تۆت ئەرەب دۆلىتىگە ساياھەت (شىياۋۋىينىڭ داۋامى)

tawba

ئاخىرى قاچانراق يىزلار ....

80halta

سۈرىيەنىڭ يامغۇرلۇق كوچىسى چىرايلىق ئىكەن.
باتارىيەنى نېمىشقىمۇ لىق توكلىۋالمىغان بولغىيتتىڭىز، ھە راس ئاۋۇ مۇھەممەد ئابىينىڭ ئۆيىدە توك قاچىلىغۇچ يوقمىكەن. ئادەم قورقۇتماي بۈگۈن كەچتە توكنى ئوبدان قاچىلاپ ئەتە دەمەشىقنىڭ كونا، قەدىمىي كوچىلىرىنى بىزگە كۆرسەتكەيسىز.  

80halta

بىزلەر قەشقەردىن 4 جان (ئىككى بالا، بىر جۈپ ئەر-خوتۇن) ئادەم پاسپورت ئىلىپ ساياھەت ۋىزىسى قويدۇرۇپ ئويناپ كىلىشكە قانچە پۇل كېتەر   بەلىكم پۇل تاپقۇچە پاسپورت بىجىرمەكمۇ ئاسان بولۇپ كىتەر

rumaysa

زىيالىيكا :سىزنى بىر كىم ئاشكارلىمىىسىمۇ ھەممىمىمىز تۇنۇيمىز سىز ياپۇنلۇقنى..... ھى ھى ........
ھەدە! تېزراق يوللىڭە داۋامىنى.... ياكى ساياھەت بىلەن بوپ كېتىپ  داۋامىنى يوللاشنى ئۇنتۇپ قالدىڭىزمۇ يە؟

yamgur

(3) سۈرىيە: دەمەشق شەھرى مەنزىرىلىرى-2

بۈگۈن شەنبە. كوچىدا كېتىۋاتىمىز. يېڭى ياققان يامغۇردا كوچىلار سۇ سېپىپ تازىلانغاندەك پاكىزلانغان. ئاڭلىساق، تۈنۈگۈن جۈمە نامىزىدا دەمەشىقلىقلەر ئاللاھتىن يامغۇر تىلەپ دۇئا قىلغانىكەن. مانا، ئۇلارنىڭ دۇئاسى ئىجابەت بولۇپ، توختىماستىن يامغۇر يېغىشقا باشلىدى. بۇ يەردە قار يېغىپ باقمىغىلىمۇ ئون يىلدەك بوپتىمىش.
ھېلىمۇ ياخشى، ئايرۇپىلاندىن چۈشۈپلا ئايدىروم ئىچىدە پۇل تېگىشىۋاپتىكەنمىز. بىر ئامېرىكا دوللىرى 46 سۈرىيە لىراسىغا تەڭ ئىكەن. بىر تاكسىچىنى توسۇپ، بىزنى ئەمەۋى جامەسىگە ئاپىرىشىنى ئېيتتۇق. 200 لىراغا ئاپىرىدىغانلىقىنى ئېيتتى. بۇ يەردىكى ئىككى يۈز لىرا ئاران تۆت-بەش دوللار پۇل، ئىستانبۇلغا سېلىشتۇرغاندا كۆپ ئەرزانكەن. بىز ماقۇل دەپلا تاكسىغا چىقتۇق. تاكسى بىزنى ھەيۋەتلىك ئەمەۋى جامەسىگە يېقىن يەردىكى ھەمىدىيە بازىرى (تۈركچە ئىسىمى: ھەمىدىيە كاپالى چارشى) ئالدىغا ئەكىلىپ قويدى.
 
(رەسىمگە دىققەت قىلساڭلار كۆرەلەيسىلەر، ئاۋۇ پرىزىدېنت بەشەر ئاسات قولىنى كۆتىرىپ تۇرغان رەسىمدە ئەرەپچە "سۇرىيە ئاللاھ ھامىيھا" (تەرجىمىسى: سۈرىيەنى ئاللاھ قوغدايدۇ) دەپ يېزىغلىقلكەن. ھەمىدىيە بازىرىنىڭ چوڭ يولغا ئېچىلىدىغان بىر ئېغىزى مۇشۇ. ئىزاھات: بۇ رەسىمنى مەن تارتمىدىم. مېنىڭ تارتقىنىم مۇشۇنىڭ بىلەن ئوخشاش مەنزىرە، لېكىن يامغۇردا سۈزۈك چىقماپتىكەن، يامغۇرسىز ھاۋادىكىنى يوللاپ قويدۇم.)

