نۇقتىلىق يىزىقچىلق مەشىقى

ئەجرىم

«نۇقتىلىق يىزىقچىلق مەشىقى » ئارقىلىق ئۇتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچلىرىدا يىزىقىچىلىق ئىخىتىدارىنى  يىتلدۇرۇشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى توغرىسىدا   «نۇقتىلىق يىزىقچىلقمەشىقى » ئارقىلىق ئۇتتۇرا مەكتەپ ئۇقۇغۇچلىرىدا يىزىقىچىلىق ئىخىتىدارىنى  يىتلدۇرۇشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى توغرىسىدا
           مۇھىم مەزمۇنى:بۇ ماقالىدە، ئۇقۇغىچىلارنى نۇقتىلىق يېزىقچىلىق  مەشىقى  جەريانىدا  يېزىقچىلىق    قوينىغا  تەدىرجى يىتەكلەپ كىرىش قەدەم باسقۇچلىرى بىر قەدەر تەپسىلى ۋە سېستىمىلىق چۈشەندۈرلۈپ،ئنىچكە نۇقتىلار يېڭىچە قاراشلار ئارقىلىق يۇرتۇپ بىرىلدۇ.               ئاچقۇچلۇق سۆزلەر :يېزىقچىلىق مەشىقىدىكى قەدەم باسقۇچلار               يېزىقچىلىقتىكى بىر قانچە ئاساسلىق ئاددى ئۇسۇل.                                                                                ئوتتۇرا مەكتەپ ئەدەبىيات  دەرىس  جەريانىدىكى « نۇقتىلىق يىزىقچىلىق
1 U, B" Y# D& s* I* f. ^مەشىقى   »    ئۇقۇغۇچىلارنىڭ     ئىلگىرى     ئۆگۈنۇپ        ئۆتكەن       نەزىريىۋى  بىلىملەرنى   ئەمەلىيەتكە   تەبىقلاش    ئاساسىدا ئىقتىدار  ۋە ماھارەت    يىتلدۇرۇشنى
نىشان    قىلغان   ئېىنىق    مەخسەتچالىققا   ،    روشەن    ئۇنىۋىرسالىققا ،     كۆچلۈك  ئەمەليەتچالىققا  ئىگە   بىر  خىل         پائالىيەت  جەريانى    بۇلۇپ ،   بۇ   دەرىس ئۇقۇتقۇچدىن ئەتىراپلىق تەشكىللەش بىلەن  ئەمەلىي  ئۈنۇمنى   قۇلغا   كەلتۇرۇشنى  تەلەپ   قىلدۇ  . بۇ    مەقسەتكە    يىتىش   ئۈچۈن    ئۇقۇتقۇچى   دەرىس  جەرياننى   تۆۋەندىكى   بىر قانچە   باسقۇچ   ئارقىلىق ئېلىپ بارسا بۇلىدۇ .
1.توپلاش ۋە ئۈزگەرتىپ يىزىش
(1)توپلاش
% N% m5 `: X" g. J& P& |9 T* t9 s   بۇ  باسقۇچتا  ئۇقۇغۇچىلاغا  خەلىق   ئېغىز   ئەدەبىيات  مىىراسلىرىدىن    خىلىمۇ –خىل مۇۋاپىق شەكىللەرنى توپلاشقا تەشكللەپ، ئۇلارغا قارتا   ئاڭلىغانلىردىن سۆز- جۈمللىرنى راۋان،ۋەقەلىك تەرتىپى ئېنىق،تىنىش  بەلگىللىرنى    جايىغا قۇيۇلغان ئاساستا خاتىرلەپ چىقىش تەلپى قۇيۇلدۇ.  بۇ   ئارقىلىق   ئۇقۇغۇچلارد   ا بىر تەرەپتىن ئاڭلىغانلىرنى توغىرا ئپىادىلەش ئىقتىدارنى يىتلدۈرسە يەنە بىر تەرەپتىن خەلىق ئېغىز ئەدەبىياتى ئۆرنەكلىردىن بەدئىي زوق ئىلىش ئاساسىدا  ئېشىپ   بىرۋاتقان   ئىستتىك تەلپى كۈچۈيۈپ  بارا-بارا ئۇلارنىڭ ۋۇجودىدا ئىجىاەىيەت بىغلىرىغا زېمىن  ھازىرلايدۇ.
. i9 X5 f  c/ r9 C1 m. C' O3 T(2)ئۆزگەرتىپ يېزىش
* z6 j& D3 p2 J, O0 O& x     بۇ باسقۇچنى يەنە ئۆز ئىچىدە تەقلىدى ئۆزگەرتىپ يىزىش، شەكلەن   ئۆزگەرتىپ يىزىش  ھەم قىسقارتىپ ۋە  ئۆزارتىپ  يىزىش  دىگەن  تۈرلىرىگە  بۇلۇش  مۇمىكىن.            
