگە موما.
. L) u' a9 E/ ~% _6-ئانا—ئەجۈم موما
$ c# D" U/ L' ~, x$ C* q5-ئانا—بوي موما5 H# s3 F N: g' D# zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
4-ئانا—ئۇلۇغ موما5 K2 m: s6 G, R5 D& c# x1 k$ o, ~/ z3 Tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
3-ئانا-موما
7 Q4 K4 c9 ?9 T$ K9 r2-ئانا-ئانا(مەننىڭ ئانىسى)# I: p# `5 R+ ^بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
1-ئانا-مەن يەنى بالا(ئۈر-پەرزەنت) نىڭ ئانىسى1 U0 z5 ^5 V1 mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
2-بالا
' b8 K: R. _& M% f2 P3-نەۋرە
, n c- j. w% }" R- k. k* r0 Z4-چەۋرە
* ~ t4 Q/ D) @5 w0 a' i5-ئەۋرە# `9 y7 `3 E6 }" Lبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
6-پەينەۋرە6 N# k$ [ U2 p; yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
7-كۈكۈنەۋرە
4 g$ z! m! u3 Y. Y& c1 xئانا تەرەپ تۇغقانلار1 c2 l; x1 A. y: n1 i) F7 ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
موماغا--مومانىڭ ئاغىسى3 v# p9 m* h3 h4 n, u4 H5 Q! Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
موماغى--مومانىڭ ئىنىسى- ]2 `, Y5 P, }) P" e9 G; r, Aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئېگە موما—مومانىڭ ئاچىسى
5 G- v" i Y0 o8 T' a# oئىجى موما—مومانىڭ سىڭلىسى
& W7 r* g; R9 _: qئانا--ئۆزىنى تۇغقان ئانىسى) ~. [( D0 L T9 Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئاناغا—ئانىنىڭ ئاغىسى—چوڭ ئاتا
0 F# f% [0 p' j# y6 lئاناغى--ئانىنىڭ ئىنىسى—كىچىك تاغا
% j5 u' H! u$ P7 V: v' @* [تاغانا(تاغا-ئانا)—تاغىنىڭ خوتۇنلىرى
" T7 D7 _ p4 Q) w6 r( z! S. vكۆكۈي—ئانىنىڭ ئاچا-سىڭىللىرى(چوڭ كۆكۈي، كىچىك كۆكۈي ).
& ^$ ?8 T% |: z# E- ]/ dكۆكۈياتا-ئانىنىڭ ئاخچا-سىڭىللىرىنىڭەرلىرى
0 }' W! P. {, u5 w: c5 iچىقان—كۆكۈينىڭ ئوغلى
+ }# _% m* D2 e3 U+ Y) Zسويان—كۆكۈينىڭ قىزى
0 t) q2 n: Z: j9 vقىز:" P+ p# |: y" N& s( rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەۋرىدىن كۈكۈنەۋرىگىچە.1 f8 }7 }+ e; [ q# U/ pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئانا بوي نەۋرە، ئانا بوي ئەۋرە، ئانا بوي چەۋرە، ئانا بوي پەينەۋرە، ئانا بوي كۈكۈنەۋرە.2 a$ i" J6 ~: e9 oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كېلىن-ئوغۇلنىڭ خوتۇنى, T& P; @ d" Gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قېيىن بويان
* D+ Z& D/ N2 F7 S( wقۇدا—ئوغۇل-قىزلىرى تويلاشقان ئاتا-ئانىلار.3 k4 K0 | m: x- Q5 Y& b0 N0 R' dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قايچىقۇدا-قوش قۇدا—بىر كىم قىزىنى ئىككىنچى بىركىمنىڭ ئوغلىغا بەرسە، ئىككىنچى بىركىممۇ قىزىنى شۇ كىشىنىڭ ئوغلىغا بەرسە ياكى قۇدا ئۈستىگە قۇدا بولسا قايچىقۇدا بولىدۇ.% s$ P, v7 J# `- B, Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قېيناغۇن—قېيناتا-قېينانىنىڭ ئاتا-ئانىلىرى.
