بارخان بلوگ

( ئىسىملار ) _ ( مەنىسى )
ئابا _ دادا ، ئاتا ، شۇنداقلا ئاپا ، ئانا دېگەن مەنىسىمۇ بار
ئابامبەگ _ ئەبەدىيلىك بەگ
ئابام ئۇلۇغ _ ئەبەدىيلىك ، مەڭگۈلۈك
ئابىنچۇ _ خۇشاللىق ، كۈڭۈلنى ئالغۇچى
ئابىنچۇ قاتىن _ كۈڭۈلنى ئالىدىغان خېنىم ، خانىش
ئابىنىق _ بەختلىك ، تىنچ
ئاتابېك _ ئوردا تەربىيىچىس ، تەربىيىچى
ئاتات _ تاي ، قۇلان
ئاتاش _ ئاتەش ، ئوت
ئاتاي _ بالا ، باچكا
ئاتلىغ _ ئابرويلۇق ، ئاتالغان ، مەشھۇر ، باشلىق
ئاتىش _ ئېتىشماق
ئاتمىش قارا _ ئاتمىش : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
ئاتىم _ مەرگەن
ئاچارى _ ھەزرەت ، ئۇستاز
ئاچۇق _ ئوچۇق
ئاچىق _ چوڭ ئاكا
ئادام توغرۇل _ توغرۇل ( بىر خىل يىرتقۇچ قۇش )دەك چىۋەر ئادەم
ئادايۇ _ ئېزىز ، قىممەتلىك
ئادۇغ ( ئادىغ ) _ ئېيىق
ئارا بۇغا _ ئوتتۇرا ھال بۇغا
ئارتۇق _ ئارتۇق ، ئېشىپ كەتكەن ، جىق ، نۇرغۇن
ئارتۇن _ زىرە ( ئۈسۈملۈك )
ئارسلان _ شىر بالىسى
ئارغۇ _ ئىككى تاغ ئارىسى
ئارغۇن _ ئارغىماق
ئارقار _ ياۋا قوي
ئارقۇ _ باھالىق ، قىممەتلىك
ئارقىش _ كارۋان باشلىقى ، خەۋەرچى
ئارىش _ تازا ، پاك ، پاكىز
ئارىغ _ پاكىز ، ساپ
ئازغىر ( ئادغىر ) _ ئايغىر
ئازۇق _ ئوزۇق ، يېمەكلىك
ئازۇقلۇغ _ ئوزۇقلۇقى بار ئادەم
ئازىغ _ ھوشيار كىشى
ئاجھۇن _ دۇنيا ، دەۋر
ئاسغۇ _ مارجان ( بويۇنغا ئاسىدىغان )
ئاسىغ _ نەپ ، پايدا ، مەنپەئەت
ئاسقىن _ ئېسىل ، ئالىيجاناب
ئاشان _ ھۈرمەتلەن ، غىزالان
ئاشان توغرۇل _ توغرۇلدەك غىزالان
ئاشتال _ كەنجى ئوغۇل
ئاشاي _ غايە ، مەقسەت
ئاغارلاغ _ ھۈرمەتكە لايىق ، شەرەپلىك ، ئۇلۇغ
ئاغۇش _ ئۇرۇق ، جەمەت
ئاغىر _ قەدىرلىك ، ئېزىز ، شەرەپلىك ، ئۇلۇغ
ئاقاش _ ئاكا ، ئاكاش
ئاقى _ مەردانە ، جەسۇر ، مەرد
ئاقخان _ ئاق : ئىسمى ، خان : قوشۇمچىسى
ئالپ _ جەسۇر ، باتۇر ، قەھرىمان
ئالپ ئايا _ ئەڭ ياخشى قەھرىمان
ئالپ ئاتا ( ئەلپەتتا ) _ باتۇر ئاتا
ئالپ ئەرتۇڭا _ قاپلاندەك باتۇر ئەر
ئالپ تېكىن _ باتۇر شاھزادە
ئالپاغۇت _ يېڭىلمەس قەھرىمان ، تاغ يۈرەك باتۇر
ئالتۇن _ (1) ئالتۇن ، (2) زۈھرە يۇلتۇزىنىڭ ئىسمى