6 _% |( j- a. E+ `* L$ S* |# a      1- تەقلىت قىلىپ يىزىش: بۇ ئۇسۇل يىزىقچىلىققا ئەمدى كىرشكەم ياكى تۆۋەن  يىللىق  ئۇقۇغۇچىللىرىغا مۇۋاپىق  بۇلۇپ  بۇ  ئادەتتە  دوراپ  يىزىش  دەپمۇ ئاتىلدۇ.       بۇ ئۇسۇلنى     قۇللانغاندا     ئۇقۇغۇچىلارغا     مەلۇم    بىر    ئەسەرنىڭ    ژانېرى، شەكلى،مەزمۇنىغا ۋاردسلىق قىلدىغان ئاساستا ئۇنىڭغا يانداشتۇرۇپ قىسمەن سۆز- جۈملىللىرنى ياكى مەزمۇنى ئۆزگەرتىپ يىزىپ چىقىشنى   تاپشۇرۇش    ئارقىلىق ئۇلارنى يىزىقچىلق يولىغا باشلاشنى مەخسەت قىلدۇ .بۇ ئۇسۇلىدا ئۇقۇتقۇچى   چوقۇم سەۋرىچان بۇلۇپ، ئۇقۇغۇچلارغا قارىتا رىغبەتلەندۇرۇش ئۇسۇلىنى كۆپىرەك قوللىنىش لازىم.           
                    2-شەكلەن   ئۆزگەرتىپ   يىزىش   ئۇسۇلى :   بۇ    ئۇسۇل   نەسىرنى شېئرغا،شېئرنى نەسىرغا ياكى ھىكايىغا ئۆزگەرتىپ   يىزىش   مەشىقنى  كۆزدە  تۇتىدۇ.  بۇ خىل ئۇسۇلنى قۇللانغاندا ئۇقۇتقۇچى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەھىلىل ئىقتىدارنى ئاشۇرۇش بىلەن ئىجاتچانلىق روھىنى يۇقۇرى كۆتۈرۇشكە ئەھىمىيەت بىرىش كىرەك.بۇ ئۇسۇل ئۇقۇغۇچلارنىڭ قايىسى ژانىېردىكى ئەسەرنى يىزىشتا بۇلسۇن ئۇلارنىڭ يىزىقچىلىق ئىقتىدارنى يۇقىرى كۆتۈرۇشتە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە .بۇ ئۇسۇلدا ئۇقۇتقۇچى ئەسەر تېكىستىغا ساەىق بۇلغان ئاساستا مەركىزىي ئىدىيەۋە مەخسەت تەلىپىنى چۈشنىشلىك قىلىپ بەدئىي تۈسىتەئىپادىلەشتە قانداق ۋاستىلەرنىڭ قۇللىنلغانلىقنى،ئەسەردىكى يۇشۇرۇن مەنىلەرنى ئۇقۇغۇچىلارغا ئىنىق   چۈشەندۇرۇپ    بىرىش      كىرەك.      بۇلمىسا ئۇقۇغۇچىلار يۇزەكى چۇشەنچىسى ئاساستا بىر شېئرنى نەسىرگە ئايلاندۇرۇپ قۇيسا،ياكى بىر نەسىرنى شېئرنىڭ ئىچكى قانۇنىيەتلىرى بىلەن ئانچە ھىساپلاشمايلا بىر قاتار قاپىيىەلەر تىزمىسغا ئايلاندۇرۇپ قۇيسا ،بۇنداق مەشىقنىڭ ئۇقۇغۇچلارنىڭ يىزىقچىلىق ئىقتىدارنى يوقۇرى كۆتۇرۇشكە پايدىسى  يوق بۇلۇپلا قالماي، يىزىقچىلىق  مەشىقنىڭ ئەھمىيىتىمۇ بۇلمايدۇ. يەنە بەزى ئۆزگەرتىپ يىزىش مەشىقلىرىگە   قارىتا   ئۇقۇتقۇچى ئەسىلى تېكىسكە يانداشتۇرۇپ قۇشۇدىغان ياكى قىسقارتىدىغان نۇقىتلارنىمۇ كۆرسىتىپ بىرىش كىرەك.    