: H# Y8 v1 F7 Z/ Iقېيناتا—ئەر-خوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن ئاتىلىرى.8 v, Q: G, B- bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قېينانا—ئەرخوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن ئانىلىرى. Y' g- ]: T; L9 Q# Sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قېيناغا-- ئەر-خوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن ئاغىلىرى$ I8 h [5 |- E; S+ r) q- }& f# K0 K9 hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يۇرچ-قېينىنى—ئەر خوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن ئىنىلىرى
' L$ D' V# C' G8 r) [# Oبالتىر—قېيناچا-- ئەر خوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن ئاچىلىرى. @2 E9 S' J* ?6 C- L- v h5 lبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بالدىز-قېينىسىڭىل-- ئەر خوتۇننىڭ بىر-بىرىگە نىسبەتەن سىڭىللىرى.
* f, i, e/ n. h2 ]5 K3 X5 w0 iكۈيوغۇل—قىزنىڭ ئېرى./ N T4 E. d) X) b x2 |2 }3 aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
توڭۇر-ئەرگە نىسبەتەن خوتۇن تەرەپتىن بولغان تۇغقانلار، يەنى خوتۇننىڭ قېرىنداشلىرى.2 {+ J# N E, y3 i, aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
باجا-ئاچا-سىڭىللارنىڭ ئەرلىرى.
/ X& Q' d1 q7 jيەزنە—ئاچىنىڭ ئېرى
$ Z1 s" J6 }2 p3 E0 vبۇلاردىن باشقا يېقىن-يورۇقلارنىڭ ۋە ھەرخىل مۇناسىۋەتلىكلەرنىڭ مەخسۇس ئاتلىرى بار:
& z: g, e% |% W4 H$ z' Mقايداش—ئاتا بىر، ئانا باشقا بىر تۇغقان.; e* o! Y; U6 m: I0 `: ~8 t% o" _% Gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىگىداش—ئانا بىر، ئاتا باشقا بىر تۇغقان.6 I' b. W) p+ b8 s- y( cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىككىزەك-قوشكېزەك—بىر قوساقدىن تۇغۇلغان ئىككى بالا.+ I1 V' X& e$ Q* i, M4 u2 Xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قايلىق-بويىغا يەتكەن قىز، بۇنىيىنچىك قىزدەپمۇ ئاتايدۇ.
) A6 _" W. w s5 Vئەتەگە-ئەتكە—باققۇچى ئاتا.9 q3 t8 t" |# `' D# F% j# ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىنەگە-باققۇچى ئانا.
) C5 |6 D2 u( |+ U2 U" T( k6 Pئۆگەي-قاڭسىق-ئاتا-ئانىدىن بىر تەرەپ بىللە ئېلىپ كەلگەن بالا. بۇ بالىغا نىسبەتەن ئۆگەي ئاتا-ئانىدىن بىر تەرەپمۇ ئۆگەي دېيىلىدۇ.
( o1 D# V' s: Eتۇ تۇنچۇ---تۇتۇنغان، ئاتا ياكى ئانا ئانا تۇتقان، شۇنىڭدەك بالىغا نىسبەتەنمۇ شۇنداق دېيىلىدۇ.1 c5 ]# e- f/ u5 Y3 K, yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تۇ تۇنچۇ ئاتا، تۇ تۇنچۇ ئانا، تۇتۇنچۇغۇل، تۇ تۇنچۇ قىز.
2 x" r1 Y* `- a+ Q1 @7 d% w" j4 b: Wتۇل-ئەرسىز خوتۇن.( @9 ]! t" U+ y9 s9 F3 ]/ D5 Qبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بويتاق—خوتۇنسىز ئەر.