تۈركچە "كاپالى چارشى" دېگەنلىك، ئۈستى يېپىق بازار دېگەن مەنىدە بولۇپ، سۈرىيەدىكى بۇ بازارنى ئوسمانلى سۇلتانى سولتان ھەمىدخان سالدۇرغان بولغاچقا مۇشۇ ئىسىم قويۇلغان ئىكەن. سۈرىيەدە تۈركچە بىلىدىغان ئەرەپ تىجارەتچىلەر، كۇرتلار قەدەمدە بىر ئۇچراپ تۇرغاچقا، تىل جەھەتتىن ھېچ قىينالمىدۇق. ھەتتا بەزىدە بىز ئەرەپچە گەپ قىلساق، تىجارەتچىلەر بىزگە تۈركچە جاۋاپ بەردى.
بۇنىڭ سەۋەبىنى بىلىش ئۈچۈن سۈرىيەنىڭ جۇغراپىيىسى بىلەن تارىخىدىن ئازىراق گەپ قىلساق ئارتۇقلۇق قىلماس.
سۈرىيە ئەرەپ جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئومۇمىي يەر مەيدانى 185 مىڭ 180 كوۋادىرت كېلومېتىر. يەنى 247 مىڭ كوۋادىرات كىلومېتىرلىق خوتەن ۋىلايىتىدىن خېلىلا كىچىك؛ 162 مىڭ كوۋادىرات كىلومېتىرلىق قەشقەر ۋىلايىتىدىن ئازىراق چوڭ. نۇپۇسى 22 مىليون ئەتراپىدا.
ئىلگىرى شام دىيارى دەپ ئاتالغان بۇ زېمىندا تارىختا كەنئانلار، ئىبرانىيلار، ئارامىيلەر، بابىللىقلار، پارىسلار، يۇنانلىقلار، ۋىزانتىيەلىكلەر، ئەرەبلەر، سەلجۇق تۈركلىرى، خرىستىيانلار ۋە ئوسمانلى تۈركلىرى ھاكىمىيەت تۇتقان. پايتەختى شام (يەنى ھازىرقى دەمەشق شەھرى) ئەمەۋى خەلىپىلىكىنىڭ مەركىزى بولغان. كېيىن مەملۇك دۆلىتىنىڭمۇ باشقۇرۇش مەركىزى بولغان. 1260-يىلى مەملۇك دۆلىتىنىڭ پايتەختى بولغان شام 1400-يىلى موڭغۇل تىمۇرنىڭ ھوجۇمىدا خارابىگە ئايلانغان. بۇ يەر 1517-يىلى ئوسمانلى تېرىتورىيىسى ئىچىگە كىرگەن. شۇ تارىختىن باشلاپ تولۇق 403 يىل ئوسمانلى دۆلىتىنىڭ بىر پارچىسى بولۇپ ياشىغان. (بۇ يەردىكىلەرنىڭ تۈركچە بىلىشى شۇ سەۋەپتىن...)
شام 1-دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ئوسمانلىدىن ئايرىلىپ چىققان. 1920-يىلدىن 1946-يىلغىچە فرانسىيەنىڭ باشقۇرۇشىغا قالغان. 1946-يىلى مۇستەقىللىق ئېلان قىلغاندىن كېيىن، 1958-يىلى مىسىر بىلەن بىرلىشىپ "بىرلەشمە ئەرەپ جۇمھۇرىيىتى" قۇرغان. (بۇلارنىڭ شۇ چاغدىكى لوگوسىنى كېيىن مىسىر ئىسكەندىرىيە كۈتۈپخانىسىدا كۆرۈپ رەسىمىنى تارتىۋالغانتىم، ۋاقتى كەلگەندە يوللايمەن) لېكىن بۇ ئىتتىپاقلىق ئارانلا ئۈچ يىل داۋاملاشقان. ئۇلار 1961-يىلى ئايرىلىپ كەتكەن. خوشنىسى ئىسرائىلىيە 1981-يىلى سۈرىيەنىڭ گولان ئېگىزلىكى رايونىنى ئىشغال قىلىۋالغان، ئۇشبۇ سەۋەپتىن خوشنىسى بىلەن جېدەل-ماجرا كەم بولماي كەلمەكتە ئىكەن.
بىز كۆرگەن دەمەشقتىكى ئەڭ ھەيۋەتلىك سېپىل، بىنالار ئوسمانلى ۋاقتىدا سېلىنغان ئىمارەتلەردەك كۆرۈندى كۆزىمىزگە. ئەڭ ئاددىيسى، سىرىتتا شاقىراپ يامغۇر يېغىۋاتقاندا مۇشۇ ھەمىدىيە بازىرى ئىچىگە كىرىپ يامغۇردىن پانالاندۇق. تارىخى يۈز يىلدىن، ئۇزۇنلۇقى بىر كىلومېتىردىن ئاشىدىغان بۇ بازار دەمەشقتىكى ئەڭ چوڭ بازار ئىكەن. ئىچىدە كىيىم-كېچەك، يېمەك-ئىچمەك، مەسجىد ھەممە نەرسە تېپىلىدىكەن.  
 