ئالتۇن قارا : ئالتۇن : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
ئالقا _ مەدھىيىلىمەك
ئالقىش _ بەخت ، خۇشاللىق ، تەنتەنە
ئامساق _ ھەۋەس
ئامۇل _ تەمكىن ، ئېغىر – بېسىق
ئاناچ _ ئۈزىنىڭ زېرەكلىكى بىلەن ھەممىگە ئانىدەك تۇيۇلىدىغان قىز
ئانۇغ _ ئۈمىد ، ئارزۇ
ئاي _ ئاسماندىكى ئاي
ئايۇق _ ئايىغۇچى ، قوغدىغۇچى
ئايكۈن _ ئاي ۋە كۈن
ئاي سىلىگ _ ئايدەك پاك
ئايخان _ ئايدەك خان
ئايتەڭرى _ تەڭرى : ئىسمى ، ئاي : سۈپىتى
ئاي تۇغمىش _ ئايدىن تۇغۇلغان
ئايتولدى _ ئايدەك تولغان
ئاي چەچەك _ ئايدەك چىرايلىق ( قىز )
ئەدگۈ ( ئەزگۈ ) _ ياخشى ، ئېسىل ، چىرايلىق
ئەرەن _ يىگىت ، ئەركەك ، ئەر
ئەر بۇقا _ بۇقىدەك كۈچلۈك ئەر
ئەردەم _ ئەدەب ، ئەخلاق ، پەزىلەت
ئەردەنى _ گۈھەر ، مەرۋايىت ، ئۈنچە
ئەردەنى قاتىن _ گۈھەر خېنىم
ئەرك _ ئەركىنلىك ، سەلتەنەت
ئەركەچ _ تېكە
ئەسەن _ ئېسەن ، ساق – سالامەت
ئەسەن قارا _ بۈيۈك ساقلىق ، كاتتا ئېسەنلىك
ئەكە _ ئۇكا ، سىڭىل
ئەلكۈن _ خەلق ، قەبىلە
ئەۋلىك _ خوجايىن ، ئۈيلۈك ، ئۈي ئىگىسى
بابا _ بوۋا ، ئاتا
باخشى ( باقشى ) _ ئۈگەتكۈچى ، موللا ، ئۇستاز ، دوختۇر
بادۇر _ ئۈلچەن
بارچا تۇرمىش _ ھەممىسى تۇرغان ، ھەممىسى تەل
بارچا تۇغمىش _ ھەممىسى تۇغقان
بارس _ يولۋاس
بارغۇت _ قەبىلە نامى
بارغۇت كۈن _ بارغۇت : ئىسمى ، كۈن : سۈپىتى
بارلىغ _ باي ئادەم
بارمان _ دۈلەتمەن
باسا تەمۈر _ تەمۈر ( تۈمۈر ) : ئىسمى ، باسا ( ياردەم ) : سۈپىتى
باسمىل _ قەبىلە نامى
بارسغان _ يولۋاستەك خان
باسۇت _ ياردەمچى ، يۈلىگۈچى
باشلاغ _ باشلىغۇچى ، باشلىق
باقلان _ پاقلان
بالتۇ _ پالتا
بالىغ _ (1) شەھەر ، قەلئە ، (2) بېلىق
باياغۇت _ دۈلەتمەن ، باي
باي تەمۈر _ تەمۈر : ئىسمى ، باي : سۈپىتى
بەدۈك _ بۈيۈك ، كاتتا ، يۈكسەك
بەرك _ كۈچلۈك ، ساغلام
بەكرىش _ مۇستەھكەم
بەكتۇر _ چىڭ تۇر
بەگ _ بەگ ، خان ، شاھزادە ، ئەركەك ، ئەر
بەگى _ بەگدەك
بەگ ئارسلان _ ئارسلاندەك ئەر
بەگ بۇقا _ بۇقىدەك كۈچلۈك ئەر
بەگلەن _ بەگ بول ، بەگدەك بول ، قابىل ئەر بولۇپ چىق