+ @- O$ O4 h" v1 Y% B R2 ~قودۇز-چوكان، جۇۋان،سېكىلەك，ئەرگە تەككەن ياش ئايال.6 i$ c2 x+ P: z. y" Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
چوكان--يېڭى پوتلا چىقارغان تال-سۆگەت.3 O7 \; E( V/ T: I) Qبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
جۇۋان--پارسچە يىگىت مەنىسىدىكى سۆز،بۇ سۆز كۆچمە مەنىدە ياش ئايالغىمۇ ئىشلىتىلگەن.) T5 t, j. I% n a) Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يوفغا—يۇۋغا—ئاسراندى،ئاسراپ قېلىنغان1 V5 j/ L* F+ L& ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يېتىم—ئاتا-ئانىسىدىن بىرى ئۆلۈپ كەتكەن بالا.+ Q* W* B" N5 s# C9 U. Jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قارا يېتىم—ئاتا-ئانىسى ئۆلۈپ كەتكەن بالا.
' K9 O# g4 f9 ^( [8 E) l2 L; q! k5 Fئوبۇشقا—قېرى ئەر.
. r% Z- S* R/ ^! ]1 uئوراغۇن—قېرى خوتۇن.
5 K0 `3 P; B9 T8 U& t& rكىشى-ئەرگە نىسبەتەن ئۆز ئايالى ۋە ئايالغا نىسبەتەن ئۆز ئېرى, P( Q9 n1 W7 v0 E2 wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئېمىلداش—بىر ئانىنى ئەمگەن ئۇرۇغ-تۇغقان بالىلار.) `! S2 t6 P& oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كۇكۇلداش—ئۇرۇغ-تۇغقانچىلىقى يوق بالىلاردىن بىر ئانىنى ئەمگەنلەر.3 p9 T }4 G. ~/ xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تۈركۈن—ئاىلە،ئۇيا-قاياشتىن ئايرىلىپ چىقىپ.ئايرىمۆي-ئوتاققۇرغانلار.شۇنىڭدەك بىر فامىلىنى تەشكىل قىلغانلار.شۇڭا بۇ سۆزنى (ئائىلە مەنىسىدە ئەمەس )فامىلە ئورنىدا ئىشلەتسىمۇ بولىدۇ.+ Q7 t/ b/ B/ g, R" R1 ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قاڭداش—ئەجدادى بىر بولغانلار.
) d4 E* q3 q" l$ ?% b' {بويداش—بىر بوي(قەبىلە)دىن بولغانلار.
G% H) a* w0 |$ b7 @ئاغۇن—يىلتىزى ئىپتىداىي جەمىيەتتىن باشلانغان ئەجدادلار.
0 L! s T, f# G! d5 a# _# k; |ئوغۇش—ئەۋلاد،ئەجدادنىڭ ئىزباسارلىرى،كەلگۈسى ئوغۇش—كەلگۈسى ئەۋلاد(قۇمۇل تەرەپلىرىدەبوغۇندەپمۇ ئاتىلىدۇ)8 `9 P$ p; c/ dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەل-كۈن—خەلقى ئالەم،ئاھالە،ئىنسانىيەت.2 _9 I+ c; q* I P8 Gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەل-يۇرت—يۇرت جاماەت.
! D: R5 ~- U* @1 S, @6 p% b' Tئۆز- ئۆز ئادەم، ئۆز خەلق.
, a! E: s) N6 I5 [2 `/ [1 f- ]ئۆزگە—باشقا،بىگانە.
d/ T: ?) O' f' I* kئەنەچ-- ئۆزىنىڭ ئەقىللىقلىقى ۋە زېرەكلىكى بىلەن كىشىلەرگە ئۆز سىڭلىسىدەك تۇيۇلىدىغان - p, q. ^7 \3 B, F! `8 Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قىزچاق.بۇ سۆز قىزچاقلارنى ئامراق كۆرۈش ۋە ئەركىلىتىشكە ئىشلىتىلىدۇ (دىۋان1جىلد)
( w/ f9 y: A( T' h% |5 sئەنەچ—كىچىك بولۇشىغا قارىماي ئۆزىنىڭ زېرەكلىكى بىلەن ھەممىگە ئۆز ئانىسىدەك تۇيۇلىدىغان قىزچاق،ئانىقىز.بۇ سۆز قىزلارنى ئەركىلتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.(دىۋان 1 جىلد)
6 S7 t" w$ `; y1 C. v8 lئىمرەم—جامائەت،يۇرتتىن بىرەر ئىشقا توپلانغان خەلق توپى.+ r, N7 k3 n, B9 E* \/ uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كۈدەن—بالىغا ئات قويۇش زىياپىتى(دىۋان 1 جىلد)2 I! {0 t: y9 J V- {بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
گۈل قويۇش—بىر كىمنىڭ قىزىنى دەسلەپكى قەردەمدە ماقۇللىشىپ ئازراق ئادەمگەرچىلىك قىلماق.مۇنداق قىابېشى باغلاقلىقدېيىلىدۇ.ماقۇللۇق ئالغان تەرەپپالانچىنىڭ قىزىغا گۈل قويۇپ كەلدۇق>>دەيدۇ.0 C# S5 @1 ]: \9 U1 fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەسلەتمە:( Y0 q+ \% d1 M- i5 Qبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
1) بۇ ناملارغا ئەرەبچە-پارسچىدىكى ئەممە،ئابا،خالە،بۇرادەر،پەدەر-مەدەر،ۋالىد-ۋالىدە،ئايىم دېگەندەك سۆزلەرنى قوللانمىدۇق.
