جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى

سرداش · ۋاقتى: 2014-1-17 09:25:12

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى

بىرىنچى قىسىم ئومۇمىي پرىنسىپ

– 1 باب ۋەزىپە ۋە ئاساسىي پرىنسىپ

– 1 مــاددا بــۇ قــانۇن جىنــايى ئىــشلار قانۇنىنىــڭ تــوغرا يولغــا قويۇلۇشــىغا كاپالەتلىــك قىلىــش، جىنــايەت ئۆتكــــۈزگەنلەرنى جــــازالاش، خەلقنــــى قوغــــداش، دۆلەت خەۋپــــسىزلىكى ۋە جامــــائەت بىخەتەرلىكىنــــى كاپالەتلەنـــدۈرۈش، سوتسىيالىـــستىك جەمئىـــيەت تەرتىپىنـــى ســـاقلاش مەقـــسىتىدە، ئاساســـىي قانۇنغـــا بىنائەن تۈزۈپ چىقىلدى.

– 2 مـــاددا جۇڭخـــۇا خەلـــق جۇمھـــۇرىيىتى جىنـــايى ئىـــشلار دەۋا قانۇنىنىـــڭ ۋەزىپىـــسى – جىنـــايەت پاكىتلىرىنىــــڭ تــــوغرا، ۋاقتىــــدا ئېنىقلىنىــــشىغا كاپالەتلىــــك قىلىــــش، قــــانۇننى تــــوغرا تەتــــبىقلاش، جىنـــــايەتچىلەرنى جـــــازالاش، جىنـــــايىتى يوقلارنىـــــڭ جىنـــــايى جاۋابكارلىققـــــا تارتىلماســـــلىقىنى كاپالەتلەنـــدۈرۈش، پۇقرالارغـــا قانۇنغـــا ئـــاڭلىق رىـــئايە قىلىـــش، جىنـــايى قىلمىـــشلارغا قارشـــى پائـــال كـــۈرەش قىلىـــش توغرىـــسىدا تەربىـــيە بېـــرىش، بۇنىـــڭ بىـــلەن سوتسىيالىـــستىك قـــانۇنچىلىقنى قوغـــداش، پۇقرالارنىـــڭ جىـــسمانىي ھوقـــۇقى، مـــال – مۈلـــۈك ھوقـــۇقى، دېمـــوكراتىيە ھوقـــۇقى ۋە باشـــقا ھوقـــۇقلىرىنى قوغداش، سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىنى كاپالەتلەندۈرۈش.

– 3 مــاددا جىنــايى ئىــشلار دېلولىرىــدا تەھقىقــلەش، توختىتىــپ قويــۇش، قولغــا ئېلىــشنى ئىجــرا قىلىــش، تەييــــارلىق ســــوراق ئىــــشلىرىغا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىغــــا مەســــئۇل بولىــــدۇ. تەپــــتىش قىلىنىـــدىغان، قولغـــا ئـــېلىش تەســـتىقلىنىدىغان، تەپـــتىش ئـــورگىنى بىۋاســـىتە قوبـــۇل قىلغـــان دېلـــولارنى تەھقىقــلەش، ئەيىــبلەش ئىــشلىرىغا خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى مەســئۇل بولىــدۇ. ســوت قىلىــشقا خەلــق ســـوت مەھكىمىـــسى مەســـئۇل بولىـــدۇ. قانۇنـــدا ئالاھىـــدە بەلگىلەنگەنلىرىنـــى ھېـــسابقا ئالمىغانـــدا، باشـــقا ھەرقانداق ئورگان، تەشكىلات ۋە شەخسنىڭ بۇ ھوقۇقلارنى يۈرگۈزۈش ھوقۇقى يوق.

خەلــق ســوت مەھكىمىــسى، خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى ۋە جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى جىنــايى ئىـــشلار دەۋاســـىدا مۇشـــۇ قانۇنـــدىكى ۋە باشـــقا قـــانۇنلاردىكى مۇناســـىۋەتلىك بەلگىلىمىـــلەرگە قـــاتتىق رىئايە قىلىشى شەرت.

– 4 مـــاددا دۆلەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى دۆلەتنىـــڭ خەۋپـــسىزلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىـــدىغان جىنـــايى ئىـــشلار دېلـــولىرىنى قانۇنـــدىكى بەلگىلىـــمە بـــويىچە بېجىرىـــشتە، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا ئوخشاش ھوقۇق يۈرگۈزىدۇ.

– 5 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ســوت قىلىــش ھوقــۇقىنى قانۇنــدىكى بەلگىلىــمە بــويىچە مۇســتەقىل يۈرگۈزىدۇ، مەمۇرىي ئورگان، ئىجتىمائىي تەشكىلات ۋە شەخسلەرنى ئارىلاشتۇرمايدۇ.

– 6 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى جىنـــايى ئىـــشلار دەۋاســـىدا ئاممىغـــا تايىنىـــشى، پـــاكىتنى ئاســـاس، قـــانۇننى ئـــۆلچەم قىلىـــشى شـــەرت. قـــانۇن ھەمـــمە پۇقراغـــا باپبـــاراۋەر تەتبىقلىنىـــدۇ، قـــانۇن ئالدىـــدا ھەرقانـــداق ئىمتىيازنىـــڭ بولۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

– 7 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئــورگىنى جىنــايى ئىــشلار دەۋاســىدا ئىــش تەقــسىماتى بــويىچە مەســئۇل بولــۇپ، بىــر – بىــرىگە ماسلىــشىپ ۋە بىر – بىرىنى چەكلەپ، قانۇننىڭ توغرا ۋە ئۈنۈملۈك ئىجرا قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى لازىم.

– 8 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جىنــــايى ئىــــشلار دەۋاســــىدا قــــانۇن بــــويىچە قــــانۇن نازارەتچىلىكى يۈرگۈزىدۇ.

– 9 مـــاددا ھەر مىلـــلەت پـــۇقرالىرى ئـــۆز مىللىتىنىـــڭ تىـــل – يېزىقـــى بىـــلەن دەۋالىشىـــشقا ھوقۇقلـــۇق. خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى شـــۇ

جايـــدا كەڭ قوللىنىلىـــدىغان تىـــل – يېزىقنـــى بىلمەيـــدىغان دەۋا ئىـــشتىراكچىلىرىغا تەرجىـــمە قىلـــدۇرۇپ بېرىشى لازىم.

ئـــاز ســـانلىق مىللەتـــلەر توپلىـــشىپ ئولتۇراقلاشـــقان يـــاكى مىللەتـــلەر ئـــارىلاش ئولتۇراقلاشـــقان جـــايلاردا، شـــۇ جايـــدا كەڭ قوللىنىلىـــدىغان تىـــل بىـــلەن ســـوراق قىلىنىـــشى، ھۆكۈمەتنـــامە، ئـــېلان ۋە باشـــقا ھۆججەتلەر شۇ جايدا كەڭ قوللىنىلىدىغان يېزىق بىلەن جاكارلىنىشى كېرەك.
– 10 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى دېلـــولارنى ســـوت قىلىـــشتا، ســـوتنى ئىككـــى دەرىجىلىـــك ســـوت بىلەن ئاياغلاشتۇرۇش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

– 11 مـــاددا قانۇنـــدا ئـــايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنـــى ھېـــسابقا ئالمىغانـــدا، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى دېلـــولارنى پۈتـــۈنلەي ئوچـــۇق ســـوت قىلىـــدۇ. جاۋابكـــارلار ئاقلىنىـــشقا ھوقۇقلـــۇق، خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىنىڭ جاۋابكارلارنىڭ ئاقلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىش مەجبۇرىيىتى بار.

– 12 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى قــانۇن بــويىچە ھۆكــۈم قىلمــاي تــۇرۇپ، ھەرقانــداق ئــادەمنى جىنايىتى بار دەپ بېكىتىشكە يول قويۇلمايدۇ.

– 13 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى دېلـــولارنى ســـوت قىلىـــشتا مۇشـــۇ قانۇنغـــا ئاساســـەن، خەلـــق زاسېداتىللىرى زاسېداتىللىق قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

– 14 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــــورگىنى دەۋا ئىـــــشتىراكچىلىرىنىڭ قـــــانۇن بـــــويىچە بەھـــــرىمەن بولىـــــدىغان دەۋا ھوقـــــۇقىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.

يېـــشى 18 گە توشـــمىغان بـــالىلاردىن جىنـــايەت شـــەكىللەندۈرگەنلىرىنى ســـوراق قىلىـــش ۋە ســـوت قىلىـــشتا جىنايەت گۇماندارىغا، جاۋابكارنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىسىگە ھازىر بولۇشنى ئۇقتۇرسا بولىدۇ.
دەۋا ئىــــشتىراكچىلىرى ســــوتچى خــــادىملار، تەپــــتىش خــــادىملىرى ۋە تەھقىقلىگــــۈچى خادىملارنىــــڭ پۇقرالىرىنىــــڭ دەۋا ھوقۇقىغــــا دەخلــــى – تەرۇز قىلىــــش ۋە ئــــۇلارنى جىــــسمانىي جەھەتــــتىن خــــورلاش قىلمىشلىرىنى شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

– 15 مـــاددا تۆۋەنـــدىكى ئەھۋاللارنىـــڭ بىـــرى كۆرۈلـــسە، جىنـــايى جاۋابكـــارلىق سۈرۈشـــتۈرۈلمەيدۇ، سۈرۈشــــتۈرۈلگەنلىرىنىڭ دېلوســــى بىكــــار قىلىنىــــدۇ يــــاكى ئەيىبلەنمەيــــدۇ يــــاكى ســــوت قىلىــــش ئاخىرلاشتۇرۇلىدۇ ۋە ياكى ئۇلار جىنايەتسىز دەپ جاكارلىنىدۇ:

(1) قىلمىشى كۆرۈنەرلىك ھالدا يېنىك، زىيىنى كىچىك بولۇپ، جىنايەت دەپ قارالمىسا؛ (2) جىنايەتنى سۈرۈشتۈرۈش ۋاقىت چېكى ئۆتۈپ كەتكەن بولسا؛ (3) جىنايى جازا ئالاھىدە كەچۈرۈم بۇيرۇقى بىلەن كەچۈرۈم قىلىنغان بولسا؛

(4) جىنــــايى ئىــــشلار قــــانۇنى بــــويىچە دەۋا قىلىنغانــــدىلا ســــورىلىدىغان جىنــــايەتلەر ئۈســــتىدىن دەۋا قىلىنمىغان ياكى دەۋادىن يېنىۋېلىنغان بولسا؛ (5) جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكار ئۆلۈپ كەتكەن بولسا؛

(6) باشـــقا قـــانۇنلاردا جىنـــايى جاۋابكـــارلىقنى سۈرۈشـــتۈرۈش كەچـــۈرۈم قىلىنىـــدۇ دەپ بەلگىلەنـــگەن بولسا.

– 16 مــــــاددا چەت ئەللىكلەردىــــــن جىنــــــايەت ئۆتكۈزگەنلىرىنىــــــڭ جىنــــــايى جاۋابكــــــارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈشتە، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

دىپلومــــاتىيە ئىمتىيازىــــدىن ۋە كەچــــۈرۈم ھوقۇقىــــدىن بەھــــرىمەن بولىــــدىغان چەت ئەللىكلەردىــــن جىنـــايەت ئۆتكۈزگەنلىرىنىـــڭ جىنـــايى جاۋابكـــارلىقىنى سۈرۈشـــتۈرۈش ئىـــشى دىپلومـــاتىيە يـــولى بىـــلەن ھەل قىلىنىدۇ.

– 17 مـــاددا جۇڭخـــۇا خەلـــق جۇمھـــۇرىيىتى تـــۈزگەن يـــاكى قاتناشـــقان خەلقـــئارا شـــەرتنامىلەرگە يـــاكى ئۆزئـــارا مەنـــپەئەت يەتكـــۈزۈش پرىنـــسىپىغا بىنـــائەن، ئېلىمىزنىـــڭ ئەدلىـــيە ئورگـــانلىرى بىـــلەن چەت ئەل ئەدلىيە ئورگانلىرى جىنايى ئىشلاردا ئەدلىيە ھەمكارلىقى ئىلتىماسى قىلسا بولىدۇ.

– 2 باب باشقۇرۇش تەۋەلىكى – 18 مـــاددا جىنـــايى ئىـــشلار دېلـــولىرىنى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى تەھقىقلەيـــدۇ، قانۇنـــدا

ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

خىيانەتچىلىــــك، پــــارىخورلۇق جىنــــايىتى، دۆلەت خادىملىرىنىــــڭ مەسئۇلىيەتــــسىزلىك جىنــــايىتى، دۆلەت ئــورگىنى خادىملىرىــدىن خىــزمەت ھوقۇقىــدىن پايــدىلىنىپ، قانۇنــسىز ســولىغان، قىينــاپ ســوراق قىلىــپ، قىــــستاپ ئىقــــرار قىلــــدۇرغان، ئــــۆچ ئېلىــــپ زىيانكەشــــلىك قىلغــــان، قانۇنــــسىز ئاختۇرغانلىرىنىــــڭ پۇقرالارنىــــڭ جىــــسمانىي ھوقۇقىغــــا دەخلــــى – تەرۇز قىلىــــش جىنــــايىتى، شــــۇنىڭدەك پۇقرالارنىــــڭ دېمــــوكراتىيە ھوقۇقىغــــا دەخلــــى – تەرۇز قىلىــــش جىنــــايىتى، شــــۇنىڭدەك پۇقرالارنىــــڭ دېمــــوكراتىيە ھوقۇقىغـــا دەخلـــى – تەرۇز قىلىـــش جىنـــايىتىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى دېلـــو ئېچىـــپ تەھقىقلەيـــدۇ. دۆلەت ئـــورگىن خـــادىملىرى ھوقۇقىـــدىن پايـــدىلىنىپ ســـادىر قىلغـــان باشـــقا چـــوڭ – چـــوڭ جىنـــايەت دېلولىرىــدىنى خەلــق تەپــتىش مەھكىىــسى بىۋاســىتە قوبــۇل قىلىــشقا تــوغرا كەلــسە، ئــۆلكە دەرىجىلىكــتىن يـــۇقىرى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ قـــارارى بىـــلەن خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى دېلـــو ئېچىـــپ تەھقىقلىسە بولىدۇ.

بىۋاسىتە دەۋا قىلىنغان دېلولارنى خەلق سوت مەھكىمىسى بىۋاسىتە قوبۇل قىلىدۇ.

– 19 مـــاددا – 1 ســـوت ئـــادەتتىكى جىنـــايى ئىـــشلار دېلـــولىرى ئاساســـىي قـــاتلام خەلـــق ســـوت مەھكىمىــسىنىڭ باشــقۇرۇش تەۋەلىكىــدە بولىــدۇ، ئەممــا مۇشــۇ قــانۇن بــويىچە يــۇقىرى دەرىجىلىــك خەلــق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

– 20 مــــاددا – 1 ســــوت جىنــــايى ئىــــشلار دېلولىرىــــدىن تۆۋەنــــدىكىلىرى ئوتتــــۇرا خەلــــق ســــوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ:

(1) ئەكسىلئىنقىلابىي دېلولار، دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان دېلولار؛ (2) مۇددەتــسىز قامــاق جازاســى، ئۆلــۈم جازاســى ھۆكــۈم قىلىــنىش ئېھتىمــالى بولغــان ئــادەتتىكى جىنــايى ئىشلار دېلولىرى؛ (3) جىنايەت ئۆتكۈزگەن چەت ئەللىكلەرنىڭ جىنايى ئىشلار دېلولىرى.

– 21 مـــاددا – 1 ســـوت جىنـــايى ئىـــشلار دېلولىرىـــدىن ئـــۆلكە )ئـــاپتونوم رايـــون، بىۋاســـىتە قاراشـــلىق شــــەھەر( بــــويىچە چــــوڭ جىنــــايى ئىــــشلار دېلوســــى ھېــــسابلىنىدىغانلىرى يــــۇقىرى خەلــــق ســــوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

– 22 مــاددا – 1 ســوت جىنــايى ئىــشلار دېلولىرىــدىن مەملىــكەت بــويىچە چــوڭ جىنــايى ئىــشلار دېلوســى ھېسابلىنىدىغانلىرى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

– 23 مـــاددا يـــۇقىرى دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىـــرى زۆرۈر تېپىلغانـــدا تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەل ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ باشـــقۇرۇش تەۋەلىكىـــدىكى – 1 ســـوت جىنـــايى ئىـــشلار دېلـــولىرىنى ســـوت قىلــسا بولىــدۇ؛ تــۆۋەن دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىلىــرى – 1 ســوت جىنــايى ئىــشلار دېلولىرىــدىن يــۇقىرى دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىلىــرى ســوت قىلىــشقا تېگىــشلىك چــوڭ، مــۇرەككەپ دېلــو دەپ ھېـــسابلىغانلىرىنى ئۆزىـــدىن بىـــر دەرىـــجە يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ ســـوت قىلىـــشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

– 24 مــــاددا جىنــــايى ئىــــشلار دېلــــولىرى جىنــــايەت ســــادىر بولغــــان جايــــدىكى خەلــــق ســــوت مەھكىمىــــسىنىڭ باشــــقۇرۇش تەۋەلىكىــــدە بولىــــدۇ. جاۋابكــــار تۇرۇشــــلۇق جايــــدىكى خەلــــق ســــوت مەھكىمىــسىنىڭ ســوت قىلىــشى تېخىمــۇ مۇۋاپىــق بولــسا، جاۋابكــار تۇرۇشــلۇق جايــدىكى خەلــق ســوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولسىمۇ بولىدۇ.

– 25 مــــاددا تەڭ دەرىجىلىــــك بىــــرنەچچە خەلــــق ســــوت مەھكىمىــــسىنىڭ باشــــقۇرۇش تەۋەلىكىــــدىكى دېلـــولارنى دەســـلەپتە قوبـــۇل قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ســـوت قىلىـــدۇ. زۆرۈر تېپىلغانـــدا، ئـــۇ ئاساســىي جىنــايەت ســادىر بولغــان جايــدىكى خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ ســوت قىلىــشىغا ئۆتكــۈزۈپ بېرىلسە بولىدۇ.

– 26 مـــاددا يـــۇقىرى دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكمىـــسى باشـــقۇرۇش تەۋەلىكـــى ئېنىـــق دېلـــولارنى ســـوت قىلىـــشقا تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنى بېكىتـــسە بولىـــدۇ، تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ دېلــولارنى باشــقا خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ ســوت قىلىــشىغا ئۆتكــۈزۈپ بېرىشىنى بېكىتسىمۇ بولىدۇ.

– 27 ماددا مەخسۇس خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ دېلو باشقۇرۇش تەۋەلىكى ئايرىم بەلگىلىنىدۇ. – 3 باب چەتلەپ تۇرۇش

– 28 مـــاددا ســـوتچى خــــادىملار، تەپـــتىش خـــادىملىرى ۋە تەھقىقلىگــــۈچى خـــادىملاردىن تۆۋەنــــدىكى ئەھۋاللارنىـــــڭ بىـــــرى بولغـــــانلىرى چەتـــــلەپ تۇرۇشـــــى كېـــــرەك. دەۋالاشـــــقۇچىلار، شـــــۇنىڭدەك دەۋالاشـــــقۇچىلارنىڭ قـــــانۇنىي ۋاكـــــالەتچىلىرىمۇ ئۇلارنىـــــڭ چەتـــــلەپ تۇرۇشـــــىنى تەلەپ قىلىـــــشقا ھوقۇقلۇق:

(1)شۇ دېلودىكى دەۋالاشقۇچىلار ياكى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ يېقىن تۇغقىنى بولسا؛ (2) ئۆزى ياكى يېقىن تۇغقىنىنىڭ شۇ دېلو بىلەن مەنپەئەت مۇناسىۋىتى بولسا؛ (3) شۇ دېلو گۇۋاھچى، باھالىغۇچى، ئاقلىغۇچى ۋە دەۋا ۋاكالەتچىسى بولغان بولسا؛

(4) شـــۇ دېلـــودىكى دەۋالاشـــقۇچىلار بىـــلەن باشـــقا مۇناســـىۋىتى بولـــۇپ، دېلونىـــڭ ئادىـــل بىـــر تەرەپ قىلىنىشىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا.

- 29 مـــاددا ســـوتچى خـــادىملار، تەپـــتىش خـــادىملىرى ۋە تەھقىقلىگـــۈچى خادىملارنىـــڭ دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە ئــــۇلار ھــــاۋالە قىلغــــان كىــــشىلەرنىڭ مېھمانــــدارچىلىقىنى ۋە ســــوۋغىتىنى قوبــــۇل قىلىــــشىغا يــــول قويۇلمايـــدۇ، دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە ئـــۇلار ھـــاۋالە قىلغـــان كىـــشىلەر بىـــلەن بەلگىلىمىـــگە خىـــلاپ ھالـــدا كۆرۈشۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.

ســــوتچى خــــادىملار، تەپــــتىش خــــادىملىرى ۋە تەھقىقلىگــــۈچى خــــادىملاردىن ئالــــدىنقى تارمــــاقتىكى بەلگىلىمىـــگە خىلاپلىـــق قىلغـــانلىرى قـــانۇن بـــويىچە قـــانۇنىي جاۋابكارلىققـــا تارتىلىـــدۇ. دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە دەۋالاشقۇچىلارنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىسى ئۇلارنىڭ چەتلەپ تۇرۇشىنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
– 30 مــــاددا ســــوتچى خــــادىملار، تەپــــتىش خــــادىملىرى ۋە تەھقىقلىگــــۈچى خادىملارنىــــڭ چەتــــلەپ تۇرۇشـــىنى مەھكىـــمە باشـــلىقى، بـــاش تەپـــتىش، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ مەســـئۇلى قـــارار قىلىــدۇ؛ مەھكىــمە باشــلىقىنىڭ چەتــلەپ تۇرۇشــىنى شــۇ مەھكىمىنىــڭ ســوت ھەيئىتــى قــارار قىلىــدۇ؛ بــاش تەپتىـــشنىڭ ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى مەســـئۇلىنىڭ چەتـــلەپ تۇرۇشـــىنى شـــۇ دەرىجىلىـــك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ تەپتىش ھەيئىتى قارار قىلىدۇ.
تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار ئۆزىنىـــڭ چەتـــلەپ تۇرۇشـــى قـــارار قىلىنىـــشتىن ئىلگىـــرى، دېلـــونى تەقىقلەشـــنى توختىتىپ قويسا بولمايدۇ.

چەتـــلەپ تـــۇرۇش توغرىـــسىدىكى ئىلتىماســـنى رەت قىلىـــش قـــارارىنى بىـــر قېـــتىم قايتـــا قـــاراپ چىقىـــشنى دەۋالاشقۇچىلار ۋە ئۇلارنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىلىرى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

– 31 مـــــاددا مۇشـــــۇ قانۇننىـــــڭ 28 -، – 29 ۋە – 30 ماددىلىرىـــــدىكى بەلگىلىمىـــــلەر پۈتـــــۈكچى، تەرجىمان ۋە باھالىغۇچىلارغىمۇ تەتبىقلىنىدۇ.
–4 باب ئاقلاش ۋە ۋاكالەتچىلىك – 32 مــاددا جىنــايەت گۇمانــدارى، جاۋابكــار ئــاقلىنىش ھوقــۇقىنى ئــۆزى يۈرگۈزۈشــتىن تاشــقىرى، بىــر –
ئىككــى ئـــادەمنى ئاقلىغۇچىلىققـــا ھـــاۋالە قىلــسىمۇ بولىـــدۇ. تۆۋەنـــدىكى كىـــشىلەر ئاقلىغۇچىلىققـــا ھـــاۋالە قىلىنسا بولىدۇ:

(1) ئادۋوكات؛ (2) خەلـــق تەشـــكىلاتلىرى يـــاكى جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكـــار ئىـــشلەيدىغان ئـــورۇن كۆرســـەتكەن كىشى؛

(3) جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكارنىڭ ۋەسىيسى، تۇغقىنى ۋە دوستى.

