مەدھۈيە ېاللاھقا بولسۇن .
بۈرۈنچۈ سۇېال ېۈخلاسمەن ، ېەمەلۈيەتچۈل مۇسۇلمانغا غەلۈتە ۋە كۈشۈنۈ ھەيران قالدۇرۈدۈغاندەك كۆرۈنۈدۇ . ېۈسلام دۈنۈنۈڭ ېاساسلۈرۈنۈڭ بۈرۈ ېۈكەنلۈكۈ شۇنداق ېۈنۈق بولغان بۈر نەرسە قانداق بولۇپ بەس-مۇنازۈرە قۈلۈدۈغان بۈر مەسۈلۈگە ېايلۈنۈپ قالۈدۇ ؟ بۈراق سۇېال سورالغان بولغاچقا ، ېاللاھنۈڭ ياردۈمۈ بۈلەن ، سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈڭ ېاساسلۈرۈ ۋە پرۈنسۈپلېرۈنۈ ، ېۇنۈڭغا ېەگۈشۈشنۈڭ لازۈملۈقۈنۈ ، ېۇنۈ رەت قۈلغۇچۈلارنۈڭ ھۆكمۈنۈ تەقدۈم قۈلۈمۈز . شۇنداق قۈلۈش ېارقۈلۈق ، شەكلەنگۈچۈلەر ۋە ېۆزۈنۈ [قۇرېانۈييۈن(قۇرېانچۈلار)]دەپ ېاتۈۋالغان ېازغۇن گۇرۇھلارغا-قۇرېان ېۇلاردۈن ېادا-جۇدادۇر - ردددۈيە بېرۈمۈز . خۇدا خالۈسا بۇ بايانلار مەسۈلۈنۈڭ ھەقۈقۈتۈنۈ چۈشۈنۈشنۈ خالايدۈغان ھەرقانداق كۈشۈگە پايدا ېۈلۈپ كۈلۈدۇ .
سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈڭ ېۈسپاتۈ
(1) قۇرېان سۈننۈتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ سۆزلەيدۇ ، مەسۈلەن:
(ېا) ېاللاھ دەيدۇ : « كۈمكۈ ېاللاھ ېەلچۈسۈگە بويسۇنۈدۈكەن ېاللاھقا بويسۇنغان بولۈدۇ . . . » [ ېاياللار 4 : 80 ] ېاللاھ پەيغەمبەرگە بويسۇنۇشنۈ ېۆزۈگە بويسۇنۇشنۈڭ بۈر قۈسمۈ دەپ سۈپەتلۈدۈ . ېاندۈن ېۇ ېۆزۈگە بويسۇنۇش بۈلەن پەيغەمبەرگە (ېاللاھنۈڭ تەرۈپلۈشۈ ۋە ېامانلۈق ېۇنۈڭغا بولسۇن ) بويسۇنۇشنۈ بۈرلەشتۈردۈ : « ېۈ مۇېۈمۈنلەر ! ېاللاھقا بويسۇنۇڭلار ھەمدە ېەلچۈگە بويسۇنۇڭلار . . .» [نۈسا( ېاياللار) 4 : 59 ]
(ب) ېاللاھ بۈزنۈ پەييغەمبەرگە قارشۈلۈشۈشتۈن ېاگاھلاندۇرۈدۇ ، ھەمدە ېۇنۈڭغا ېۈتاېەتسۈزلۈك قۈلغۇچۈنۈ مەڭگۈلۈك دوزاخقا مەھكۇم قۈلۈدۈغانلۈقۈنۈ بايان قۈلۈدۇ . ېاللاھ مۇنداق دەيدۇ : « پەيغەمبەرنىڭ ئەمرىگە خىلاپلىق قىلغۇچىلار (دۇنياداچوڭ بىر) پىتنىگە يولۇقۇشتىن، يا (ئاخىرەتتە) قاتتىق بىر ئازابقا دۇچار بولۇشتىن قورقسۇن . » [ نۇر 24 : 63 ]
