ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرنىڭ تارىخنى بىلگىڭىز بۇلسا كۆرۈپ قويۇڭ

努尔

ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرى
بۇنى 1961 - يىلى گوۋۇيۈەن مەملىكەت بويىچە نۇقتىلىق مۇھاپىزەت ئورنى دەپ ئېلان قىلغان. بۇ جاي تۇرپان شەھىرىنىڭ شەرقىي - جەنۇبىي تەرىپىگە 40 كىلومېتىر كېلىدىغان قىزىلتاغ ئېتىگىگە جايلاشقان بولۇپ، خەن، تاڭ سولالىرى دەۋردىن باشلاپ شەرق - غەرب قاتنىشىنىڭ مۇھىم تۈگۈنى، قەدىمكى يىپەك يولىنىڭ مۇھىم دەرۋازىسى بولغان، ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرى تاشقى شەھەر، ئىچكى شەھەر ۋە ئوردا شەھىرىدىن تەركىب تاپقان.شەھەر تاملىرى خېلى مۇكەممەل ساقلىنىپ قالغان. تاشقى شەھەر چاسا شەكىلدە بولۇپ، ئايلانما ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 5 كىلومېتىرغا، ئىگىلىگەن يەر كۆلىمى 2 مىليون كۋادرات مېتىرغا يېتىدۇ. شەھەر سېپىلى توپىدىن چىڭداپ ياسالغان، سېپىل ئۇلىنىڭ قېلىنلىقى تەخمىنەن 12 مېتىر، ئېگىزلىكى 5.11 مېتىر كېلىدۇ، سېپىل سىرتىدا چوخچىيىپ چىققان كۈنگۈرىلىك پەشتاقتا «ئات بېشى» ئىمارىتى بار. غەربىي سېپىلنىڭ 2 دەرۋازىسى بار، ئۇنىڭ بىر دەرۋازىسىدىن ئەگرى - بۇگرى قوۋۇق سېپىلى بار ئىكەنلىكىنى كۆرگىلى بولىدۇ. تاشقى شەھەرنىڭ شەرقىي جەنۇب ۋە جەنۇب تەرىپى ئىبادەتخانا رايونى، شەرقىي جەنۇب قىسمىدىكى ئىبادەتخانىنىڭ كۆلىمى خېلى چوڭ، خارابە ئىزىدىن قارىغاندا، ئۇ جايدا ئىبادەتخانا دەرۋازىسى، ھويلا، ئوتتۇرا قەسىر، كۆپ قەۋەتلىك بۇت تەكچىسىنىڭ ئۇلىنى؛ بۇت تەكچىسىدە ساقلىنىپ قالغان رەڭلىك تام سۈرەتلىرى ۋە بۇت ھەيكەللىرىنىڭ قالدۇقىنى كۆرگىلى بولىدۇ. بۇ خارابە سىرتىنىڭ شەرقىي جەنۇبى ۋە شەرقىي شىمالىدا «ھۆنەرخانا»، «رەستە» ئىزلىرى بار، ئۇ ئېھتىمال ئۇششاق قول ھۆنەرۋەنچىلىك دۇكانلىرى بولۇشى مۇمكىن. ئىچكى شەھەر تاشقى شەھەرنىڭ ئوتتۇرىسىدا، ئوردا شەھىرىنىڭ جەنۇبىدا. شەھەرنىڭ قاپ ئوتتۇرىسىدىن قىيپاش شىمالدا يۇمىلاق كەلگەن رەتسىز بىر كىچىك قورغان بار، قورغاننىڭ غەربىي شىمالىدىكى بىر ئېگىز تەكچىدە 15 مېتىر ئېگىزلىكتە بىر ئىمارەت بار، بۇ ئىمارەت شىمالغا قاراپ سوزۇلغان بولۇپ، ئوردا شەھىرىنىڭ ئوق سىزىقىدىكى بىر قانچە قەسىر بىلەن ئۇدۇل قارىشىپ تۇرىدۇ، يەرلىك كىشىلەر ئۇنى «خاقان قورغىنى» دەپ ئاتايدۇ. ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرىنىڭ تارىخىنى 5 باسقۇچقا بۆلۈش مۇمكىن، خەن، جىن دەۋرلىرىدە ئىدىقۇت تاملىرى توغرىسىدا «خەننامە» دە ئەڭ بۇرۇن خاتىرىلەر يېزىلغان. «شىمال تارىخى. غەربىي يۇرت رىۋايەتلىرى» دېگەن كىتابتا: « ئىدىقۇت قاڭقىل بۇرۇنقى خانىنىڭ يۇرتى، خەن سۇلالىسىدىن بۇرۇنقى خانلارنىڭ ئوردىسىمۇ مۇشۇ يەردە بولغان...... بۇرۇن خەن ۋۇدى لەشكەر ئەۋەتىپ، غەربكە جازا يۈرۈشى قىلغاندا، مۇشۇ يەردە قوشۇنلىرىنى تەرتىپكە سالغان، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى جەڭگە چىقالمايدىغانلارمۇ شۇ يەردە تۇرغان. يەر شەكلى ئېگىز، پۇقرالارنىڭ تۇرمۇشى توقچىلىق جاي بولغاچقا، خەنزۇچە گاۋچاڭ دەپ ئاتالغان. خەن سۇلالىسى دەۋردىدىمۇ گاۋچاڭ دەپ ئاتالغان» دېيىلگەن. دېمەك ، بۇلاردىن غەربىي خەن سۇلالىسىنىڭ خانى خەن ۋۇدى زامانىدا بۇ يەردە لەشكەر تۇرغۇزۇلغانلىقىنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ. مىلادى 1 - ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا بۇ يەرنى قورۇقلاپ، بوز يەر ئۆزلەشتۈرۈش ۋە چېگرىنى مۇھاپىزەت قىلىشقا چېرىكچى بەگ ئەۋەتىلگەن...... قەدىمكى شەھەر ئىدىقۇت تاملىرىدىن باشلىنىپ، <مىلادىدىن بۇرۇنقى 46 - يىل، تارىختىن بۇرۇنقى 1 - ئەسىر> تا ھازىرغا قەدەر تەخمىنەن 2000 يىللىق تارىخنى باشتىن كۆچۈرگەن. قىسقىسى، ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرى خەن دەۋرلىرىدىكى ئىدىقۇت تاملىرى زامانىدىن باشلىنىپ، مىڭ سۇلالىسىنىڭ دەسلەپكى ۋاقىتلىرىدا خارابىلىققا ئايلىنىشقا باشلاپ، 1500 نەچچە يىللىق تارىخنى باشتىن كەچۈرگەن.

barqin

بۇرۇن كۆپ ئاڭلىغان ئەمما تارىخىنى بىلىش ئىمكانىيىتى بولمىغان بىلىملەر بىلەن تەمىن ئىتىپ بىزنى يىڭى تارىخى  بىلىملەردىن خەۋەردار قىلغىنىڭىزدىن مەمنۇن بولدۇم ، رەھمەت سىزگە ....

努尔

يۇقارقى بىلىملەر بۇلسا بىز مائارىپچىلارنىڭ بىلىۋىلىشىغا تىگىشلىك تارىخى بىلىملەر شۇڭا بىرلىكتە ھەمكارلىشىپ مۇنبەر ئۆچۈن بىر كىشلىك ھەسسىمىزنى قۇشساق مانا بۇ بىزنىڭ ئىسىل ئەخلاقى پەزىلىتىمىز بۇلۇپ ھىسابلىنىدۇ.