جىنــايى جــازا ئىجــرا قىلىنىۋاتقــان يــاكى قــانۇن بــويىچە جىــسمانىي ئەركىنلىكــتىن مەھــرۇم قىلىنغــانلار ۋە جىسمانىي ئەركىنلىكى چەكلەنگەنلەر ئاقلىغۇچى بولسا بولمايدۇ.

– 33 مـــاددا ئەيىـــبلەنگەن دېلـــو تەكـــشۈرۈلۈپ ئەيىبلەشـــكە يوللانغـــان كۈنـــدىن باشـــلاپ، جىنـــايەت گۇمانـــدارى ئـــۆزىنى ساقلاشـــنى ئاقلىغۇچىغـــا ھـــاۋالە قىلىـــشقا ھوقۇقلـــۇق. بىۋاســـىتە دەۋا قىلىنغـــان دېلودىكى جاۋابكار ئۆزىنى ئاقلاشنى ئاقلىغۇچىغا ھەرقانداق ۋاقىتتا ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرۈپ ئەيىبلەشـــكە ئۆتكـــۈزۈپ بېـــرىلگەن دېلـــو ماتېرىيـــاللىرىنى تاپــشۇرۇۋالغان كۈنــدىن باشــلاپ ئــۈچ كــۈنگىچە، جىنــايەت گۇمانــدارىغا ئــۆزىنى ئاقلاشــنى ئاقلىغۇچىغــا

ھــاۋالە قىلىــشقا ھوقۇقلــۇق ئىكەنلىكىنــى ئۇقتــۇرۇپ قويۇشــى لازىــم. خەلــق ســوت مەھكىمىــسى بىۋاســىتە دەۋا قىلىنغــان دېلــونى قوبــۇل قىلغــان كۈنــدىن باشــلاپ ئــۈچ كــۈنگىچە، جاۋابكارغــا ئــۆزىنى ئاقلاشــنى ئاقلىغۇچىغا ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى لازىم.
– 34 مـــاددا ئەيىبلىگـــۈچى ســـوتقا قاتنىـــشىپ ئەيىـــبلىگەن دېلـــودا جاۋابكـــار ئىقتىـــسادىي قىيىنچلىـــق يـــاكى باشـــقا ســـەۋەبلەر تۈپەيلىـــدىن ئـــۆزىنى ئاقلاشـــنى ئاقلىغۇچىغـــا ھـــاۋالە قىلىمىغـــان بولـــسا، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى قـــانۇن يـــاردىمى مەجبـــۇرىيىتىنى ئۈســـتىگە ئالغـــان ئادۋوكـــاتنى ئاقلىغۇچىلىققـــا بېكتسە بولىدۇ.

جاۋابكـــار ئەمـــا، گـــاس، گاچـــا بولغـــانلىقتىن يـــاكى قۇرامىغـــا يەتمىگەنلىكـــتىن، ئـــۆزىنى ئاقلاشـــنى ئاقلىغۇچىغـــا ھـــاۋالە قىلمىغـــان بولـــسا، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى قـــانۇن يـــاردىمى مەجبـــۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئالغان ئادۋوكاتنى ئاقلىغۇچىلىققا بېكىتىلسە بولىدۇ.

جاۋابكـــار ئۆلـــۈم جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىـــنىش ئېھتىمـــالى بولغـــانلىقتىن، ئـــۆزىنى ئاقلاشـــنى ئاقلىغۇچىغـــا ھــاۋالە قىلمىغــان بولــسا، خەلــق ســوت مەھكىمىــسى قــانۇن يــاردىمى مەجبــۇرىيىتىنى ئۈســتىگە ئالغــان ئادۋوكاتنى ئاقلىغۇچىلىققا بېكىتىشى لازىم.

– 35 مـــاددا ئاقلىغۇچىنىـــڭ مەســـئۇلىيىتى – پاكىتقـــا ۋە قانۇنغـــا ئاساســـەن، جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكارنىـــڭ جىنايەتـــسىز، جىنايىتىنىـــڭ يېنىـــك ئىكەنلىكىنـــى يـــاكى ئۇنىـــڭ جىنـــايى جاۋابكـــارلىقىنى يېنىكلىتىـــشكە، كەچـــۈرۈم قىلىـــشقا بولىـــدىغانلىقىنى ئىـــسپاتلاپ بېرەلەيـــدىغان ماتېرىيـــال ۋە پىكرىنـــى ئوتتۇرىغا قويۇپ، جىنايەت گۇماندارى، جاۋابكارنىڭ قانۇنىي ھوقۇق – مەنپەئىتىنى قوغداش.

– 36 مـــاددا ئـــاقلىغۇچى ئادۋوكـــات خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى دېلـــونى تەكـــشۈرۈپ ئەيىـــبلىگەن كۈنـــدىن باشـــلاپ، شـــۇ دېولنىـــڭ دەۋا ھـــۆججەتلىرى، تېخنىكىلىـــق باھـــالاش ماتېرىيـــاللىرىنى كۆرســـە، قىــسقىچە كۆچۈرۈۋالــسا ۋە تەقلىــد قىلىــپ باستۇرۇۋالــسا بولىــدۇ، قامــاقتىكى جىنــايەت گۇمانــدارى بىــلەن كۆرۈشـــسە ۋە خەت – ئـــالاقە قىلىشـــسا بولىـــدۇ. باشـــقا ئـــاقلىغۇچىلارمۇ خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ رۇخــسىتى بىــلەن يــۇقىرىقى ماتېرىيــاللارنى كۆرســە، قىــسقىچە كۆچۈرۈۋالــسا، تەقتلىــد قىلىــپ باستۇرۇۋالــسا بولىدۇ، قاماقتىكى جىنايەت گۇماندارى بىلەن كۆرۈشسە ۋە خەت – ئالاقە قىلىشسىمۇ بولىدۇ.

ئــاقلىغۇچى ئادۋوكــات خەلــق ســوت مەھكىمىــسى دېلــونى قوبــۇل قىلغــان كۈنــدىن باشــلاپ شــۇ دېلــودا ئەيىــــبلەنگەن جىنــــايەت پــــاكىتلىرى ھەققىــــدىكى ماتېرىيــــاللارنى كۆرســــە، قىــــسقىچە كۆچۈرۈۋالــــسا ۋە تەقلىـــد قىلىــپ باستۇرۇۋالـــسا بولىـــدۇ، قامـــاقتىكى جاۋابكــار بىـــلەن كۆرۈشـــسە ۋە خەت – ئـــالاقە قىلىشـــسا بولىـــدۇ. باشـــقا ئـــاقلىغۇچىلارمۇ خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ رۇخـــسىتى بىـــلەن يـــۇقىرىقى ماتېرىيـــاللارنى كۆرســـە، قىـــسقىچە كۆچۈرۈۋالـــسا ۋە تەقلىـــد قىلىـــپ باستۇرۇۋالـــسا بولىـــدۇ، قامـــاقتىكى جاۋابكـــار بىـــلەن كۆرۈشسە ۋە خەت – ئالاقە قىلىشسىمۇ بولىدۇ.

– 37 مـــاددا ئـــاقلىغۇچى ئادۋوكـــات گـــۇۋاھچى يـــاكى باشـــقا مۇناســـىۋەتلىك ئـــورۇن ۋە شەخـــسلەرنىڭ رازىلىقىنـــى ئېلىـــپ، ئـــۇلاردىن شـــۇ دېلوغـــا دائىـــر ماتېرىيـــاللارنى توپلىـــسا بولىـــدۇ، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىــسى، خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە دەلىــل – ئىــسپات تــوپلاش، ئېلىــشنى ئىلتىمــاس قىلــسا يــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە گۇۋاھچىغـــا ســـوتقا قاتنىـــشىپ گۇۋاھلىـــق بېـــرىش ھەققىـــدە ئۇقتـــۇرۇش قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

ئـــاقلىغۇچى ئادۋوكـــات خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ رۇخـــسىتىنى ھەمــــدە زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى يــــاكى زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغۇچىنىــــڭ يــــېقىن تۇغقــــانلىرى، زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى كۆرســـەتكەن گۇۋاھچىنىـــڭ رازىلىقىنـــى ئېلىـــپ، ئـــۇلاردىن شـــۇ دېلوغـــا ئالاقىدار ماتېرىياللارنى توپلىسا بولىدۇ.

– 38 مـــاددا ئـــاقلىغۇچى ئادۋوكـــات ۋە باشـــقا ئاقلىغۇچىلارنىـــڭ جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكارنىـــڭ دەلىــــل – ئىــــسپاتلارنى يوشۇرۇشــــىغا، يوقىتىۋېتىــــشىگە، ياسىۋېلىــــشىغا يــــاكى تىــــل بىرىكتۈرۈۋېلىــــشىغا يــــاردەم بېرىــــشىگە، گۇۋاھچىغــــا تەھــــدىت ســــېلىپ، ئــــۇنى ئــــازدۇرۇپ، گۇۋاھلىــــق ســــۆزىنى ئۆزگەرتكۈزۈشـــىگە يـــاكى يالغـــان گۇۋاھلىـــق بەرگۈزۈشـــىگە، شـــۇنىڭدەك ئەدلىـــيە ئورگانلىرىنىـــڭ دەۋا پائالىيتىىگە دەخلى يېتىدىغان باشقا ھەرىكەتلەردە بولۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.
ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلار قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

– 39 مـــاددا ســـوت قىلىـــش جەريانىـــدا، جاۋابكـــار ئاقلىغۇچىنىـــڭ ئـــۆزىنى داۋاملىـــق ئاقلىـــشىنى رەت قىلسا بولىدۇ، ئۆزىنى ئاقلاشنى باشقا ئاقلىغۇچىلارغا ھاۋالە قىلسىمۇ بولىدۇ.

– 40 مـــاددا ئەيىـــبلەنگەن دېلـــودىكى زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋكاالەتچىـــسى يـــاكى يـــېقىن تۇغقـــانلىرى، قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە ئۇلارنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكـــالەتچىلىرى دېلـــو تەكـــشۈرۈلۈپ ئەيىبلەشـــكە يوللانغـــان كۈنـــدىن باشـــلاپ، ئـــۆز دەۋاســـىنى دەۋا ۋاكالەتچىــــسىگە ھــــاۋالە قىلىــــشقا ھوقۇقلــــۇق. بىۋاســــىتە دەۋا قىلىنغــــان دېلــــودىكى دەۋا قىلغــــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسى، قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىسى ئۆز دەۋاسىنى دەۋا ۋاكالەتچىسىگە ھەرقانداق ۋاقىتتا ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرۈپ ئەيىبلەشـــكە يوللانغـــان دېلـــو ماتېرىيـــاللىرىنى تاپـــشۇرۇۋالغان كۈنـــدىن باشـــلاپ ئـــۈچ كـــۈنگىچە زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىنىڭ يـــاكى يـــېقىن تۇغقانلىرىنىـــڭ، قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىسى ئۆز دەۋاسىنى دەۋا ۋاكالەتچىسىگە ھەرقانداق ۋاقىتتا ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرۈپ ئەيىبلەشـــكە يوللانغـــان دېلـــو ماتېرىيـــاللىرىنى تاپـــشۇرۇۋالغان كۈنـــدىن باشـــلاپ ئـــۈچ كـــۈنگىچە زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىنىڭ يـــاكى يـــېقىن تۇغقانلىرىنىـــڭ، قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىــــسىنىڭ ئــــۆز دەۋاســــىنى دەۋا ۋاكالەتچىــــسىگە ھــــاۋالە قىلىــــشقا ھوقۇقلــــۇق ئىكەنلىكىنــــى ئۇقتــۇرۇپ قويۇشــى كېــرەك. خەلــق ســوت مەھكىمىــسى بىۋاســىتە دەۋا قىلىنغـــان دېلــونى قوبــۇل قىلغـــان كۈنـــدىن باشـــلاپ ئـــۈچ كـــۈنگىچە بىۋاســـىتە دەۋا قىلغۇچىنىـــڭ ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسى، قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىگە ئـــۆز دەۋاســـىنى دەۋا ۋاكالەتچىسىگە ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

– 41 مــــاددا دەۋا ۋاكالەتچىــــسى دەۋانــــى مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 32 ماددىــــسىدىكى بەلگىلىمىلەردىــــن پايدىلىنىپ ھاۋالە قىلىدۇ.
– 5 باب دەلىل - ئىسپات – 42 مـــاددا دېلونىـــڭ ھەقىقىـــي ئەھـــۋالىى ئىـــسپاتلاپ بېرىـــدىغان پاكىتلارنىـــڭ ھەممىـــسى دەلىـــل – ئسپات ھېسابلىنىدۇ.

دەلىل – ئسىپات تۆۋەندىكىدەك يەتتە خىل بولىدۇ: (1)ماددىي ئىسپات، يازما ئىسپات؛ (2) گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق سۆزى؛

(3) زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىنىڭ بايانى؛ (4)جىنايەت گوماندارىنىڭ، جاۋابكارنىڭ ئىقرارى ۋە ئاقلىنىشى؛ (5) باھالاش خۇلاسىسى؛ (6)ئېنىقلاش، تەكشۈرۈش خاتىرىسى؛ (7) ئۈن – سىن ماتېرىياللىرى.

يـــۇقىرىقى دەلىـــل – ئىـــسپاتلار تەكـــشۈرۈلۈپ راســـت بولـــۇپ چىققانـــدىلا، دېلـــو بېكىتىـــشنىڭ ئاساســـى بولالايدۇ.

– 43 مـــاددا ســـوتچى خـــادىملار، تەپـــتىش خـــادىملىرى، تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار قانۇنـــدا بەلگىلەنـــگەن تەرتىــــپ بــــويىچە جىنــــايەت گۇمانــــدارىنىڭ، جاۋابكارنىــــڭ جىنايەتلىــــك يــــاكى جىنايەتــــسىز ئىكەنلىكىنــــى، جىنــــايى قىلمىــــشىنىڭ ئېغىــــر - يېنىكلىكىنــــى ئىــــسپاتلاپ بېرەلەيــــدىغان دەلىــــل – ئىــسپاتلارنى توپلىــشى كېــرەك. قىينــاپ ســوراق قىلىــپ، قىــستاپ ئىقــرار قىلــدۇرۇش ۋە تەھــدىت ســېلىش ، ئـــازدۇرۇش، ئالـــداش ئۇســـۇللىرى، شـــۇنىڭدەك باشـــقا قانۇنـــسىز ئۇســـۇللار بىـــلەن دەلىـــل – ئىـــسپات تـــوپلاش قـــاتىتق مەنئىـــي قىلىنىـــدۇ. دېلوغـــا ئالاقىـــدار يـــاكى دېلـــو ئەھـــۋالىنى بىلىـــدىغان بـــارلىق پۇقرالارنىـــڭ دەلىـــل – ئىـــسپاتلارنى ئوبيېكتىـــپ، تولـــۇق يەتكـــۈزۈپ بېرىـــشىگە شـــارائىت يارىتىـــپ بېرىلىـــــشى شـــــەرت، پەۋقـــــۇلئاددە ئەھـــــۋالنى ھېـــــسابقا ئالمىغانـــــدا، ئـــــۇلار تەكـــــشۈرۈشكە ھەمكارلاشتۇرۇلسىمۇ بولىدۇ.

– 44 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلىتىش تەكلىپنامىـــسىدە، خەلـــق ســوت مەھكىمىــسى ئەيىبنامىــسىدە، خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ھۆكۈمنامىــسىدە ئەيــنەن پاكىتقــا ســادىق بولۇشى شەرت. ئەينەن پاكىتنى قەستەن يوشۇرغانلارنىڭ جاۋابكارلىقى سۈرۈشتۈرۈلىدۇ.

– 45 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئالاقىـــدار ئـــورۇن ۋە شەخـــسلەردىن دەلىـــل – ئىـــسپات تـــوپلاش ۋە ئېلىـــشقا ھوقۇقلـــۇق. ئالاقىدار ئورۇن ۋە شەخسلەر دەلىل – ئىسپاتلارنى ئەينەن يەتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.

دۆلەت مەخپىيىتىگە تاقىلىدىغان دەلىل – ئىسپاتلارنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلاش لازىم.

دەلىــــل – ئىــــسپاتلارنى ئويــــدۇرغان، يوشــــۇرغان يــــاكى يوقىتىــــۋەتكەنلەر قايــــسى تەرەپ بولۇشــــىدىن قەتئىينەزەر، قانۇن بويىچە سۈرۈشتۈرۈلىدۇ.

– 46 مــاددا ھەرقانــداق دېلــو ئۈســتىدە ھۆكــۈم چىقىرىــشتا ئېغىــز ئىقرارىغــا ئاســانلا ئىــشىنىپ كەتــمەي، دەلىـــل – ئىـــسپاتقا ئەھمىـــيەت بېـــرىش، تەكـــشۈرۈپ تەتقىـــق قىلىـــشقا ئەھمىـــيەت بېـــرىش لازىـــم. جاۋابكارنىـــڭ ئىقـــرارىلا بولـــۇپ، باشـــقا دەلىـــل – ئىـــسپاتلار بولمىـــسا، جاۋابكـــارنى جىنايەتلىـــك دەپ بېكىتىـــشكە ۋە ئۇنىڭغـــا جىنـــايى جـــازا بېرىـــشكە بولمايـــدۇ؛ جاۋابكارنىـــڭ ئىقـــرارى بولمىـــسمۇ، دەلىـــل – ئىـــسپاتلار تولـــۇق ۋە راســـت بولـــسا، جاۋابكـــارنى جىنايەتلىـــك دەپ بېكىتىـــشكە ۋە ئۇنىڭغـــا جىنـــايى جازا بېرىشكە بولىدۇ.

– 47 مـــاددا گۇۋاھچىنىـــڭ گۇۋاھلىـــق ســـۆزى ســـوتتا ئەيىبلىگـــۈچى، زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى بىـــلەن جاۋابكـــــار ۋە ئاقلىغۇچىنىـــــڭ ســـــوئال سوراشـــــلىرىدىن، ئـــــۇلارنى يۈزلەشـــــتۈرۈپ ئىـــــسپاتلاشتىن ئۆتكـــۈزۈلگەن بولۇشـــى شـــەرت، ئـــۇ ھەرقايـــسى تەرەپلەردىكـــى گۇۋاھچىلارنىـــڭ گۇۋاھلىـــق ســـۆزى ئېلىنغــان ھەمــدە تەكــشۈرۈلۈپ راســت بولــۇپ چىققانــدىلا دېلــو بېكىتىــشنىڭ ئاساســى بولالايــدۇ. ســوت گۇۋاھچىنىـــڭ قەســـتەن يالغـــان گۇۋاھلىـــق بەرگەنلىكىنـــى يـــاكى جىنـــايەت پـــاكىتلىرىنى يوشـــۇرغانلىقىنى تەكشۈرۈپ ئېنىقلىغاندا، ئۇنى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

– 48 ماددا دېلو ئەھۋالىنى بىلىدىغانلىكى كىشىلەرنىڭ گۇۋاھلىق بېرىش مەجبۇرىيىتى بار.

فىزىئولـــوگىيە جەھەتـــتە، روھىـــي جەھەتـــتە نۇقـــسانى بولغـــانلىقى يـــاكى گـــۆدەكلىكى تۈپەيلىـــدىن ھەق – ناھەقنى ئاڭقىرالمايدىغانلار، مەقسىتىنى توغرا ئۇقتۇرالمايدىغانلار گۇۋاھچى بولالمايدۇ.

– 49 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنى گۇۋاھچىنىڭ ۋە ئۇنىڭ يېقىن تۇغقانلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈشى لازىم.

گــۇۋاھچىنى ۋە ئۇنىــڭ يــېقىن تۇغقــانلىرىنى تەھــدىت ســېلىپ، ھاقــارەتلەپ، ئــۇرۇپ يــاكى زەربە بېرىــپ، ئـــــۆچ ئېلىـــــپ جىنـــــايەت شـــــەكىللەندۈرگەنلەرنىڭ جىنـــــايىتى جاۋابكـــــارلىقى قـــــانۇن بـــــويىچە سۈرۈشــتۈرۈلىدۇ؛ قىلمىــشى جىنــايى جــازا بېرىــشكە توشــمىغانلىرىغا قــانۇن بــويىچە ئامــانلىقنى باشــقۇرۇش يۈزىسىدىن جازا بېرىلىدۇ.

– 6 باب مەجبۇرلاش تەدبىرلىرى – 50 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى

ئــورگىنى دېلــو ئەھۋالىغــا قــاراپ، جىنــايەت گۇمانــدارى، جاۋابكــارنى مەجبــۇرىي چاقىرتىــپ كەلــسە، بىــر تەرەپ قىلىنغۇچە كېپىلگە بەرسە ياكى ئۇنىڭ تۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئالسا بولىدۇ.

– 51 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى تۆۋەنـــدىكى ئەھـــۋاللاردىن بىـــرى كـــۆرۈلگەن جىنـــايەت گۇمانـــدارى ۋە جاۋابكـــارنى بىـــر تەرەپ قىلىنغۇچە كېپىلگە بەرسە ياكى ئۇنىڭ تۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئالسا بولىدۇ:

(1) رېجىــم جازاســى، تۇتــۇپ تــۇرۇپ ئەمگەكــكە ســېلىش جازاســى ھۆكــۈم قىلىــنىش يــاكى قوشــۇمچە جــازا ئايرىم تەتبىق قىلىنىش ئېھتىمالى بولغانلار؛ (2) مۇددەتلىـــك قامـــاق جازاســـىدىن يـــۇقىرى جىنـــايى جـــازا ھۆكـــۈم قىلىـــنىش ئېھتىمـــالى بولـــۇپ، بىـــر

تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېرىلـــسە، تـــۇرار جـــايى نـــازارەت ئاســـتىغا ئېلىنـــسا جەمئىـــيەتكە خەۋپ يەتكۈزمەيدىغانلار.

بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېـــرىش ۋە تـــۇرار جـــايىنى نـــازارەت ئاســـتىغا ئېلىـــشنى جامـــائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئىجرا قىلىدۇ.

– 52 مـــاددا قامـــاپ تۇرۇلغـــان جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكـــار ۋە ئۇلارنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكـــالەتچىلىرى، يېقىن تۇغقانلىرى بىرتەرەپ قىلىنغۇچە كېپىلگە بېرىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

– 53 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكـــارنى كېپىـــل كۆرسىتىـــشكە يـــاكى كېپىللىـــك پـــۇلى تاپـــشۇرۇشقا بۇيرۇشى كېرەك.

– 54 ماددا كېپىل تۆۋەندىكى شەرتلەرگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك: (1) شۇ دېلوغا چېتىلمىغان بولۇش؛ (2) كېپىللىك مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلالايدىغان بولۇش؛

(3) سىياســـىي ھوقـــۇقى بولـــۇش، جىـــسمانىي ئەركىنلىكـــى بولـــۇش، جىـــسمانىي ئەركىنلىكـــى چەكلەنمىـــگەن بولۇش؛ (4) مۇقىم تۇرار جايى ۋە كىرىمى بولۇش.