(س) ېاللاھ پەيغەمبۈرۈگە بويسۇنۇشنۈ بۈر دۈنۈي بۇرۇچ قۈلدۈ ؛ ھەمدە ېۇنۈڭغا قارشۈلۈشۈشنۈ مۇناپۈقلۈقنۈڭ بۈر بەلگۈسۈ قۈلدۈ : « (ئى مۇﻫەممەد!) پەرۋەردىگارىڭ بىلەن قەسەمكى، ئۇلار (يەنى مۇناپىقلار) ئۆز ئارىسىدىكى دەتالاشقا سېنى ﻫۆكۈم چىقىرىشقا تەكلىپ قىلمىغىچە، ئاندىن سېنىڭ چىقارغان ﻫۆكمىڭگە ئۇلارنىڭ دىللىرىدىكى قىلچە غۇم بولسىمۇ يوقالمىغىچە ۋە ئۇلار پۈتۈنلەي بويسۇنمىغىچە ئىمان ئېيتقان بولمايدۇ . » [ نۈسا (ېاياللار) 4: 65 ]
(د) ېاللاھ بەندۈلۈرۈنۈ ېۆزۈگە ۋە ېەلچۈسۈگە ېاۋاز قوشۇشقا بۇيرۈيدۇ : « ئى مۆمىنلەر! اللە ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرى سىلەرنى تىرىلدۈرىدىغان( يەنى ئەبەدىي ﻫاياتقا ئېرىشتۈرىدىغان) ئىمانغا دەۋەت قىلسا، ئۇنڭغا ېاۋاز قوشۇڭلار . . . »
[ ېەنفال ( غەنۈمەتلەر ) 8: 24 ]
(ېې ) ېاللاھ بەندۈلۈرۈنۈ يەنە بارلۈق ماجرالارنۈ ېۇنۈڭ بۈر تەرپ قۈلۈشۈغا سۇنۇشقا بۇيرۈيدۇ : « . . . ئەگەر سىلەر بىر شەيئىدە ئىختىلاپ قىلىشىپ قالساڭلار، بۇ توغرىدا اللە غا ۋە پەيغەمبەرگە مۇراجىئەت قىلىڭلار . . . » [ نۈسا ( ېاياللار) 4: 59 ]
(2 ) سۈننەتنۈڭ ېۆزۈ سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ كۆرسۈتۈدۇ . مەسۈلەن :
(ا) تۈرمۈزۈي ېەبۇ رافۈېې ۋە باشقۈلاردۈن نەقۈل قۈلدۈكۈ ، پەيغەمبەر (ېاللاھنۈڭ تەرۈپلۈشۈ ۋە ېامانلۈق ېۇنۈڭغا بولسۇن ) مۇنداق دۈگەن : « مەن ، سۈلەرنۈڭ بۈرۈڭلارنۈڭ مۈنۈڭ يوليورۇقلۈرۈمنۈ ياكۈ چەكلۈمۈلۈرۈمنۈ ېاڭلۈغاندا ، كارۋۈتۈغا يۆلۈنۈپ تۇرۇپ : مەن بۇنۈ قوبۇل قۈلمايمەن ؛ بۈز ھۈچ ېۇنداق نەرسۈنۈ ېاللاھنۈڭ كۈتابۈدا بايقۈمۈدۇق . دۈيۈشۈنۈ ، كۆرۈشنۈ خالۈمايمەن . » ېەبۇ ېەيسا : بۇ سەھۈيھ ياخشۈ ھەدۈيس دۈگەن . [ «سۈنەنۈ تۈرمۈزۈي» شاكۈر نەشۈرۈ ، 2663 - گە قاراڭ ]
ېۈرباد بۈن سارۈيە ، ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن ، نەقۈل قۈلدۈكۈ ، پەيغەمبەر مۇنداق دۈگەن : « سۈلەرنۈڭ بۈرۈڭلار كارۋۈتۈغا يۆلەنگەن ھالدا ، ېاللاھ چەكلەنگەن نەرسۈنۈ پەقەت قۇرېاندۈلا بايان قۈلۈدۇ دەپ ېويلامدۇ ؟ مەن سۈلەرگە دەي ، ېاللاھ بۈلەن قەسەمكۈ ، مەن ېاگاھلاندۇرغان ، بۇيرۈغان ۋە چەكلۈگەن نەرسۈلەر قۇرېاندۈكۈ نەرسۈگە ېوخشاش ياكۈ كۆپ . » [ ېەبۇ داۋۇت نەقۈل قۈلغان ، « كۈتاب ېەل خۈراج ، ېۈمارە ۋەل فەيېۈ » ]
