ئىشقا ئورۇنلىشىشنىڭ ئۇقىمى: مەن ئىز تورىغا بەك ئامراق
ئىشقا ئورۇنلىشىش ئۇقىمىنى نەزىريە ۋە ئەمىليەت بۇلۇپ ئىككى نۇقتىدىن چۈشىنىشكە بۇلىدۇ. نەزىريە جەھەتتىن ئېيىتقاندا، بىرىنچىدىن: ئىشقا ئورۇنلىشىش ئەمگەك ئىقتىدارى بولغان، قانۇنلۇق ئىشلەپچىقىرىش ۋە ئىجتىمائى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغان ، ھەم تىگىشلىك ئەمگەك ھەققى ۋە ئىقدىسادىي كىرىمگە ئىگە بۇلىدىغان ئىقدىسادى پائالىيەتنى كۆرسىتىدۇ. ئىككىنجى : ئىشقا ئورۇنلىشىش قانۇندا بەلگىلەنگەن ياش دائىرسىدىكى ئەمگەك ئىقتىدارى بولغان ئادەمنىڭ، مەلۇم بىر خىزمەت ئورنىدا ھەقلىق ياكى كىرىمگە ئىگە قانۇنلۇق ئەمگەك بىلەن شۇغىللىنىشنى كۆرسىتىدۇ. بۇئېنىقلىمىغا ئاساسەن، بىر ئادەم ئەگەر تۆۋەندىكى ئۈچ شەرىتنى بىرلا ۋاقىتتا ھازىرلىغان بولسا، ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ قاراشقا بۇلىدۇ: (1) قانۇندا بەلگىلەنگەن ئەمگەك ياش دائىرسىدە بولسا ھەم ئەمگەك ئىقتىدارىغا ئىگە بولسا؛ (2) قانۇنلۇق مەلۇم ئىقدىسادى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشى، جەمئىيەت ئېھتىياجلىق بولغان تاۋار ياكى مۇلازىمەت بىلەن تەمىنلەشنى مەقسەت قىلغان بولسا؛ (3) بۇخىل ئىجتىمائىي پائالىيەت بىلەن شۇغۇلىنىپ تىگىشلىك كىرىمگە ئىگە بولسا. تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!
ئىشقا ئورۇنلىشىشنىڭ ئۇقىمىنى ئەمەلىيەت جەھەتتىن، قانۇندا بەلگىلەنگەن ئەمگەك ياش چەكلىمىسى، شۇغۇللانغان ئىجتىمائىي ئەمگەكىنىڭ مەلىكىلىك دەرىجىسى، ئەمگەك ھەققى ياكى تىجارەت كىرىمىنى ئۆلچەم قىلىپ تۇرۇپ كونكىرىتنى بەلگىلىمە چىقىرىلىدۇ. خەلقئارا ئەمگەك سىتاستىكا جەمئيىتى ، ھەرقايسى دۆلەتلەر دۆلەت ئەھۋالىغا ئاساسەن ئەمگەك يېشىنىڭ يۇقىرى تۆۋەن چېكىنى، ئەمگەك مەلىكىلىك دەرىجىسىنى ۋە ئەڭ تۆۋەن ئىش ھەققى چىكىنى بېكىتىدىغانلىقىنى بەلگىلىگەن. ئۇمۇمەن ئەمگەك يېشىدىكى، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى بولسا ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ قارىلىدۇ: (1) بەلگىلەنگەن ۋاقىت ئىچىدە ھەقلىق ئەمگەك بىلەن شۇغۇللانغان بولسا؛ (2) كەسپى بۇلۇپ كېسەل، ۋەقە، ئەمگەك ماجراسى، ئارام، ئىشتىن قېلىش، ھاۋا ناچار، ئۈسكىنە بۇزلۇش قاتارلىق سەۋەبلەر بىلەن ۋاقىتلىق ئىشتىن قالغان بولسا؛ (3) ئۆزى خوجايىن بۇلۇپ تىجارەت قىلغان، ئائىلىۋى كارخانا ياكى زاۋۇتقا ياردەملىشىشنى ئۆزئىچىگە ئالىدۇ، خىزمەت ۋاقتى نورمال خىزمەت ۋاقتىنىڭ 3\1دىن يۇقىرى بولغان، ھەق ئالمايدىغانلارمۇ ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ قارىلىدۇ.
تۆۋەندىكى ئەھۋاللار ئىشقا ئورۇنلىشىشى دائىرسىگە كىرمەيدۇ (1) بالا ئىشچىلار؛ (2) كىرىمگە ئېرىششنى ياكى پايدا ئېلىشنى مەقسەت قىلمايدىغان جامائەت مەنپىئەتى ئۈچۈن قىلىنغان ئەمگەك، ئائىلە ئەمگىكى قاتارلىقلار.
ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تور
نۇرغۇنلىغان بازار ئىگلىكىدىكى دۆلەتلەر ئىشقا ئورۇنلىشىشقا قارتا ئاي ياكى پەسلنى بىرلىك قىلىپ تەكشۈرۈپ سىتاستىكا قىلدى . مەسلەن ئامىرىكادا، شۇكۈنلۈك سىتاستىكىسىدا بىرھەپتە ئىچىدىكى ئۇدا 15سائەتلىك ھەققە ئېرىشەلىسە ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ قارىلىدۇ دەپ بەلگلەنگەن. مالايسىيەدە، بىريىلدا 4ئاي، بىركۈندە 3سائەت خىزمەت قىلسا ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ قارىلىدۇ دەپ بەلگلەنگەن. نۆۋەتتە دۆلىتىمىز تېخى ئىشقا ئورۇنلىشىشى تەكشۈرۈش تۈزىمىنى يولغا قويمىدى، ئەمما جەدىۋەللەرنى سىتاستىكا قىلىش ئارقىلىق ئىشقا ئورۇنلىشىشى سانلىق مەلۇماتىغا ئىگە بولىۋاتىدۇ. جەدىۋەللەرنى سىتاستىكا قىلىشنىڭ ئاساسى بولسا باشقۇرۇش تارماقلىرىنىڭ خاترىسى، نۇرغۇنلىغان ئەمگەكچىلەر گەرچە ئىشقا ئورۇنلاشقان بولسىمۇ، ئەمما كونكىرىت قىلىدىغان ئىشى بولمىسا، سودا- سانائەت تارماقلىرى، بۇنداق كىشىلەرنى ئىشقا ئورۇنلاشتى دەپ تىزىملىمايدۇ. ى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى
دۆلىتىمىزدە ئىشقا ئورۇنلاشقان خادىملار: (1) ئىشچى؛ (2) قايتا ئىشقا ئورۇنلاشقان پىنسىيۇنىرلار؛ (3) خۇسۇسىي تىجارەت ئىگللىرى؛ (4) يەككە سودا- سانائەتچىلەر؛ (5) خۇسۇسىي كارخانلار ۋە يەككە كەسىپكارلار؛ (6) يېزا- بازار كارخانا خادىملىرى؛ (7) يېزا كەسىپكارلىرى؛ (8) باشقا كەسىپكارلار، ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەۋاتقانلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئىز تورى بەك ياخشى
ئىشسىزخادىملارنىڭ ئۇقىمى: ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
69-ماددا قانۇندا بەلگىلەنگەن ئەمگەك يېشىدىكى، ئەمگەك ئىقتىدارىغا ئىگە، ئىشقا ئورۇنلىشىشى تەلىپى بولغان، ئىشسىز ھالەتتە تۇرۇۋاتقان شەھەر-بازار خادىملىرى، مەھەللە كومتىتىنىڭ ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمەت ئاپاراتلىرىغا ئىشسىزلىقنى تىزىملاتسا بولىدۇ. ئۇنىڭ ئىچىدە، ئىشقا ئورۇنلىشىشى تارىخى بولمىغان شەھەر-بازار نۇپىسىدىكى خادىملار، نوپۇسى تۇرۇشلۇق ئورۇندا تىزىمغا ئالدۇرىدۇ؛ شەھەرگە كىرگەن يېزا ئەمگەك كۈچلىرى ۋە يەرلىك بولمىغان خادىملار دائىم تۇرۇشلۇق ئورۇندا، مۇقىم 6 تۇلۇق ئاي ئىشقا ئورۇنلاشقانلار، ئىشسىز قالغاندىن كىيىن ، دائىم تۇرۇشلۇق ئورۇندا تىزىمغا ئالدۇرسا بولىدۇ.
www.iz.la
70-ماددا ئەمگەكچى ئىشسىزلىقنى تىزىملاتقاندا، كىملىكنىڭ ئەسلىي نۇسخىسى ۋە سالاھىيىتىنى ئىسپاتلايدىغان مۇناسىۋەتلىك ئىسپاتلارنىڭ ئەسلىي نۇسخىسىنى ئېلىپ كىلىشى لازىم؛ ئىشقا ئورۇنلىشىش تارىخىي بولغانلار، چۇقۇم ئەسلىي ئىدارىسى بىلەن ئەمگەك مۇناسىۋىتىنى توختاتقان، بىكارقىلغان ياكى خىزمەتتىن بوشاتقانلىق ئىسپاتىنى ئېلىپ كىلىشى كېرەك. ئىشسىزلىقنى تىزىملاتقان خادىملار «ئىشسىزلىق تىزىملاش كېنىشكىسى» بىلەن ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمىتى ۋە ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش يۆلەش سىياسىتىدىن بەھرىمان بولىدۇ؛ شەرتى توشىدىغانلار بەلگىلىمە بويىچە ئىشسىزلىق سۇغۇرتىسى پۇلى ئېلىشقا ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
ئىشسىزلىقىنى تىزىملاتقان خادىملار چۇقۇم كوچا (يېزا-بازار)، مەھەللە ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمەت ئاپاراتلىرىغا ئىشسىزلىق ھالىتىنى قەرەللىك مەلۇم قىلىپ تۇرشى، ئاكتىپ كەسىپتەلەپ قىلىشى، ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمەت ئاپاراتلىرى ئورۇنلاشتۇرغان ئىشقائورۇنلىشىش تەربىيلەشكە قاتنىشىشى لازىم.
