سىزنىڭ ئورنىڭىز: ئارخىپ بېتى

سىز «2011-يىلى 10-ئاي» دىكى يازمىلارنى كۆرۈۋاتىسىز!

ئىبرەتلىك ماقال-تەمسىللەر(3)

▲ساڭا ئالتۇن ساپلىقىڭ ياخشى،

ماڭا نوگاي-قاپىقىم ياخشى.

▲قولى ئوچۇق ئاچ قالماس،

يولى ئوچۇق كەچ قالماس.

▲قۇرۇق ئوتۇننىڭ تۈتۈنى ئاز.

▲كېچىنىڭ ئايدىڭىدىن كۈندۈزنىڭ سايىسى خوپ.

▲مۇلايىملىقتىن بەخت كېلەر،

مەردانىلىقتىن تەخت كېلەر.

▲ئېرىقنىڭ سۈيىنى بۇلغىما، كۆلۈڭگە كىرەر.

▲ياز يامغۇرىدا لاي بولماس، ھورۇن كىشى باي بولماس.

▲ ئىزىڭدىن تىكەن ئۈنسە

ئەۋلادىڭنىڭ پۇتى يارا.

▲ئىككى چېقىمچى بىر بولسا،

ئاقىل ئەرنى داردا كۆر.

▲ياخشى ئادەم بىر ئۆلىدۇ، تىرىلمەيدۇ،

يامان ئادەم مىڭ ئۆلىدۇ، بىلىنمەيدۇ.

▲ياخشى بىلەن يۈرسەڭ كۈندە بازار.

▲ئۆتكەن ئۆمۈر ، كۆيگەن  كۆمۈر.

▲ ئوناق ئوناق قا كەلمەس ، دۆڭ يەر  قوناققا.

▲ نەقتىن ھەسەل چىقار ، نېسىدىن  جېدەل.

▲ ئىنساپ — دىلى  ساپ.

▲ ياخشىغا يىپەك يارىشار، يامانغا تىكەن.

▲ ئەقىل يەتمىسە ، كۆز يەتمەس.

2011-يىل،ئۆتەبىر،  قەشقەر

مۇھەممەد يۈسۈپ ۋە ئۇنىڭ بىر تۈركۈم شېئىرلىرى

مۇھەممەد يۈسۈپ 1954-يىلى 26-ئاپرېلدا ئەندىجان ۋىلايىتىنىڭ مەرھەمەت تۈمەنىدىكى  قوغۇنچى قىشلىقىدا تۇغۇلغان. 1971-يىلى ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن، تاشكەنتكە كېلىپ، 1978-يىلغىچە رۇس تىلى ۋە ئەدەبىياتى ئىنىستىتوتىدا ئوقۇغان.

ئىجادىيەتكە بولغان ئىشتىياق ئۇنى تاشكەنتتە ئېلىپ قالدى. 1978-يىلىدىن 1980-يىلىغىچە ئۇ تاشكەنت «كىتابسۆيەرلەر» جەمئىيىتىدە مۇھەررىر، 1980-يىلدىن 1986-يىلىغىچە «تاشكەنت ئاخشىمى» گېزىتىدە مۇخبىر، 1986-يىلىدىن 1992-يىلىغىچە غافۇر غۇلام نامىدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت نەشىرىياتىدا مۇھەررىر، 1992-يىلدىن 1995-يىلىغىچە «ئۆزبېكىستان ئاۋازى» گېزىتىدە مۇخبىر، ئۆزبېكىستان مىللىي ئاخبارات ئاگېنتلىقىدا باش مۇھەررىر ئورۇنباسارى، «تەپەككۇر» ژۇرنىلىدا بۆلۈم مۇدىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن.

