قەشقەردىكى تىل خۇراپاتلىقى ۋە سۆز بو

bagu-bostan

	ئانا تىل بىر مىللەت ئۇچۇن مۇھىمدۇر.

osmanjan37

	مەنمۇ بۇ تېمىنى باشقا تور بىكىتىدە كۆرگەن. ئۇ فىلىمنىمۇ كۆرگەن! ئۇنىڭدىن باشقا قايسى بىر چەتئەلدىكى ئۇيغۇر تورداشىنىڭ  تىل توغرىلىق يازغان ماقالىسىنىمۇ كۆرگەن. شۇڭلاشقىمۇ  يولدا ئۇيغۇرتىلى بىلەن باشقا تىللارنى ئارلاشتۇرۇپ سۆزلىگەنلەرنى كۆرسەم چېچىلىپ قالىمەن. ئۇيغۇرتىلى ئارلاشقان ئىكەن چۇقۇم ئۆزىمىزنىڭ  قېرىنداشلىرى بىلەن بولغان سۆھبەت، ئۇنىڭغا باشقا تىللارنى ئارلاشتۇرۇشنىڭ ھاجىتى يوق!  مۇنۇلارنى كۆرۈپ ئالىي مەكتەپتىكى ھازىرقى زامان ئۇيغۇرتىلى  دېگەن  تاللاپ ئوقۇش دەرسى يادىمغا كېلىۋاتىدۇ! ئەينى چاغدا ئالىي مەكتەپتە شۇ دەرىسلا  ساپ ئۇيغۇرتىلىدا ئۆتىلەتتى، شۇ چاغدا مۇشۇ توغرىلىقمۇ مۇنازىرى ئېلىپ بارغانتۇق! تىلىمىزنى ساقلاشتا قايسى بىر ئۆلىمانىڭ، ئالىمنىڭ دېگىنى ھېساب ئەمەس، شۇ تىلنى قوللىنىدىغان بارلىق شۇ مىللەت ئەزاسىغا باغلىق.  قىسقىسى ھەربىرىمىزگە باغلىق!   بۇنىڭدا ھەربىرىمىزنىڭ مەسئۇلىيىتى ھەم مەجبۇرىيىتى بار!   جىق سۆزلەپ قالىممۇ قانداق ...

zulayha

	يەنە بىر گەپ، باشقا مىللەتلەر كۈچەپ ئۇيغۇر تىلىنى ئۈگۈنىۋاتقان يەردە ئۆزىمىز بىلمىسەك ، ئۆلۈم خېتىمىزنى ئۇيغۇرچە يېزىپ ھامان باشقىلار بىزگە ئوقۇپ بېرىدۇ . ئەنە شۇ چاغدا ، مەن بۇنىڭغا ئىشەنمەيمەن مېنى ھىچكىم ئۆلتۈرمەيدۇ ، چۈنكى مەن خەنزۇچە ئۈگەنگەن ، ماڭا خەنزۇچە يېزىلغىنىنى كۆرسەت  ، راسمۇ بىلىپ باقاي دەمدۇق .  بالىلارنى چوقۇم ئىزدەپ يۈرۈپ ئۆز تىلىمىزدا ئوقۇتايلى. ئانا تىلغا ھۆرمەت قىلمىغانلىق ، ئانىمىزنى تونىمىغانلىق ، ئانىمىزنى كىم سەن دەپ ھاقارەتلىگەنلىك ، سەت قىلىپ ئېيتقاندا كىمنىڭ بالىسى ئىكەنلىكىمىزنى ، كىمنىڭ پۇشتى ئىكەنلىكىمىزنى بىلمىگەن بىلەن باراۋەر . بۇ چاغدا بىز ئۆز ئانىمىزنى تاپالماي پۈتۈنلەي ھېلىقى .. .  بۇزۇقچىلىقنىڭ  سەت ئىسمى بىلەن بولغانغان مىللەت بوپ كەتمەمدۇق . ۋايجوووووووووووون ئۆزۈمنىڭ ما خىيالىدىن چۈچۈپ كەتتىم . دىققەت قىلمىساق ، ئەجەل ئوقىنى ئۆزىمىز ئاتىدىكەنمىز .  بىرلا تىلىكىم: ھەممە ئۆزىدىن باشلاپ ، بۇرچ تۇيغۇسىنى تاپالىسىلا ئىشلار ياخلىققا قاراپ ماڭالايتى .

shoruq

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 15قەۋەت  xatlan كە 2011-10-12 11:40 PMئەۋەتىلدى  : مەنمۇ شۇنى قوللايمەن ، دەي دىسەم گەپ جىق ..................... مۇشۇنداق ساق تۇرۇپ‹‹گاچا ›› بولۇۋېلىشنى خالايدىغانلار كۆپ بولغاچقا، ئۆزىمىزنىڭ ئانا تىلىمىزغىمۇ ئىگە بولالمايۋاتىمىز. ‹‹ نىمە تىلىسەڭ ،شۇنىڭغا ئىرىشىسەن›› دېگەندەك بىر ئەۋلاد ‹‹گاچا ›› ئەۋلادلار مەيدانغا كەلمەكتە.

