نېپالدا يۈز بەرگەن كۈچلۈك يەر تەۋرەشكە ئائىت قىزىق نۇقتىلىق مەسىلىلەر توغرىسىدا
26 – ئاپرېل سائەت 15 تىن 9 مىنۇت ئۆتكەندە نېپالدا يەنە 7.1 بال يەر تەۋرىدى. ھازىرغا قەدەر نېپالدىكى 8.1 بال يەر تەۋرىگەن جاينىڭ ئەتراپىدىكى رايونلاردا ئىككى قېتىم يەتتە بالدىن يۇقىرى يەر تەۋرىدى. كەلگۈسىدە يەنە كۈچلۈك يەر تەۋرەمۇ؟ ئېلىمىزنىڭ شىزاڭ رايونىغا قانداق تەسىرلەرنى ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن؟ مۇخبىر جەمئىيەتتىكىلەر كۆڭۈل بۆلۈۋاتقان قىسمەن مەسىلىلەر توغرىسىدا جۇڭگو يەر تەۋرەش ئىستانسىسى تور مەركىزى يەر تەۋرەشتىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى، تەتقىقاتچى جياڭ خەيكۈننى زىيارەت قىلدى.
1 – مەسىلە: نېپالدىكى يەر تەۋرىگەن رايوندا يەنە كۈچلۈك يەر تەۋرەمدۇ؟
جياڭ خەيكۈن مۇنداق دېدى: يەتتە بالدىن يۇقىرى ئىككى قېتىملىق يەر تەۋرەش نورمال ئەھۋال ھېسابلىنىدۇ. سەككىز بال ئەتراپىدىكى كۈچلۈك يەر تەۋرەشتىن كېيىن قالدۇق يەر تەۋرەش ھەرىكىتىنىڭ ئۇدا نەچچە ئاي داۋاملىشىش ئېھتىماللىقى بار. نېپال ۋە ئېلىمىزنىڭ شىزاڭ رايونىدىكى ئاپەتكە ئۇچرىغان ئامما كەلگۈسى بىر مەزگىلگىچە كۈچلۈك قالدۇق يەر تەۋرەشتىن ئېھتىيات قىلىشى كېرەك.
تونۇشتۇرۇلۇشىچە، 26 – ئاپرېل نېپالدىكى 7.1 بال قالدۇق يەر تەۋرىگەن ئورۇننىڭ ئاساسلىق تەۋرەش مەركىزى بىلەن بولغان ئارىلىقى 130 كىلومېتىر بولۇپ، كاتماندۇنىڭ شەرقىگە تەخمىنەن 60 كىلومېتىر كېلىدىغان جايدا، بۇ جاينىڭ ئېلىمىز چېگرا سىزىقى بىلەن بولغان ئارىلىقى تەخمىنەن 15 كىلومېتىر، نيېلامۇ ناھىيە بازىرى بىلەن ئارىلىقى تەخمىنەن 40 كىلومېتىر كېلىدىكەن.
2 – مەسىلە: ئېلىمىزگە نىسبەتەن قانداق تەسىرى بار؟
نېپالدا كۈچلۈك يەر تەۋرىگەندىن كېيىن، ئېلىمىزنىڭ شىزاڭ رايونىدا ئارقا – ئارقىدىن 5.9 بال ۋە 5.3 بال يەر تەۋرىدى. جياڭ خەيكۈن مۇنداق دېدى: نېپالدا يەر تەۋرىگەندىن كېيىن، ئېلىمىزدىكى قوشنا رايونلاردىمۇ يەر تەۋرەپ، تەۋرەش تەسىرىنىڭ ناھايىتى روشەن بولۇشى ئېلىمىزنىڭ ئالاقىدار رايونلىرىنىڭ بىر قەدەر يۇقىرى كۈچىنىش ئارقا كۆرۈنۈشى بارلىقى، دولقۇنلىنىش شارائىتىنى ھازىرلىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. شىزاڭدىكى ئىككى قېتىملىق يەر تەۋرەش ئەمەلىيەتتە نېپالدىكى 8.1 بال يەر تەۋرەشنىڭ كۈچىنىش دولقۇنىنىڭ نەتىجىسىدۇر.
3 – مەسىلە: ئەگەشمە ئاپەت ئاپەتتىن قۇتقۇزۇشقا تەسىر يەتكۈزەمدۇ؟
بۇ قېتىمقى نېپالدىكى يەر تەۋرەش ۋە قالدۇق يەر تەۋرەش ھىمالايا تېغىدا كۆپ قېتىم قار كۆچكۈنى پەيدا قىلدى. جياڭ خەيكۈن مۇنداق دېدى: مەن ئۇ يەرلەرنىڭ قۇرۇلۇش قۇرۇلمىسى ۋە جۇغراپىيەلىك تۈزۈلۈشى قاتارلىق ئەھۋاللىرىنى ئانچە بىلىپ كەتمەيمەن، ناۋادا شارائىتى ئېلىمىزنىڭ غەربىي جەنۇبىي رايونلىرىغا ئوخشىشىپ كەتسە، تاغلىق رايونلاردا يەر تەۋرىگەندە تاغ غۇلاش، لاتقا – شېغىللىق ئېقىن قاتارلىق ئەگەشمە ئاپەتلەر يۈز بېرىپ، قۇتقۇزۇشقا بەلگىلىك تەسىر يەتكۈزۈشى مۇمكىن.
تونۇشتۇرۇلۇشىچە، نېپال يەر تەۋرەش كۆپ يۈز بېرىدىغان جاي بولۇپ، بۇ قېتىمقى يەر تەۋرەشنى قوشقاندا، 1900 – يىلىدىن بۇيان جەمئىي سەككىز قېتىم كۈچلۈك يەر تەۋرىگەن. نېپالدا 1934 – يىلىمۇ 8.1 بال كۈچلۈك يەر تەۋرىگەن بولۇپ، بۇ قېتىمقى تەۋرىگەن ئورۇن بىلەن بولغان ئارىلىقى 130 كىلومېتىر كېلىدىكەن.
4 – مەسىلە: نېمە ئۈچۈن ھەر قايسى ئەللەرنىڭ يەر تەۋرەش دەرىجىسىنى ئۆلچەپ بېكىتىشى ئوخشاش ئەمەس؟
نېپالدىكى يەر تەۋرەشنى ئېلىمىز يەر تەۋرەش ئىستانسىسى 8.1 بال دەپ ئۆلچىگەن، ھالبۇكى ئامېرىكا گېئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش ئىدارىسى 7.9 بال دەپ ئۆلچىگەن. نېمىشقا بۇنداق بولىدۇ؟ جياڭ خەيكۈن مۇنداق دېدى: دۇنيادىكى ھەر قايسى دۆلەتلەرنىڭ يەر تەۋرەشنىڭ دەرىجىسى توغرىسىدىكى پارامېتىر ئۆلچىمىدە بەلگىلىك پەرق مەۋجۇت، مەسىلەن: ئېلىمىزدە ئۆلچىنىدىغىنى يۈز دولقۇنىنىڭ تەۋرەش دەرىجىسى، ئامېرىكىدا ئۆلچىنىدىغىنى تىك تۆت تەرەپلىك تەۋرەش دەرىجىسى. ئوخشاش بىر يەر تەۋرەشكە نىسبەتەن ئوخشاش بولمىغان ئاپپاراتلارنىڭ ئۆلچەش ئارقىلىق ئېرىشكەن تەۋرەش دەرىجىسىدە بەلگىلىك پەرق بولۇشىغا يول قويۇلىدۇ.