بەگتاش _ تاشتەك مۇستەھكەم ئەر
بەگ تەمۈر _ تۈمۈردەك بەگ ، تۈمۈردەك ئەر
بەگلىك _ بەگ ئەۋلادى ، ئالىيجاناب
بەگ تۇتۇق _ مەرتىۋىلىك ئەر
بەگ تۇرمىش _ بەگدەك تۇرغان
بوتۇق _ بوتىلاق
بۇرخان قۇلى _ بۇدداھنىڭ قۇلى
بۇغۇغ _ ئالىم ، دانىشمەن
بۇرسلان _ قاپلان
بۈرە تېگىن _ بۈرىدەك باتۇر شاھزادە
بۇزاغۇ _ موزاي
بۇغرا _ ئەركەك تۈگە
بوغۇ _ بۇغا
بۇقا _ بۇقا
بۇقاخان _ بۇقىدەك كۈچلۈك خان
بۇلاق _ (1) بۇلاق ، (2) قەبىلە نامى ، (3) ئېقىن دەريا
بۇلان _ بىر خىل ھايۋان ئىسمى
بۇيان _ ساۋاب ، بەخت ، ياخشىلىق
بۇيان قار _ بەخت ياغدۇرغۇچى قار
بۇيرۇق _ ئەمەلدار
بۈكە ( بۇكا ) _ (1) جەسۇر ، پالۋان ، باتۇر ، (2) ئەجدىھا ، ياۋۇز
بۈكەخان _ باتۇر ، پالۋان خان
بۈگۈ _ بىلىملىك ، ئەقىللىق
بۈگۈ بىلگە _ ئەقىللىق ئالىم
بۈگۈ خان _ دانىشمەن خان
بۈگۈش _ ئەقىلدار ، دانىشمەن
بىكە _ خېنىم
بىگۇ _ ئەقىللىق
بىلگە _ ئالىم ، دانىشمەن ، بىلىملىك
بىلگە بەگ _ دانىشمەن بەگ
بىلگە قاغان _ دانىشمەن خان
بىلگە تۇتۇق _ بىلىملىك ، مەرتىۋىلىك ، ئىدارە قىلغۇچى بەگ
بىلگە ئەر _ بىلىملىك ئەر
بىلگە قاتىن _ بىلىملىك مەلىكە
تابدۇ _ تاپار
تاردۇش _ مەرتىۋە ، دەرىجە
تارىقچى بەگ _ دېھقان يىگىت
تاڭسۇق _ نەپىس ، قىممەتلىك ، كەم ئۇچرايدىغان
تارخان _ خان ، بەگ
تاش _ تاشتەك مۇستەھكەم
تايۇق _ تۇيغۇن ، زېرەك
تايانغۇ _ تايىنىدىغان ، ئىشىنىدىغان
تايانچ _ تىرەك ، يۈلەك
تەركەن _ خاقان ، پادىشاھ ، ۋىلايەت ھۈكۈمدارى
تەكىش _ ھەر نەرسىنىڭ ئاخىرى
تەگىن ( تىگىن ، تېكىن ) _ (1) قۇل ، (2) شاھزادە
تەگىن ئۈگە _ بىلىملىك شاھزادە
تەمۈر _ تۈمۈر
تەمۈر بۇقا _ تۈمۈردەك بۇقا
تەڭىز _ دېڭىز
تەڭىزخان _ دېڭىزخان
تەڭرى _ تەڭرى ، ئىلاھ ، ئاسمان
تەڭىرلى _ تەڭرىلىك ، خۇداگۇي ، مۈمىن
تەڭرى تۇغمىش _ تەڭرى تۇغقان
تەڭرىدە بولمىش _ تەڭرى ياراتقان
توزۇن _ كېلىپ چىقىشى ياخشى ، ئېسىل ، ئوچۇق – يورۇق
تورۇم _ بۇتا ( ھايۋان ئىسمى )
تورۇمتاي _ بىر خىل يىرتقۇچ قۇشنىڭ ئىسمى
توسۇن _ مىنىلمىگەن ئات
توغرۇل _ بىر خىل يىرتقۇچ قۇش
توقىش _ جەڭ ، ئۇرۇش ، توقۇنۇش