shoruq

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 16قەۋەت  kapTalis كە 2011-10-12 11:41 PMئەۋەتىلدى  : قۇرۇق گەپلەر خىلى كۆپ ئوخشايدۇ ئەلكۈيى مۇنبىرىدە. قەشقەردە ھەقىقى ئانا تىل بىلەن ئۇيغۇر يىزىقى ئىشلىتىلدىغۇ . بۇنداق ئىشلار ئاقسۇدىن باشلاپ ئالتايغا بارغۇچە ئەڭ ئىغىر . كۆچۇرۇلمە تىمىلار تەستىقلانمايدۇ ئاندىغەي-ماندىغەي دەۋاتقان بىزنىڭ باشقۇرغۇچىلىرىمىز بۇ كۆچۇرۇلمە تېمىنىڭ تەستىقلىنىپ قىلغىنى نېمە بولغىنى ئەمدى. ئاغزىمىز بىلەن ئەمەلىيىتىمىز بىردەك بولسا جاپاكەش باشقۇرغۇچىلار........................   توغرا، ھۆكۈمەت ئۇيغۇر تىلىنى ئىشلىتىشكە قەشقەرلەردە شىمالىي شىنجاڭغا  قارىغاندابەكرەك ئەھمىيەت بېرىدۇ. بىراق ‹‹ئاپتونومىيە ›› ئىگىلىرى بولمىش ئۇيغۇرلىرىمىزنىڭ ئۆزى ئانا تىلىنى ئەبجەش تىلغا ئايلاندۇرالماي ئاۋارە. بۇنى خاتا دېگۈچىلەر بولسا،(كۆڭلىمىزدىغۇ ئۆزىمىزنىڭ نېمە قىلىۋاتقانلىقىمىز ئۆزىمىزگە ئايان) ئىسپاتلاشقا يېتەرلىك پاكىتلار بار.

شاھلالە

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 23قەۋەت  YamanKiz كە 2011-10-13 03:46 AMئەۋەتىلدى  : شىمالدا ئېغىرمىش ... مەن قارىسام ھەقىقەتەن قەشقەر تەرەپتە ئېغىر . نىمىشقا دەڭ ، مەن ئۈرۈمچىدىكى دوستلىرىم ئىچىدە بىرەسىنىڭ چوكىنى كويزا ، ئورۇندۇقنى جوزا دېگىنىنى ئاڭلاپ باقمىغان . يولدىشىمنىڭ تېگى قەشقەردىن ، قەشقەرگە بارغاندا بىر ياشتىن 100 ياشقىچە 10 گېپىنىڭ بەشى خەنزۇچە ، يەنە كېلىپ ‹ چاي پولاپ چىقاي › دېگەن گېپىدىن شۇنچىلىك كېكىرىپ كەتتىمكى ، ھەممە ئۆيدە شۇنداق دېيىشىدىكەن . سەل يېشى كىچىكرەكلەرگە ‹ چاينى پولىمايمىز ، دەملەيمىز › دېسەم ‹ كۆنەپ قاپتوق › دەيدۇ . ! ئۆزڭىزنى سەل بىسۋالامسىز ،بەك قايناپ كىتىپسىز ،ناھىيىلەردە شەھەردىن ئىغىر، بالىلىرى ساپ خەنزۇچە سۆزلەيدۇ ،گەپنى مۇنداق كۆمتۈرۈپلا دىمەڭ ،سىز خەنزۇچە سۆزلەيدىغان جايلارغا ئەمەس ،شەھەر ئاھالىسىنىڭ ئۆيگە كىرگەن بولسىڭىز مۇنداقمۇ بولماستى ،ھىلمۇ ساپ ئۇيغۇر تىلدا سۆزلەيدىغانلار جىق ،تىل ئۈگنۈش ياخشى ئىش ،تىمىدا دىيىلگەندەك ئىشلارمۇ ئەۋجىپ قالدى ،بىراق ئامالىنىڭ بارىچە تۈزتۈپ مىڭىۋاتىمىز ،پات يىقىندا بۇ ئىشلارمۇ تۈگەپ قالار بەلكىم ،مەن ئىشلەۋاتقان مەزگىلدە ،يۇقىرىدىن بىر ئەمەلدار كىلىپ قالدى ،ئوي تاغقا چىقىپ ئويناپ  ،قارساق ھەممسى شۇنداق ھالى بوش كىرىپتۇ ،بىر گەپنى سوراي دەپ كىرسەم ،چاي ئىچىلىپتىمۇ ؟ دەپ سوراۋاتمامدۇ .ماۋۇ گەپ توڭدىن پوڭ چىققاندەكلا ئاڭلىنىپ نىمە دەيسىز دىسەم ،سىز خەنزۇچە مەكتەپتە ئوقىغانمۇ دەيدۇ ياق دىسەم ئەمسە نىمىشقا گىپىمىنى چۈشەنمەيسىز دەيدۇ ،بۇ ئادەم ئەسلى خەنزۇچە (水开了吗) دىگەننى تۈپتۈزلا تەرجىمە قىلىپ قوللىنىپتۇ ،مەن دىدىم ئاكا سۇ ئىچىلمايدۇ ،قاينايدۇ ،ئۇيغۇر تىلدا شۇنداق دەيمىز دەپ قويۇپ چىقىپ كەتتىم .