– 55 ماددا كېپىل تۆۋەندىكى مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىشى كېرەك:

(1)كېپىللىـــك قىلىنغۇچىنىـــڭ مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 56 ماددىـــسىدىكى بەلگىلىمىـــلەرگە رىـــئايە قىلىـــشىغا نازارەتچىلىك قىلىشى؛ (2) كېپىللىـــك قىلىنغۇچىنىـــڭ مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 56 ماددىـــسىدىكى بەلگىلىمىـــلەرگە خىـــلاپ قىلمىـــش

ســـادىر قىلىـــش ئېھتىمـــالى بـــارلىقىنى يـــاكى ســـادىر قىلغـــانلىقىنى ســـەزگەندە، ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگانغـــا ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى كېرەك.

كېــــپىللەردىن كېپىللىــــك قىلىنغۇچىنىــــڭ مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 56 ماددىــــسىدىكى بەلگىلىمىــــگە خىــــلاپ قىلمىـــــشىنى ۋاقتىـــــدا مەلـــــۇم قىلمىغانلىرىغـــــا مەمـــــۇرىي جەرىمـــــانە قويۇلىـــــدۇ، جىنـــــايەت شەكىللەندۈرگەنلىرىنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقى قانۇن بويىچە سۈرۈشتۈرۈلىدۇ.

– 56 مـــاددا بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېـــرىلگەن جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكـــار تۆۋەنـــدىكى بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى كېرەك:

(1) ئۆزى تۇرۇشلۇق شەھەر، ناھىيىدىن ئىجرا قىلغۇچى ئورگاننىڭ تەستىقىسىز ئايرىلماسلىق؛ (2) چاقىرتىلغاندا ۋاقتىدا ھازىر بولۇش؛ (3) گۇۋاھچىلارنىڭ گۇۋاھلىق بېرىشىگە ھەرقانداق شەكىل بىلەن كاشىلا قىلماسلىق؛

(4)دەلىل – ئىسپاتلارنى يوقىتىۋەتمەسلىك، ئويدۇرۇپ چىقارماسلىق ياكى تىل بىرىكتۈرۈۋالماسلىق.

بىــــر تەرەپ قىلىنغــــۇچە كېــــپىلگە بېــــرىلگەن جىنــــايەت گۇمانــــدارى ۋە جاۋابكــــارلاردىن ئالــــدىنقى تارمـــاقتىكى بەلگىلىمىـــگە خىلاپلىـــق قىلغانلىرىنىـــڭ تاپـــشۇرغان كاپـــالەت پـــۇلى بولـــسا، كاپـــالەت پـــۇلى مۇســـادىرە قىلىنىـــدۇ ھەمـــدە ئـــاۋۋال پەرقلەنـــدۈرۈپ، تۆۋىنـــامە يېزىـــشقا، يېڭىۋاشـــتىن كاپـــالەت پـــۇلى تاپـــشۇرۇشقا، كېپىـــل كۆرسىتىـــشكە بۇيرۇلىـــدۇ يـــاكى تـــۇرار جـــايى نـــازارەت ئاســـتىغا ئېلىنىـــدۇ، قولغـــا ئېلىنىـــدۇ. جىنـــايەت گۇمانـــدارى ۋە جاۋابكـــارلاردىن بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېـــرىلگەن مەزگىلـــدە ئالـــدىنقى تارمـــاقتىكى بەلگىلىمىـــگە خىلاپلىـــق قىلمىغانلىرىنىـــڭ كاپـــالەت پـــۇلى بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېپىلگە بېرىش سۈرۈكى توشقاندىن كېيىن قايتۇرۇپ بېرىلىدۇ.

– 57 مــــاددا تــــۇرار جــــايى نــــازارەت ئاســــتىغا ئېلىنغــــان جىنــــايەت گۇمانــــدارى ۋە جاۋابكــــارلار تۆۋەندىكى بەلگىلىمىگە رىئايە قىلىشى كېرەك:

(1) ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگاننىـــڭ تەستىقىـــسىز تـــۇرار جايىـــدىن ئايرىلماســـلىق، مـــۇقىم تـــۇرار جـــايى بولمىغانلىرى كۆرسىتىپ بېرىلگەن تۇرار جايدىن تەستىقسىز ئايرىلماسلىق؛ (2) ئىجرا قىلغۇچى ئورگاننىڭ تەستىقىسىز باشقىلار بىلەن كۆرۈشمەسلىك؛ (3) چاقىرتىلغاندا ۋاقتىدا ھازىر بولۇش؛

(4) گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق بېرىشىگە ھەرقانداق شەكىل بىلەن كاشىلا قىلماسلىق؛ (5) دەلىل – ئىسپاتلارنى يوقىتىۋەتمەسلىك، ئويدۇرماسلىق ياكى تىل بىرىكتۈرۈۋالماسلىق.

تــــۇرار جــــايى نــــازارەت ئاســــتىغا ئېلىنغــــان جىنــــايەت گۇمانــــدارى ۋە جاۋابكــــارلاردىن ئالــــدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرى قولغا ئېلىنىدۇ.

– 58 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى

ئورگىنىنىــڭ جىنــايەت گۇمانــدارى، جاۋابكــارنى بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىش ســۈرۈكى ئــۇزاق بولغانــدا 12 ئايــدىن ئېــشىپ كەتمەســلىكى، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش ســۈرۈكى ئــۇزاق بولغاندا ئالتە ئايدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى لازىم.

بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىلگەن، تــۇرار جــايى نــازارەت ئاســتىغا ئېلىنغــان مەزگىلــدە، دېلــونى تەھقىقــــلەش، ئەيىــــبلەش ۋە ســــوت قىلىــــشنى ئــــۈزۈپ قويۇشــــقا بولمايــــدۇ. جىنــــايى جاۋابكــــارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈشـــكە تېگىـــشلىك ئەمەســـلىكى سېزىلـــسە يـــاكى بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېـــرىش، تـــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســىتغا ئېلىــشنى ۋاقتىــدا بىكــار قىلىــش كېــرەك. بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىش، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش بىكــار قىلىنغانــدا، بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىلگەنلەر، تۇرار جايى نازارەت ئاستىغا ئېلىنغانلارغا ۋە ئالاقىدار ئورۇنلارغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش لازىم.

– 59 مـــاددا جىنـــايەت گۇمانـــدارى ۋە جاۋابكـــارنى قولغـــا ئېلىـــشنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەستىقلىــشى يــاكى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى قــارار قىلىــشى، جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى ئىجــرا قىلىشى شەرت.

– 60 مـــاددا جىنـــايەت پـــاكىتلىرىنى ئىـــسپاتلايدىغان دەلىـــل – ئىـــسپات تېپىلغـــان، قامـــاق جازســـىدىن يــۇقىرى جىنــايى جــازا بېــرىلىش ئېھتىمــالى بولغــان جىنــايەت گۇمانــدارى ۋە جاۋابكــارلاردىن بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىش، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش قاتــارلىق ئۇســۇللارنى قوللانغانــدا، جەمئىــــيەتكە خەۋپ يەتكۈزۈشــــىدىن ســــاقلىنىش مــــۇمكىن بولمــــاي، قولغــــا ئــــېلىش زۆرۈر بولــــۇپ قالغانلىرىنى قانۇن بويىچە قولغا ئېلىش لازىم.

قولغـــا ئېلىـــشقا تېگىـــشلىك جىنـــايەت گۇمانـــدارى ۋە جاۋابكـــارلاردىن ئېغىـــر كېـــسىلى بارلارغـــا يـــاكى ھامىلىـــدار ۋە ئېمىتىـــدىغان بالىـــسى بـــار ئاياللارغـــا بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېـــرىش يـــاكى تـــۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئېلىش چارىسى قوللىنىلسا بلىدۇ.

– 61 مــــاددا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى نەق جىنــــايەتچىلەر يــــاكى بەك گۇمــــانلىقلاردىن تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىرىنى ئالدىن توختىتىپ قويسا بولىدۇ:

(1) جىنـــــايەت ئۆتكۈزۈشـــــكە ھازىرلىنىۋاتقانـــــدا، جىنـــــايەت ئۆتكۈزۈۋاتقانـــــدا يـــــاكى جىنـــــايەت ئۆتكۈزگەندىن كېيىن سېزىلىپ قالغانلار؛ (2) زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچىلار يـــاكى نەق مەيدانـــدا ئـــۆز كـــۆزى بىـــلەن كۆرگـــۈچىلەر تەرىپىـــدىن

جىنايەت ئۆتكۈزدى دەپ كۆرسىتىپ بېرىلگەنلەر؛ (3) جىنايەت دەلىل – ئىسپاتى يېنىدىن ياكى تۇرار جايىدىن تېپىلغانلار؛

(4) جىنـــايەت ئۆتكۈزگەنـــدىن كېـــيىن ئۆلۈۋېلىـــشقا، قېچىـــپ كېتىـــشكە ئۇرۇنغـــانلار يـــاكى قېچىـــپ يۈرگەنلەر؛ (5) دەلىل – ئىسپاتلارنى يوقىتىۋېتىش، ئويدۇرۇش ياكى تىل بىرىكتۈرۈۋېلىش ئېھتىمالى بولغانلار؛

(6) ھەقىقىي ئىسىم – فامىلىسى ۋە تۇرار جايىنى ئېيتمىغانلىقتىن، كىملىكى ئېنىق بولمىغانلار؛ (7) ئېقىـــپ يـــۈرۈپ دېلـــو تۇغـــدۇرغانلىقى، كـــۆپ قېـــتىم دېلـــو تۇغـــدۇرغانلىقى ۋە شېرىكلىـــشىپ دېلـــو تۇغدۇرغانلىقىدىن قاتتىق گۇمان قىلىنغانلار.

– 62 مــاددا جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى باشــقا جايغــا بېرىــپ توختىتىــپ قويــۇش، قولغــا ئــېلىش ۋەزىپىـــسىنى ئىجـــرا قىلىـــشتا، توختىتىـــپ قويۇلغـــۇچى، قولغـــا ئېلىنغـــۇچى تۇرۇشـــلۇق جايـــدىكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــشى، توختىتىـــپ قويۇلغـــۇچى، قولغـــا ئېلىنغـــۇچى تۇرۇشـــلۇق جايدىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ماسلىشىشى كېرەك.

– 63 مــــاددا تۆۋەندىكىــــدەك ئەھــــۋال بولغــــانلارنى ھەرقانــــداق پــــۇقرا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئـــورگىنى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ بىـــر تەرەپ قىلىـــشىغا دەرھال تۇتۇپ ئاپىرىپ بەرسە بولىدۇ:

(1) جىنايەت ئۆتكۈزۈۋاتقانلار ياكى جىنايەت ئۆتكۈزگەندىن كېيىنلا سېزىلىپ قالغانلار؛ (2) تۇتۇش بۇيرۇقى چىقىرىلغانلار؛ (3) تۈرمىدىن قاچقانلار؛ (4) تۇتۇش ئۈچۈن قوغلىنىۋاتقانلار.

– 64 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى بىراۋنـــى توختىتىـــپ قويۇشـــتا، توختىتىـــپ قويـــۇش گۇۋاھنامىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك.

تەھقىقلەشـــكە توســـالغۇ بولىـــدىغان يـــاكى ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــشقا مـــۇمكىن بولمايـــدىغان ئەھـــۋاللارنى ھېــــسابقا ئالمىغانــــدا، توختىتىــــپ قويــــۇش ســــەۋەبىنى ۋە قامــــاپ تۇرۇلغــــان جــــاينى توختىتىــــپ قويۇلغۇچىنىڭ ئائىلە تەۋەلىرىگە ياكى ئىشلەيدىغان ئورنىغا 24 سائەت ئىچىدە ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
– 65 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى توختىتىـــپ قويۇلغـــۇچىنى توختىتىـــپ قويغانـــدىن كېـــيىن 24 ســائەت ئىچىــدە ســوراق قىلىــشى كېــرەك. توختىتىــپ قيۇشــقا تېگىــشلىك ئەمەســلىكى مەلــۇم بولغانــدا، قويـــۇپ بېـــرىش گۇۋاھنامىـــسى بېرىـــپ دەرھـــال قويـــۇپ بېرىـــشى شـــەرت. قولغـــا ئېلىـــشقا تېگىـــشلىك بولــسىمۇ، دەلىــل – ئىــسپاتلىرى تولــۇق بولمىغــانلارنى بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بەرســە يــاكى تــۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئالسا بولىدۇ.

– 66 مــــاددا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى جىنــــايەت گۇمانــــدارىنى قولغــــا ئېلىــــشنى تەلەپ قىلغانـــدا، قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلىتىش تەكلىپنامىـــسى يېزىـــپ، ئـــۇنى دېلـــو ماتېرىيـــاللىرى ۋە دەلىـــل – ئىــــسپاتلاغا قوشــــۇپ، تەڭ دەرىجىلىــــك خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسىنىڭ تەكــــشۈرۈپ تەستىقلىــــشىغا سۇنۇشـــى كېـــرەك. زۆرۈر تېپىلغانـــدا، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ چوڭ دېلو ئۈستىدىكى مۇزاكىرىسىگە ئادەم قاتناشتۇرسا بولىدۇ.

– 67 مــــاددا جىنــــايەت گۇمانــــدارىنىڭ قولغــــا ئېلىنىــــشىنى خەلــــق ســــوت تەپــــتىش مەھكىمىــــسى تەكـــشۈرۈپ تەســـتىقلايدۇ، بـــاش تەپـــتىش قـــارار قىلىـــدۇ. چـــوڭ دېلـــولار تەپـــتىش ھەيئىتىنىـــڭ مـــۇزاكىرە قىلىپ قارار قىلىشىغا سۇنۇلىدۇ.

– 68 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى قولغــــا ئېلىــــشنى تەســـتىقلاپ بېرىـــشكە يوللىغـــان دېلـــونى تەكـــشۈرگەندىن كېـــيىن، قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلاش يـــاكى تەستىقلىماســلىق توغرىــسىدا ئەھۋالغــا قــاراپ قــارار چىقىرىــشى كېــرەك. قولغــا ئــېلىش يــاكى تەســتىقلانغان قــارارنى جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى دەرھــال ئىجــرا قىلىــشى ھەمــدە ئۇنىــڭ ئىجراســىنى خەلــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ۋاقتىـــدا ئۇقتۇرۇشـــى كېـــرەك. قولغـــا ئـــېلىش تەســـتىقلانمىغانلىرىدا خەلــق تەپـــتىش مەھكىمىــــسىگە ۋاقتىــــدا ئۇقتۇرۇشــــى كېــــرەك. قولغــــا ېلىــــش تەســــتىقلانمىغانلىرىدا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىـــــسى ســـــەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشـــــى، تولـــــۇقلاپ تەھقىقلەشـــــكە تېگىـــــشلىكلىرىنى جامـــــائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا تەڭلا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

– 69 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى توختىتىـــپ قويۇلغـــۇچىنى قولغـــا ئېلىـــشقا تېگىـــشلىك دەپ قارىـــسا، توختىتىـــپ قويغانـــدىن كېيىنكـــى ئـــۈچ كـــۈن ئىچىـــدە خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە تەستىقلىتىــشى كېــرەك. ئالاھىــدە ئەھۋالــدا، تەســتىقلىتىش ۋاقتــى بىــر كۈنــدىن تــۆت كــۈنگىچە ئۇزارتىلــسا بولىدۇ.

ئېقىــــپ يــــۈرۈپ دېلــــو تۇغــــدۇرغانلىقى،كۆپ قېــــتىم دېلــــو تۇغــــدۇرغانلىقى ۋە توپلىــــشىپ دېلــــو تۇغدۇرغانلىقىـــدىن قـــاتتىق گۇمـــان قىلىنغـــانلارنى قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلىتىش ۋقـــاتى 30 كـــۈنگىچە ئۇزارتىلسا بولىدۇ.

خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئورگىنىنىــڭ قولغــا ئېلىــشنى تەســتىقلىتىش ۋاقتــى 30 كۈنگىچە ئۇزارتىلسا بولىدۇ.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلاپ بېـــرىش ھەققىــــدىكى تەكلىپنامىــــسىنى تاپــــشۇرۇۋالغاندىن كېــــيىن، قولغــــا ئېلىــــشنى تەســــتىقلاش يــــاكى تەستىقلىماســلىق توغرىــسىدا يەتــتە كــۈن ئىچىــدە قــارار چىقىرىــشى كېــرەك. خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى قولغـــا ئېلىـــشنى تەســـتىقلىمىغانلارنى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئۇقتۇرۇشـــنى تاپـــشۇرۇۋالغاندىن كېـــيىن دەرھـــال قويـــۇپ بېرىـــشى ھەمـــدە ئـــۇنى ئىجراســـىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ۋاقتىـــدا ئۇقتۇرۇشـــى كېـــرەك. داۋاملىـــق تەھقىقلەشـــكە تېگىـــشلىكلىرىنى ھەمـــدە بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېــرىش، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش شــەرتىگە توشــىدىغانلىرىنى قــانۇن بــويىچە بىــر تەرەپ قىلىنغۇچە كېپىلگە بېرىشى ياكى تۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئېلىشى لازىم.

– 70 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ قولغـــا ئېلىـــشنى

تەستىقلىماســـلىق توغرىـــسىدىكى قـــارارىنى خاتـــا دەپ قارىـــسا، قايتـــا قـــاراپ چىقىـــشنى تەلەپ قىلـــسا بولىــدۇ، لــېكىن توختىتىــپ قويۇلغــۇچىنى دەرھــال قويــۇپ بېرىــشى شــەرت. پىكــرى قوبــول قىلىنمىــسا، بىــر دەرىـــجە يـــۇقىرى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ قايتـــا قـــاراپ چىقىـــشىغا سۇنـــسا بولىـــدۇ. يـــۇقىرى دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئـــۇنى دەرھـــال قايتـــا قـــاراپ چىقىـــپ، ئـــۆزگەرتىش يـــاكى ئۆزگەرتمەســـلىك توغرىـــسىدا قـــارار چىقىرىـــپ، تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا ئىجرا قىلىشنى ئۇقتۇرۇشى لازىم.

– 71 مــاددا جامـــائەت خەۋپــسىزلىكى ئـــورگىنى بىراۋنــى قولغـــا ئېلىــشتا، قولغـــا ئــېلىش گۇۋاھنامىـــسىنى كۆرسىتىشى شەرت.

تەھقىقلەشـــكە توســـالغۇ بولىـــدىغان يـــاكى ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــشقا مـــۇمكىن بولمايـــدىغان ئەھـــۋاللارنى ھېــسابقا ئالمىغانــدا، قولغــا ئــېلىش ســەۋەبىنى ۋە قامــاپ تۇرۇلغــان جــاينى قولغــا ئېلىنغۇچىنىــڭ ئــائىلە تەۋەلىرىگە ياكى ئىشلەيدىغان ئورنىغا 24 سائەت ئىچىدە ئۇقتۇرۇش كېرەك.
– 72 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى،خەلق تەپــتىش مەھكىمىــسى ئــۆز ئالــدىغا قــارار قىلىــپ قولغــا ئالغـــانلار قولغـــا ئېلىنغانـــدىن كېيىنكـــى 24 ســـائەت ئىچىـــدە ســـوراق قىلىنىـــشى شـــەرت. قولغـــا ئېلىـــشقا تېگىــشلىك ئەمەســلىكى مەلــۇم بولغانــدا قويــۇپ بېــرىش گۇۋاھنامىــسى بېرىــپ، دەرھــال قويــۇپ بېرىلىــشى شەرت.

– 73 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئــــورگىنى جىنــــايەت گۇمانــــدارى ۋە جاۋابكارغــــا قوللانغــــان مەجبــــۇرلاش تەدبىرلىرىنىــــڭ مۇۋاپىــــق بولمىغــانلىقىنى سەزســە، تەدبىرنــى ۋاقتىــدا ئەمەلــدىن قالدۇرۇشــى يــاكى ئۆزگەرتىــشى كېــرەك. جامــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى قولغـــا ئېلىنغـــۇچىنى قويــــۇپ بېرىـــشتە يـــاكى قولغـــا ئـــېلىش تەدبىرىنـــى ئۆزگەرتىشتە ئۇنىڭ ئەسلىي تەستىقلىغان خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

– 74 مــــاددا جىنــــايەت گۇمانــــدارلىرى، جاۋابكــــارلاردىن قامــــاپ تۇرۇلغانلىرىنىــــڭ دېلوســــىنى مۇشــــۇ قانۇنـــدا بەلگىلەنـــگەن تەھقىقـــلەش يۈزىـــسىدىن قامـــاپ تـــۇرۇش، تەكـــشۈرۈپ ئەيىـــبلەش، 1 -، – 2 ســـوت ســـۈرۈكى ئىچىـــدە ئاياغلاشـــتۇرغىلى بولمـــاي، داۋاملىـــق تەكـــشۈرۈشكە، ســـوت قىلىـــشقا تـــوغرا كەلـــسە، جىنــايەت گۇمانــدارى، جاۋابكــار بىــر تەرەپ قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېرىلــسە يــاكى تــۇرار جــايى نــازارەت ئاستىغا ئېلىنسا بولىدۇ.

– 75 مـــاددا جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرى، جاۋابكــــارلار ۋە ئۇلارنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكـــالەتچىلىرى، يــــېقىن تۇغقـــانلىرى يـــاكى جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكـــار ھـــاۋالە قىلغـــان ئادۋوكـــاتلار ۋە باشـــقا ئـــاقلىغۇچىلار خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى قوللانغـــان مەجبـــۇرلاش تەدبىـــرى قانۇنـــدىكى ســـۈرۈكتىن ئېـــشىپ كەتكەنـــدە، مەجبـــۇرلاش تەدبىرىنـــى بىكـــار قىلىـــشنى تەلەپ قىلىـــشقا ھوقۇقلـــۇق. خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى قوللانغـــان مەجبـــۇرلاش تەدبىـــرى قانۇنـــدىكى ســـۈرۈكتىن ئېـــشىپ كەتـــكەن جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرى، جاۋابكـــارلارنى قويـــۇپ بېرىـــشى، بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېــپىلگە بېــرىش، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش تەدبىرىنــى بىكــار قىلىــشى يــاكى مەجبــۇرلاش تەدبىرىى قانۇن بويىچە ئۆزگەرتىشى كېرەك.

– 76 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى قولغــــا ئېلىــــشنى تەكــــشۈرۈپ تەســــتىقلاش خىزمىتىــــدە، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ تەھقىقـــلەش پائالىيىتىـــدە قانۇنغـــا خىـــلاپ ئەھـــۋال بـــارلىقىنى سەزســـە، ئـــۇنى تـــۈزىىش توغرىـــسىدا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــشى كېـــرەك، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى تـــۈزىتىش ئەھـــۋالىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ئۇقتۇرۇشـــى كېرەك.

– 7 باب قوشۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسى – 77 مـــاددا زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچىلاردىن جاۋابكارنىـــڭ جىنـــايى قىلمىـــشى تۈپەيلىـــدىن مـــاددىي

زىيانغـــا ئۇچرىغـــانلىرى، جىنـــايى ئىـــشلار دەۋاســـى جەريانىـــدا قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـى قىلىـــشقا ھوقۇقلۇق.

دۆلەت مـــال – مـــۈلكى، كوللېكتىـــپ مـــال – مـــۈلكى زىيانغـــا ئۇچرىغـــان بولـــسا، خەلـــق تەپـــتىش

مەھكىمىسى ئەيىبلىگەندە، قوشۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلسا بولىدۇ.

خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى زۆرۈر تاپقانـــدا، جاۋابكارنىـــڭ مـــال – مـــۈلكىنى پېچەتلىـــسە يـــاكى تۇتـــۇپ قالسا بولىدۇ.

