چىن تۆمۈر باتۇرنىڭ شەھەرگە كىرىشى

 (فېليەتون)

 ئەخمەتجان ئابدۇللا

    بىر كۈنى چىن تۆمۈر باتۇر ئارغىماق ئېتىغا مېنىپتۇ - دە ، جانىۋارلىرىنى ئەگەشتۈرۈپ شەھەر كۆرۈپ چىقىش ئويىدا سەپەرگە ئاتلىنىپتۇ. لېكىن ، شەھەردە ئىش ئۇنىڭ ئويىدىكىدەك بولماپتۇ . ئۇ ئەمدىلا شەھەرگە كىرىپ ئېتىنى چاپتۇرۇپ كېتىۋاتسا ، بىلىگە قىزىل لاتا چىگىۋالغان ناتونۇش بىر كىشى ئۇنىڭ ئالدىنى توسۇپتۇ .
ھېلىقى كىشى بوز ئارغىماقنىڭ تىزگىنىنى تۇتۇپ چىن تۆمۈر باتۇرغا يول ياقىسىدىكى قاتناش بەلگىسىنى كۆرسىتىپ چۈشەندۈرۈشكە باشلاپتۇ.:
-- ئاۋۇ بەلگىنى كۆرمىدىڭىزمۇ؟ شەھەر كوچىسىغا ھايۋانلارنىڭ كىرىشى مەنئىي قىلىنىدۇ. ئاتتىن چۈشۈڭ !
چىن تۆمۈر باتۇر ئۆزىنىڭ چەت يەردىن كەلگەنلىكىنى ، شەھەرگە تۇنجى قېتىم كىرگەنلىكىنى ، بۇنداق قائىدىلەردىن زادىلا خەۋىرى يوقلىقىنى ئېيتىپتۇ . ھېلىقى كىشى تېخىمۇ چالۋاقاپ كېتىپتۇ :
-- مۇشۇ سەھرالىق خەقنى كۆرسە ، ئون يىل كاۋاپ بېرىپ باقسىمۇ يەنە زاغرا پۇرايدۇ ، پەقەت غەرەز ئۇقمايدۇ . ئاتتىن چۈش ، شەھەرگە كىرسەڭ پىيادە كىر ، بولمىسا نەدىن كەلگەن بولساڭ شۇ يەرگە كەت !
شۇنچە يول يۈرۈپ شەھەرگە تۇنجى كىرگەن چىن تۆمۈر باتۇر نىڭ شەھەرنى ئايلانمايلا قايتىپ كېتىشكە كۆڭلى ئۇنىماپتۇ . ئۇ نېمىلا بولمىسۇن شەھەرنى كۆرۈپ كېتىش نېيىتىگە كەپتۇ- دە ، ئېتىنى قالدۇرۇپ شەھەرگە ئىچكىرلەپ كىرىپتۇ . ئۇ يول بويىدىكى ئېگىز بىنالارغا ، يېرىم يالىڭاچ قىز - چوكانلارغا قاراپ ھەيران قالسا ، شەھەر بالىلىرى ئۇنىڭ جانىۋارلىرىغا قىزىقىپ ئۇنىڭ كەينىگە كىرىۋاپتۇ .
-- ھوي ، ئاۋۇ قانداق مەخلۇقتۇر ، دەپتۇ تېئىنى ۋىجىك بىر بالا چىن تۆمۈر باتۇرنىڭ پوش - پوش مۈشۈكىنى كۆرسىتىپ .
شۇنىمۇ تونىمىدىڭمۇ ؟ -- ئۇزۇن چاچلىق 14 ياشلار چامىسىدىكى يەنە بىر بالا پوش - پوش مۈشۈكنى تونۇشتۇرۇشقا باشلاپتۇ ، -- ئۇ < غەربكە ساياھەت > فىلىمىدىكى تاڭ سىڭنى يەپ كەتكىلى تاس قالغان يولۋاس شۇ .
-- ھە ئەمدى يادىمغا كەلدى ، ھېلىقى ۋۇسۇڭ جىڭياڭ داۋىنىدا ئۆلتۈرگەن يولۋاس شۇ ئىكەن - دە .
-- ئۇ ئادەم شەپەرەڭ پالۋاندىكى باتۇر ئىكەن ، قورۇقماي بىر يولۋاسنى ئەگەشتۈرۈپ مېڭىپتۇ . قارىغاندا ئۇ چەتئەللىك ئوئىشايدۇ .
بالىلار شۇ تەرىقىدە قىزىقىپ چىن تۆمۈر باتۇر دىن ئىسمىنى سوراپتۇ .
-- ئىسمىم چىن تۆمۈر .
ئۇ ئۆزىگە يات بالىلارغا ئارتۇقچە گەپ قىلماپتۇ .
-- قانداق ، مەن دىمىدىمۇ ، ئۇ چەتئەللىك ئىكەن . بولمىسا ئۇنىڭ ئىسمىمۇ سېنىڭكىدەك <يەھيا> بولمامتى .