kapTalis

	مەن ئۈرۈمچىگە ئوقۇشقا بارغان ۋاقتىمدا ئاشخانىغا چىسەك ساۋاقداشلىرىم پولىغان چاي ئەكىلىپ بىرىڭە دېسە مەن پولىغان چاي دېگەن قانداق چايدۇ دەپ قالغانتىم ، ئەسلىدە پولىغان چاي دېگەن شىماللىق ساۋاقداشلىرىم ئاتايدىغان مەن ئۆز يۇرتۇم قەشقەردە ئىچىدىغان دەملىگەن چاي يەنى چاي سالغان چاي  شۇ ئىكەن .مەن مۇشۇ ۋاققىچە كەلگىچە پولىغان چاي دېگەن گەپنى ئۈرۈمچى،قاراماي،غۇلجا قاتارلىق جايلاردا ئاڭلاپ باقتىم لىكىن ئۆز يۇرتۇم قەشقەردە چاينى پولايمىز دېگەن گەپنى ھازىرغىچە ئاڭلاپ باقمىدىم . كىچىك ئاشخاندىن تارتىپ كاتتا چوڭ رىستۇرانلارغىچە،كىچىكلەردىن تارتىپ ئوتتۇرا ياش ياشانغان چوڭلارغىچە ھەممە يەردە چاينى دەملەيمىز دەيدۇ . سىز نەدە تۇرۇپ ئاڭلىغانسىز چاينى پولاپ ئىچىمىز دېگەن گەپنى. بولسا ئەمەلىي پاكىت بىلەن قەشقەرنىڭ قايسى رايۇن قايسى مەھەلىدە كىمنىڭ مۇشۇنداق دېگەنلىكىنى دەپ بەرگەن بولسىڭىز ، مەن بىرىپ سۇرۇشتۇرۇپ باقسام. مېنىڭچە سىز ئازراق يالغان ئارلاشتۇرۇپ سۆزلىدىڭىزغۇ دەيمەن.

nasrulla

	قوش تىل مائارىپىىنى ئۇمۇملاشتۇرۇپ بولغۇچە ھازىرقىلار تەر ئاققۇزىدۇ ،كىيىنكىلەر ھالاۋېتىنى كۆرىدۇ، قەشقەردىكى بىر خەنزۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ دىگەن سۆزى. يەنە 20 يىلدىن كىيىن ئۇيغۇرچە سۆزلەش شۇ زاماندىكى ياش بالىلار ئۈچۈن نۇمۇس ئىش بۇپ كىتەمدۇ تېخى،