– 78 مـــاددا قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـى جىنـــايى ئىـــشلار دېلوســـى بىـــلەن بىـــرلىكتە ســـوت قىلىنىـــشى كېـــرەك، جىنـــايى ئىـــشلار دېلوســـىنى ســـوت قىلىـــش ۋاقتىنىـــڭ بەك كېچىىـــپ كېتىـــشىدىن ســـاقلىنىش زۆرۈرىيىتــى تۇغۇلغانـــدىلا، جىنـــايى ئىـــشلار دېلوســـىنى ســـوت قىلىـــپ بولغانـــدىن كېـــيىن، يەنە شـــۇ ســـوت تەشكىلاتى قوشۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسىنى دەۋاملىق سوت قىلسا بولىدۇ.

– 8 باب سۈرۈك، يەتكۈزۈش – 79 ماددا سۈرۈك سائەت، كۈن، ئاي بىلەن ھېسابلىنىدۇ.

سۈرۈك باشلانغان سائەت ۋە كۈن سۈرۈككە قوشۇپ ھېسابلانمايدۇ.

يولغــا كەتــكەن ۋاقىــت قانۇنــدا بەلگىلەنــگەن ســۈرۈككە كىرگۈزۈلمەيــدۇ. نــارازىلىق خېتــى يــاكى باشــقا ھـــۆججەتلەر ســـۈرۈك توشۇشـــتىن ئىلگىـــرى پوچتىغـــا ســـېلىنغان بولـــسا، ســـۈرۈك ئۆتـــۈپ كەتـــكەن ھېسابلانمايدۇ.

– 80 مـــاددا دەۋالاشـــقۇچىلار تاقابىـــل تـــۇرغىلى بولمايـــدىغان ســـەۋەب يـــاكى باشـــقا ئورۇنلـــۇق ســـەۋەبلەر بىــلەن ســۈرۈكنى كېچىكتــۈرۈپ قويغــان بولــسا، توســالغۇ تــۈگەپ بەش كــۈن ئىچىــدە، ســۈرۈك توشــقۇچە تۈگىتىشكە تېگىشلىك دەۋا پائالىيەتلىرىنى داۋاملاشتۇرۇشنى ئىتلىماس قىلسا بولىدۇ.

ئالـــدىنقى تارماقتـــا ئېيتىلغـــان ئىلتىماســـقا رۇخـــسەت قىلىـــش – قىلماســـلىق ھەققىـــدە خەلـــق ســـوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىدۇ.

– 81 مـــاددا چـــاقىرىق قەغىـــزى، ئۇقتـــۇرۇش ۋە باشـــقا دەۋا ھـــۆججەتلىرى تاپـــشۇرۇۋالغۇچىنىڭ ئـــۆزىگە بېرىلىـــشى كېـــرەك؛ تاپـــشۇرۇۋالغۇچىنىڭ ئـــۆزى بولمىـــسا، ئۇنىـــڭ قۇرامىغـــا يەتـــكەن ئـــائىلە تەۋەســـىگە ياكى ئۇ ئىشلەيدىغان ئورۇننىڭ مەسئۇللىرىغا بېرىپ قويۇلسا بولىدۇ.

تاپـــشۇرۇۋالغۇچىنىڭ ئـــۆزى يـــاكى ۋاكـــالىتەن تاپـــشۇرۇۋالغۇچى تاپشۇرۇۋېلىـــشنى يـــاكى ئىمـــزا قويۇشـــنى، تامغـــا بېسىـــشنى رەت قىلـــسا، يەتكۈزگـــۈچى ئۇنىـــڭ قوشـــنىلىرى يـــاكى باشـــقا گـــۇۋاھچىلارنى چاقىرىـــپ تۆپىـــدە تۇرغـــۇزۇپ، ئەھـــۋالنى چۈشـــەندۈرۈپ، ھـــۆججەتنى تاپـــشۇرۇۋالغۇچىنىڭ تـــۇرار جايىغـــا قويـــۇپ قويـــسىلا بولىـــدۇ. يەتكۈزگـــۈچى يەتكـــۈزۈش قەغىـــزىگە رەت قىلىـــش ســـەۋەبى، يەتكـــۈزۈلگەن ۋاقىتنـــى ئېنىق يېزىپ ئىمزا قويسىلا يەتكۈزۈلگەن ھېسابلىنىدۇ.

– 9 باب باشقا بەلگىلىمىلەر

– 82 ماددا مۇشۇ قانۇندىكى تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى:

» (1)تەھقىقــــلەش« جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى، خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسىنىڭ دېلــــو بېجىــــرىش جەريانىــــدا قــــانۇن بــــويىچە ئىــــشلەيدىغان مەخــــسۇس تەكــــشۈرۈش خىزمىتىنــــى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەجبۇرلاش تەدبىرلىرىنى كۆرسىتىدۇ؛ »(2)دەۋالاشـــقۇچىلار« زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى، بىۋاســـىتە دەۋا قىلغـــۇچى، جىنـــايەت گۇمانـــدارى،

جاۋابكار، قوشۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسىدىكى دەۋاگەر بىلەن جاۋابكارنى كۆرسىتىدۇ؛ » (3)قـــانۇنىي ۋاكـــالەتچى« ۋاكالەتلىـــك قىلىنغۇچىنىـــڭ ئاتـــا – ئانىـــسى، باققـــان ئاتـــا – ئانىـــسى،

ۋەسىيسىنى ۋە مۇھاپىزەت قىلىش مەسئۇلىيىتى بار ئورگان ۋە تەشكىلاتنىڭ ۋەكىلىنى كۆرسىتىدۇ؛ »(4)دەۋا ئىــــشتىراكچىلىرى« دەۋالاشــــقۇچى، قــــانۇنىي ۋاكــــالەتچى، دەۋا ۋاكالەتچىــــسى، ئــــاقلىغۇچى، گۇۋاھچى، باھالىغۇچى ۋە تەرجىماننى كۆرسىتىدۇ؛

»(5)دەۋا ۋاكالەتچىــــسى« ئەيىــــبلەنگەن دېلــــودىكى زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى ۋە ئۇنىــــڭ قــــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسى يـــاكى يـــېقىن تـــۇغقىنى، بىۋاســـىتە دەۋا قىلىنغـــان دېلـــودىكى دەۋا قىلغـــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىنىڭ ھاۋالىـــسى بىـــلەن دەۋاغـــا ۋاكـــالىتەن قاتناشـــقۇچىنى ھەمـــدە قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە ئۇلارنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىنىڭ ھاۋالىـــسى بىـــلەن دەۋاغـــا ۋاكالىتەن قاتناشقۇچىنى كۆرسىتىدۇ.

ئىككىنچى قىسىم دېلو ئېچىش، تەھقىقلەش ۋە ئەيىبلەش

– 1 باب دېلو ئېچىش – 83 مــــاددا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى يــــاكى خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جىنــــايەت

پـــاكىتلىرىنى يـــاكى جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرىنى سەزســـە، باشـــقۇرۇش تەۋەلىكـــى دائىرىـــسى بـــويىچە دېلـــو ئېچىپ تەھقىقلىشى كېرەك.

– 84 مـــاددا جىنـــايەت پـــاكىتلىرىنى يـــاكى جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرىنى ســـەزگەن ھەرقانـــداق ئـــورۇن ۋە شەخـــسنىڭ جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە يـــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىگە مەلۇم قىلىش ياكى پاش قىلىش ھوقۇقىمۇ، مەجبۇرىيىتىمۇ بار.

زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ئۆزىنىـــڭ جىـــسمانىي ھوقـــۇقى ۋە مـــال – مۈلـــۈك ھوقۇقىغـــا دەخلـــى – تەرۇز يەتكــــۈزگەن جىنــــايەت پــــاكىتلىرىنى يــــاكى جىنــــايەت گۇمانــــدارلىرىنى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىغـــا، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە مەلـــۇم قىلىـــش يـــاكى شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى مەلــۇم قىلىنغــان دېلــو، شــىكايەت قىلىنغــان ۋە پــاش قىلىنغــان ئىــشلارنى قوبــۇل قىلىــشى لازىــم. ئۆزىنىــڭ باشـــقۇرۇش تەۋەلىىـــدە بولمىغـــانلىرىنى مەســـئۇل ئورگانلارنىـــڭ بىـــر تەرەپ قىلىـــشىغا ئۆتكـــۈزۈپ بېرىـــشى ھەمـــدە دېلـــو مەلـــۇم قىلغۇچىغـــا، شـــىكايەت قىلغۇچىغـــا ۋە پـــاش قىلغۇچىغـــا ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــشى لازىـــم؛ ئۆزىنىـــڭ باشـــقۇرۇش تەۋەلىكىـــدە بولمىـــسىمۇ جىـــددىي تەدبىـــر قـــوللىنىش زۆرۈر بولغانلىرىـــدا ئالـــدى بىلەن جىددىي تەدبىر قوللىنىپ، ئاندىن مەسئۇل ئورگانغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشى لازىم.

جىنــــايەت ئۆتكــــۈزگەنلەردىن جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىغــــا، خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسىگە ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئۆزىنى مەلۇم قىلغانلارغا – 3 تارماقتىكى بەلگىلىمە تەتبىقلىنىدۇ.
– 85 مـــاددا دېلـــو مەلـــۇم قىلىـــش، شـــىكايەت قىلىـــش ۋە پـــاش قىلىـــش يازمـــا يـــاكى ئـــاغزاكى ئېلىـــپ بېرىلـــسىمۇ بولىـــدۇ. خەت ئـــارقىلىق مەلـــۇم قىلىنغـــان دېلـــو، شـــىكايەت قىلىنغـــان ۋە پـــاش قىلىنغـــان ئىـــشلارنى قوبـــۇل قىلغـــۇچى خـــاتىرىلەپ، ئوقـــۇپ بېرىـــپ، خاتـــالىق بولمىـــسا، ئۇنىڭغـــا دېلـــو مەلـــۇم قىلغـــۇچى، شـــىكايەت قىلغـــۇچى، پـــاش قىلغۇچىنىـــڭ ئىمزاســـىنى قويدۇرۇۋېلىـــشى يـــاكى تامغىـــسىنى باستۇرۇۋېلىشى لازىم.

شـــىكايەت قىلىنغـــان، پـــاش قىلىنغـــان ئىـــشلارنى قوبـــۇل قىلغـــۇچىلار قـــارا چاپلىغـــان ئادەمنىـــڭ قـــانۇن جاۋابكارلىقىغـــا تارتىلىـــدىغانلىقىنى شـــىكايەت قىلغـــۇچى، پـــاش قىلغۇچىغـــا چۈشـــەندۈرۈپ قويۇشـــى لازىـــم. ئەممــا، پاكىــت ئويــدۇرمىغان ۋە دەلىــل – ئىــسپات ياســىۋالمىغانلار بولــسا، شــىكايەت قىلغــان ۋە پــاش قىلغـــان ئىـــشنىڭ پاكىتلىرىـــدا ئېگىـــز – پەســـلىك، ھەتتـــا خاتـــالىق بولغـــان تەقـــدىردىمۇ، ئـــۇنى قـــارا چاپلاشتىن قاتتىق پەرقلەندۈرۈش كېرەك.

جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى، خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى يــاكى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى دېلــو مەلــــۇم قىلغــــۇچى، شــــىكايەت قىلغــــۇچى، پــــاش قىلغۇچىنىــــڭ ۋە ئۇلارنىــــڭ يــــېقىن تۇغقانلىرىنىــــڭ بىخەتەرلىكىنـــى كاپالەتلەندۈرۈشـــى لازىـــم. دېلـــو مەلـــۇم قىلغـــۇچى، شـــىكايەت قىلغـــۇچى ۋە پـــاش قىلغـــۇچى ئۆزىنىـــڭ ئىـــسىم - فامىلىـــسىنى ۋە دېلـــو مەلـــۇم قىلىـــش، شـــىكايەت قىلىـــش، پـــاش قىلىـــش ھەرىكىتىنى ئاشكارىلاشنى خالىمىسا، ئۇلار ئۈچۈن مەخپىيەتلىكنى ساقلاش لازىم.

– 86 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئــورگىنى دېلــو مەلــۇم قىلىــش، شــىكايەت قىلىــش پــاش قىلىــش ۋە ئــۆزىنى مەلــۇم قىلىــش ماتېرىيــاللىرىنى باشــــقۇرۇش تەۋەلىكـــى دائىرىــــسى بــــويىچە تېــــزدىن تەكــــشۈرۈپ كۆرۈشــــى، جىنــــايى جاۋابكــــارلىقنى سۈرۈشتۈرۈشـــكە تېگىـــشلىك جىنـــايەت پـــاكىتى بـــار دەپ ھېسابلىـــسا، دېلـــو ئېچىـــشى لازىـــم؛ جىنـــايەت پــاكىتى يــوق يــاكى جىنــايەت پــاكىتى كۆرۈنەرلىــك ھالــدا يېنىــك، جىنــايى جاۋابكــارلىقنى سۈرۈشــتۈرۈش زۆرۈرىيىتــى يــوق دەپ ھېسابلىــسا، دېلــو ئاچماســلىقى ھەمــدە دېلــو ئاچماســلىق ســەۋەبلىرىنى شــىكايەت قىلغۇچىغـــا ئۇقتـــۇرۇپ قويۇشـــى لازىـــم. شـــىكايەت قىلغـــۇچى قايىـــل بولمىـــسا، قايتـــا قـــاراپ چىقىـــشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

– 87 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنىنى دېلــــو ئېچىــــپ تەھقىقلەشـــكە تېگىـــشلىك بولـــسىمۇ دېلـــو ئېچىـــپ تەھقىقلىمىـــدى، دەپ ھېسابلىـــسا يـــاكى زىيانكەشـــلىككە

ئۇچرىغـــۇچىلار جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنىنى دېلـــو ئېچىـــپ تەھقىقلەشـــكە تېگىـــشلىك بولـــسىمۇ دېلـــو ئېچىـــپ تەھقىقلىمىـــدى دەپ ھېـــسابلاپ، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە مەلـــۇم قىلـــسا، خەلـــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىــــدىن دېلــــو ئاچماســــلىق ســــەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشــــنى تەلەپ قىلىــــشى كېــــرەك. خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن دېلو ئېچىشى كېرەك.

– 88 مــــاددا بىۋاســــىتە دەۋا قىلىنىــــدىغان دېلــــولاردا زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى خەلــــق ســــوت مەھكىمىـــــسىگە بىۋاســـــىتە دەۋا قىلىـــــشقا ھوقۇقلـــــۇق. زىيانكەشـــــلىككە ئۇچرىغۇچىنىـــــڭ قـــــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسى، يـــېقىن تۇغقـــانلىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە دەۋا قىلىـــشقا ھوقۇقلـــۇق. خەلـــق ســـوت مەھكىمىسى ئۇنى قانۇن بويىچە قوبۇل قىلىشى كېرەك.

– 2 باب تەھقىقلەش

– 1 پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە – 89 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئېچىلغـــان جىنـــايى ئىـــشلار دېلوســـىنى تەھقىقـــلەش،

جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ جىنايەتلىـــك يـــاكى جىنايەتـــسىز ئىكەنلىكىنـــى، جىنايىتىنىـــڭ يېنىـــك يـــاكى ئېغىـــر ئىكەنلىكىنـــى ئىـــسپاتلايدىغان دەلىـــل – ئىـــسپات ماتېرىيـــاللىرىنى توپلىـــشى ۋە ئېلىـــشى لازىـــم. نەق جىنـــايەتچىلەر يـــاكى بەك گۇمـــانلىقلارنى قـــانۇن بـــويىچە ئالـــدىن توختىتىـــپ قويـــسا بولىـــدۇ، قولغـــا ئېلىش شەرتىگە توشىدىغان جىنايەت گۇماندارىنى قانۇن بويىچە قولغا ئېلىش لازىم.

– 90 مــــاددا جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى تەھقىقــــلەش ئــــارقىلىق جىنــــايەت پــــاكىتىنى ئىـــسپاتلايدىغان دەلىـــل – ئىـــسپات تېپىلغـــانلارنى تەييـــارلىق ســـوراق قىلىـــشى؛ توپلانغـــان، ئېلىنغـــان دەلىل – ئىسپات ماتېرىياللىرىنى ئېنىقلىشى لازىم.

– 2 پاراگراف جىنايەت گۇماندارىدىن سوئال سوراش – 91 مـــاددا جىنـــايەت گۇماندارىـــدىن خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى

ئورگىنىنىـــڭ تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملىرىلا ســـوئال سورىـــشى شـــەرت. ســـوئال ســـورىغاندا ئـــاز دېگەنـــدە ئىككى نەپەر تەھقىقلىگۈچى خادىم بولۇشى لازىم.

– 92 مـــاددا قولغـــا ئېلىـــشقا، توختىتىـــپ قويۇشـــقا تېگىـــشلىك بولمىغـــان جىنـــايەت گۇماندارىـــدىن ئـــۇ تۇرۇشــلۇق شــەھەر، ناھىيىــدىكى بەلگىلەنــگەن ئورۇنغــا چاقىرتىــپ كېلىنىــپ يــاكى ئۇنىــڭ تــۇرار جايىغــا بېرىــپ ســوئال سورالــسا بولىــدۇ، لــېكىن خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىنىڭ يــاكى جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئورگىنىنىڭ ئىسپاتى كۆرسىتىلىشى لازىم.

چــــاقىرتىش، مەجبــــۇرىي چاقىرتىــــشنىڭ داۋاملىــــشىش ۋاقتىنــــى ئــــۇزاق بولغانــــدا 12 ســــائەتتىن ئاشۇرۇۋېتىـــشكە بولمايـــدۇ. جىنـــايەت گۇمانـــدارىنى ئارقـــا – ئارقىـــدىن چـــاقىرتىش، مەجبـــۇرىي چـــاقىرتىش يولى بىلەن شەكىلنى ئۆزگەرتىپ نەزەربەنت قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.

– 93 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار جىنـــايەت گۇماندارىـــدىن ســـوئال ســـورىغاندا، ئالـــدى بىـــلەن ئۇنىـــڭ جىنـــايى قىلمىـــشى بـــار – يوقلـــۇقىنى ســـوراپ، ئۆزىنىـــڭ جىنايەتلىـــك تەرىپىنـــى بايـــان قىلىـــشىغا يـــاكى ئـــۆزىنى جىنايەتـــسىز دەپ ئاقلىـــشىغا يـــول قويـــۇپ، ئانـــدىن ســـوئال قويۇشـــى لازىـــم. جىنـــايەت گۇمانــدارى تەھقىقلىگــۈچى خادىملارنىــڭ ســـوئاللىرىغا ئەيــنەن جــاۋاب بېرىــشى لازىـــم. لــېكىن ئــۇ شــۇ دېلوغا مۇناسىۋەتسىز مەسىلىلەرگە جاۋاب بېرىشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
– 94 مـــاددا گـــاس، گاچـــا جىنـــايەت گۇماندارلىرىـــدىن ســـوئال سوراشـــتا، ئۇلارنىـــڭ ئىـــشارەتلىرىنى ئوبدان بىلىدىغانلار قاتناشتۇرۇلۇشى ھەمدە بۇ ئەھۋال ئېنىق خاتىرىلەپ قويۇلۇشى لازىم.

– 95 مــــاددا ســــوئال خاتىرىــــسى جىنــــايەت گۇمانــــدارىنىڭ سېلىــــشتۇرۇپ كۆرۈشــــىگە بېرىلىــــشى، ئوقۇيالمايـــدىغانلىرىغا ئوقـــۇپ بېرىلىـــشى لازىـــم. خـــاتىرە چـــالا يـــاكى خاتـــا يېزىلىـــپ قالغـــان بولـــسا، جىنـــايەت گۇمانـــدارى تولـــۇقلاپ قويۇشـــنى يـــاكى تۈزىتىـــپ قويۇشـــنى تەلەپ قىلـــسا بولىـــدۇ. جىنـــايەت گۇمانــدارى خاتىرىــدە خاتــالىق يوقلــۇقىنى ئېتىــراپ قىلغانــدىن كېــيىن، ئۇنىڭغــا ئىمــزا قويۇشــى يــاكى تامغىـــسىنى بېسىـــشى لازىـــم. تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملارمۇ خـــاتىرىگە ئىمـــزا قويۇشـــى لازىـــم. جىنـــايەت گۇمانـــدارى ئىقرارنامىـــسىنى ئـــۆزى يېزىـــشنى تەلەپ قىلـــسا، رۇخـــسەت قىلىـــش لازىـــم. زۆرۈر تېپىلغانـــدا، تەھقىقلىگۈچى خادىملارمۇ جىنايەت گۇماندارىنىڭ ئىقرارنامىسىنى ئۆزىگە يازدۇرسا بولىدۇ.

– 96 مــــاددا جىنــــايەت گۇمانــــدارى تەھقىقلىگــــۈچى ئورگــــان تەرىپىــــدىن تــــۇنجى قېــــتىم ســــوئال ســـورالغاندىن كېـــيىن يـــاكى مەجبـــۇرلاش تەدبىـــرى قوللىنىلغـــان كۈنـــدىن باشـــلاپ، ئـــۆزىگە قـــانۇن جەھەتـــتىن مەســـلىھەت بېرىـــشكە، ئۆزىنىـــڭ ئورنىـــدا ئەرز قىلىـــش ۋە شـــىكايەت قىلىـــشقا ئادۋوكـــات تەكلىـــپ قىلـــسا بولىـــدۇ. جىنـــايەت گۇمانـــدارى قولغـــا ئېلىنغـــان بولـــسا، تەكلىـــپ قىلىنغـــان ئادۋوكـــات ئــــۇنى بىــــر تەرەپ قىلىنغــــۇچە كېــــپىلگە بېرىــــشنى ئىلتىمــــاس قىلــــسا بولىــــدۇ. دۆلەت مەخپىيىــــتىگە تاقىلىـــدىغان دېلـــولاردا جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ ئادۋوكـــات تەكلىـــپ قىلىـــشىنى تەھقىقلىگـــۈچى ئورگـــان تەستىقلىشى كېرەك.

ھـــاۋالە قىلىنغـــان ئادۋوكـــات تەھقىقلىگـــۈچى ئورگانـــدىن جىنـــايەت گۇمانـــدارى چېتىلىـــپ قالغـــان جىنـــايەتنى بىلىـــشكە ھوقۇقلـــۇق، ئـــۇ قامـــاقتىكى جىنـــايەت گۇمانـــدارى بىـــلەن كۆرۈشـــسە، ئۇنىڭـــدىن دېلوغـــا دائىـــر ئەھـــۋالنى ئۇقـــسا بولىـــدۇ. ئادۋوكـــات قامـــاقتىكى جىنـــايەت گۇمانـــدارى بىـــلەن كۆرۈشۈشـــتە، تەھقىقلىگـــۈچى ئورگـــان دېلـــو ئەھۋالىغـــا ۋە ئېھتىياجغـــا قـــاراپ تۆپىـــدە تۇرۇشـــقا ئـــادەم بەلگىلىــــسە بولىــــدۇ. دۆلەت مەخپىيىــــتىگە تاقىلىــــدىغان دېلــــولاردا ئادۋوكــــات قامــــاقتىكى جىنــــايەت گۇماندارى بىلەن كۆرۈشۈشتە تەھقىقلىگۈچى ئورگانغا تەستىقلىتىشى لازىم.