قاراڭلار ، ئۇنىڭ يېنىدىكى ئىتقا ، ئۇ چوقۇم ئىت تالاشتۇرغىلى مېڭىپتۇ . ئۆتكەندە دادام بىلەن ئويۇنغا بارغاندا باشقىلار شۇنداق ھايۋاننى ئىت دەپ يۈرەتتى .
-- ھوي ، ئىت دېگەن شاكىلات يەرمۇ ؟
بالىلار ئويلىنىپ قاپتۇ .
<چىن تۆمۈر باتۇر شەھەر كوچىلىرىدىكى چوشقىدەك سەمىرىپ قورساق سالغان ئەرلەرنى كۆرۈپ خىيالغا پېتىپتۇ . > توۋا ! بۇ يەردە ئەر كىشىمۇ ھامىلدار بولىدىغان ئوخشايدۇ . جاھاندا بۇنداقمۇ قىزىق ئىشلار بار ئىكەن . مەن چاغلاردا ئۆز مۇخ ئەمەلدارلىرىنىڭ شۇنداق سېمىزلىكىنى كۆرگەن . يا بۇلارمۇ ئۆزمۇخ لەشكەرلىرىدەك باشقىلارنىڭ ھەققىنى يەيدىغان ئوخشىمامدۇ ؟ ئەتراپتا ھىچقانداق ئۇچار قانات كۆرۈنمەيدۇ ... ئاسماننى قويۇق ئىس - تۈتەك قاپلاپ كېتىپتۇ ، پات ئارىدا بۇ يەردە قىيامەت قايىم بولامدۇ نېمە ؟ ئەتراپ شۇنداق تۇمانلىق ، تىن ئېلىش قىيىن تۇرسا شەھەرلىكلەر بۇنى سەزمىگەنمىدۇ ؟ ....< . چىن تۆمۈر باتۇر شۇ ئويدا شەھەر كوچىسىنى ئايلىنىپ بىر دوقمۇشقا كەلگەندە ، يان تېلفوندا سۆزلىشىۋاتقان سېمىز بىر ئەرنى كۆرۈپ ھەيران قاپتۇ . ئۇ ئەر ھە دەپ قۇلىقىنى تۇتىۋىلىپ سۆزلەۋاتقىدەك :
-- شەھەرگە يۆتكەلمەكچى بولسا 5000 يۈئەن تاييارلىسۇن ...
... --
-- 3000 يۈئەنما ؟!... بولمايدۇ ، بۇنچىلىك پۇلنى كىمگە تەڭلىگىلى بولىدۇ ، ھېچ بولمىغاندا غوجامنىڭ ئايالىنىڭ يۇمشاق بېلىكىگە بىر جۈپ ئالتۇن بىلەيزۈك سېلىپ قويمىساق بۇ ئىشنى بېجىرمەك تەس .
-- ماقۇل ئەمىسە ، ماقۇل . خوش ، خوش .
ھېلىقى ئەرنىڭ ئۆز ئۆزىگە سۆزلىشى ، ئۆزىچە ئالدىغا ئېڭىشىپ كىم بىلەندۇ بىرى بىلەن خوشلىشىۋاتقانلىقى شەھەردىكى ھوقۇق سودىسىدىن ، ئوچۇق - ئاشكارە ئېلىپ بېرىلىدىغان خىزمەت يۆتكەشتىكى كىم ئارتۇق كېلىشىم باھاسىدىن بىخەۋەر چىن تۆمۈر باتۇرغا ساراڭنىڭ ئىشىدەك بىلىنىپتۇ .
ئۇ قاش قارايغان ۋاقىتتا ئارغىمىقىنى قالدۇرۇپ قويغان يەرگە قايتىپ كەپتۇ - دە ، ھېلىقى ناتونۇش كېشىنى يا ئارغىماق ئېتىنى تاپالماي شەھەردە قونۇپ قېلىشقا مەجبۇرىي بوپتۇ . ئۇ بىر مېھمانخانىغا كىرىپتۇ .
-- ياتاق پۇلىنى ئالدىن تۆلەڭ !
-- پۇل ؟ -- چىن تۆمۈر باتۇر گاڭگىراپ قاپتۇ . جاڭگالدا ھەممە نەرسە ھەقسىز تۇرسا ، ئۇ پۇل دېگەننى نەدىن بىلسۇن .
-- نەدىن كەلگەن قەلەندەر سەن ، پۇلى يوق تۇرۇپ ياتاقتا ياتىدىغان ؟ ھازىر ھەممە ئىش پۇل بىلەن يۈرىشىدۇ ، پۇلىڭ بولمىسا ماڭ ، تونۇردا يات . بۇ خەيرى ساخاۋەت ئورنى ئەمەس .
چىن تۆمۈر باتۇر ئامالسىز تاخ - تاخ توخۇسىنى ياتاق ھەققىگە ھىسابلاپ بېرىپتۇ . ئۇ كىشىلەر ئارىسىدىكى ئىنسانىي مېھرىي - مۇھەببەتنىڭ يوقاپ كەتكەنلىكىدىن ، ئىنساپ ۋاپانىڭ پۇل دېگەن نەرسىگە قۇل بولغانلىقىدىن قاتتىق ئازاپلىنىپتۇ .
