سامچى كەنتىدە بىر بوۋاي لاي-لاي ئېيتماقتا

چوپان يېزىسىنىڭ تۆت ئەتراپى ئېگىز تاغلار بىلەن قورشالغان، يىلان باغرى سوزۇلغان چوپان دەرياسى يېزىنى ئىككىگە ئايرىپ تۇرىدۇ. چوپان يېزىسىنىڭ جۇغراپىيەلىك جايلىشىشىغا ئاساسەن، يېزىنىڭ ئاياغ تەرىپى (جەنۇب) گە جايلاشقان قارا شور، ئوراڭ قاتارلىق تۆت كەنتتە 6-ئاينىڭ 20-كۈنلىرى ئەتراپىدا بۇغداي ئورۇلسا، باش تەرىپى (شىمالىي) گە جايلاشقان سامچى، ئازغانسال كەنتلىرىدە 8-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدا بۇغداي ئورۇلىدۇ، بۇ كەنتلەردە كۈزگى بۇغداي تىرىلغۇسىدىن كېيىن خامان ئېلىنىدۇ. چوپان يېزىسىدا تېرىلغۇ يەر ئاز، نوپۇس بىر قەدەر كۆپ بولۇپ، چوپانلىقلار بۇغداي سېرىقتال ھالىتىگە كەلگەندە خامان ئېلىش ئۈچۈن ئورغاق، ئارغامچا، غەلۋىر، ئۆتكەمە سېتىۋېلىش بىلەن بىرگە خامان ئېتىدىغان جاينى پىلانلاپ، بۇغداي پىشىشتىن بۇرۇن ئېتىزغا قويىدۇ. خامان ئېتىدىغان جايدىكى بۇغداينى بالدۇر ئورۇپ، يەرنى كەتمەن بىلەن چىرايلىق قىرىپ، خامان ئورنىدىكى ھۆللۈكنى قۇرۇتىدۇ. خاماننىڭ ئۇزۇنلۇقى 16 ماڭدام، كەڭلىكى 10 ماڭدام بولىدۇ (شىمالدا خاماننىڭ كەڭ، ئۇزۇنلۇقى چەمبەر شەكلىدە بولىدۇ). ئورما باشلانغان كۈنى ئەتىگىنى ھەم كەچتە بۇغداي ئورۇپ، چۈشتە ئەنجۈ (ئۆنچە) نى خامانغا توشۇيدۇ. بۇغداي ئەنجۈسى تولۇق يىغىلىپ بولغاندىن كېيىن، بارلىق ئەنجۈلەرنى ئۈچ، تۆت كۈن ئاپتاپتا قۇرۇتىدۇ. ئاندىن خاماننىڭ ئوتتۇرىسىغا ئۈچ-تۆت مېتىر كېلىدىغان ياغاچتا موما، سىم ياكى كۈلىدا مومىغا چۈلۈك ياساپ، ئۇزۇنلۇقى بەش مېتىرچە ئارغامچىدا ھەر 50 سانتىمېتىر ئارىلىقنى بىرلىك قىلىپ، خامانغا قاتىدىغان كالا، ئېشەكلەرنىڭ بوينىنى چىگىپ، شارائىت يار بەرگەندە سىم ياكى ياغاچتا ياسالغان كۆشۈكىنى ھايۋانلارنىڭ تۇمشۇقىغا سېلىپ، شوينا بىلەن نۇقتىلايدۇ. خامانغا يەتتە-سەككىز تۇياق كالا ياكى ئېشەك قېتىلىدۇ. قولۇم-قوشنىلار بىر-بىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ خامان تېپىدۇ. 1-كۈنى ئېڭىز باستۇرىدۇ، 2-كۈنى يۇمشىتىدۇ. بارلىق بۇغداي ئۈنچىلىرى يۇمشاپ بولغاندىن كيېىن، مومىنىڭ ئىككى تەرىپىگە بۆل يېيىپ (دۆۋىلەپ)، كېچىدە ئۇخلىماي خامان سورۇيدۇ، بۇغداي ساماندىن ئايرىلىپ بولغاندىن كېيىن، چىققان داڭگىلى (چار) غا بىرەر كۈن خامان قېتىپ، داڭگىلىدىن بۇغداينى ئايرىيدۇ.