– 3 پاراگراف گۇۋاھچىدىن گەپ سوراش – 97 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار گـــۇۋاھچىلاردىن ئىـــشلەيدىغان ئورنىغـــا يـــاكى تـــۇرار جايىغـــا

بېرىـــپ گەپ سورىـــسا بولىـــدۇ، لـــېكىن خەلـــق ســـوت تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ يـــاكى جامـــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىنىــــڭ ئىــــسپاتىنى كۆرسىتىــــشى شــــەرت. زۆرۈر تېپىلغانــــدا، خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىـــسىگە يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا كېلىـــپ گـــۇۋاھلىقتىن ئۆتـــۈش توغرۇلـــۇق گۇۋاھچىلارغا ئۇقتۇرۇش قىلىنسىمۇ بولىدۇ.

گۇۋاھچىلاردىن ئايرىم – ئايرىم گەپ سورىلىشى لازىم.

– 98 مـــاددا گۇۋاھچىـــدىن گەپ سوراشـــتا، راســـت دەلىـــل – ئىـــسپات بېـــرىش، راســـت گۇۋاھلىـــق بېـــرىش كېرەكلىكىنـــى، قەســـتەن يالغـــان گۇۋاھلىـــق بەرســـە يـــاكى جىنـــايەت پـــاكىتىنى يوشۇرســـا، قـــانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇش كېرەك.

يېـــشى 18 گە توشـــمىغان گۇۋاھچىـــدىن گەپ سوراشـــتا، ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىگە تۆپىـــدە تـــۇرۇش ئۇقتۇرۇلسا بولىدۇ.
– 99 مــــاددا مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 95 ماددىــــسىدىكى بەلگىلىــــمە گــــۇۋاھچىلاردىن گەپ سوراشــــقىمۇ تەتبىقلىنىدۇ.

– 100 مــــاددا زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچىلاردىن گەپ سوراشــــقا مۇشــــۇ پــــاراگرافتىكى بەلگىلىمىــــلەر تەتبىقلىنىدۇ.

– 4 پاراگراف ئېنىقلاش، تەكشۈرۈش – 101 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار جىنـــايەتكە مۇناســـىۋەتلىك مەيـــدان، نەرســـە، بەدەن، جەســـەتنى

ئېنىقلىـــشى يـــاكى تەكـــشۈرۈشى لازىـــم. زۆرۈر تېپىلغانـــدا، مەخـــسۇس بىلىـــم ئەھلىلىرىنـــى ئەۋەتىـــپ يـــاكى تەكلىپ قىلىپ، تەھقىقلىگۈچى خادىملارنىڭ رىياسەتچىلىكىدە ئېنىقلاشقا، تەكشۈرۈشكە بولىدۇ.

– 102 مـــاددا ھەرقانـــداق ئـــورۇن ۋە شەخـــسنىڭ جىنـــايەت ســـادىر بولغـــان مەيـــداننى قوغـــداش ھەمـــدە ئـــادەم ئەۋەتىـــپ ئېـــنىقلاش توغرۇلـــۇق جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا دەرھـــال خەۋەر قىلىـــش مەجبۇرىيىتى بار.

– 103 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار ئېـــنىقلاش، تەكـــشۈرۈش ۋەزىپىـــسىنى ئىجـــرا قىلغانـــدا، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ يـــاكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ ئىـــسپاتىنى ئېلىـــپ بېرىـــشى شەرت.

– 104 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئۆلـــۈش ســـەۋەبى ئېنىـــق بولمىغانلارنىـــڭ جەســـىتىنى يېرىـــپ كۆرۈشـــنى قـــارار قىلىـــشقا ھوقۇقلـــۇق ھەمـــدە ئۆلگۈچىنىـــڭ ئـــائىلە تەۋەلىـــرىگە تۆپىـــدە تۇرۇشـــنى ئۇقتۇرۇش لازىم.

– 105 مـــــاددا زىيانكەشـــــلىككە ئۇچرىغۇچىنىـــــڭ، جىنـــــايەت گۇمانـــــدارىنىڭ بەزى بەلگىلىرىنـــــى، زەخىملىـــنىش ئەھـــۋالىنى يـــاكى فىزىئولوگىيىلىـــك ھـــالىتىنى بېكىـــتىش ئۈچـــۈن ئۇلارنىـــڭ بەدىنىنـــى

تەكشۈرۈشكە بولىدۇ.

جىنـــايەت گۇمانـــدارى تەكـــشۈرۈشنى رەت قىلغانـــدا، تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار زۆرۈر تاپـــسا، مەجبـــۇرىي تەكشۈرسە بولىدۇ.

ئاياللارنىڭ بەدىنىنى ئايال خادىملار ياكى دوختۇرلار تەكشۈرۈشى لازىم.

– 106 مــــاددا ئــــېىقلاش، تەكــــشۈرۈش ئەھۋالىــــدىن خــــاتىرە يېزىلىــــشى، ئۇنىڭغــــا ئېــــنىقلاش ۋە تەكشۈرۈشكە قاتناشقۇچىلار ھەمدە گۇۋاھچىلار ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى لازىم.

– 107 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى دېلــــونى تەكــــشۈرگەندە، جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىنىـــڭ ئېنىقلىغـــانلىرى، تەكـــشۈرگەنلىرىنى قايتـــا ئېـــنىقلاش ۋە قايتـــا تەكـــشۈرۈشكە تېگىـــشلىك دەپ قارىـــسا، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىـــدىن قايتـــا ئېـــنىقلاش ۋە قايتـــا تەكـــشۈرۈشنى تەلەپ قىلـــسا ھەمدە ئۇنىڭغا تەپتىش خادىملىرىنى قاتناشتۇرسا بولىدۇ.

– 108 مــــاددا دېلــــو ئەھــــۋالىنى ئېــــنىقلاش ئۈچــــۈن، زۆرۈر تېپىلغانــــدا، جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئىدارىسى باشلىقىنىڭ تەستىقى بىلەن تەھقىقلەش يۈزىسىدىن ئەمەلىي سىناق ئۆتكۈزۈلسە بولىدۇ.

تەھقىقـــلەش يۈزىـــسىدىن ئەمەلىـــي ســـىناق ئۆتكۈزۈشـــتە، خەۋپ تۇغدۇرىـــدىغان، كىـــشىلىك غۇرۇرىغـــا ھاقــــارەت كەلتۈرىــــدىغان يــــاكى ئەدەپ – قائىــــدىگە ســــىغمايدىغان ھەرقانــــداق قىلمىــــش مەنئــــى قىلىنىدۇ.

– 5 پاراگراف ئاختۇرۇش – 109 مـــاددا جىنـــايەتكە دائىـــر دەلىـــل - ئىـــسپاتلارنى تـــوپلاش، جىنـــايەت ئۆتكۈزگـــۈچىلەرنى قولغـــا

چۈشـــۈرۈش ئۈچـــۈن، تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ، شـــۇنىڭدەك جىنـــايەتچىلەرنى يـــاكى جىنـــايەتكە دائىـــر دەلىـــل – ئىـــسپاتلارنى يوشـــۇرۇش ئېھتىمـــالى بولغـــان كىـــشىلەرنىڭ بەدىنىنـــى، نەرسە - كېرەكلىرىنى، تۇرار جايىنى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك جايلارنى ئاختۇرسا بولىدۇ.

– 110 مــــاددا ھەرقانــــداق ئــــورۇن ۋە شەخــــسنىڭ خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسىنىڭ ۋە جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىنىــــڭ تەلىــــپىگە ئاساســــەن، جىنــــايەت گۇمانــــدارىنىڭ جىنايەتلىــــك يــــاكى جىنايەتــــسىز ئىكەنلىكىنــــى ئىــــسپاتلايدىغان مــــاددىي ئىــــسپات، يازمــــا ئىــــسپات ۋە ئــــۈن – ســــىن ماتېرىياللىرىنى تاپشۇرۇپ بېرىش مەجبۇرىيىتى بار.

– 111 ماددا ئاختۇرۇشقا ئاختۇرۇلغۇچىغا ئاختۇرۇش گۇۋاھنامىسى كۆرسىتىلىشى شەرت.

قولغـــا ئـــېلىش ۋە توختىتىـــپ قويۇشـــنى ئىجـــرا,, قىلىـــشتا جىـــددىي ئەھـــۋال كۆرۈلـــسە، ئـــاختۇرۇش گۇۋاھنامىسى بولمىسىمۇ ئاختۇرۇشقا بولىدۇ.
-112 مـــاددا ئاختۇرغـــان چاغـــدا، ئــاختۇرۇلغۇچى يـــاكى ئۇنىــڭ ئـــائىلە تەۋەلىـــرى، قوشـــنىلىرى ۋە يـــاكى باشقا گۇۋاھچىلار تۆپىدە تۇرۇشى لازىم.
ئاياللارنىڭ بەدىنىنى ئايال خادىملار ئاختۇرۇشى لازىم.

– 113 مــــاددا ئــــاختۇرۇش ئەھۋالىــــدىن خــــاتىرە يېزىلىــــشى، ئۇنىڭغــــا تەھقىقلىگــــۈچى خــــادىملار ۋە ئــاختۇرۇلغۇچى يــاكى ئۇنىــڭ ئــائىلە تەۋەلىــرى، قوشــنىلىرى ۋە يــاكى باشــقا گــۇۋاھچىلار ئىمــزا قويۇشــى يــاكى تامغــا بېسىــشى لازىــم. ئــاختۇرۇلغۇچى يــاكى ئۇنىــڭ ئــائىلە تەۋەلىــرى قېچىــپ كەتــكەن يــاكى ئىمزا قويۇشنى، تامغا بېسىشنى رەت قىلغان بولسا، خاتىرىدە ئەسكەرتىلىشى لازىم.

– 6 پاراگراف ماددىي ئىسپات ۋە يازما ئىسپاتنى تۇتۇپ قېلىش – 114 مـــاددا ئېـــنىقلاش ۋە ئـــاختۇرۇش جەريانىـــدا تېپىلغـــان، جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ جىنايەتلىـــك

يـــاكى جىنايەتـــسىز ئىكەنلىكىنـــى ئىـــسپاتلاپ بېرەلەيـــدىغان نەرســـىلەر ۋە ھـــۆججەتلەر تۇتـــۇپ قېلىنىـــشى لازىم؛ دېلوغا مۇناسىۋەتسىز نەرسىلەر ۋە ھۆججەتلەرنى تۇتۇپ قېلىشقا بولمايدۇ.

تۇتـــۇپ قلېىنغـــان نەرســـە ۋە ھـــۆججەتلەرنى ئوبـــدان ســـاقلاش يـــاكى پېچەتلىـــۋېتىش لازىـــم. ئىشلىتىـــشكە ياكى بۇزۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

– 115 مــــاددا تۇتــــۇپ قېلىنغــــان نەرســــە ۋە ھــــۆججەتلەرنى تۆپىــــدە تۇرغــــان گــــۇۋاھچىلار تۇتــــۇپ قېلىنىـــدىغان نەرســـىنى ئىلكىـــدە تۇتـــۇپ تۇرغـــۇچىلار بىـــلەن بىـــرلىكتە ئىـــدىتلاپ، شـــۇ جاينىـــڭ ئۆزىـــدە ئوخـــشاش ئىككـــى نۇســـخا تىزىملىـــك يېزىـــپ چىقىـــشى كېـــرەك، ئۇنىڭغـــا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار، گــۇۋاھچىلار ۋە نەرســىنى ئىلكىــدە تۇتــۇپ تۇرغــۇچىلار ئىمــزا قويغــان يــاكى تامغــا باســقاندىن كېــيىن، بىــر

نۇسخـــسىنى شـــۇ نەرســـىنى ئىلكىـــدە تۇتـــۇپ تۇرغۇچىغـــا بېـــرىش، يەنە بىـــر نۇسخىـــسىنى دېلوغـــا ســـېلىش لازىم.

– 116 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى خـــادىملار جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ پوچتـــا يوللانمىـــسى، تېلېگراممىـــسىنى تۇتـــۇپ قېلىـــشقا تېگىـــشلىك دەپ قارىـــسا، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى يـــاكى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىــــسىگە تەســــتىقلىتىپ، پوچتــــا – تېلېگــــراف ئورنىغــــا مۇناســــىۋەتلىك پوچتــــا يوللانمىــــسىنى، تېلېگراممىنى تۇتۇپ قېلىپ ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى ئۇقتۇرۇش قىلسا بولىدۇ.

داۋاملىـــق تۇتـــۇپ قېلىـــشقا تېگىـــشلىك بولمىغانـــدا، پوچتـــا – تېلېگـــراف ئورگىنىغـــا دەرھـــال ئۇقتـــۇرۇش قىلىش لازىم.

– 117 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى، جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئــــورگىنى جىنــــايەتنى تەھقىقـــلەش ئېھتىياجىغـــا ئاساســـەن، جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ ئامـــانەت پـــۇلى، پېرېـــۋوت پـــۇلىنى بەلگىلىمە بويىچە سۈرۈشتۈرسە، توڭلىتىۋەتسە بولىدۇ.

جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ توڭلىتىـــۋېتىلگەن ئامـــانەت پـــۇلى، پېرېـــۋوت پـــۇلىنى تەكـــرار توڭلىتىۋېتىـــشكە بولمايدۇ.

– 118 مــــاددا تۇتــــۇپ قېلىنغــــان نەرســــە، ھــــۆججەت، پوچتــــا يوللانمىــــسى، تېلېگراممــــا يــــاكى توڭلىتىـــۋېتىلگەن ئامـــانەت پـــۇل، پېرېـــۋوت پـــۇلى تەكـــشۈرۈش نەتىجىـــسىدە دېلـــو بىـــلەن ھەقىـــقەتەن مۇناسىۋەتــسىز بولــۇپ چىقــسا، تۇتــۇپ قــېلىش ۋە توڭلىتىــشنى ئــۈچ كــۈن ئىچىــدە بىكــار قىلىــپ، ئەســلى ئىگىسىگە ياكى ئەسلى پوچتا – تېلېگراف ئورگىنىغا قايتۇرۇپ بېرىش كېرەك.

– 7 پاراگراف باھالاش – 119 مـــاددا دېلـــو ئەھـــۋالىنى ئېـــنىقلاش ئۈچـــۈن، دېلوغـــا دائىـــر بەزى مەخـــسۇس مەســـىلىلەرنى ھەل

قىلىشقا توغرا كەلسە، مەخسۇس بىلىم ئەھلىلىرىگە باھالاپ بېرىشكە ئەۋەتىش، تەكلىپ قىلش لازىم.

– 120 مـــاددا باھـــالىغۇچى باھـــالاپ بولغانـــدىن كېـــيىن، باھـــالاش خۇلاسىـــسىى يېزىـــپ چىقىـــشى ھەم ئىمزا قويۇشى لازىم.

تېببىــي باھالاشــتا تــالاش – تــارتىش بولــۇپ قېلىــپ، قايتــا باھالاشــقا تــوغرا كەلــگەن جىــسمانىي جەھەتــتە زەخىملەنگەنلەرنـــى يـــاكى تېببىـــي باھالىنىـــدىغان روھىـــي كېـــسەللەرنى ئـــۆلكە دەرىجىلىـــك خەلـــق ھۆكـــۈمىتى بېكىـــتكەن دوختۇرخانـــا باھالايـــدۇ. باھـــالىغۇچى باھـــالاپ بولغانـــدىن كېـــيىن باھـــالاش خۇلاسىسى يېزىپ چىقىشى ۋە ئىمزا قويۇشى، دوختۇرخانا تامغا بېسىشى كېرەك.

باھالىغۇچىلاردىن قەستەن يالغان باھالىغانلىرى قانۇن جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

– 121 مـــاددا تەھقىقلىگـــۈچى ئورگـــان دەلىـــل – ئىـــسپات قىلىنىـــدىغان باھـــالاش خۇلاسىـــسىنى جىنـــايەت گۇمانـــدارى، زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغۇچىغـــا ئۇقتۇرۇشـــى لازىـــم. جىنـــايەت گۇمانـــدارى، زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغۇچى ئىلتىماس قىلسا، تولۇقلاپ باھالاشقا ياكى قايتا باھالاشقا بولىدۇ.

– 122 مـــاددا جىنـــايەت گۇمانـــدارىنىڭ روھىـــي كېـــسىلىنى باھالاشـــقا كەتـــكەن ۋاقىـــت دېلـــو بېجىـــرىش سۈرۈكىگە كىرگۈزۈپ ھېسابلانمايدۇ – 8 پاراگراف تۇتۇش بۇيرۇقى چىقىرىش

– 123 مـــاددا قولغـــا ئېلىنىـــدىغان جىنـــايەت گۇمانـــدارى قېچىـــپ كەتـــسە، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى تۇتـــۇش بـــۇيرۇقى چىقارســـا بولىـــدۇ، ئۈنۈملـــۈك تەدبىـــر قوللىنىـــپ قـــاچقۇن تۇتـــۇپ كېلىنىـــشى كېرەك.

ھەر دەرىجىلىــــك جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگــــانلىرى ئــــۆز باشــــقۇرۇش تەۋەلىكىــــدىكى جــــايلاردا تۇتــۇش بــۇيرۇقىنى بىۋاســىتە چىقارســا بولىــدۇ؛ ئــۆز باشــقۇرۇش تەۋەلىكىــدە بولمىغــان جــايلاردا بەلگىــلەش ھوقۇقىغا ئىگە يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگاننىڭ بۇيرۇق چىقىرىشىنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
– 9 پاراگراف تەھقىقلەشنى ئاياغلاشتۇرۇش – 124 مـــاددا جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرى قولغـــا ئېلىنغانـــدىن كېـــيىن، تەھقىقـــلەش يۈزىـــسىدىن قامـــاپ

تـــۇرۇش ســـۈرۈكىنى ئىككـــى ئايـــدىن ئاشۇرۇۋېتىـــشكە بولمايـــدۇ. ئەھـــۋالى مـــۇرەككەپ بولغـــان، ســـۈرۈك ئىچىـــدە ئاياغلاشـــتۇرغىلى بولمايـــدىغان دېلـــولارنى تەھقىقـــلەش ســـۈرۈكىنى بىـــر دەرىـــجە يـــۇقىرى خەلـــق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ تەستىقىنى ئېلىپ برى ئاي ئۇزارتىشقا بولىدۇ.

– 125 مــــاددا پەۋقــــۇلئاددە ســــەۋەب تۈپەيلىــــدىن، خېلــــى ئــــۇزاققىچە ســــوت قىلىــــشقا تاپــــشۇرغىلى بولمايــدىغان ئىنتــايىن چــوڭ ۋە مــۇرەككەپ دېلــولارنى قــاراپ چىقىــش ســۈرۈكىنى ئــالىي خەلــق تەپــتىش مەھكىمىسى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلىتىپ ئۇزارتىدۇ.

– 126 مــــاددا تۆۋەنــــدىكى دېلــــولاردىن مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 124 ماددىــــسىدا بەلگىلەنــــگەن ســــۈرۈك ئىچىـــدە ئاياغلاشـــتۇرغىلى بولمىغانلىرىنىـــڭ تەھقىقـــلەش ســـۈرۈكىنى ئۆلكىلىـــك، ئـــاپتونوم رايونلـــۇق ۋە بىۋاســىتە قاراشــلىق شــەھەرلىك خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىنىڭ تەســتىقى يــاكى قــارارى بىــلەن ئىككــى ئاي ئۇزارتىشقا بولىدۇ:

(1) قاتناش ئىنتايىن قۇلايسىز چەت – ياقا جايلاردا يۈز بەرگەن چوڭ ۋە مۇرەككەپ دېلولار؛ (2) چوڭ جىنايەتچىلەر گۇرۇھى دېلولىرى؛ (3) ئېقىپ يۈرۈپ تۇغدۇرغان چوڭ ۋە مۇرەككەپ دېلولار؛

(4) چېتىلىش دائىرىسى كەڭ، دەلىل – ئىسپات ئېلىش قىيىن بولغان چوڭ ۋە مۇرەككەپ دېلولار.

– 127 مـــاددا جىنـــايەت گۇماندارلىرىـــدىن ئـــون يىللىـــق قامـــاق جازاســـىدىن يـــۇقىرى جـــازا ھۆكـــۈم قىلىـــنىش ئېھتىمـــالى بولغـــان، مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 126 ماددىـــسىدىكى بەلگىلىـــمە بـــويىچە ئۇزارتىلغـــان ســــۈرۈك ئىچىــــدىمۇ تەھقىقلەشــــنى ئاياغلاشتۇرۇشــــقا بولمىغــــانلىرىنى ئۆلكىلىــــك، ئــــاپتونوم رايونلــــۇق، بىۋاســـىتە قاراشـــلىق شـــەھەرلىك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ تەســـتىقى يـــاكى قـــارارى بىـــلەن يەنە ئىككى ئاي ئۇزارتىشقا بولىدۇ.

– 128 مــــاددا تەھقىقــــلەش جەريانىــــدا باشــــقا مــــۇھىم جىنــــايىتى بــــارلىقى ســــېزىلگەن جىنــــايەت گۇماندارلىرىــــدىن تەھقىقلىنىـــــدىغانلىرىنىڭ قامـــــاپ تۇرۇلـــــۇش ســـــۈرۈكى مۇشـــــۇ قانۇننىـــــڭ – 124 ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە شۇ جىنايىتى سېزىلگەن كۈندىن باشلاپ قايتا ھېسابلىنىدۇ.

ھەقىقىـــي ئىـــسىم - فامىلىـــسى، تـــۇرار جـــايىنى دەپ بەرمىگەنلىكـــتىن، كىملىكـــى ئېنىـــق بولمىغـــان جىنـــايەت گۇمانـــدارلىرىنىڭ تەھقىقـــلەش يۈزىـــسىدىن قامـــاپ تـــۇرۇش ســـۈرۈكى، ئۇلارنىـــڭ كىملىكـــى ئېنىقلانغـــان كۈنـــدىن باشـــلاپ ھېـــسابلىنىدۇ، لـــېكىن ئۇلارنىـــڭ جىنـــايىتى قىلمىـــشىنى تەھقىقـــلەپ، دەلىـــل
– ئىـــسپات ئېلىـــشنى توختىتىـــشقا بولمايـــدۇ. جىنـــايەت پـــاكىتى ئېنىـــق، دەلىـــل – ئىـــسپاتى راســـت ۋە تولــۇق بولغــانلىرى ئــۆزى مەلــۇم قىلغــان ئىــسىم – فامىلىــسى بــويىچە خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىنىڭ تەكشۈرۈپ ئەيىبلىشىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىلسىمۇ بولىدۇ.

– 129 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى تەھقىقـــلەپ ئاياغلاشـــتۇرغان دېلـــولاردا جىنـــايەت پــاكىتى ئېنىــق، دەلىــل – ئىــسپاتى راســت ۋە تولــۇق بلۇشــى ھەمــدە ئەيىــبلەش پىكىرنامىــسى يېزىــپ، دېلــــو ماتېرىيــــاللىرى ۋە دەلىــــل – ئىــــسپاتلار بىــــلەن بىلــــلە تەڭ دەرىجىلىــــك خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىسىنىڭ تەكشۈرۈپ قارار قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىلىشى لازىم.

– 130 مـــاددا تەھقىقـــلەش جەريانىـــدا، جىنـــايى جاۋابكـــارلىقنى سۈرۈشتۈرۈشـــكە تېگىـــشلىك ئەمەســـلىكى مەلــۇم بولغــان جىنــايەت گۇمانــدارىنىڭ دېلوســىنى بىكــار قىلىــش كېــرەك؛ جىنــايەت گۇمانــدارى قولغــا ئېلىنغــان بولــسا، قويــۇپ بېــرىش گۇۋاھنامىــسى بېرىــپ، دەرھــال قويــۇپ بېــرىش ھەمــدە قولغــا ئېلىــشنى تەستىقلىغان خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە ئۇقتۇرۇش كېرەك.