تولۇن _ تولغان ، تولۇق ، يېتىلگەن ، پۈتۈن
تويزۇن _ يېزا ئاقساقىلى
تويىن _ راھىب
تويىن قۇلى _ راھىبنىڭ قۇلى
تۇتۇق _ (1) مەرتىۋە ، (2) ئىدارە قىلغۇچى
تۇتۇق ئەر _ (1) مەرتىۋىلىك ئەر ، (2) ئىدارە قىلغۇچى بەگ
تۇتۇش _ كايىماق ، قاتتىق سۈزلىمەك
تۇدۇش _ ئۇرۇش ، سوقۇش
تۇدۇڭ _ باشلىق
تۇرمىش _ تۇرغان ( ئورنىدىن تۇرغان )
تۇغمىش _ تۇغۇلغان ، ئەۋلاد
تۇڭا _ قاپلان جىنسىدىن بىر ھايۋان
تۇڭاخان _ قاپلاندەك خان
تۈلىك _ جاسارەت ، غەيرەت
تۈركان قاتىن _ تۈرك خانىشى
تۈزمىش _ تۈزۈلگەن ، توغرا ، قۇسۇرسىز
تۈزۈن – تۈزۈتلۈك ، كەمتەر ، مۇلايىم
تېتىك _ تېتىك ، جانلىق ، ماھىر
تىگىن بەگ _ شاھزادە يىگىت
چاغرى _ (1) لاچىن ، (2) بۈركۈت
چاغرى بەگ _ بۈركۈتتەك ئەر
چاۋىش _ يول ، تەدبىر ، تەدبىرچى
چەبەر _ چېۋەر ، قابىل
چەچەك ( چېچەك ) _ گۈل ، غۇنچە ، چېچەك
چوغلۇق _ (1) نۇرلۇق ، ئىسسىق ، (2) بىر خىل گۈل ئىسمى
چوبەن _ چوپان ، پادىچى
چىگىل _ تۈركىي قەبىلىلەرنىڭ بىرى
چىگىل ئارسلان _ چىگىللارنىڭ ئارسلانى
خان _ (1) خان ، ھۈكۈمدار ، (2) قان
خانبابا _ خاندەك ئاتا
راتنا _ ئۈنچە ، گۈھەر
راتنا قار _ ئۈنچىدەك قار
زەمۇران _ زۇمرەد
ساچۇ _ چۇچا ( ياغلىق چۇچىسى )
سارسال _ سۈسەر ( بىر خىل ھايۋان )
سارمۇساق _ سامساق
سارىغ _ سېرىق رەڭ
سارىغ خان _ سارىغ : ئىسمى ، خان : سۈپىتى
ساغۇن _ قارلۇق قەبىلىسىنىڭ چوڭلىرىغا بېرىلىدىغان ئۇنۋان
سالچۇق _ قەبىلە نامى
سانگۈن ( سەنگۈن ، سانغۇن ) _ سەركەردە ، قوماندان
سانمىش _ سانالغان
ساۋ _ شۈھرەت ، خەۋەر
سەۋۈگ _ سۈيگۈ
سەۋىگ _ ئەزىز
سەۋىگلى _ سۈيۈملۈك
سەۋىنچ _ شادلىق
سوغۇن _ تاغ تېكىسى
سۇنغۇش _ نەيزىۋازلىق
سۇقاق _ بۈكەن ( ھايۋان ئىسمى )
سۇڭقۇر _ شۇڭقار
سۈڭو _ خەنجەر ، نەيزە
سۈپۈرگۈ _ سۈپۈرگە
سىم _ كۈمۈش
سىلىگ _ سىلىق ، پاكىز ، زېرەك ، مۇلايىم
سىلىغ _ سىلىق ، مۇلايىم
سىنان _ سىنالغان
قابان _ تاۋاق
قاپان _ قاۋان
قاپلان _ يولۋاس
قاتمىش _ قاتقان ، مۇستەھكەم ، چىڭ
قاچڭار _ توشقان
قارا _ (1) قارا رەڭ ، (2) پۇقرا ، خەلق ، مىللەت ، (3) ئۇلۇغ ، كاتتا ، چوڭ