71-ماددا ئىشسىزلىقنى تىزىملاش دائىرسى تۆۋەندىكى خادىملارنى ئۆزئىچىگە ئالىدۇ: تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!
(1) 16ياشقا تولغان، ھەرخىل مەكتەپلەرنى پۈتتۈرگەنلەر، ئوقۇشتىن چىكىنگەنلەر؛
(2) كارخانا، ئورگان، كەسپىي ئورۇنلار قاتارلىق ھەرخىل ئورۇنلاردىن خىزمەتتىن بوشاتقانلار؛
بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
(3) يەككە سودا-سانائەتچىلەر ۋە خۇسۇسىي كارخانا خوجايىنلىرى، ۋەيران بولغانقتىن تىجارەتتىن توختىغانلار؛ بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
(4) يەرلىرى ئېلىپ ئىشلىتىلگەن، ئۆزجاينىڭ بەلگىلىمىللىرىدىكى شەرىتكە مۇۋافىق كىلىدىغانلار؛ تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!
(5) قىسىمدىن چىكىنگەن، دۆلەتنىڭ بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرشىغا كىرمىگەنلەر؛
(6) جىنايىتى تۇشۇپ قۇيۇپ بېرىلگەنلەر، شەرتلىك قۇيۇپ بېرىلگەن، سىرىتتا ئىجراقىلىشقا قۇيۇپ بېرىلگەنلەر ياكى ئەمگەك بىلەن تەربىيلەش بىكارقىلىنغانلار؛
(7) ھەرقايسى ۋىلايەت، ئوبلاسىت، شەھەر بېكىتكەن باشقا ئىشسىز خادىملار.
72- ماددا ئىشسىز خادىملاردىن تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىر كۈرۈلگەنلىرىنى كوچا، مەھەللە ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمەت ئاپاراتلىرى، قولىدىكى «ئىشسىزلىق تىزىملاش كېنىشكىسى» دىكى ۋە تورئۇچۇر سېستىمىسىدىكى ئۇنىڭ ئىشسىزلىق تىزىمىنى ئۆچۈرىدۇ:
ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
(1) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تەرپىدىن قۇبۇل قىلىنغان بولسا؛
(2) يەككە ئىگىلىك بىلەن شۇغۇللانغان ياكى كارخانا قۇرغان، ھەمدە تجارەت گۇۋاھ نامىسى ئالغان بولسا؛
(3) ياشانغاندا بېقىنىش تەمىناتىدىن بەھرىمان بولغان بولسا؛ www.iz.la
(4) مۇقىم كىرىمگە ئىگە ئەمگەك بىلەن شۇغۇللانغان، ئايلىق كىرىمى تۇرۇشلۇق ئورۇننىڭ ئەڭ تۆۋەن مائاش ئۆلچىمىدىن تۆۋەن بولمىسا؛
ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
(5) پۈتۈنلەي ئەمگەك ئىقتىدارىنى يوقاتقان بولسا؛
ئىز تورى بەك ياخشى
(6) ئوقۇشقا كىرگەن، ھەربىي مەجبۇريەتكە قاتناشقان، چىگرا سىرتىغا كۆچۈپ كەتكەن بولسا؛ ئىز تورى بەك ياخشى
(7) جىنايىتىگە تۈرمىدە ئىجراقىلىش ياكى ئەمگەك بىلەن تەربيلەشكە ھۆكۈم قىلىنغان بولسا؛
ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
(8) ئىشقا ئورۇنلىشىشى تەلپىنى توختاتقان بولسا ياكى ئاممىۋى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش مۇلازىمىتىنى رەت قىلغان بولسا؛
(9) ئۇدا 6ئايغىچە مەھەللە ئەمگەك كاپالەت خىزمەت پونكىتى بىلەن ئالاقىلاشمىغان بولسا؛ ى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى
بىز ھەممىمىز ئىز تورىنى ياخشى كۆرىمىز!
مەنبە؛ ۋۇلقان ئەمگەك سۇغۇرتا بىلوگى
ئادىرسى؛http://tanhaburkut.blogbus.com/ ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تور