– 10 پاراگراف خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ بىۋاسىتە قوبۇل قىلغان دېلولارنى تەھقىقلىشى – 131 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ بىۋاســـىتە قوبـــۇل قىلغـــان دېلـــولارنى تەھقىقلىـــشىگە مۇشـــۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

– 132 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى بىۋاســـىتە قوبـــۇل قىلغـــان دېلـــولاردا مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 60 ماددىــــسىدا، – 61 ماددىــــسىنىڭ 4 -، – 5 تارماقچىــــسىدا بەلگىلەنــــگەن ئەھــــۋال بولــــۇپ، جىنــــايەت گۇمانـــدارىنى قولغـــا ئېلىـــشقا، توختىتىـــپ قويۇشـــقا تـــوغرا كەلـــسە، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى قـــارار قىلىدۇ، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئىجرا قىلىدۇ.

– 133 مــاددا خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى بىۋاســىتە قوبــۇل قىلغــان دېلــودىكى توختىتىــپ قويۇلغــۇچىنى توختىتىـــپ قويۇلغانـــدىن كېيىنكـــى 24 ســـائەت ئىچىـــدە ســـوراق قىلىـــشى كېـــرەك. توختىتىـــپ قويۇشـــقا تېگىـــشلىك ئەمەســـلىكى مەلـــۇم بولغـــانلارنى قويـــۇپ بېـــرىش گۇۋاھنامىـــسى بېرىـــپ، دەرھـــال قويـــۇپ بېرىــشى شــەرت، قولغــا ئېلىــشقا تېگىــشلىك بولــسىمۇ، دەلىــل – ئىــسپاتلىرى تولــۇق بولمىغــانلىرىنى بىــر

تەرەپ قىلىنغۇچە كېپىلگە بەرسە ياكى تۇرار جايىنى نازارەت ئاستىغا ئالسا بولىدۇ.

– 134 مــاددا خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى بىۋاســىتە قوبــۇل قىلغــان دېلــودىكى توختىتىــپ قويۇلغــۇچىنى قولغــا ئېلىــشقا تېگىــشلىك دەپ ھېسابلىــسا، ئــون كــۈن ئىچىــدە قــارار چىقىرىــشى كېــرەك. پەۋقــۇلئاددە ئەھۋالــدا قولغــا ئېلىــشنى قــارار قىلىــش ۋاقتــى بىــر كۈنــدىن تــۆت كــۈنگىچە ئۇزارتىلــسا بولىــدۇ. قولغــا ئېلىــشقا تېگىــشلىك بولمىغــانلىرى دەرھــال قويــۇپ بېرىلىــشى كېــرەك؛ داۋاملىــق تەھقىقلەشــكە تېگىــشلىك بولغــانلار ھەمــدە بىــر تەرە قىلىنغــۇچە كېــپىلگە بېــرىش، تــۇرار جــايىنى نــازارەت ئاســتىغا ئــېلىش شــەرتىگە توشـــىدىغانلار قـــانۇن بـــويىچە بىـــر تەرەپ قىلىنغـــۇچە كېـــپىلگە بېرىلىـــشى يـــاكى تـــۇرار جـــايي نـــازارەت ئاستىغا ئېلىنىشى كېرەك.

– 135 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەھقىقـــلەپ ئاياغلاشـــتۇرغان دېلـــو ئۈســـتىدە ئەيىـــبلەش – ئەيىبلىمەسلىك ياكى دېلونى بىكار قىلىش قارارى چىقىرىدۇ.

– 3 باب ئەيىبلەش

– 136 مــــاددا ئەيىبلەشــــكە تېگىــــشلىك دېلولارنىــــڭ ھەممىــــسىدە خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى تەكشۈرۈپ قارار چىقىرىدۇ.

– 137 ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى دېلو تەكشۈرگەندە مۇنۇلارنى ئېنىقلاپ چىقىشى شەرت:

(1) جىنــــايەت پــــاكىتلىرى ۋە قىلمىــــشىنىڭ ئېنىــــق بولغــــان – بولمىغــــانلىقى، دەلىــــل – ئىــــسپاتلارنىڭ راســــت ۋە تولــــۇق بولغــــان – بولمىغــــانلىقى، جىنــــايەت خــــاراكتېرى ۋە جىــــانيەت نامىنىــــڭ تــــوغرا بېكىتىلگەن – بېكىتىلمىگەنلىى؛ (2)چۈشــــۈپ قالغــــان جىنــــايەت ۋە جىنــــايى جاۋابكــــارلىقى سۈرۈشــــتۈرۈلىدىغان كىــــشىلەرنىڭ بــــار – يوقلۇقى؛

(3) جىنايى جاۋابكارلىقى سۈرۈشتۈرۈلمەيدىغانلار قاتارىغا كىرىدىغان - كىرمەيدىغانلىقى؛ (4) قوشۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسىنىڭ بار – يوقلۇقى؛ (5) تەھقىقلەش پائالىيىتىنىڭ قانۇنلۇق بولغان – بولمىغانلىقى.

– 138 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئەيىبلەشـــكە ئۆتكـــۈزۈپ بەرگەن دېلـــولار ئۈســـتىدە بىـــر ئـــاي ئىچىـــدە قـــارار چىقىرىـــپ بولۇشـــى كېـــرەك، چـــوڭ ۋە مـــۇرەككەپ دېلولارنىڭكىنى يېرىم ئاي ئۇزارتىشقا بولىدۇ.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرۈپ ئەيىـــبلىگەن دېلونىـــڭ باشـــقۇرۇش تەۋەلىكـــى ئـــۆزگەرگەن بولــــسا، تەۋەلىكــــى ئۆزگەرگەنــــدىن كېيىنكــــى تەكــــشۈرۈپ ئەيىــــبلەش ســــۈرۈكى خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىسى دېلونى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.
– 139 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى دېلـــونى تەكـــشۈرگەندە جىنـــايەت گۇماندارىـــدىن ســـوئال سورىــــشى، زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى، جىنــــايەت گۇمانــــدارى ۋە زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى ھاۋالە قىلغان كىشىنىڭ پىكرىنى ئاڭلىشى لازىم.

– 140 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى دېلـــو تەكـــشۈرگەندە، جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىـــدىن سوتتا كېرەكلىك دەلىل – ئىسپات ماتېرىياللىرىنى بېرىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.
خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرگەن دېلـــولاردىن تولـــۇقلاپ تەھقىقلەشـــكە تـــوغرا كەلگەنلىرىنـــى جامــــائەت خەۋپــــسىزلىكى ئورگىنىنىــــڭ تولــــۇقلاپ تەھقىقلىــــشىگە قايتۇرســــىمۇ، ئــــۆزى تەھقىقلىــــسىمۇ بولىدۇ.

تولـــۇقلاپ تەھقىقلىنىـــدىغان دېلـــونى تولـــۇقلاپ تەھقىقـــلەش بىـــر ئـــاي ئىچىـــدە تۈگىتىلىـــشى كېـــرەك، تولــۇقلاپ تەھقىقــلەش ئىككــى قېــتىم بىلەنــلا چەكلىنىـــدۇ. دېلــو تولــۇقلاپ تەھقىقلىنىــپ خەلــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ئۆتكـــۈزۈپ بېرىلگەنـــدىن كېـــيىن، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەكـــشۈرۈپ ئەيىـــبلەش سۈرۈكىنى قايتا ھېسابلايدۇ.

تولـــۇقلاپ تەھقىقلەنـــگەن دېلـــولاردىن خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى يەنىـــلا دەلىـــل – ئىـــسپاتى تولـــۇق ئەمەس، ئەيىـــبلەش شـــەرتىگە توشـــمايدۇ دەپ ھېـــسابلىغىنى ئۈســـتىدە ئەيىبلىمەســـلىك قـــارارى چىقارســـا بولىدۇ.

– 141 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى جىنـــايەت گۇماندارلىرىـــدىن جىنـــايەت پـــاكىتلىرى ئېنىـــق، دەلىـــل – ئىـــسپاتلىرى راســـت ۋە تولـــۇق، قـــانۇن بـــويىچە جىنـــايى جاۋابكـــارلىقنى سۈرۈشـــتە قىلىـــشقا تېگىـــشلىك، دەپ ھېـــسابلىغىنى ئۈســـتىدە ئەيىـــبلەش قـــارارى چىقىرىـــپ، ســـوت ئىـــشلىرىنى باشـــقۇرۇش تەۋەلىكى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئەيىبلىشى لازىم.

– 142 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى جىــــانيەت گۇماندارلىرىــــدىن مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 15 ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋالنىڭ بىرى بارلىرى ئۈستىدە ئەيىبلىمەسلىك قارارى چىقىرىشى لازىم.

خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى جىنــايى قىلمىــشى يېنىــك بولــۇپ، جىنــايى ئىــشلار قانۇنىــدىكى بەلگىلىــمە بـــويىچە جىنـــايى جـــازا ھۆكـــۈم قىلىـــش زۆرۈر بولمىغـــانلار يـــاكى جىنـــايى جـــازا كەچـــۈرۈم قىلىنىـــدىغانلار ئۈســــتىدە ئەيىبلىمەســــلىك قــــارارى چىقارغــــان دېلــــودا تەھقىقــــلەش جەريانىــــدا تۇتــــۇپ قېلىنغــــان، توڭلىتىلغـــــان پـــــۇل - مـــــاللارنى تۇتـــــۇپ قـــــېلىش، توڭلىتىـــــشنىمۇ بىكـــــار قىلىـــــشى لازىـــــم. ئەيىبلىمەيـــدىغانلاردىن مەمـــۇرىي جـــازا بېـــرىش، مەمـــۇرىي چـــارە كـــۆرۈش يـــاكى قانۇنغـــا خىـــلاپ تاپـــاۋىتىنى مۇســـاىرە قىلىـــش زۆرۈر بولغـــانلىرىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تەپتىـــشلىك پىكرىنـــى ئوتتۇرىغـــا قويـــۇپ، ئالاقىـــدار مەســـئۇل ئورگاننىـــڭ بىـــر تەرەپ قىلىـــشىغا ئۆتكـــۈزۈپ بېرىـــشى لازىـــم. ئالاقىـــدار مەســـئۇل ئورگـــان بىـــر تەرەپ قىلىـــش نەتىجىـــسىنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ۋاقتىـــدا ئۇقتۇرۇشى لازىم.

– 143 مـــاددا ئەيىبلىمەســـلىك قـــارارىنى ئوچـــۇق ئـــېلان قىلىـــش ھەمـــدە ئەيىبلىمەســـلىك قارارنامىـــسىنى ئەيىبلەنمىگـــۈچىگە ۋە ئـــۇ تۇرۇشـــلۇق ئورۇنغـــا يەتكـــۈزۈپ بېـــرىش لازىـــم. ئەيىبلەنمىگـــۈچى قاماقتـــا بولسا، دەرھال قويۇپ بېرىش لازىم.

– 144 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئەيىبلەشـــكە ئۆتكـــۈزۈپ بەرگەن دېلــــو ئۈســــتىدە ئەيىبلىمەســــلىك قــــارارى چىقاســــا، ئەيىبلىمەســــلىك قاارنامىــــسىنى جامــــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنىغـــا يەتكـــۈزۈپ بېرىـــشى لازىـــم. جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئەيىبلىمەســـلىك قارارىـــدا خاتـــالىق بـــار دەپ ھېسابلىـــسا، قايتـــا قـــاراپ چىقىـــشنى تەلەپ قىلـــسا بولىـــدۇ، پىكـــرى قوبـــۇل قىلىنمىسا، بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە قايتا تەكشۈرۈشكە سۇنسا بولىدۇ.

– 145 مــــاددا خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى بــــار دېلــــو ئۈســــتىدە ئەيىبلىمەســــــلىك قارارنامىــــــسى چىقارغانــــــدا، ئەيىبلىمەســــــلىك قارارنامىــــــسىنى زىيانكەشــــــلىككە ئۇچرىغۇچىغـــا يەتكـــۈزۈپ بېرىـــشى لازىـــم. زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى قايىـــل بولمىـــسا، قارارنـــامىنى تاپــشۇرۇۋالغاندىن كېــيىن يەتــتە كــۈن ئىچىــدە بىــر دەرىــجە يــۇقىرى خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىگە ئەرز ســـۇنۇپ، ئەيىبلەشـــنى تەلەپ قىلـــسا بولىـــدۇ. خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى قايتـــا تەكـــشۈرۈش قـــارارىنى زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغۇچىغـــا ئۇقتـــۇرۇپ قويۇشـــى كېـــرەك. خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئەيىبلىمەســـلىك قـــارارىنى كـــۈچكە ئىـــگە قىلـــسا، زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىمـــاي، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە دەۋا قىلـــسا بولىـــدۇ. زىياكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ئەرز ســـۇنماي، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە بىۋاســـىتە دەۋا قىلـــسىمۇ بولىـــدۇ. خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى دېلـــونى قوبـــۇل قىلغانـــدىن كېـــيىن، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى مۇناســىۋەتلىك دېلــو ماتېرىيــاللىرىنى خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە بىۋاســىتە دەۋا قىلــسىمۇ بولىــدۇ. خەلــق ســـوت مەھكىمىـــسى دېلـــونى قوبـــۇل قىلغانـــدىن كېـــيىن، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى مۇناســـىۋەتلىك دېلو ماتېرىياللىرىنى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.

– 146 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 142 ماددىـــسىنىڭ – 2 تارمىقىـــدىكى بەلگىلىـــمە بـــويىچە چىقارغـــان ئەيىبلىمەســـلىك قارارىغـــا ئەيىبلەنمىگـــۈچى قايىـــل بولمىـــسا، قارارنـــامىنى تاپـــشۇرۇۋالغاندىن كېـــيىن يەتـــتە كـــۈن ئىچىـــدە خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە ئەرز سۇنـــسا بولىـــدۇ. خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى قايتــــا تەكــــشۈرۈش ھەققىــــدە قــــارار چىقىرىــــپ، ئەيىبلەنمىگــــۈچىگە ئۇقتۇرۇشى، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغىمۇ ئەۋەتىپ بېرىشى كېرەك.

ئۈچىنچى قىسىم سوت قىلىش

– 1 باب سوت تەشكىلاتى

– 147 مـــاددا ئاساســـىي قـــاتلام خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ۋە ئوتتـــۇرا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســوت دېلوســىنى ئــۈچ ســوتچىدىن يــاكى ســوتچى ۋە خەلــق زاســېداتىلى بولــۇپ ئــۈچ كىــشىدىن كېڭەشــمە ســوت ئۇيۇشــتۇرۇپ ســوت قىلىــشى لازىــم، لــېكىن ئاساســىي قــاتلام خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئــاددىي تەرتىپنى قوللىنىدىغان دېلونى بىرلا سوتچى ئۆز ئالدىغا سوت قىلسا بولىدۇ.

يــۇقىرى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ۋە ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسى – 1 ســوت دېلوســىنى ئــۈچتىن يەتـــتىگىچە ســــوتچى يــــاكى ئــــۈچتىن يەتـــتىگىچە ســــوتچى ۋە خەل زاســــېداتىلىدىن كېڭەشــــمە ســــوت ئۇيۇشتۇرۇپ سوت قىلىشى لازىم.

خەلـــق زاســـېداتىللىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمـــسىىدە ۋەزىـــپە ئىجـــرا قىلىـــشتا ســـوتچىلار بىـــلەن بـــاراۋەر ھوقۇققا ئىگە.

خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى نـــارازىلىق ۋە ئېتىـــراز دېلـــولىرىنى ئـــۈچتىن بەشـــكىچە ســـوتچىدىن كېڭەشـــمە سوت ئۇيۇشتۇرۇپ سوت قىلىدۇ.

كېڭەشمە سوت ئەزالىرىنىڭ سانى تاق بولۇشى لازىم.

مەھكىــمە باشــلىقى يــاكى كــوللېگىيە باشــلىقى ســوتچىلاردىن بىرىنــى كېڭەشــمە ســوتقا بــاش ســوتچى قىلىــپ بەلگىلەيــدۇ. مەھكىــمە باشــلىقى يــاكى كــوللېگىيە باشــلىقى دېلــونى ســوت قىلىــشقا قاتناشــقاندا ئــۆزى بــاش سوتچى بولىدۇ.

– 148 مــاددا كېڭەشــمە ســوتتا باھالىغانــدا پىكىــر ئىختىلاپــى تۇغۇلــۇپ قالــسا، كــۆپ ســانلىقنىڭ پىكــرى بـــويىچە قـــارار چىقىـــرىش لازىـــم، ئەممـــا ئـــاز ســـانلىقنىڭ پىكـــرى خـــاتىرىگە يېزىـــپ قويۇلۇشـــى كېـــرەك. باھالاش خاتىرىسىگە كېڭەشمە سوت ئەزالىرى ئىمزا قويىدۇ.

– 149 مــاددا كېڭەشــمە ســوت ســوت ئاچقــان ھەمــدە باھالىغانــدىن كېــيىن ھۆكــۈم چىقىرىــشى كېــرەك. كېڭەشـــمە ســـوت چىگىـــش، مـــۇرەككەپ ۋە چـــوڭ دېلـــولار ئۈســـتىدە قـــارار چىقىـــرىش قىـــيىن دەپ ھېسابلىـــسا، كېڭەشــمە ســـوت مەھكىـــمە باشـــلىقىنىڭ قـــارارى بىـــلەن ســـوت ھەيئىتىنىــڭ مـــۇزاكىرە قىلىـــپ قارار قىلىشىغا سۇنىدۇ. سوت ھەيئىتىنىڭ قارارىنى كېڭەشمە سوت ئىجرا قىلىشى كېرەك.

– 2 باب – 1 سوت تەرتىپى

– 1 پاراگراف ئەيىبلەنگەن دېلولار – 150 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئەيىـــبلەنگەن دېلـــولارنى تەكـــشۈرگەندىن كېـــيىن، ئەيىبنامىـــدە

جىنـــايەت پـــاكىتلىرى ئېنىـــق ئەيىـــبلەنگەن ھەمـــدە دەلىـــل – ئىـــسپاتلار مۇندەرىجىـــسى، گـــۇۋاھچىلار ئىــــسىملىكى ۋە ئاساســــىي دەلىــــل – ئىــــسپاتلارنىڭ كــــۆپەيتىلگەن نۇسخىــــسى يــــاكى ســــۈرىتى يوللانغانلىرىنى سوت ئېچىپ سوت توغرىسىدا قارار چىقىرىشى لازىم.

– 151 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ســـوت ئېچىـــپ ســـوت قىلىـــشنى قـــارار قىلغانـــدىن كېـــيىن، تۆۋەندىكى ئىشلارنى قىلىدۇ:

(1) كېڭەشمە سوت ئەزالىرىنى بېكىتىش؛ (2) خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ ئەيىبنامىـــسىنىڭ كۆچۈرمىـــسىنى كېچىككەنـــدە ســـوت ئېچىـــشتىن
ئـــون كـــۈن ئىلگىـــرى جاۋابكارغـــا يەتكـــۈزۈش؛ ئـــاقلىغۇچى تاپمىغـــان جاۋابكارلارغـــا ئـــاقلىغۇچى تاپـــسا بولىـــدىغانلىقىنى ئۇقتـــۇرۇپ قويـــۇش يـــاكى زۆرۈر تېپىلغانـــدا، قـــانۇن يـــاردىمى مەجبـــۇرىيىتىنى ئۈســـتىگە ئالغان ئادۋوكاتنى ئاقلىغۇچىلىققا بەلگىلەپ بېرىش؛ (3) ســـوت ئـــېچىش ۋاقتـــى ۋە ئـــورنىنى ســـوت ئېچىـــشتىن ئـــۈچ كـــۈن ئىلگىـــرى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىسىگە ئۇقتۇرۇش؛

(4) دەۋالاشـــــقۇچىلارنى چـــــاقىرتىش، ئـــــاقلىغۇچى،دەۋا ۋاكالەتچىـــــسى، گـــــۇۋاھچى، باھـــــالىغۇچى ۋە تەرجىمانغـــا ئۇقتـــۇرۇش قىلىـــش، چـــاقىرىق قەغىـــزى ۋە ئۇقتۇرۇشـــنى كېچىككەنـــدە ســـوت ئېچىـــشتىن ئـــۈچ كۈن ئىلگىرى يەتكۈزۈپ بېرىش؛ (5) ئوچـــۇق ســـوت قىلىنىـــدىغان دېلـــولاردا ســـوت ئېچىـــشتىن ئـــۈچ كـــۈن ئىلگىـــرى دېلـــو مەزمـــۇنى،

جاۋابكارنىڭ ئىسىم – فامىلىسى، سوت ئېچىش ۋاقتى ۋە ئورنىنى ئالدىن ئېلان قىلىش. يۇقىرىقى پائالىيەتلەر خاتىرىلەپ قويۇلىدۇ، ئۇنىڭغا سوتچى خادىملار ۋە پۈتۈكچى ئىمزا قويىدۇ.

– 152 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســـوت دېلوســـىنى ئوچـــۇق ســـوت قىلىـــشى لازىـــم. ئەممـــا دۆلەتنىڭ مەخپىيىتىگە ياكى شەخسنىڭ نومۇسىغا تاقىلىدىغان دېلو ئوچۇق سوت قىلىنمايدۇ.

يېــشى 14 تىــن ئاشــقان، 16 گە توشــمىغان قۇرامىغــا يەتمىــگەن بالىلارنىــڭ جىنــايەت دېلــولىرى بىــردەك ئوچـــۇق ســـوت قىلىنمايـــدۇ. يېـــشى 16 دىـــن ئاشـــقان، 18 گە توشـــمىغان قۇرامىغـــا يەتمىـــگەن بالىلارنىـــڭ جىنايەت دېلوسىمۇ ئادەتتە ئوچۇق سوت قىلىنمايدۇ.

ئوچــۇق ســوت قىلىنمايــدىغان دېلونىــڭ ئوچــۇق ســوت قىلىنماســلىقىدىكى ســەۋەبلەر شــۇ ســوتنىڭ ئۆزىــدە ئېلان قىلىنىشى كېرەك.

– 153 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئەيىـــبلەنگەن دېلـــونى ســـوت قىلغانـــد،ا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىــسى ســـوتقا ئـــادەم قاتناشـــتۇرۇپ، ئەيىبلەشـــنى قوللىــشى كېـــرەك، ئەممـــا مۇشــۇ قانۇننىـــڭ – 175 ماددىـــسىدىكى بەلگىلمىـــگە بىنـــائەن ئـــاددىي تەرتىـــپ قوللىنىلغانلىرىـــدا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى سوتقا ئادەم قاتناشتۇرمىسىمۇ بولىدۇ.

– 154 مـــاددا ســـوت ئاچقانـــدا، بـــاش ســـوتچى دەۋالاشـــقۇچىلارنىڭ ھـــازىر بولغـــان – بولمىغـــانلىقىنى تەكـــشۈرۈپ كۆرىـــدۇ، دېلـــو مەزمـــۇنىنى ئـــېلان قىلىـــدۇ؛ كېڭەشـــمە ســـوت ئەزالىـــرى، پۈتـــۈكچى، ئەيىبلىگــــۈچى، ئــــاقلىغۇچى، دەۋا ۋاكالەتچىــــسى، باھــــالىغۇچى ۋە تەرجىماننىــــڭ ئىــــسىملىكىنى ئــــېلان قىلىـــدۇ؛ دەۋالاشـــقۇچىلارغا ئۇلارنىـــڭ كېڭەشـــمە ســـوت ئەزالىـــرى، پۈتـــۈكچى، ئەيىبلىگـــۈچى، باھـــالىغۇچى ۋە تەرجىماننىــــڭ چەتــــلەپ تۇرۇشــــىنى ئىلتىمــــاس قىلىــــشقا ھوقۇقلــــۇق ئىكەنلىكىنــــى ئۇقتۇرىــــدۇ؛ جاۋابكارغا ئاقلىنىشقا ھوقۇقلۇق ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرىدۇ.