قاراخان _ پۇقرانىڭ خانى ، ئۇلۇغ خان
قارا باقشى _ چوڭ ئۇستاز
قارا بۇغا _ چوڭ بۇغا
قارا تەمۈر _ تەمۈر : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
قارا تويىن _ چوڭ راھىب
قارا قۇش _ بىر خىل چوڭ قۇش
قارۇغچى _ مۇھاپىزەتچى
قارغىلاچ _ قارلىغاچ
قارلۇق _ ئۇيغۇر قەبىلىلىرىدىن بىرى
قاسۇق _ مىق
قاغان _ خاقان ، خان ، پادىشاھ
قانتۇرمىش _ قاندۇرغان ، رازى قىلغان
قاۋۇش _ كېلىشمەك ، ئۇيۇشماق
قاۋشۇت _ كېلىشتۈر ، ئۇيۇشتۇر
قاي _ قەبىلە نامى
قاياق _ قايماق
قەدىر _ قەيسەر ، كەسكىن
قەيسەر _ رۇم شاھلىرىنىڭ ئۇنۋانى
قورۇمچى ئوغۇل _ چوڭ ئوغۇل
قوزى _ (1) قوزا ، (2) سۈيۈملۈك
قۇرسۇز _ يۈز – ئابروي ، سالاپەت
قۇنشى _ قوشنا
قۇت _ بەخت ، دۈلەت
قۇتادمىش _ بەخت كەلتۈرگەن
قۇتلۇغ _ قۇتلۇق ، بەختلىك
قۇتلۇغ بەگ _ بەختلىك ئەر
قۇتلۇغ بۇغا _ بۇغا : ئىسمى ، قۇتلۇغ : سۈپىتى
قۇتلۇغ بۇقا _ بۇقا : ئىسمى ، قۇتلۇغ : سۈپىتى
قۇتلۇغ بىلگە قاغان _ بەختلىك ، دانىشمەن پادىشاھ
قۇتلۇغ تىگىن _ بەختلىك شاھزادە
قۇتلۇغ تەڭرى _ بەخت بەرگۈچى تەڭرى
قۇتلۇغ تەمۈر : تەمۈر : ئىسمى ، قۇتلۇغ : سۈپىتى
قۇتلۇغ تۇرمىش _ بەختلىك تۇرغان ، خۇشال تۇرغان
قۇتلۇغ ئوغۇل _ بەختلىك ئوغۇل
قۇتغان _ بەختلىك ، بەخت تاپقان
قۇرتۇلمىش _ قۇتۇلغان ، يەڭگىللىگەن
قۇشتر _ مۇئەللىم ، ئۇستاز
قوغۇرسۇ _ ئۇيغۇر قەبىلىلىرىن بىرى
قوغۇرسۇ ئالتۇن _ ئالتۇن : ئىسمى ، قوغۇرسۇ : سۈپىتى
قۇلان _ قۇلان ( ياۋا ئېشەك )
قۇلۇن _ قۇلۇن ( ھايۋان ئىسمى )
قۇلۇن قارا _ قارا رەڭلىك قۇلۇن
قۇنتۇز ( قۇندۇز ) _ قۇندۇز ( بىر خىل ھايۋان ئىسمى )
قۇنچۇي ( خۇنچۇي ) _ مەلىكە
قىرا _ ئېتىز
قىرچەچەك _ قىردا ئۈسكەن گۈل
قىز _ قىز بالا ، قىزچاق
قىنىم _ جەسۇر
قىيىمتۇ _ ھۇشيار
كەنچ ( كەنج ) _ كەنجى ، كىچىك ، كېيىنكى ، ئاخىرقى
كەنچ تۇغمىش _ كېيىن تۇغۇلغان
كەنچ ئوغلان _ كەنجى ئوغۇل
كۈركلۈگ _ كۈركەم ، چىرايلىق
كۈزۈن _ كۈچ ، قۇۋۋەت
كۈل _ كۈل ، دېڭىز
كۈلتىگىن _ ئەقلى كۈلدەك شاھزادە
كۈۋشەك _ گۈزەل ، چىرايلىق ، يۇمشاق
كۈچ تەمۈر _ تەمۈر : ئىسمى ، كۈچ ( كۈچلۈك ) : سۈپىتى