; x* K8 v6 v: E1 q/ p% \6 ?2) ئادەتتە ئانىنىڭ ئاغا-ئىنىلىرى تاغا دېيىلەتتى.لېكىن بەزى جايلاردا ،ئاتىنىڭ ئاغا-ئىنىلىرىمۇ تاغا د ئېيىلمەكتە.شۇڭا تاغا سۆزىنى ئۆزىدىن چوڭ ۋە تونۇمايدىغان بىر كىمنى قىچقىرىشقا قوللانسا؛شۇنىڭدەك ،ئۆزىدىن چوڭ ۋە تونۇمايدىغان ئاياللارنى ھامما دەپ چاقىرسا،ئۇرۇغ-تۇغقانلار ئاتلىرىغا ئارىلىشىپ كەتمەس دېگەن پىكىردىمەن.
R) t6 L, o3 L" ]3) قى/غى قوشۇمچىسى ھەققىدە تۈركىي تىللار دىۋانىدا مۇنداق دېيىلگەن:تۇغقانچىلىقنى بىلدۈرىدىغان ئىسىملارنىڭ ئاخىرىغا ئۇلىنىپ كېلىپ، سۆيۈمچانلىقنى بىلدۈرىدىغان قوشۇمچە،ئاتاقى(3.293).باشقا قېرىنداش تىللاردىمۇ ‹‹غى›› قوشۇمچىسى ئىشلىتىلىدۇ.مەسىلەن،قۇدا-قۇداغى-(ئەر-ئايال قۇدىلار).مۇشۇنى نەزەردە تۇتۇپ بابا،دادا،ئاتا،ئانالارنىڭ ئىنىلىرىنى :باباغى،داداغى،ئاتاغى،ئاناغى دەپ ئاتىسا،ئەركەك قۇدا،چىشى قۇدا دېمەي قۇدا،قۇداغى دېيىلسە ،دىۋان دا ئەركەك،چىشى دېگەن سۆزلەر ھايۋانلارغا ئىشلىتىلىدۇ دېيىلگەن.* i9 }: V" b. Pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ماتىرىيال مەنبەسى:
4 h. X7 N; }" H% o' w3 _7 qنورۇزنامە،ئىمىن تۇرسۇن شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى.2001-يىل 1-ئاي1-نەشرى،2009-يىل4-ئاي-3 باسما كىتابىنىڭ 70-77 بەتلەرىدىن ئالدىم.ئارسلان.ئاخۇن.ئوغۇزتىگىن(aaot).. v/ V/ e2 B6 l7 b( M7 ?0 o6 uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئوغۇزتىگىن .ئۇرۇمچى بالۇق 2014-9-12) J& k; C$ w6 h' bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
$ X. A( ~$ j4 {1 R. Y3 A% ^ |
ئىناۋەت
تەڭگە
بايلىق
تۆھپە
IP كارتىسى
ۋاقتى: 2014-9-28 15:42:00
كۆتۈرۈش كارتىسى
چوققىلاش كارتىسى
变色卡
ۋاقتى: 2014-9-28 23:15:35