– 155 مـــــاددا ئەيىبلىگـــــۈچى ســـــوتتا ئەيىبنـــــامىنى ئوقـــــۇپ ئۆتكەنـــــدىن كېـــــيىن، جاۋابكـــــار، زىيانكەشــلىككە ئۇچرىغــۇچى ئەيىبنامىــدە ئەيىــبلەنگەن جىنــايەت ئۈســتىدە پىكىــر بايــان قىلــسا بولىــدۇ، ئەيىبلىگــــۈچى جاۋابكــــاردىن ســــوئال سورىــــسا بولىــــدۇ.زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچى، قوشــــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســـىدىكى دەۋاگەر، ئـــاقلىغۇچى ۋە دەۋا ۋاكالەچىـــسى بـــاش ســـوتچىنىڭ رۇخـــسىتىنى ئېلىـــپ، جاۋابكارغا سوئال قويسا بولىدۇ.

سوتچى خادىملار جاۋابكاردىن سوئال سورىسا بولىدۇ.

– 156 مـــاددا گـــۇۋاھچى گـــۇۋاھلىقتىن ئۆتىـــدىغان چاغـــدا، ســـوتچى خـــادىملار ئۇنىڭغـــا راســـت گەپ قىلىــش كېرەكلىكىنــى، قەســتەن يالغــان گۇۋاھلىــق بەرســە يــاكى جىنــايەت دەلىللىرىنــى يوشۇرســا قــانۇن جاۋابكارىلقىغــــا تارتىلىــــدىغانلىقىنى ئۇقتــــۇرۇپ قويۇشــــى كېــــرەك. ئەيىبلىگــــۈچى، دەۋالاشــــقۇچى ۋە ئـــاقلىغۇچى، دەۋا ۋاكالەتچىـــسى بـــاش ســـوتچىنىڭ رۇخـــسىتىنى ئېلىـــپ گۇۋاھچىـــدىن ۋە باھالىغۇچىـــدىن ســـوئال سورىـــسا بولىـــدۇ. بـــاش ســـوتچى ســـوئالنىڭ مەزمـــۇنىنى دېلوغـــا مۇناسىۋەتـــسىز دەپ ھېسابلىـــسا، سوئال سوراشنى توسۇشى كېرەك.

سوتچى خادىملار گۇۋاھچى ۋە باھالىغۇچىدىن سوئال سورىسا بولىدۇ.

– 57 مــــاددا ئەيىبلىگــــۈچى، ئــــاقلىغۇچى ســــوتتا مــــاددىي ئىــــسپاتلارنى كۆرســــىتىپ دەۋالاشــــقۇچىلارغا تونۇتۇشـــى كېـــرەك، ســـوتقا كەلمىـــگەن گۇۋاھچىلارنىـــڭ گۇۋاھلىـــق ســـۆزىنىڭ خاتىرىـــسى، باھالىغۇچىنىـــڭ باھـــالاش خۇلاسىـــسى، ئېـــنىقلاش خاتىرىـــسىنى ۋە دەلىـــل - ئىـــسپات بولىـــدىغان باشـــقا ماتېرىيـــاللارنى ســـوتتا ئوقـــۇپ ئۆتۈشـــى لازىـــم. ســـوتچى خـــادىملار ئەيىبلىگـــۈچى، دەۋالاشـــقۇچى ۋە ئـــاقلىغۇچى، دەۋا ۋاكالەتچىسىنىڭ پىكرىنىﺊ ېلىشى كېرەك.

– 158 مــاددا ســوتتا ســوت قىلىــش جەريانىــدا، كېڭەشــمە ســوت دەلىــل – ئىــسپاتلاردىن گۇمــان قىلــسا، سوتنى توختىتىپ تۇرۇشنى ئېلان قىلىپ، دەلىل – ئىسپاتلارنى تەكشۈرۈپ ئەمەلىيلەشتۈرسە بولىدۇ.
خەلــــق ســــوت مەھكىمىــــسى دەلىــــل - ئىــــسپاتلارنى تەكــــشۈرۈپ ئەمەلىيلەشتۈرۈشــــتە، ئېنىقلىــــسا، تەكشۈرسە، تۇتۇپ قالسا، باھالىسا، سۈرۈشتۈرسە ۋە توڭلىتىپ قويسا بولىدۇ.

– 159 مـــاددا ســـوتتا ســـت قىلىـــش جەريانىـــدا، دەۋالاشـــقۇچىلار ۋە ئـــاقلىغۇچى، دەۋا ۋاكالەتچىـــسى يېڭـــى گـــۇۋاھچىنى ســـوتقا كەلتۈرۈشـــنى، يېڭـــى مـــاددىي ئىـــسپاتنى ئالدۇرۇشـــنى، باھـــالاش يـــاكى ئېـــنىقلاش ئىشىنى يېڭىۋاشتىن ئېلىپ بېرىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

سوت يۇقىرىقى ئىلتىماسلارغا قوشۇلىدىغان – قوشۇلمايدىغانلىقى ھەققىدە قارار چىقىرىشى كېرەك.

– 160 مــــاددا ئەيىبلىگــــۈچى، دەۋالاشــــقۇچى ۋە ئــــاقلىغۇچى، دەۋا ۋاكالەتچىــــسى بــــاش ســــوتچىنىڭ

رۇخـــسىتىنى ئېلىـــپ، دەلىـــل – ئىـــسپات ۋە دېلـــو ئەھـــۋالى ئۈســـتىدە پىكىـــر بايـــان قىلـــسا ھەم مۇنازىرىلەشـــسە بولىـــدۇ. بـــاش ســـوتچى مۇنازىرىنىـــڭ ئاياغلاشـــقانلىقىنى ئـــېلان قىلغانـــدىن كېـــيىن، جاۋابكار ئاخىرقى پىكرىنى بايان قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

– 161 مـــاددا ســـوتتا ســـوت قىلىـــش جەريانىـــدا، دەۋا ئىـــشتىراكچىلىرى يـــاكى ســـىرتتىن قاتنىـــشىپ ئـــاڭلىغۇچىلاردىن ســـوت تەرتىـــپىگە خىلاپلىـــق قىلغـــانلىرىنى بـــاش ســـوتچى ئاگاھلانـــدۇرۇپ توسۇشـــى كېـــرەك. گەپ ئاڭلىمىغـــانلار ســـوتتىن قـــوغلاپ چىقىرىۋېتىلـــسە بولىـــدۇ؛ قىلمىـــشى ئېغىـــر بولغانلارغـــا 1000 يۈەنــدىن تــۆۋەن مەمــۇرىي جەرىمــانە قويۇلىــدۇ يــاكى 15 كۈنــدىن تــۆۋەن توختىتىــپ قويــۇش جازاســى بېرىلىـــدۇ. مەمـــۇرىي جەرىمـــانە قويـــۇش، توختىتىـــپ قويۇشـــنى مەھكىـــمە باشـــلىقىغا تەســـتىقلىتىش شـــەرت. جـــازالانغۇچىلاردىن مەمـــۇرىي جەرىمـــانە قويـــۇش، توختىتىـــپ قويـــۇش قارارىغـــا قايىـــل بولمىغـــانلىرى بىـــر دەرىــجە يــۇقىرى خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە قايتــا قــاراپ چىقىــشنى ئىتلىمــاس قىلــسا بولىــدۇ. قايتــا قاراپ چىقىش مەزگىلىدە ئىجرا توختىتىلمايدۇ.

ســـوتتا توپلىـــشىپ جېـــدەل چىقارغـــان، ســـوتقا بېـــسىپ كىـــرگەن يـــاكى ئەدلىـــيە خادىملىرىغـــا يـــاكى دەۋا ئىــشتىراكچىلىرىغا ھاقــارەت قىلغــان، بوھتــان چالىغــان، تەھــدىت ســالغان، ئــۇلارنى ئۇرغــانلاردىن ســوت تەرتىپىنــــى ئېغىــــر دەرىجىــــدە قالايمىقانلارشــــتۇرۇپ جىنــــايەت شــــەكىللەندۈرگەنلىرى قــــانۇن بــــويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

– 162 مـــاددا جاۋابكـــار ئـــاخىرقى پىكرىنـــى بايـــان قىلىـــپ بولغانـــدىن كېـــيىن، بـــاش ســـوتچى ســـوتنىڭ توختىتىـــپ تۇرۇلىـــدىغانلىقىنى ئـــېلان قىلىـــدۇ، كېڭەشـــمە ســـوت باھـــالاپ ئېنىقلانغـــان پاكىـــت، دەلىـــل – ئىــــسپاتلارغا ۋە قانۇنــــدىكى مۇناســــىۋەتلىك بەلگىلىمىــــلەرگە ئاساســــەن، تۆۋەندىكىــــدەك ھۆكــــۈم چىقىرىدۇ:

(1) دېلــو پــاكىتى ئېنىــق، دەلىــل – ئىــسپاتى راســت ۋە تولــۇق بولــۇپ، جاۋابكارنىــڭ جىنــايىتى بــارلىقى قانۇن بويىچە مۇقىملاشتۇرۇلسا، جىنايىتى بار دەپ ھۆكۈم چىقىرىدۇ؛ (2) جاۋابكارنىــــڭ جىنــــايىتى يوقلــــۇقى قــــانۇن بــــويىچە مۇقىملاشتۇرۇلــــسا، جىنايەتــــسىز دەپ ھۆكــــۈم چىقىرىدۇ؛

(3) دەلىـــل – ئىـــسپات تولـــۇق بولمىـــسا، جاۋابكارنىـــڭ جىنـــايىتى بـــارلىقىنى مۇقىملاشـــتۇرغىلى بولمىـــسا، دەلىـــل – ئىـــسپات تولـــۇق ئەمەس، ئەيىـــبلەنگەن جىنـــايەتكە توشـــمايدۇ، جىنايەتـــسىز دەپ ھۆكـــۈم چىقىرىدۇ.

– 163 ماددا ھۆكۈم پۈتۈنلەي ئوچۇق ئېلان قىلىنىدۇ.

ھۆكـــۈم ســـوتنىڭ ئۆزىـــدە ئـــېلان قىلىنغانلىرىـــدا، ھۆكۈمنـــامە دەۋالاشـــقۇچىلارغا ۋە ئەيىبلىگـــۈچى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە بەش كـــۈن ئىچىـــدە يەتكـــۈزۈپ بېرىلىـــشى لازىـــم؛ ھۆكـــۈم قەرەللىـــك ئـــېلان قىلىنىدىغانلىرىــــدا ھۆكۈمنــــامە ئــــېلان قىلىنغانــــدىن كېــــيىن دەۋالاشــــقۇچىلرغا ۋە ئەيىبلىگــــۈچى خەلــــق تەپتىش مەھكىمىسىگە دەرھال يەتكۈزۈپ بېرىلىشى لازىم.

– 164 مـــاددا ھۆكۈمنـــامىگە كېڭەشـــمە ســـوت ئەزالىـــرى ۋە پۈتـــۈكچى ئىمـــزا قويۇشـــى ھەمـــدە نـــارازىلىق ئەرز بېرىلىدىغان مۆھلەت ۋە سوت مەھكىمىسى ئېنىق يېزىلىشى لازىم.

– 165 مـــاددا ســـوتتا ســـوت قىلىـــش جەريانىـــدا، ســـوت قىلىـــشقا تەســـىر يەتكۈزىـــدىغان تۆۋەنـــدىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، سوت قىلىش ۋاقتى ئۇزارتىلسا بولىدۇ:

(1)يېڭــــى گۇۋاھچىلارغــــا ســــوتقا كېلىــــشنى ئۇقتۇرۇشــــقا، يېڭــــى مــــاددىي ئىــــسپاتلارنى ئالدۇرۇشــــقا، يېڭىۋاشتىن باھالاش ياكى ئېنىقلاشقا توغرا كەلسە؛ (2)تەپـــتىش خـــادىملىرى ئەيىـــبلەنگەن دېلـــونى تولـــۇقلاپ تەھقىقـــلەش زۆرۈرىيىتـــى بـــارلىقىنى ســـېزىپ تەكلىپ قويسا؛

(3) دەۋالاشقۇچىلار چەتلەپ تۇرۇشنى ئىلتىماس قىلغانلىقتىن سوتنى داۋاملاشتۇرغىلى بولمىسا.

– 166 مــــاددا مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ – 165 ماددىــــسىنىڭ – 2 تارماقچىــــسىدىكى بەلگىلىمىــــگە بىنــــائەن، ســوت قىلىــش ۋاقتــى ئۇزارتىلغــان دېلــولارنى خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى بىــر ئــاي ئىچىــدە تولــۇقلاپ تەھقىقلەش بولۇشى كېرەك.

– 167 مــاددا پۈتــۈكچى ســوتتىكى بــارلىق ســوتلاش پائــالىيىتىنى خاتىرىلەيــدۇ، خــاتىرىنى بــاش ســوتچى

كۆرۈپ چىققاندىن كېيىن، ئۇنىڭغا باش سوتچى بىلەن پۈتۈكچى ئىمزا قويىدۇ.

گۇۋاھچىنىــڭ ســوت خاتىرىــسىگە يېزىلغــان گۇۋاھلىــق ســۆزلىرى ســوتتا ئوقــۇپ ئۆتۈلىــدۇ يــاكى كۆرۈشــكە بېرىلىـــدۇ. گـــۇۋاھچى خاتـــالىق يوقلـــۇقىنى ئېتىـــراپ قىلغانـــدىن كېـــيىن ئۇنىڭغـــا ئىمـــزا قويىـــدۇ يـــاكى تامغىسىنى باسىدۇ.

ســـوت خاتىرىـــسى دەۋالاشـــقۇچىلارنىڭ كۆرۈشـــىگە بېرىلىـــشى يـــاكى ئۇلارغـــا ئوقـــۇپ بېرىلىـــشى لازىـــم. دەۋالاشـــقۇچىلار خـــاتىرىگە چۈشـــمەي قالغـــان يـــاكى خاتـــا يېزىلىـــپ قالغـــان يەرلەر بـــار دەپ قارىـــسا، تولـــۇقلاپ قويۇشـــنى يـــاكى تۈزىتىـــپ قويۇشـــنى تەلەپ قىلـــسا بولىـــدۇ. دەۋالاشـــقۇچىلار خاتـــالىق يوقلـــۇقىنى ئېتىراپ قىلغاندىن كېيىن، خاتىرىگە ئىمزا قويۇشى ياكى تامغىسىنى بېسىشى لازىم.

– 168 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئەيىــبلەنگەن دېلــونى ســوت قىلغانــدا، ئۇنىــڭ ھۆكــۈمىنى شــۇ دېلــو قوبــۇل قىلىنغانــدىن كېيىنكــى بىــر ئــاي ئىچىــدە ئــېلان قىلىــشى، كېچىككەنــدە بىــر يېــرىم ئايــدىن ئاشۇرۇۋەتمەســـلىكى كېـــرەك. مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 126 ماددىـــسىدا بەلگىلەنـــگەن ئەھۋاللارنىـــڭ بىـــرى كۆرۈلـــسە، ئۆلكىلىـــك، ئـــاپتونوم رايونلـــۇق، بىۋاســـىتە قاراشـــلىق شـــەھەرلىك يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىنىڭ تەستىقى ياكى قارارى بىلەن يەنە بىر ئاي ئۇزارتسا بولىدۇ.

خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى باشـــقۇرۇش تەۋەلىكىنـــى ئـــۆزگەرتكەن دېلونىـــڭ باشـــقۇرۇش تەۋەلىكـــى ئۆزگەرتىلگەنــدىن كېيىنكــى ســوت قىلىــنىش ســۈرۈكى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى دېلــونى تاپــشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تولـــۇقلاپ تەھقىقلەيـــدىغان دېلـــولار، تولـــۇقلاپ تەھقىقلىنىـــپ خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە ئۆتكـــۈزۈپ بېرىلگەنـــدىن كېـــيىن، ســـوت قىلىـــش ســـۈرۈكىنى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى يېڭىۋاشتىن ھېسابلايدۇ.

– 169 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ دېلـــونى ســـوت قىلىـــشتا قانۇنـــدا بەلگىلەنـــگەن دەۋا تەرتىـــپىگە خىلاپلىـــق قىلغـــانلىقىنى بايقىـــسا، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە تۈزىتىش ھەققىدە پىكىر بېرىشكە ھوقۇقلۇق.

– 2 پاراگراف بىۋاسىتە دەۋا دېلولىرى – 170 ماددا بىۋاسىتە دەۋا دېلولىرى تۆۋەندىكى دېلولارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ: (1)دەۋا قىلغاندىلا سورىلىدىغان دېلولار؛

(2) زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى دەلىـــل – ئىـــسپات كۆرســـىتىپ ئىـــسپاتلىغان يېنىـــك جىنـــايى ئىـــشلار دېلولىرى؛ (3)زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى ئۆزىنىـــڭ جىـــسمانىي ھوقـــۇقى ۋە مـــال – مۈلـــۈك ھوققىغـــا دەخلـــى- تەرۇز

قىلغـــان جاۋابكارنىـــڭ جىنـــايى جاۋابكـــارىلقىنى قـــانۇن بـــويىچە سۈرۈشتۈرۈشـــكە تېگىـــشلىك ئىكەنلىكىنـــى دەلىـــل – ئىـــسپات كۆرســـىتىپ ئىـــسپاتلىغان، ئەممـــا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى يـــاكى خەلـــق تەپتىش مەھكىمىسى جىنايى جاۋابكارلىقنى سۈرۈشتۈرمىگەن جاۋابكارلارنىڭ دېولىرى.

– 171 مــــاددا خەلــــق ســــوت مەھكىمىــــسى بىۋاســــىتە دەۋا دېلــــولىرىنى تەكــــشۈرگەندىن كېــــيىن، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارغا ئاساسەن بىر تەرەپ قىلىدۇ:

(1)جىنايەت پاكىتلىرى ئېنىق، دەلىل – ئىسپاتلىرى تولۇق دېلولارنى سوت ئېچىپ سوت قىلىدۇ؛ (2) بىۋاســـىتە دەۋا دېلولىرىـــدىن جىنـــايەت پـــاكىتلىرى كەمچىـــل بولغـــانلىرى ئۈســـتىدە، بىۋاســـىتە دەۋا

قىلغـــۇچى تولـــۇقلاپ دەلىـــل - ئىـــسپات كۆرسىتەلمىـــسە، بىۋاســـىتە دەۋا قىلغـــۇچىنى دەۋادىـــن كـــېچىكش كۆندۈرىدۇ ياكى كېسىم بىلەن رەت قىلىدۇ.

بىۋاســىتە دەۋا قىلغــۇچىلاردىن قــانۇن بــويىچە ئىككــى قېــتىم چاقىرتىلغانــدا ئورۇنــسىز ســەۋەب كۆرســىتىپ ســـوتقا كەلمىگەنلىـــرى يـــاكى ســـوتنىڭ رۇخسىتىـــسىز ئارىلىقتـــا ســـوتتىن چىقىـــپ كەتكەنلىـــرى دەۋادىـــن كەچكەنلەر قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
ســـوتتا ســـوت قىلىـــش جەريانىـــدا، ســـوتچى خـــادىملار دەلىـــل – ئىـــسپاتتىن گۇمـــان قىلىـــپ، تەكـــشۈرۈپ ئەمەلىيلەشتۈرۈشنى زۆرۈ تاپسا، مۇشۇ قانۇننىڭ – 158 ماددىسىدىكى بەلگىلىمىنى تەتبىقلايدۇ.

– 172 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى بىۋاســـىتە دەۋا دېلـــولىرىنى مۇرەســـسە قىلـــسا بولىـــدۇ؛ بىۋاســـىتە دەۋا قىلغـــۇچى ھۆكـــۈم ئـــېلان قىلىنىـــشتىن ئىلگىــرى جاۋابكــار بىلەنـــئۆزى كېلىشىۋالــسىمۇ يـــاكى دەۋادىـــن

كەچـــسىمۇ بولىــــدۇ. مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 170 ماددىـــسىنىڭ – 3 تارماقچىــــسىدا بەلگىلەنــــگەن دېلــــولار مۇرەسسە قىلىنمايدۇ.

– 173 مــــاددا بىۋاســــىتە دەۋا دېلولىرىــــدىكى جاۋابكــــارلار دەۋا جەريانىــــدا بىۋاســــىتە دەۋا قىلغۇچىلارغــــا قارشـــى دەۋا قىلـــسا بولىـــدۇ. بىۋاســـىتە دەۋا قىلىـــش ھەققىـــدىكى بەلگىلىمىـــلەر قارشـــى دەۋا قىلىـــشقىمۇ تەتبىقلىنىدۇ.

– 3 پاراگراف ئاددىي تەرتىپ – 174 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى تۆۋەنــدىكى دېلــولاردا ئــاددىي تەرتىپنــى قوللانــسا، ئــۇنى بىــرلا سوتچى سوت قىلسا بولىدۇ:

(1) قــانۇن بــويىچە ئــۈچ يىلــدىن تــۆۋەن مۇددەتلىــك قامــاق جازاســى، تۇتــۇپ تــۇرۇپ ئەمگەكــكە ســېلىش قازاســى، رېجىمغــا ئــېلىش جازاســى ھۆكــۈم قىلىــنىش، جەرىمــانە قويــۇش جازاســى ئــايرىم ھۆكــۈم قىلىــنىش ئېھتىمــالى بولغــان، ئەيىــبلەنگەن دېلــولاردىن پــاكىتى ئېنىــق، دەلىــل – ئىــسپاتى تولــۇق بولغــان، خەلــق تەپتىش مەھكىمىسى ئاددىي تەرتىپنى قوللىنىشنى تەكلىپ قىلغانياكى ماقۇل كۆرگەن دېلو؛ (2) دەۋا قىلغاندىلا سورىلىدىغان دېلو؛

(3) زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغـــۇچى دەۋا قىلغـــان، دەلىـــل – ئىـــسپات كۆرســـىتىپ ئىـــسپاتلىغان يېنىـــك جىنايى ئىشلار دېلوسى.

– 175 مـــاددا ئەيىـــبلەنگەن دېلـــو ئـــاددىي تەرتىـــپ بـــويىچە ســـوت قىلىنغانـــدا، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ســـوتقا قاتنىشىـــشقا ئـــادەم ئەۋەتمىـــسىمۇ بولىـــدۇ. جاۋابكـــار ئەيىبنامىـــدە ئەيىـــبلەنگەن جىنـــايەت ئۈســـتىدە پىكرىنـــى بايـــان قىلـــسا ۋە ئـــۆزىنى ئاقلىـــسا بولىـــدۇ. خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى قاتنىشىـــشقا ئـــادەم ئەۋەتـــكەن ســـوتتا، جاۋابكـــار ۋە ئۇنىـــڭ ئاقلىغۇچىـــسى ســـوتچى خادىملارنىـــڭ رۇخسىتىنى ئېلىپ، ئەيىبلىگۈچى بىلەن مۇنازىرىلەشسە بولىدۇ.

– 176 مـــاددا بىۋاســـىتە دەۋا دېلوســـى ئـــاددىي تەرتىـــپ بـــويىچە ســـوت قىلىنغانـــدا، دەۋانـــامە ئوقـــۇپ ئۆتۈپگەنـــدىن كېـــيىن جاۋابكـــار ۋە ئنىـــڭ ئاقلىغۇچىـــسى ســـوچى ىادىملارنىـــڭ رۇىـــسىتىنى ئېلىـــپ، بىۋاسىتە دەۋا قىلغۇچى ۋە ئۇنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى بىلەن مۇنازىرىلەشسە بولىدۇ.