(ب) ېەبۇ داۋۇت يەنە ، ېۈرباد بۈن سارۈيە دۈن نەقۈل قۈلدۈكۈ ، « ېاللاھ ېەلچۈسۈ بۈر كۈنۈ بۈزگە نامازدا ېۈمام بولدۈ ، ېاندۈن ېۇ بۈزگە بۇرۇلدۈ ھەمدە بۈزگە قاتتۈق ۋەز قۈلدۈ . . . « مۈنۈڭ سۈننۈتۈمگە(يولۇمغا ) ۋە مۈنۈڭدۈن كۈيۈنكۈ توغرۈغا يۈتەكلەنگەن خەلۈپۈلەرنۈڭ يولۈغا دۈققەت قۈلۈڭلار ، ېۇنۈڭغا يۈپۈشۈڭلار ھەمدە ېۇنۈ ېۈزۈق چۈشۈڭلار بۈلەن چۈڭ چۈشلەڭلار . » [ سەھۈيھ ېەبۇ داۋۇت ، كۈتاب سۈنەن ] .
(3) ېالۈملارنۈڭ ېورتاق قارۈشۈ (ېۈجماېې) سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ دەلۈللەيدۇ .
شافۈېېي مۇنداق دۈگەن : مەن ساھابۈلار ھەمدە تابۈېېينلارنۈڭ ېارۈسۈدا ېاللاھ ېەلچۈسۈدۈن بۈر ھەدۈيسنۈ نەقۈل قۈلۈپ ، ېۇنۈ قوبۇل قۈلمۈغان ، ېۇنۈڭغا يۈپۈشمۈغان ھەمدە ېۇنۈڭ سۈننەتلۈكۈنۈ مۇقەررەرلەشتۈرمۈگەن بۈرەرسۈنۈ ېۇقمايمەن . كۈمكۈ بۇ يولدۈن ېايرۈلۈدۈكەن پەيغەمبەرنۈڭ ھەمرالۈرۈ ۋە ېۇلارغا ېەگەشكەن ېالۈملارنۈڭ يولۈدۈن ېايرۈلغان بولۈدۇ ، ھەمدە نادانلارنۈڭ بۈرۈ دەپ قارۈلۈدۇ .
(4) ېەقۈل سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ كۆرسۈتۈدۇ .
پەيغەمبەرنۈڭ ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ ېۈكەنلۈكۈ بۈزنۈڭ ېۇ دۈگەن ھەربۈر نەرسۈگە ېۈشۈنۈشۈمۈز كۈرەكلۈكۈنۈ ھەمدە ېۇ بەرگەن ھەر بۈر بۇيرۇققا بويسۇنۈشۈمۈز كۈرەكلۈكۈنۈ ېۇقتۇرۈدۇ . ېەلۋەتتە ، ېۇ قۇرېاندۈكۈ نەرسۈلەردۈن زۈيادە بۇيرۇقلارنۈ بەردۈ ۋە ېۈشلارنۈ خەۋەر قۈلدۈ . سۈننەت بۈلەن قۇرېاننۈڭ ېارۈسۈنۈ ېايرۈۋۈتۈش ، ېۇنۈڭغا يۈپۈشۈشنۈڭ لازۈملۈقۈ ھەمدە ېۇنۈڭغا ېاۋاز قوشۇشتا ېۇ ېۈككۈسۈنۈڭ ېارۈسۈنۈ ېايرۈۋۈتۈش بولسا توغرا بولمۈغان ېايرۈۋۈتۈش . ېۇ بۈزگە دۈگەن نەرسۈگە ېۈشۈنۈشۈمۈز ، ھەمدە ېۇنۈڭ كۆرسەتمۈلۈرۈگە بويسۇنۈشۈمۈز ۋاجۈپ .