كۈچ تىگىن : كۈچلۈك شاھزادە
كۈچلۈگ _ كۈچلۈك ، قۇدرەتلىك
كۈسەمىش _ ئارزۇ قىلغان
كۈسەن _ كۇچارنىڭ قەدىمكى نامى
كۈسەنچ _ ئارزۇ ، تىلەك
كۈگەلىك _ مۇقەددەس ، مەشھۇر
كۈلچىرە _ خۇش چىراي
كۈل بىلگە قاغان _ بىلىملىك ، ماختاشقا لايىق خان
كۈل قاغان _ خۇش چىراي خان
كۈمۈش تىگىن _ تېنى كۈمۈشتەك ئاق شاھزادە
كۇرشاد _ قەدىمكى ئۇيغۇر شاھزادىسىنىڭ ئىسمى
كۇشان _ قەدىمكى ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ نامى
كۈن _ كۈن ، قۇياش ، شەرق
كۈنخان _ كۈندەك خان
كۈن بەرمىش _ كۈن بەرگەن ، بەختكە ئېرىشتۈرگەن
كۈنتۇغدى _ كۈن چىقتى
كۈن تەڭرى _ كۈندەك تەڭرى
كۈن سىلىگ _ كۈندەك ئىللىق
كىشى _ ئۇستاز
كىشى قارا _ چوڭ ئۇستاز
لاچىن _ لاچىن ، بۈركۈت
مەڭۈ تەمۈر _ ئەبەدىي تۈمۈردەك مۇستەھكەم
مەڭلىگ ( مەڭلىك ) _ (1) بەلگىلىك ، (2) مەڭلىك ، (3) بەختلىك ، خۇشال
مەڭلىگ سەنگۈن _ قۇتلۇق باتۇر
مۇڭسۇز _ غەم – قايغۇسىز ، خاتىرجەم
مىڭ تەمۈر _ مىڭ : ئىسمى ، تەمۈر : سۈپىتى
مىڭ قارا _ مىڭ : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
نوم قۇلى _ دىن قۇلى
نىكۇ _ ياخشى
ئوتاچى _ تېۋىپ ، دورىگەر
ئوردۇبەگ _ ئوردىدا خىزمەت قىلغۇچى بەگ
ئوزمىش _ قۇتۇلغان ، نىجاد تاپقان
ئوغلان _ ئوغۇل بالا ، ئەزىمەت
ئوغلاغۇ قاتىن _ دۈلەتمەن خوتۇن
ئوغۇز _ (1) ئوغۇز سۈتى ، (2) تۈرك قەبىلىلىرىنىڭ بىرىنىڭ نامى
ئوغۇل _ ئوغۇل بالا
ئوغۇل تىگىن _ ئوغۇلدەك شاھزادە
ئۇتار _ ئۇتۇپ چىقىدۇ
ئۇتۇش _ يەڭگۈچى ، ئۇتقان
ئۇچقۇر _ بىلىملىك كىشى
ئۇدغۇرمىش _ ئۇيۇشقان ، غەلىبە قىلغان
ئۇدمىش _ شەپقەتلىك
ئۇز _ چىرايلىق ، گۈزەل
ئۇسۇق _ ئۇسسىغان
ئۇسۇن _ ئۇزۇن ، ئۇزاق
ئۇغراق _ ئارزۇ ، نىيەت
ئۇلۇغ _ ئۇلۇغ ، كاتتا ، چوڭ
ئۇلۇغ بەگ _ ئۇلۇغ ئەر
ئۇلۇغ خان _ ئۇلۇغ پادىشاھ ، كاتتا خان
ئوماي _ (1) بىر خىل ھايۋان ئىسمى ، (2) يولداش ، ھەمراھ ، (3) تەڭرى
ئۇمۇن _ ئۈمىد
ئۇىغۇر _ ئۇيغۇر
ئۈتەمىش _ ئۈتكۈر ، ئۈزۈپ ماڭغۇچى
ئۈتكۈر _ ئىتتىك ، تېز ، كەسكىن
ئۈتكۈرمىش _ ئۈتكۈرلەشكەن
ئۈتۈنچ تەمۈر _ تەمۈر : ئىسمى ، ئۈتۈنچ ( قەرزدار ) : سۈپىتى