تۈن نىسپى بولغاندا تۇيۇقسىز ياتاق ئىشىكى ئېچىلىپ ياتاققا چېچىنى سېرىق بويىۋالغان بىر قىز كىرىپ كەپتۇ .
-- ئاكا ئوينامسىز ؟ بىر قېتىملىقى 100 يۈئەن . ئەگەر مېنى چوڭ كۆرسىڭىز سىڭلىمنى چاقىرىپ كىرەي .
چىن تۆمۈر باتۇر ئوۋ قىلىپ قۇش ئويناشنى بىلگەن بىلەن كېچىدە كىرگەن بۇ سەتەڭنىڭ نېمە ئوينايدىغانلىقىنى ئەسلا بىلەلمەپتۇ .
-- كېلىڭە ئاكا ، تۇمۇچۇقتەك قىزلارنڭ پەيزىنى سۈرۈپ بېقىڭ .
يېرىم يالىڭاچلانغان ھېلىقى سەتەڭ نازلانغىنىچە چىن تۆمۈر باتۇر نىڭ بوينىغا گىرە ساپتۇ . چىن تۆمۈر باتۇر پەقەت ھالال ئەر - خوتۇنلار ئارىسىدا بولىدىغان ھېلىقى ئىشنىڭ يۈز بېرىش ئالدىدا تۇرغانلىقىنى پەرەز قىپتۇ - دە ، سەتەڭنى ئىتتىرۋىتىپتۇ .
-- نىمانداق قورقۇنۇشلۇق ئادەم سىز ؟ بىرەر كېچە بىللە ياتقانغا نېمە بوپتۇ ؟ ھازىر شەھەرلەردە بۇنداق ئىشلار كۆپ . شەھەرلىك ئەرلەرنىڭ ئاز دېگەندە بەش ئالتىدىن ئاشنىسى بولىدۇ . ئەگەر ئۆزىڭىزدە گۇمان بولسا مەڭ ماۋۇ دورىنى يەڭ . كارامىتىنى شۇ چاغدا كۆرىسىز .
چىن تۆمۈر باتۇر ئۇنىڭ سۆزىنىڭ ئاخىرىنى ئاڭلاشقا تاقەت قىلالماپتۇ - دە ، ئۇنى ئىتتىرىپ ياتاقتىن چىقىرۋىتىپ شەھەردىكى ئەيشى ئىشرەت ، بۇزۇقچىلىققا ، ئىپپەت سودىسىغا نالەت ئوقۇپ خىيال كۆزى ئۇيقىغا كېتىپتۇ .
چىن تۆمۈر باتۇر ئوۋغا چىقىپ ئىككى كۈندىن كېيىن غايىپتىن بىر سادا كەپتۇ .
-- ئى باتۇر ئۆيۈڭگە يان . ئۆز بېشىمچى ، بىشەم سىڭلىڭ يەنە بالاغا يولۇقتى . ئۇ ، بۇ قېتىم يەتتە باشلىق يالماۋۇزدىن نەچچە ھەسسە ياۋۇز ، ئۆز مۇخ لەشكەر جاللاتلىرىدىن نەچچە ھەسسە ۋەھشىي بىر روھىيەت مەخلۇقىغا ئەل بولدى . ئۇ ھازىر سۇمبۇل چاچلىرىنى كېسىپ ، دەججالنىڭ ئېشىگىدەك 40 خىل رەڭدە بوياپ ، يېرىم يالىڭاچ ھالدا كەتسە - كەلمەس سەپەرگە تەييارلىق قىلىۋاتىدۇ . ئۇنىڭغا نە مىللىتىڭگە خاس روھىي ئىرسىيەت ، جىسمانىي پەزىلەت يوق . شۇ تاپ ئۇ روھىي چىركىنلىككە قۇل بولۇپ ، ئەخلاق زەئىپلىكى باياۋانىدا ھالسىراۋاتقان ئۆز سىڭلىڭ ئۆز خۇدىنى بىلمەي ، شۆھرەت بالاسىغا ئەگىشىپ ، روھىيەت مەخلۇقىغا يەم بولۇش ئالدىدا تۇرىۋاتىدۇ . تىز بول سىڭلىڭنى قۇتقاز ....سىڭلىڭنى قۇتقاز !
سادا ئاستا- ئاستا تاغ كەينىگە مۆكۈپتۇ . چىن تۆمۈر باتۇر ئارغىماق ئېتىنى چاپتۇرۇپ ئۆيىگە يىقىنلىشىپتۇ - دە ، مەختۇمسۇلانىڭ ئەنسىز چىقىرغان ئاۋازىنى ئاڭلاپتۇ .
-- سىڭلىم ... سىڭلىم - ... چىلىق - چىلىق قارا تەرگە چۆمۈلگەن چىن تۆمۈر باتۇر چۆچۈپ ئورنىدىن تۇرۇپتۇ - دە ، كۆڭلى بىر ۋەھىمىنى تۇيۇپ ئارغىماق ئېتىنىمۇ ئىزىمەي جاڭگالغا قاراپ يۈگرەپتۇ ...