مۇڭغۇل خاقانى چىڭگىزخان غەرىپكە يۈرۈش قىلغاندىن باشلاپ تاكى يۇەن سۇلالىسى ھالاك بولغانغا قەدەر ئۇيغۇرلار بۇ تارىختا ناھىيىتى مۇھىم رول ئوينىغان ۋە زور تۆھپىلەرنى قوشقان.
1.مۇڭغۇل قۇشۇنلىرى بىلەن بىللە تەرەپ-تەرەپكە يۈرۈش قىلىپ باتۇرلارچا جەڭ قىلغان.
2. مۇڭغۇل – يۇەن سۇلالىسىنىڭ ھۈكۈمرانلىرىغا ئىلىم- مەرىپەت ئۈگەتكەن.
3. يۇەن سۇلالىسىنىڭ ئوردىسىدا مۇھىم ئەمەلدارلىق ۋەزىپىللىرىنى ئۈتىگەن.
4. يۇەن سۇلالىسىنىڭ ئەلچىسى سۈپىتىدە ھەرقايسى جايلارغا ئەلچى بۇلۇپ بارغان.
5. يۇەن سۇلالىسىنىڭ مالىيە – ئىقتىساد ئىشلىرىنى باشقۇرۇپ، مالىيە مۇتىخەسىسلىرىدىن بۇلۇپ قالغان.
6. پەن- تېخنىكا ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللۇنۇپ، خەلىققە بەخىت- سائادەت يەتكۈزگەن.
7. تىبابەتچىلىك، داۋالاش ئىشلىرىنى زور دەرىجىدە راۋاجلاندۇرغان.
8. ئەدەبىيات، تارىخ ئىلمى ئۈچۈن كۈچ سەرىپ قىلىپ، يۇەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى ئاتاقلىق ئەدىپ، شائىر، تارىخچىلاردىن بۇلۇپ قالغان.
9. مۇزىكا، خەتتاتلىق قاتارلىق سەنئەت ئىجادىيىتىگىمۇ كۈچ سەرىپ قىلىپ، دەۋىرنىڭ مەشھۇر سەنئەتكارلىرىدىن بۇلۇپ قالغان.
10. تىلشۇناسلىق ۋە تەرجىمە ئىشلىرىغا كۈچ چىقىرىپ، مەشھۇر تىلشۇناس ۋە تەرجىمانلاردىن بۇلۇپ قالغان.
ئۇمۇمەن، ئۇيغۇرلاردىن چىققان داڭلىق شەخىسلەر مۇڭغۇل- يۇەن سۇلالىسىنىڭ ئوردا ئىچى ۋە سىرتىدا كەڭ تارقالغان بۇلۇپ، ئۇلارنىڭ ئاياغ ئىزى پۈتكۈل جۇڭخۇا زىمىنىنىڭ بۇلۇڭ- پۇشقاقلىرىغىچە يىتىپ بارغان.
تورداشلا تېخى باھا يازمىدى ئىنكاس يىزىپ ئىزىڭىزنى قالدۇرۇپ قويۇڭ