بازار ئىچى

 

 

 
چىراغ يۇرۇقى بار، قۇياش نۇرى يوق يەردە ئاپىراتنىڭ فىلەش تۇگمىسىنى ئېتىۋەتمەي رەسىم تارتسا، رەسىم مانا شۇنداق بۇزۇلۇپ كېتىدىكەن. مەندىن ئىبرەت...

(داۋامى بار)

yamgur

ئىستانبۇلدىكى يۈز نەچچە يىللىق "كاپالى چارشى"دىن بىر كۆرۈنۈش

دەمەشىقتىكىگە بىر ئاز ئوخشىغاچقا چاپلاپ قويدۇم.

yamgur

(4) سۈرىيە: ئەمەۋى مەسجىدى، سالاھىددىن ئەييۇبى مازىرى، بىلال ھەبەشى مازىرى

ھەمىدىيە كاپالى چارشىنىڭ يەنە بىر ئۇچچىدىن چىقىپ ئەمەۋى جامەسى تەرەپكە قاراپ كېتىۋاتىمىز. يامغۇر تېخىمۇ قاتتىق يېغىشقا باشلىدى. رەسىم تارتسام، رەسىملەرنىڭ سۈپىتىمۇ بەكلا ناچار چىقىۋالدى. مانا مۇنداق:
 

دەمەشىقتىكى ئەمەۋى جامەسى خۇددى قەشقەردىكى ھېيتگاھتەكلا مەشھۇر بولۇپ، دۇنيادا بارماق بىلەن سانىغىلى بولىدىغان داڭلىق مەسجىدلەردىن بىرى بولۇپ ھېساپلىنىدىكەن.

ئەمەۋى جامەسى مىلادىدىن ئىلگىرىكى 1-ئەسىرگە ئائىت بىر روم ئىبادەتخانىسى خارابىسى ۋە ئۇنىڭ يېنىدا كېيىن بىنا قىلىنغان يەھيا ئەلەيھىسسالام چىركاۋىنىڭ ئورنىغا سېلىنغان. مۇسۇلمانلار شام (دەمەشق)نى فەتھى قىلغاندىن كېيىن، ئەبۇ ئۇبەيدە بىن جەرراھنىڭ نازارەتچىلىكىدە مىلادى 635-يىلى مەسجىدكە ئۆزگەرتىلگەن ئىكەن. كېيىن بۇ مەسجىد مۇسۇلمانلارنىڭ ئېھتىياجىغا كىچىك كېلىپ قالغاندىن كېيىن، ئەمەۋى خەلىپىسى ۋەلىد بىن ئابدۇلمەلىك روم ئىبادەتخانىسىنىڭ يېنىدىكى چىركاۋنى خرستىيانلارنى رازى قىلىپ تۇرۇپ، ئۇلاردىن سېتىۋېلىپ، بۇ مەسجىدكە قوشۇپ، مەسجىدنى كېڭەيتىپتىكەن. بىر رىۋايەتكە قارىغاندا، بۇنىڭ ھېساۋىغا خىرسىتىيانلارغا باشقا يەرگە چوڭ چىركاۋ سېلىپ بەرگەنمىش. بۇ يەردە يەھيا ئەلەيھىسسالامنىڭ مازىرىمۇ باركەن. ئىمام ھۈسەيىننىڭ مۇبارەك بېشىمۇ مۇشۇ يەرگە دەپنە قىلىنىغلىق ئىكەن.
 

 
جامەنىڭ ئىچى. (ئاپراتىم بۇزۇلغان ئوخشايدۇ، رەسىملەرنى ناچار تارتىۋاتىدۇ)

 

بۇ جامەدىن چىقىپ ئازىراق ماڭغاندىن كېيىن، يېقىنلا يەردە پەلەستىننى فەتھى قىلغان سالاھىددىن ئەييۇبىنىڭ قەۋرىسىنى كۆردۇق.
 

 

بۇ قەۋرىنىڭ يېنىدىلا يەنە بىر ئاق قەۋرە باركەن. بۇ بىر ئىچى بوش سۈنئى قەۋرە بولۇپ، بۇنى گېرمانىيە پادىشاھى ۋىلھېم 2 سالاھىددىن ئەييۇبىغا بولغان ھۆرمىتىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن سوغا قىلغان ئىكەن.
 