«تونۇش دەرەخلەر»(1985)، «بۇلبۇلغا بىر گېپىم بار»(1987)، «ئىلتىجا»(1988)، «ئۇيقۇدىكى قىز»(1989)، «ئىشىق كېمىسى»(1990)، «كۆڭلۈمدىكى يار»(1991)،«بىۋاپا كۆپ ئىكەن»(1991)، «ئەركە كىيىك»(1992)، «يالغانچى يار»(1994)، ئاسمانىمغا ئېلىپ كېتىمەن»(1998) گە ئوخشاش بەدىئىي توپلاملىرى شائىرنىڭ ئوقۇغۇچىلىق دەۋرىدىن باشلانغان ئىجادىيەتلىرىنىڭ سەمەرىسى بولغان. تۇنجى توپلىمى ــ  «تونۇش دەرەخلەر» ئۇنى ئەلگە تونۇتقان. ئۇ 1996-يىلى «دوستلۇق» ئوردېنى، 1998-يىلى«ئۆزبېكىستان خەلق شائىرى» پەخرىي ئۇنۋانىغا سازاۋەر بولغان. ئۆزبېك شېئىرىيەت سەنئىتىنىڭ راۋاجلىنىشىغا   كاتتا تۆھپە قوشقان بۇ شائىر 2001-يىل 31-ئىيۇل كۈنى ۋاپات بولغان.

2001-يىلى ئۇنىڭ «تاللانما ئەسەرلەر» مەجمۇئەسى نەشىر قىلىنغان.

تۆۋەندە ئوقۇرمەنلەر ھوزۇرىغا ئۇنىڭ بىر تۈركۈم شېئىرلىرىنى سۇندۇق:

مۇھەببەت


مۇھەببەت،ئەي، گۈزەل ئىزتىراب،

ئەي، كونا دەرد، ئەي، كونا تۇيغۇ!

كۆكرىكىمگە قولۇڭنى تىرەپ،

يۈرىكىمنى تەقىب قىلدىڭغۇ!


قانچە كۆزلەر ماڭا زار ئېدى،

نە غەم، نە بىر قايغۇم بار ئېدى،

قۇشتەك يەڭگىل روھىم بار ئېدى؛

چاك-چېكىدىن سۆكۈپ قويدۇڭغۇ!


نە قىلاردىڭ ماڭا تېگىب سەن،

يېڭىلمىگەن ئېدىم ــ يېڭىب سەن.

باشلىرىمنى يەرگە ئېگىپ سەن؛

قامىتىمنى پۈكۈپ قويدۇڭغۇ.


سەن مەن ئۈچۈن بىر خىيال ئېدىڭ،

ياخشى بار، يا ياخشى قال ئېدىڭ.

قان كېرەكمۇ؟ مانا، ئال ئەمدى،

قىينار بولساڭ قىيناپ تويدۇڭغۇ!؟


بىلسەم ئەسلى سېنىڭ مەقسىدىڭ:

ماڭا بىر جۈپ گۈلنى راسلىدىڭ،

بىرسىنى سەن كۈمۈش ئاتىدىڭ،

يەنە بىرىگە زەينەپ قويدۇڭغۇ.


مۇھەببەت، ئەي، گۈزەل ئىزتىراب،

كوچاڭ كەزدىم سەرسان، تەمتىرەپ،

يۈزلىرىمگە يۈزلىرىڭ سۈركەپ،

كۆزلىرىمنى ياشلاپ قويدوڭغۇ…

ئۇيقۇدىكى قىز

 

قارا يەرگە قويۇپ باش،

بىر مەسۇم قىز ئۇخلايدۇ،

كۆزلىرىگە تولۇب ياش،

ھۆر-پەرى قىز ئۇخلايدۇ.


ياتار قۇرۇپ دەرمانى،

مەڭگۈ ئۇخلار گۈل سىياق.

كۆڭلىدە كۆپ ئارمانى،

قۇچاغىدا قىزغالداق.


بۇ دۇنيادا ھىچ سەندەك،

قىز يوق ئېدى، تۇر، سىڭلىم.