ئۈكۈش قارا _ ئۈكۈش ( يىلقا ) : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
ئۈگرۈنچ _ خۇشاللىق ، شادلىق
ئىدىقۇت _ مۇقەددەس بەخت
ئىسىگ تارخان _ مۇلايىم خان
ئىش بۇغا _ بۇغا : ئىسمى ، ئىش ( دوست ) : سۈپىتى
ئىش قارا _ ئىش ( چاچ ئۈرۈمى ) : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
ئىل _ ھۈكۈمدار ، مەملىكەت ، دۈلەت ، خەلق
ئىل ئاشمىش _ ھۈكۈمدارلىقتا يۈكسەك
ئىل ئالمىش _ دۈلەت ئالغان
ئىل ئەتمىش _ دۈلەت قۇرغان ، ئەلنى ئىدارە قىلغان
ئىل ئەتمىش بىلگە قاغان _ ئەلنى ئىدارە قىلغان دانىشمەن خان
ئىل ئەردەم _ (1) خەلقپەرۋەر ، (2) دۈلەتنىڭ ئەدەب ، ئەخلاقى
ئىل بۇغا _ بۇغا : ئىسمى ، ئىل : سۈپىتى
ئىل تەمۈر _ تەمۈر : ئىسمى ، ئىل : سۈپىتى
ئىل تۇتمىش _ دۈلەتنى تۇتۇپ تۇرغۇچى
ئىل تۈزمىش _ ئەلنى تۈزگۈچى
ئىل قۇتادمىش _ ئەلنى بەختىيار قىلغان
ئىل ئۈگەسى _ دۈلەتنىڭ دانىشمىنى ، ئەلنىڭ ئۇستازى
ئىل ئىككەرمىش _ ئەلنى ئىدارە قىلغان ، دۈلەتنى قۇدرەت تاپقۇزغان
ئىل ئىنانچ _ دۈلەتنىڭ ئۈمىدى ، ئەل ئىشىنىدىغان
ئىل ئىنانچ تىرەك _ دۈلەتنىڭ ئىشەنچلىك تىرىكى
ئىل يىغمىش تەڭرىم _ ئەلنى توپلىغان تەڭرىم ( پادىشاھىم )
ئىلىكتا _ يەر ئىگىسى
ئىلىگ ( ئىلىك ) _ (1) خان ، خاقان ، (2) ئەل ، قۇل ، (3) ھۈكۈمدار
ئىلىگ بەگ _ (1) شاھزادە ، (2) ھۈكۈمدار بەگ ، (3) خان
ئىلىگ قان _ پادىشاھ
ئىلچى _ ئەلچى
ئىلچى قارا _ كاتتا ئەلچى
ئىنىگە _ ھىڭگان تۈگە
ئىنىك _ ئۇكا
ئىناق قۇلى _ دوستلۇق قۇلى
ئىنانچ _ (1) ئىشەنچ ، ئىشەنچلىك ، (2) ۋەزىر
ئىنانچ بۇيرۇق _ ئىشەنچلىك ئەمەلدار
ئىنال _ ئانىسى ئېسىلزادە ، ئاتىسى ئاددىي خەلقتىن بولغان كىشى
ياپغۇ _ بىر خىل ئۇنۋان نامى
ياچانقىر _ ئۇياتچان ، ھايالىق
ياراغ ( ياراق ) _ قورال
ياران _ دوست ، ھەمراھ
يارۇغلۇ _ ئوتلۇق ، نۇرلۇق
يارۇق _ يورۇقلۇق ، يورۇق
يارىچى _ ياردەمچى
ياشقان _ ياش يىگىت
ياغما _ تۈرك قەبىلىلىرىدىن بىرىنىڭ نامى
يانداق _ يانتاق
ياغان _ پىل
يەتمىش قارا _ يەتمىش : ئىسمى ، قارا : سۈپىتى
يۇرتۇغ _ ھەمراھ
يوللۇغ تىگىن _ يولى بار شاھزادە