 
خىرسىتىيان دىنىغا ئىشىنىدىغان گېرمان پادىشاھ بۇ مۇسۇلمانغا نېمىشقا ھۆرمەت بىلدۈرىدۇ؟ چۈنكى، ھەزرىتى ئۆمەر فەتھى قىلغان پەلەستىن كېيىنكى چاغلاردا قىسقا بىر ۋاقىت خرىسىتىيانلارنىڭ ھاكىمىيىتى ئاستىغا چۈشۈپ قالغاندا، خرىستىيانلار دەھشەتلىك قىرغىنچىلىق، قەتلىئام قىلىپ، مۇسۇلمان ۋە يەھۇدىيلارنى ئۆلتۈرۈپ ئۆچ ئاپتىكەن. لېكىن، سالاھىددىن ئەييۇبى پەلەستىنگە، يەنى قۇددۇسقا كىرگەندە ئۆچ ئېلىشقا تامامەن قادىر تۇرۇغلۇق، گۇناھكار خرىستىيانلارنى ھەممىسىنى ئەپۇ قىلىۋېتىپتىكەن. ئىنتىقام ئالماپتىكەن. غەيرى مۇسلىملارغا ئادالەت بىلەن ھۆكۈمرانلىق قىپتىكەن. بۇنىڭدىن قاتتىق تەسىرلەنگەن گېرمان پادىشاھ ئۇنى 600 نەچچە يىلدىن كېيىنمۇ ئۇنتۇپ قالماي ھەدىيە تەقدىم قىپتۇ.
بۇ مازارنىڭ ئىشىكىدىن چىقىپلا ياندا تورغان تۈرك ھاۋا ئۇچقۇچلىرى شېھىتلىكىنى كۆردۇق. بىر فاتىھە ئوقۇدۇق. بۇلار 1-دۇنيا ئۇرۇشىدا شام (دەمەشق)نى قوغداش يولىدا شېھىت بولغان تۈرك ئۇچقۇچىلارنىڭ قەۋرىسى ئىكەن. ماكانى جەننەت بولغاي!
 

بۇ مازارنىڭ سىرتتىن كۆرۈنۈشى
 

بىز يەردىن چىقىپ، يەنە كاپالى چارشى ئىچىگە كىردۇق. ئۇدۇل مېڭىپ چارشىنىڭ چوڭ يولغا قارايدىغان ئېغىزىدىن چىقىپ، سول تەرەپكە بۇرۇلۇپ يىگىرمە مىنۇتتەك ماڭغاندىن كېيىن، بىر قەۋرىستانلىققا كەلدۇق. يامغۇردا بۇ يەرلەر لاي-پاتقاق بولۇپ كېتىپتۇ. ئاۋايلاپ دەسسەپ مېڭىپ، ئۇچرىغانلىكى ئادەمدىن "ئەينە بىلال ھەبەشى؟" دەپ سوراپ يۈرۈپ، مەشھۇر ساھابە بىلال ھەبەشىنىڭ قەۋرىسىگە كەلدۇق. بۇ قەۋرىنى تۈركىيە كونيادىكى ساداۋ ۋەخپى رېمونىت قىلدۇرغان ئىكەن.
 

 
پەيغەمبىرىمىزنىڭ مۇئەززىنى بولغان بۇ ھەزرىتى بىلالنىڭ روھىغا ئاتاپ دۇئا قىلىپ قايتىپ چىقتۇق.

(داۋامى بار)

atikam1

ھەزرىتى بىلالنىڭ  جايى جەننەتتە بولغاي،،،،،ئاللاھ   ئۆزىنىڭ نەزىرى چۇشۇپ تۇرىدىغان  شۇ ئەرەپ زىمىنىنى كۆرۇشكە ھەمىمىزنى نىسىپ قىلاي،،،،،

80halta

بىلال ھەبەشىنىڭ قەۋرىسىنى كۆرۈپ ئاستىدىكى قارا رەڭلىك تاشقا دېققەت قىلىپ قالدىم، تېخىمۇ ئىنىق تارتسىڭىزچۇ؟!!

ezizan

مۇشۇنداق ئىسىل تىما بىلەن بەھرىمەن قىلغىنىڭىزغا رەھمەت.
يەنە بىر ئىسىل تىما   ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار  ئۈچۈرۈلگەن ئوخشايدۇ،كىملەرگە پۇتلاشقان بولغىدى؟ بىلوگىمدا يا ساقلىۋالماپتىكەنمەن، ساقلىۋالغانلار بارمىدۇ؟ بولسا بىلوگ ئادىرىسىنى قالدۇرساڭلار بوپتىكەن.