ئۆزۈڭ ئارزۇ قىلغاندەك،

توي قىلارمىز، يۈر، سىڭلىم.


ئاي يۈزۈڭگە بىر نەپەس،

ھەلىل رومال ئورارسەن.

گۈل-گۈل يېنىپ، مۇقەددەس

چىمىلدىققا كىرەرسەن.

 


مېنىڭ چۆچىكىم سەن

 

مېنىڭ شادلىقىم سەن، بالىقىم سەن،

مېنىڭ غۇسسەم ئۆزۈڭ، مېنىڭ ئارمانىم.

سېنى ئاسمىنىمغا ئېلىپ كېتىمەن،

يەردە بىزگە كۈن يوق، كۈن يوقتۇر جانىم!


خاتا قىلدىممىكىن مەن يەنە كېلىپ،

يا سەن ئاداشتىڭمۇ كېلىپ كېيىنمۇ؟

گاھى كىملىكىڭ ھەم بولمايدۇ بىلىپ،

سىڭلىم دەيمۇ سېنى، سۆيگۈنۈم دەيمۇ؟


كەت دەپ ھەيدەلمىسەم قانداق قىلارمەن،

كەل دەپ ئېيتالمىسام قانداق قىلارمەن.

سېنى ئاسمانىمغا ئېلىپ كېتەرمەن،

سېنى ئاسمانىمغا ئېلىپ كېتەرمەن.


ئويلىماي دەيمەنۇ ئويلىماي بولماس،

سەن ئۆتكەن يوللارغا قارىماي بولماس.

سەن مېنىڭ ھەممىدىن يوشۇرغان سىرىم،

مېنىڭ بالىلىقىم سەن، ئىزدىمەي بولماس.

 


خاۋاتىر


قورقىمەن، ئەتىلا مەن ئۆلۈپ كەتسەم،

ياتار بولسام قۇمغا پېتىپ كۆزلىرىم.

كۆڭلۈمنى كەچكىچە باسىدۇ بىر غەم،

يىغلاشنى بىلمەيدۇ مېنىڭ قىزلىرىم…


ئەڭ يېقىن دوستلىرىم غەيۋىتىم قىلار،

ئەڭ ئاجىز دۈشمىنىم ئۈستۈمدىن كۈلەر.

ئۇلارغۇ نە قىلسا ئۆزلىرى بىلەر،

يىغلاشنى بىلمەيدۇ مېنىڭ قىزلىرىم…


شائىر ئۆلسە كىممۇ كۆيىنەر دەيسىز،

مەدىھىيىۋاز ھازىر سۈۋەرەكتەك كۆپ.

ئۇلار گويا قىشتا تونۇردىكى مۇز،

بارماق تەگسە يەرگە تۆكۈلەر توپ-توپ…


تىلدىن قالسام كۆزدە قېتىپ ياشلىرىم،

كۆڭلۈمدىن باشقا بار ئاخىر نە زارىم.

يەرگە شۇ ئېگىلگەن كۈنى باشلىرىم،

يىغلاشنى بىلمەيدۇ مېنىڭ قىزلىرىم…


ئۇلار ياش، ئۆلۈمدىن قورقىمەن يامان،

چۈنكى دەردىگە ھىچ قۇلاق سالمىدىم.

قەبرەمنىڭ ئۈستىدە يىغلىسۇن دەپ بىر،

قىزلىرىم كۆز يېشىن ئاسراپ قالمىدىم!

 

سۆيگۈ بۇ…

 

سۆيمەك بۇ

كەچۈمەك دېگىنى ئەسلى،

تاكى بۇ دۇنيادا قۇياش بار، گۈل بار.

يالپۇزلار گۈللىگەن شۇ باھار پەسلى،

سادىق ھەمراھ بولغىن سەن ماڭا دىلبەر.


غەيۋەتلەر دەستىدىن ئايلاندى بېشىم،

ھۆل تۇپراق كۆيدۈردى تاپانلىرىمنى.