بۇلمىسا ئەسەرلەرنىڭ بۇ تەرىپى نەزەرگە ئىلنىمسا،ئۇ ئۆزگەركەندىن كىيىن   ئاددىلا   بىر   قاتار   سۆزگە   ئايلنىپ   قىلىپ   ،ئۆزنىڭ    ئەسىلى    قىممىتنى يوقىتىدۇ.ئۆزگەرتىلىگەن ئەسەر  چۇقۇم  ئۆزگەرتىلگەندىن   كىيىنمۇ  ئۆز  ماھىيىتنى ۋە قىممىتىنى يوقاتماسلىق كىرەك.                                                                           
6 w; R; R# ]; g# g) i7 ~          3  -قسقارتىپ يازدۇرۇش ۋە كىڭەيىتىپ يازدۇرۇش ئۇسۇلى :بۇ خىل ئۇسۇل بىىرەر ماقالنى ئەسىلدىكى ھالىتىدىن قىسقارتىپ   يىزىش      ياكى    ھەجىمى كىچىك،قىسقىراق بۇلىغان ماقالىنى ھەجمىنى چوڭايىتىپ ،ئۇزارتىپ يىزىشنى كۆرسىتدۇ. بۇنداق يازغاندا ئەسىلى ئەسەرنىڭ مەركىزىي-ئىدىيسىنى ئۆزگەرتمەسلىىك شەرت.بۇ ئۇسۇلنى  قۇللارنغاندا ئۇقۇغۇچىلارنىڭ تەپەككۇر ئقىتىدارنى يۇقىرى كۆتۇرۇپ شەيىلەر          ئۇتتۇرىسدىكى     ئىچكى     باغلىنىشنى   توغىرا     تەھلىل قىلىپ،ماھىيەتلىكلىرىنى   تاللاپ     ماھىيەتىسزلىرىنى قالدۇرۇپ قۇيۇش، بىر شەيىئنىڭ  كۆپ  خىل       باغلىنىش يوللىرنى تېپىپ چىقىش شەكلى بىلەن  پائالىيەت ئىلىپ بېرىش كىرەك.بۇ خىل مەشىقمۇ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئىقتدارنى يىتلدۇرۇشتە مۇھىم ئەھىمىيەتكە ئىگە.  يەنە ئۇنىڭددىن باشقا خاتا بۆلەك ياكى تېكىسلەرنى توزىتىش قىسقا ۋاقىت ئىچىدىكى تىز يازمىلارمۇ يىزىقچىلىق   مەشىقىنىڭ مۇھىم تەركىۋىي قىسملىرنىڭ بىرى بۇلۇپ،ئۇقۇتقۇچى    ئۈزى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇپ   ئاددىلقتىن مۇراكەپلىكە،ئاساندىن  قىيىنغا ،ئۆزگەرتشتىن ئۈزى ئپادىلەشكە قاراپ يىتەكلەشنى قولغا كەلتۇرشى كىرەك.                              .                                       
2. ئجتىمايى ئەمەليەتىن تېما تالاپ يېزىش
6 @& G/ ?1 N# J) i: Y% K               ئەدەبىياتنىڭ بىردىن-بىر مەنبەسى ئجتىمايى تۇرمۇش .ئۇقۇغۇچلارنى يېزىقچىلىق ئەمىليىتگە يىتەكلەشتە كىتاب ۋە قائدىلەر دۇۋىسىدىن شۇڭغۇپ چىقىپ، ئەمىلى تۇرمۇشقا چوڭقۇر چۇكۇپ، تۇرمۇش قاينىمدىن بىۋاستە ئالغان تەسراتنى يېزىقتا مۇستەقىل ئپادىلەشكە باشلاش يېزىقچىلىق  دەرىسىنىڭ  تۈپ  نىشانى  .بۇ نىشانغا      يىتىش ئۈچۈن تۆۋەندىكى بىر قانچە نۇقتىغا ئەھميەت بىرىش لازىم.                .