salaheden-911

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 23قەۋەت  YamanKiz كە 2011-10-13 03:46 AMئەۋەتىلدى  : شىمالدا ئېغىرمىش ... مەن قارىسام ھەقىقەتەن قەشقەر تەرەپتە ئېغىر . نىمىشقا دەڭ ، مەن ئۈرۈمچىدىكى دوستلىرىم ئىچىدە بىرەسىنىڭ چوكىنى كويزا ، ئورۇندۇقنى جوزا دېگىنىنى ئاڭلاپ باقمىغان . يولدىشىمنىڭ تېگى قەشقەردىن ، قەشقەرگە بارغاندا بىر ياشتىن 100 ياشقىچە 10 گېپىنىڭ بەشى خەنزۇچە ، يەنە كېلىپ ‹ چاي پولاپ چىقاي › دېگەن گېپىدىن شۇنچىلىك كېكىرىپ كەتتىمكى ، ھەممە ئۆيدە شۇنداق دېيىشىدىكەن . سەل يېشى كىچىكرەكلەرگە ‹ چاينى پولىمايمىز ، دەملەيمىز › دېسەم ‹ كۆنەپ قاپتوق › دەيدۇ . بۇ ئۈرۈمچىدە قاراڭلار ، بىز خەنزۇچە ئۆگىنىپ ، خەق بىزنى كۆرمەي گېپىمىزنى ئاڭلىسا خەنزۇ ئوخشايدۇ دېگەن دەرىجىگە ئاللىبۇرۇن بېرىپ ، ئۆزىمىزنىڭ ئۇيغۇر تىلىنىمۇ سىزلەرگە ئۆگەتكىدەك ھالەتتە ، ئېنگىلىزچە بىلىدىغانلارمۇ خېلى كۆپ. شۇنداق تۇرۇپ بىز نەچچە خىل تىلنى سىلەردەك ئۇنچىۋالا ئارلاشتۇرىۋالمايمىز . مىنكاۋخەن بالىلارنىڭمۇ سەل چوڭراقلىرى ئۆز يېزىقىمىزنى قايتىدىن تېپىۋېلىۋاتىدۇ . ئاتا ئانىسى مىنكاۋخەن بالىلارنىڭ ئۆيدە خەنزۇچە سۆزلىشىشىگە يول قويمايۋاتىدۇ . چۈنكى بىز ئۈرۈمچىلىكلەر ئۆز تىلىمىزنىڭ قەدرىگە يېتىۋاتىمىز . قەشقەر تەرەپلەر بىزنىڭ 10 ، 20 يىل بۇرۇنقى خەنزۇچىگە يۈزلىنىش باسقۇچىغا ئەمدى كەلدىمۇ بىلمىدىم ، خەنزۇچە سۆزلىسىمۇ ئىنتايىن بۇزۇپ سۆزلەيدىكەن . ئۇيغۇر تىلىغا خەنزۇچىنى شۇنچىلىك ئۇستىلىق بىلەن كىرىشتۈرۈپ ، خەنزۇچىنى ئۇيغۇر قەشقەر شىۋىسىدە سۆزلەپ كېتىدىكەن . ‹ ۋاي لەيلىماااا؟ › دېسە ‹ لەيلا ، لەيلا › دېيىشىپ . قەشقەرنىڭ يېزىلىرىدىن شۇنچىلىك سۆيۈندۈم ، ئەمما قەشقەر شەھەر بىر ئۆزگەرگەنگە كۆڭلۈم يېرىم تۇرغاندا ئادەملىرى مېنى بەك جىلە قىلدى ... 15 يىل بۇرۇن ساياھەت قىلىپ بارغان قەشقەر ئەمەس ھازىرقى قەشقەر !!!!!!!!!!!! ئىشلەڭ ، ئوقۇڭ ، خەنزۇچە ئىشلىتىدىغىنىڭىز ئېنىق ، چۈنكى بۇ دۆلەت تىلى . ھېچكىم سىزنى دۆلەت تىلى ئۆگىنىپ ئانا تىلىڭنى تاشلا دېگىنى يوق ! تاشلا دېسىمۇ ، سۆزلىسە جەرىمانە ئالسىمۇ ئۆيىڭىزدە چىرايلىق ئانا تىلدا سۆزلەڭ ! ئۆيىڭىزدىن تارتىپ ئەپ چىقىپ سازايى قىلمايدۇ بىر كىم ! مانامەن نەق قەشقەردىن ھەجەپ مەن ئۆمرۈمدە ئاڭلىمىغان بىرگەپنى قىلدىڭىز؟پولاش دىگەننىڭ دەملەش دىگەن گەپ ئىكەنلىكىنى ئەمدى بىلدىم سىز قەشقەرنىڭ نەرىدە مەسىلەن:قايسى كوچا ياكى ئىدارىدە ئاڭلىدىڭىزمەن تەكشۈرۈپ بىرىپ باقاي،مىنىڭچە سىز سەل ئاشۇرىۋەتتىڭىزمۇقانداق!!!سىز راس گەپ قىلسام بىر يالغانچى ئىكەنسىز!!!ھەي 10گپنىڭ5نى خەنزۇچە دىيىش ئۈچۈنمۇ خىلى تىل سەۋىيەسى كىتىدۇ،لىكىن قەشقەرنىڭ خەنزۇتىلى ئاساسى بەك ئاجىز،مەندەك بىر ئالى مەكتەپ تولۇق كۇرىس ئوقۇغۇچىسىمۇ 10گەپنىڭ 5نى خەنزۇچە دەي دىشەممۇ ئارىلاشتۇرۇپ دىيەلمەيمەن ئاشۇ كۆپ قىسمى ئانچە كۆپ ئوقۇمىغان قەشقەرنىڭ ئادەملىرى قانداق ئۈگىنىۋالغاندۇ ماڭا بىردەپ بىرىڭە؟؟؟تورغاچىققان10يىلدىن بۇيان تۇنجى قىتىم ھەقىقى بىر ئىغۋانى ئاڭلىشىم ماۋۇ مىنىڭ

jaywalk

	تىلنىڭ بۇزۇلىشى دىلنىڭ بۇزۇلۇشىغا سەۋەبچى بولۇدۇ .