ۋە مانا مەن ئۆيدا كۆڭلۈمنى ياساپ،

كۆمدۈم بىئار دوستتەك گۇمانلىرىمنى.


خىيال سۈرمەكتىمەن كېچىلەر تەنھا،

گاھىدا لىق ياشقا تولغاندا كۆزۈم.

ھەم سېنى سۆيۈشتىن بۇرۇن بىر كۈنى،

دىلدىن سۆيۈپ قالدىم ئۆزۈمنى ئۆزۈم…


سۆيمەك بۇ ئۆزۈڭنى تىڭشىماق ئەسلى،

تاكى زامان ئارا قۇياش بار، گۈل بار.

رەيھانغا كۆمۈلگەن شۇ باھار پەسلى،

ساداقەتلىك يار بول سەن ماڭا دىلبەر.


سۆيگىنىم، مەن سېنى سۆيىمەن تامام،

مۇڭ باسقان، ھېرىققان، غەمكىن كۆزۈڭنى.

سۆيمەك، بۇ كۈندە بىر كۆرمەك بەختتۇر،

ئۇزات قوللىرىڭنى، ئاچقىن يۈزۈڭنى…

 

ھەزىل

مېنىڭ ھەققىمدىكى غەيۋەتلەر يالغان،

ئىختىيار ئۆزۈمدە بولسا قېنىدۇ؟

شاراب ئىچىش ماڭا ھەييامدىن قالغان،

ئىچمىسەم ئول زاتنىڭ كۆڭلى رەنجىيدۇ.


ئۆزۈم باشلىدىممۇ، ئۆزۈم قىلاي بەس،

دوستلىرىم بىھۇدە زاۋالىم ئىزلەر.

گەر قىرىققا كىرمەي ئۆلسەم، مەي ئەمەس

مېنى خاراب قىلغان بىۋاپا قىزلار!…


ساددا مۇھەممەد مەن


ساددا مۇھەممەد مەن

ساددا مۇھەممەد ،

تۈركمەن قىزنى ماختاپ بالاغا قالدىم.

كۆينىكىگە ھەۋەس قىلغاندىم پەقەت،

تا ئەبەد تۈگىمەس غەۋغاغا قالدىم.


نېمىدىن رەنجىدىڭىز جان سىڭىللىرىم،

قاپاقلار تۈرۈلدى، ھىمىرىلدى قاشلار.

تۈركمەن چۈشەنمەي تاش ئاتسا چىدىدىم،

ئەمما يامان پاتتى سىز ئاتقان تاشلار.


يورۇق دۇنيادىغۇ بارچە قىز گۈزەل،

مىللەت تاللىماس ھۆسن دېگەننى.

نىگاھىم چاناقتىن بالقىپ ئۆتسە سەل،

قايدىن بىلەي سىزگە مالال كەلگەننى.


يۇرتۇم گۈزەللىرى سىزگە تېپىلماس تەرپ،

قېشىڭىزدا ئوسما يۈرسە سىرغىلىپ.

ئۇزۇن چېچىڭىزنى ئۆرسىڭىز تاراپ،

باقسا دېگەنىدىم ئاي ھەم زوقلىنىپ.


ئەسلى تۈركمەن قىز باھانە، خالاس،

ئىزلىگىنىم ئېدى سىزلەر كەبىلەر.

كۈتكىنىم ھايا- موماملارغا خاس،

سېغىنغىنىم ئېدى كۈمۈش بىبىلەر…


يانسام ھىجرىڭىزدە، مېنىڭ يېنىشىم.

كۆيسەم سىز تۈپەيلى كۆڭلۈمدىكى چوغ.

تۈركمەن قىزلىرىدا يوق مېنىڭ تونۇشۇم،

بىرەرگە كۆڭلۈم ھەم چۈشۈپ قالغان يوق!

 

ئۆزبېكچىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: ئۆزقان