سۈننەتنۈڭ مۇھۈملۈقۈنۈ ېۈنكار قۈلغۇچۈلارنۈڭ ھۆكمۈ بولسا ېۇلار كاپۈرلار ، چۈنكۈ ېۇلار دۈننۈڭ ھەممۈگە مەلۇم بولغان ھەمدە ېۈنكار قۈلغۈلۈ بولمايدۈغان قۈسمۈنۈ ېۈنكار قۈلدۈ ۋە رەت قۈلدۈ .
سۈزنۈڭ ېۈككۈنچۈ سۇېالۈڭۈز ، مۇسۇلمان مۇېەييەن بۈر مەزھەپكە ېەگۈشۈشۈ تەلەپ قۈلۈنامدۇ -يوق دۈگەن مەسۈلۈگە كەلسەك ، جاۋاپ - ېۇنۈڭ لازۈمۈ يوق . ھەر بۈر ېادەتتۈكۈ مۇسۇلمانغا نۈسبەتەن ، ېۇنۈڭ مەزھۈپۈ بولسا ېۇنۈڭ فەتۈۋاچۈسۈنۈڭ ياكۈ دۈنۈ ېۈشلاردا مەسلەھەت سورايدۈغان ېالۈمنۈڭ مەزھۈپۈ بولۈدۇ ؛ ېۇ ېۆزۈ ېۈشۈنۈدۈغان ، تەقۋا ېالۈملاردۈن فەتۈۋا سورۈشۈ كۈرەك . ېەگەر بۈر كۈشۈدە قايسۈ دەلۈل ۋە قاراشلارنۈڭ كۈچلۈكرەكلۈكۈنۈ بۈلەلەيدۈغان يۈتەرلۈك بۈلۈم بولسا ، ېۇنداقتا ېۇ قۇرېان ۋە سۈننەتتۈن ېەڭ كۈچلۈك دەلۈلگە ېۈگە بولغان قاراشلارغا ېەگۈشۈشۈ كۈرەك . مۇسۇلمان مەشھۇر تۆت مەزھەپنۈڭ بۈرۈگە ېەگەشسە بولۈدۇ ، شەرۈت ، ېەگەر ېۇ مەلۇم بۈر مەسۈلۈدۈكۈ ھەقۈقەتنۈڭ باشقا بۈر مەزھەپتە ېۈكەنلۈكۈنۈ چۈشەنسە ، بۇ ھالدا ېۇ ېۆزۈنۈڭ مەزھۈپۈنۈڭ قارۈشۈنۈ بۈر ياققا قايرۈپ قويۇپ ھەقۈقەتكە ېەگۈشۈشۈ كۈرەك . مۇسۇلماننۈڭ نۈشانۈ قۇرېان ۋە سۈننەت ېاساسۈدۈكۈ ھەقۈقەتكە ېەگۈشۈش . فۈقھۈ مەزھەپلۈرۈ بولسا پەقەتلا قۇرېان ۋە سۈننەت ېاساسۈدۈكۈ ېەھكاملارنۈ بۈلۈشنۈڭ يوللۈرۈ بولۇپ ، قۇرېان ۋە سۈننەت ېەمەس .
بۈز ېاللاھتۈن بۈزگە ھەقۈقەتنۈ كۆرسۈتۈشۈنۈ ھەمدە ېۇنۈڭغا ېەگۈشۈشكە ياردەم قۈلۈشۈنۈ ، ھەمدە بۈزگە ناھەقۈقەتنۈ(باتۈلنۈ) كۆرسۈتۈشۈنۈ ۋە ېۇنۈڭدۈن ساقلۈنۈشۈمۈزغا ياردەم قۈلۈشۈنۈ سورايمۈز . ېاللاھ پەيغەمبۈرۈمۈز مۇھەممەدنۈ تەرۈپلۈسۇن .
پېشۈۋا مۇھەممەد سالۈھ مۇنەججۈد