1 A+ _* p$ p2 q8 |; h3 \             (1)ئاۋال قائدە بۇيۇنچە يېزىشتىن ماھىرلققا قاراپ ئلگىرلەش. ماقالەيېزىشقا كىرشكەندە،ئاۋال چۈشىنىشلىك بۇلۇش ،ئېنىق بۇلۇش،راۋان بۇلۇش تەلەپ   قىلىندۇ  .بۇلۇپمۇ ئاساسى مەشىقنى قائدە بۇيۇنچە يېزىش قاتتىق تەلەپ قىلىندۇ.لىكىن ماھارەت يىتشتۇرۇش بولسا پۇقتا ئاساس ياراتقاندىن كىيىن ئاساس  ئۈستىگە  ئېلىپ   بېرلغان   كۆپلەپ مەشىق ئارقىلىق  قولغا  كىلىدىغان  مۆجىزە. يېزىقچىلىقتا  قاىدىنى  ئاساسي  جەھەتىن ئگىلگەندىن كىيىن كۆپلەپ مەشىق قىلغاندىلا  ئاندىن  ماھارەت  يىتىلدۇ . كۆپ يېزىپ قەلەمنى تاۋلاپ ماھارەتنى يىتىلدۇرمەي تۇرۇپ، يېڭىلىق يارتىش مۇمكىن ئەمەس. ماھارەت  بولمىسا  ياخشى  ئەسەرنى  ھۇجۇتقا  چىقارغىلى  بولمايدۇ.  شۇڭا  ئوقۇغۇچىلارنى يېزىقچىلىق ئەمىليىتىدە كۆپ مەشىق  ئارقىلىق ماھارەت يىتۈلدۇرۇشكە ئالاھدە ئەھميەت بىرىش لازىم.بۇنۇڭدا        ئوقۇتقۇچى  تىما  بەلگىلەپ  بىرىش  ۋە  خالغان تىمدا يازدۇرۇش ئۇسۇللىرنى قوللىنىشقا  بولىدۇ.بۇ ئۇسۇلىرىنى  ئالدى  بىلەن  خالىغان تېمىدا يېزىشقا يىتەكلەپ    ئوقۇتقۇچى ئۈلگە  كۆرستىپ  بەرگەندىن  كىيىن  مۇستەقىل ھالدا ئاندىن تېما      بەلگىلەپ  شۇ تېما بۇيۇنچە يازدۇرۇش كىرەك.
% `) A1 s! N6 l            (2)كۈندىلىك خاتىرە تېزىش   ئادىتنى     يىتىلدۈرۈش     ئۇرغۇپ     تۇرغان      يېزىقچىلىق  قىزغىنلقىنى  شەكىلەندۈرۈش. كۈندۈلۈك  خاتىرە  يېزىش  يېزىقچىلىقنى  ئۈگنشتە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئگە بۇلۇپ،  ئۇ  ئوقۇغۇچلارنىڭ   قەلىمنى   بۈلەيدىغان   بىربۆلەيگە   ئوىشاش بۇلۇپ،بۇ ئۇقۇغۇچىلارنىڭ كۇزتىش ئقتدارنى يۇقىرى كۇتۇرۇش   ۋەكۇزوتكەن تۇرمۇش  ھادىسلرنى  يېزىقتا  ئپادىلەش، ئاساسلىق    مۇھىم   نۇقتىنى   گەۋدىلەندۇرۇپ مۇھىنم بولمىغان  تەرەپنى   چىقىرىپ   تاشلاش   قابىليىتى   بىلەن   سۆز بايلىقنى ئاشۇردۇ .شۇ   ئارقىلق  ئۇلاردا  تەدرىجى  ھالدا  يېزىقچىلىق   قىزغىنلىقى  يىتىلىپ  بارىدۇ.
              ئۇقۇغۇچىلاردىكى  يېزىقچىلىق  قىزغىنلقى  مەسىلسى  ئۇلارنىڭ«يېزىقچىلىق»بۇسۇغسىدىن ئاتلاپ  ئۈتۈش ۋە  ئۈتەلمەسلىكى  مۇھىم  مەسىلە .يېزىقچىلىق  گەرچە  سىرلىق ئش بولمسىمۇ ،ئەمما  ئۇنى   ئگىەللەش   ئۇنچىۋالا ئوڭاي  ئشمۇ   ئەمەس   .يېزىقچىلقتا قىيىنچىلىنى يېڭىپ كۆپ ئەمىليەت ئۆتكىزمەي تۇرۇپ  ياخشىراق  ماقالە   يېزىش مۇمكىن ئەمەس.شۇڭا ئرنمەي  ۋە  زىرىكمەي  يېزىش،  قايتا- قايتا  تۈزىتىش  ئارقىلىق   مارافونچە  يېزىقچىلق  ئادىتى   شەكىلەندۇرگەندىلا  ئاندىن  يېزىقچىلق  ماھارىتنى    يىتىلدۇرگىلى   ۋە مۇۋاپىىقىيەت قازانغىلى   بۇلىدۇ    .شۇڭا     ئۇقۇتقۇچى     ئۇقۇغچىلارغا قارتا  مەسۇليەتچانلىق پوزىتسىيسنى تۇتۇپ، ئۇقۇغىچلارنى    كۈندىلىك  خاتىر ە  يېزىشقا  يىتەكلەش  بىلەن  تۈرلۈك  ئۇسۇللار   ئارقىللق  ئۇلاردا   يېزىقچىل      قىزغىنلقىنى ئۇلغايتىپ يېزىقچىلق ئەمىليىتدىن مۇۋاپىقيەت يۇلغا باشلاش    لازىم .