– 177 مـــاددا ئـــاددىي ەترتىـــپ بـــويىچە ســـوت قىلىنىـــدىغان دېلـــو مۇشـــۇ بابنىـــڭ – 1 پاراگرافىـــدكى جاۋابكـــاردىن ســـوئال ســـوراش، گۇۋاھچىـــدىن ۋە باھالىغۇچىـــدىن گەپ ســـوراش، دەلىـــل – ئىـــسپات كۆرســـــىتىش، ســـــوتتا مۇنازىرىلىـــــشىش تەرتىپـــــى توغرىـــــسىدىكى بەلگىلىمىلەرنىـــــڭ چەكلىمىـــــسىگە ئۇچرىمايـــدۇ. لـــېكىن ھۆكـــۈم ئـــېلان قىلىنىـــشتىن ئىلگىـــرى جاۋابكارنىـــڭ ئـــاخىرقى پىكرىنـــى ئـــاڭلاش كېرەك.

– 178 مــاددا خەلــق ســـوت مەھكىمىــسى ئـــاددىي تەرتىــپ بـــويىچە ســوت قىلىنىـــدىغان دېلـــونى قوبــۇل قىلغاندىن كېيىن 20 كۈن ئىچىدە سوت قىلىپ ئاياغلاشتۇرۇشى لازىم.

– 179 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ســوت قىلىــش جەريانىــدا ئــاددىي تەرتىــپ بــويىچە ســوت قىلــسا مۇۋاپىـــق بولمايـــدىغانلىقىنى ســـەزگەن دېلـــونى، مۇشـــۇ بابنىـــڭ – 1 پـــارگرافى يـــاكى – 2 پاراگرافىـــدىكى بەلگىلىمە بويىچە قايتا سوت قىلىشى لازىم.

– 3 باب – 2 سوت تەرتىپى

– 180 مـــاددا جاۋابكـــار، بىۋاســـىتە دەۋا قىلغـــۇچى ۋە ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىـــسىدىن يەرلىـــك ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ – 1 ســـوت ھۆكـــۈمى ۋە كېـــسىمىگە قايىـــل بولمىغـــانلىرى بىـــر دەرىـــجە يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە يازمـــا يـــاكى ئـــاغزاكى نـــارازىلىق ئەرزى بېرىـــشكە ھوقۇقلــــۇق. جاۋابكارنىــــڭ ئاقلىغۇچىــــسى ۋە يــــېقىن تۇغقــــانلىرى جاۋابكارنىــــڭ مــــاقۇللۇقىنى ئېلىــــپ نارازىلىق ئەرزى بەرسە بولىدۇ.

قوشــــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســــىدىكى دەۋالاشــــقۇچىلار ۋە ئۇلارنىــــڭ قــــانۇنىي ۋاكــــالەتچىلىرى يەرلىــــك ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ – 1 ســـوت ھۆكـــۈمى ۋە كېـــسىمىنىڭ قوشـــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاسى قىسمى ئۈستىدە نارازىلىق ئەرز بەرسە بولىدۇ.

جاۋابكارنى نارازىلىق ئەرزى بېرىش ھوقۇقىدىن ھەرقانداق باھانە بىلەن مەھرۇم قىلىشقا بولمايدۇ.

– 181 مـــاددا يەرلىـــك ھەر دەرىجىلـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىلىـــرى تەڭ دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ – 1 ســـوت ھۆكـــۈمى ۋە كېـــسىمىدە ھەقىـــقەتەن خاتـــالىق بـــار دەپ ھېسابلىـــسا، بىـــر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراز بىلدۈرۈشى لازىم.

– 182 مــــاددا زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچىلار ۋە ئۇلارنىــــڭ قــــانۇنىي ۋاكالەتچىلىرىــــدىن يەرلىــــك ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ -1 ســـوت ھۆكـــۈمىگە قايىـــل بولمىغـــانلىرى ھۆكۈمنـــامىنى تاپـــشۇرۇۋالغاندىن كېـــيىن، بەش كـــۈن ئىچىـــدە خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ ئېتىـــراز بىلدۈرۈشـــىنى ئىلتىمــــاس قىلىــــشقا ھوقۇقلــــۇق. خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغــــۇچىلار ۋە ئۇلارنىـــڭ قــــانۇنىي ۋاكالەتچىلىرىنىــــڭ ئىلتىماســــىنى تاپــــشۇرۇۋالغاندىن كېــــيىن، بەش كــــۈن ئىچىــــدە ئېتىـــرا بىلـــدۈرۈش – بىلدۈرمەســـلىك ھەققىـــدە قـــارار چىقىرىـــشى ھەمـــدە ئىلتىمـــاس قىلغۇچىغـــا جـــاۋاب بېرىشى لازىم.

– 183 مــــاددا ھۆكــــۈمگە قايىــــل بولمىغانلارنىــــڭ نــــارازىلىق ئەرزى بېــــرىش ۋە ئېتىــــراز بىلــــدۈرۈش ســـۈرۈكى ئـــون كـــۈن بولىـــدۇ، كېـــسىمگە قايىـــل بولمىغانلارنىـــڭ نـــارازىلىق ئەرزى بېـــرىش ۋە ئېتىـــراز بىلـــدۈرۈش ســـۈرۈكى بەش كـــۈن بولىـــدۇ، ســـۈرۈك ھۆكۈمنـــامە ۋە كېـــسىمنامە تاپـــشۇرۇۋېلىنغان كۈننىـــڭ ئەتىسىدىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.

– 184 مــــاددا جاۋابكــــار، بىۋاســــىتە دەۋا قىلغــــۇچى، قوشــــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســــىدىكى دەۋاگەر ۋە جاۋابكــار ئەســلىي ســوت قىلغــان خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئــارقىلىق نــارازىلىق ئەرزى بەرســە، ئەســلىي ســـوت قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى نـــارازىلىق ئەرزنـــى ئـــۈچ كـــۈن ئىچىـــدە دېلـــو ۋە دەلىـــل – ئىــسپاتلار بىــلەن بىلــلە ئۆزىــدىن بىــر دەرىجىــدە يــۇقىرى خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە ئۆتكــۈزۈپ بېرىــشى، شـــۇنىڭ بىـــلەن بىـــر ۋاقىتتـــا، نـــارازىلىق ئەرزىنىـــڭ كۆچۈرمىـــسىنى تەڭ دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىسىگە ۋە دەۋالاشقۇچى قارشى تەرەپكە بېرىشى لازىم.

جاۋابكــــار، بىۋاســــىتە دەۋا قىلغــــۇچى، قوشــــۇمچە ھەق تەلەپ دەۋاســــىدىكى دەۋاگەر ۋە جاۋابكــــار – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە بىۋاســـىتە نـــارازىلىق ئەرزى بەرســـە، – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئــۇنى ئەســلىي ســوت قىلغــان خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ تەڭ دەرىجىلىــك خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ۋە دەۋالاشقۇچى قارشى تەرەپكە ئۈچ كۈن ئىچىدە ئەۋەتىشى لازىم.

– 185 مـــاددا يەرلىـــك ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىلىـــرى تەڭ دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ – 1 ســـوت ھۆكـــۈمى ۋە كېـــسىمىگە ئېتىـــراز بىلـــدۈرمەكچى بولـــسا، ئېتىرازنامىـــسىنى ئەســـلىي ســـوت قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئـــارقىلىق سۇنۇشـــى ھەمـــدە، ئېتىرازنامىـــسىنىڭ كۆچۈرمىـــسىنى ئۆزىـــدىن بىـــر دەرىـــجە يـــۇقىرى خەلـــق تەپـــتىش ەمھكىمىـــسىگە يـــوللاپ بېرىـــشى لازىـــم. ئەســلىي ســوت قىلغــان خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئېتىرازنــامىنى دېلــو ۋە دەلىــل – ئىــسپاتلار بىــلەن بىلــلە ئۆزىــدىن بىــر دەرىــجە يــۇقىرى خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە ئۆتكــۈزۈپ بېرىــشى ھەمــدە ئېتىرازنامىنىــڭ كۆچۈرمىسىنى دەۋالاشقۇچىلارغا بېرىشى لازىم.

يــــۇقىرى دەرىجىلىــــك خەلــــق تەپــــتىش مەھكىمىــــسى ئېتىــــراز بىلــــدۈرۈش مۇۋاپىــــق ئەمەس دەپ ھېسابلىـــسا، تەڭ دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىدىن ئېتىرازنـــامىنى قايتۇرۇۋالـــسا ھەمـــدە تـــۆۋەن دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە ئۇقتۇرۇش قىلسا بولىدۇ.
– 186 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســـوت ھۆكۈمىـــدە پاكىتلارنىـــڭ بېكىتىلىـــشى ۋە قانۇننىـــڭ تەتبىقلىنىـــشىنى نـــارازىلىق ئەرز يـــاكى ئېتىـــراز دائىرىـــسىدە چەكلىنىـــپ قالمـــاي ئەتراپلىق تەكشۈرۈپ كۆرۈشى لازىم.

بىرلىــــشىپ ئۆتكــــۈزۈلگەن جىنــــايەت دېلوســــىدىكى جاۋابكــــارلاردىن بىــــر قىــــسمىلا نــــارازىلىق ئەرزى بەرگەن بولسا، پۈتۈن دېلونى تەكشۈرۈپ بىراقلا بىر تەرەپ قىلىش لازىم.

– 187 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى نـــارازىلىق ئەرزى بېـــرىلگەن دېلـــونى كېڭەشـــمە ســـوت ئۇيۇشـــتۇرۇپ، ســـوت ئېچىـــپ ســـوت قىلىـــشى لازىـــم. كېڭەشـــمە ســـوت دېلـــو كـــۆرۈش، جاۋابكــــاردىن ســــوئال ســــوراش، باشــــقا دەۋالاشــــقۇچىلار، ئــــاقلىغۇچىلار ۋە دەۋا ۋاكالەتچىلىرىنىــــڭ پىكرىنـــى ئـــاڭلاش ئـــارقىلىق، پـــاكىتى ئېنىـــق دەپ ھېـــسابلىغانلىرىنى ســـوت ئاچمـــاي ســـوت قىلـــسىمۇ بولىـــدۇ. خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئېتىـــراز بىلـــدۈرگەن دېلـــونى – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت

مەھكىمىسى سوت ئېچىپ سوت قىلىشى لازىم.

– 2 ســوت قىلغــۇچى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى نــارازىلىق ۋە ئېتىـــراز دېلوســىنى شــۇ دېلــو يـــۈز بەرگەن جاغــا يــاكى ئەســلىي ســوت قىلغــان خەلــق ســوت مەھكىمىــسى تۇرۇشــلۇق جايغــا بېرىــپ ســوت ئېچىــپ سوت قىلسا بولىدۇ.

– 188 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئېتىـــراز بىلـــدۈرگەن دېلـــودا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ســـوت ئېچىـــپ ســـوت قىلىـــدىغان ئەيىـــبلەنگەن دېلـــودا تەڭ دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپــتىش مەھكىمىــسى ســوتقا ئــادەم قاتناشتۇرۇشــى لازىــم. – 2 ســوت قىلغــۇچى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ســـوت ئېچىـــشتىن ئـــون كـــۈن ئىلگىـــرى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىگە دېلـــونى كـــۆرۈپ چىقىـــشنى ئۇقتۇرۇشى شەرت.

– 189 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســـوتنىڭ ھۆكـــۈمىگە قايىـــل بولمـــاي نــــارازىلىق ئەرزى بېــــرىلگەن، ئېتىــــراز بىلــــدۈرگەن دېلـــونى ســــوت قىلغانــــدىن كېــــيىن، تۆۋەنــــدىكى ئەھۋاللار بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى لازىم:

(1) ئەســـلىي ھۆكۈمـــدە پـــاكىتنى بېكىـــتىش ۋە قـــانۇننى تەتـــبىقلاش تـــوغرا، جـــازا ئـــۆلچەش مۇۋاپىـــق بولغـــان بولـــسا، نـــارازىلىق ئەرزى يـــاكى ئېتىرازنـــى كېـــسىم ئـــارقىلىق رەت قىلىـــپ، ئەســـلىي ھۆكـــۈمنى كۈچكە ئىگە قىلىش؛ (2) ئەســـلىي ھۆكۈمـــدە پاكىتنىـــڭ بېكىتىلىـــشىدە خاتـــالىق بولمىـــسىمۇ، قـــانۇننى تەتبىقلاشـــتا خاتـــالىق

بولسا ياكى جازا ئۆلچەش مۇۋاپىق بولمىغان بولسا ھۆكۈمنى ئۆزگەرتىش؛ (3)ئەســـلىي ھۆكۈمـــدە پـــاكىتلار ئېنىـــق بولمىغـــان يـــاكى دەلىـــل – ئىـــسپاتلار تولـــۇق بولمىغـــان بولـــسا،

پـــاكىتنى تەكـــشۈرۈپ ئېنىقلىغانـــدىن كېـــيىن ھۆكـــۈم ئۆزگەرتىلـــسە بولىـــدۇ؛ كېـــسىم ئـــارقىلىق ئەســـلىي ھۆكــۈمنى كــۈچتىن قالــدۇرۇپ، دېلــو ئەســلىي ســوت قىلىنغــان خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ قايتــا ســوت قىلىشىغا قايتۇرۇلسىمۇ بولىدۇ.

– 190 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى جاۋابكـــار يـــاكى ئۇنىـــڭ قـــانۇنىي ۋاكالەتچىــــسى، ئاقلىغۇچىــــسى، يــــېقىن تــــۇغقىنى نــــارازىلىق ئەرزى بەرگەن دېلــــونى ســــوت قىلغانــــدا، جاۋابكارغا بېرىلىدىغان جىنايى جازانى ئېغىرلاشتۇرۇۋېتىشكە بولمايدۇ.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئېتىـــراز بىلـــدۈرگەن يـــاكى بىۋاســـىتە دەۋا قىلغـــۇچىلار نـــارازىلىق ئەرزى بەرگەن دېلولار يۇقىرىقى تارماقتىكى بەلگىلىمىنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ.

– 191 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىــــسىنىڭ ســــوت قىلىــــشىدا قانۇنــــدا بەلگىلەنــــگەن دەۋا تەرتىــــپىگە خىــــلاپ تۆۋەنــــدىكى ئەھۋاللارنىــڭ بىــرى بــارلىقىنى سەزســە، ئەســلىي ھۆكــۈمنى كېــسىم ئــارقىلىق كــۈچتىن قالــدۇرۇپ، دېلــونى ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا قايتۇرۇشى لازىم؛ (1)مۇشۇ قانۇندىكى ئوچۇق سوت قىلىشقا دائىر بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىنغان بولسا؛ (2) چەتلەپ تۇرۇش تۈزۈمىگە خىلاپلىق قىلىنغان بولسا؛

(3) دەۋالاشـــقۇچىلار قانۇنـــدا بەلگىلەنـــگەن دەۋا ھوقۇقىـــدىن مەھـــرۇم قىلىنغـــانلىقتىن يـــاكى ئۇلارنىـــڭ بـــۇ ھوقۇقى چەكلەنگەنلىكتىن، ئادىل سوت قىلىشقا تەسىر يېتىش ئېھتىمالى بولسا؛ (4) سوت تەشكىلاتىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇلۇشى قانۇنغا ئۇيغۇن بولمىسا؛

(5) قانۇنــدا بەلگىلەنــگەن دەۋا تەرتىــپىگە خىــلاپ باشــقا ئەھــۋاللار بولغــانلىقتىن، ئادىــل ســوت قىلىــشقا تەسىر يېتىش ئېھتىمالى بولسا.
– 192 مـــاددا ئەســـلىي ســـوت قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى قايتـــا ســـوت قىلىـــشقا قايتۇرۇلغـــان دېلــونى باشــقىدىن كېڭەشــسە ســوت ئۇيۇشــتۇرۇپ، – 1 ســوت تەرتىپــى بــويىچە ســوت قىلىــشى لازىــم. قايتــا ســــوت قىلغانــــدىن كېــــيىن چىقىرىلغــــان ھۆكــــۈم ئۈســــتىدە مۇشــــۇ قانۇننىــــڭ 180 -، – 181 ۋە – 182 ماددىلىرىدىكى بەلگىلىمىلەرگە بىنائەن نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە ۋە ئېتىراز بىلدۈرۈشكە بولىدۇ.

– 193 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى – 1 ســـوتنىڭ كېـــسىمىگە قايىـــل بولمـــاي بېـــرىلگەن نـــارازىلىق ئەرز يـــاكى ئېتىرازنـــى تەكـــشۈرگەندىن كېـــيىن، مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ 189 -، – 191 ۋە – 192 ماددىلىرىــــدىكى بەلگىلىمىلەردىــــن پايــــدىلىنىپ، ئەھــــۋالنى پەرقلەنــــدۈرۈپ، نــــارازىلىق ئەرز ۋە

ئېتىرازنــــى كېــــسىم ئــــارقىلىق رەت قىلىــــشى يــــاكى ئەســــلىدىكى كېــــسىمنى كــــۈچتىن قالدۇرۇشــــى، ئۆزگەرتىشى لازىم.

– 194 مـــاددا - 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئەســـلىي ســـوت قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ قايتـــا ســـوت قىلىـــشىغا قايتۇرغـــان دېلونىـــڭ ســـوت قىلىـــنىش ســـۈرۈكىنى، ئەســـلىي ســـوت قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى قايتۇرۇلغـــان دېلـــونى تاپـــشۇرۇۋالغان كۈنـــدىن باشـــلاپ يېڭىۋاشـــتىن ھېسابلايدۇ.

– 195 مــاددا – 2 ســوت قىلغــۇچى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى نــارازىلىق ئەرزى بېــرىلگەن يــاكى ئېتىــراز بىلـــدۈرگەن دېلــونى ســـوت قىلىـــشتا مۇشـــۇ بابتـــا بەلگىلەنـــگەن تەرتىـــپكە ئاساســـلانغاندىن تاشـــقىرى، - 1 سوت تەرتىپى توغرىسىدىكى بەلگىلىمىلەردىن پايدىلىنىدۇ.

– 196 مـــاددا – 2 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى نـــارازىلىق ۋە ئېتىـــراز دېلوســـىنى قوبـــۇل قىلغانــدىن كېــيىن، بىــر ئــاي ئىچىــدە ســوت قىلىــپ ئاياغلاشتۇرۇشــى، كېچىككەنــدە بىــر يېــرىم ئايــدىن ئاشۇرۇۋەتمەســـلىكى كېـــرەك. مۇشـــۇ قانۇننىـــڭ – 126 ماددىـــسىدا بەلگىلەنـــگەن ئەھـــۋاللاردىن بىـــرى كۆرۈلـــسە، ئۆلكىلىـــك، ئـــاپتونوم رايونلـــۇق، بىۋاســـىتە قاراشـــلىق شـــەھەرلىك يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىــسىنىڭ تەســتىقى يــاكى قــارارى بىــلەن يەنە بىــر ئــاي ئۇزارتىــشقا بولىــدۇ، ئەممــا ئــالىي خەلــق ســـوت مەھكىمىـــسى قوبـــۇل قىلغـــان نـــارازىلىق ۋە ئېتىـــراز دېلـــولىرىنىڭكىنى ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىسى قارار قىلىدۇ.

– 197 مـــاددا – 2 ســـوتنىڭ ھۆكـــۈمى ۋە كېـــسىمى، شـــۇنىڭدەك ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ ھۆكۈمى ۋە كېسىمى ئاخىرقى ھۆكۈم ۋە كېسىم بولىدۇ.

– 198 مـــاددا جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى، خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ۋە خەلـــق ســـوت مەھىكمىـــسى جىنـــايەت گۇمانـــدارى، جاۋابكارنىـــڭ تۇتـــۇپ قېلىنغـــان ۋە توڭلىتىلغـــان پـــۇل – مـــاللىرىنى ۋە ئۇنىـــڭ ئۆســـۈمىنى كېـــيىن تەكـــشۈرۈش ئۈچـــۈن ئوبـــدان ساقلىـــشى لازىـــم. ھەرقانـــداق ئـــورۇن ۋە شەخـــسنىڭ ئىشلىتىۋېلىـــشىغا يـــاكى ئـــۆز ئالـــدىغا نېـــرى – بېـــرى قىلىۋېتىـــشىگە يـــول قويۇلمايـــدۇ. زىيانكەشــــلىككە ئۇچرىغۇچىنىــــڭ قــــانۇنىي مــــال – مــــۈلكى ۋاقتىــــدا قــــايتۇرۇپ بېرىلىــــشى لازىــــم. چەكلەنـــگەن بۇيـــۇملار يـــاكى ئـــۇزاققىچە ســـاقلىغىلى بولمايـــدىغان بۇيـــۇملارنى دۆلەتنىـــڭ ئالاقىـــدار بەلگىلىمىلىرى بويىچە بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.

دەلىـــل – ئىـــسپات قىلىـــپ ئىـــشلىتىلىدىغان نەرســـىلەرنى دېلوغـــا قوشـــۇپ ئۆتكـــۈزۈپ بېـــرىش لازىـــم، ئۆتكـــۈزۈپ بەرگىلـــى بولمايـــدىغانلىرىنىڭ تىزىملىكـــى ۋە ســـۈرىتىنى يـــاكى ئىـــسپات بولىـــدىغان باشـــقا ھۆججەتلەرنى دېلوغا قوشۇپ ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك.

خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ ھۆكــۈمى كــۈچكە ئىــگە بولغانــدىن كېــيىن، تۇتــۇپ قېلىنغــان، توڭلىتىلغــان ھـــارام پـــۇل، ھـــارام مـــال ھەم ئۇنىـــڭ ئۆســـۈمىنىڭ قـــانۇن بـــويىچە زىيانكەشـــلىككە ئۇچرىغۇچىغـــا قايتۇرۇلغاندىن باشقىلىرى بىردەك مۇسادىرە قىلىنىپ، دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇلىدۇ.

تۇتــــۇپ قېلىنغــــان، توڭلىتىلغــــان زاڭ پــــۇل، زاڭ مــــال ۋە ئۇنىــــڭ ئۆســــۈمىنى خىيــــانەت قىلغــــان، ئىــــشلىتىۋالغان يــــاكى ئاســــتىرتتىن نېــــرى – بېــــرى قىلىــــۋەتكەن ئەدلىــــيە خادىملىرىنىــــڭ جىنــــايى جاۋابكارلىقى قانۇن بويىچە سۈرۈشتۈرۈلىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرمىەنلەرگە چارە كۆرۈلىدۇ.

– 4 باب ئۆلۈم جازاسىنى تەكشۈرۈپ تەستقلاش تەرتىپى

– 199 ماددا ئۆلۈم جازاسىنى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى تەستىقلايدۇ.

– 200 مــاددا ئوتتــۇرا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى – 1 ســوتتا ئۆلــۈم جازاســى ھۆكــۈم قىلغــان دېلــودىن جاۋابكــــار نــــارازىلىق ئەرزى بەرمىگەنلىرىنــــى، يــــۇقىرى خەلــــق ســــوت مەھكىمىــــسى تەكــــشۈرۈپ تەســـتىقلىغاندىن كېـــيىن، ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ تەستىقلىـــشىغا سۇنۇشـــى لازىـــم. يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئۆلـــۈم جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىـــشقا قوشـــۇلمىغانلىرىنى ئـــۆزى ئالـــدۇرۇپ ســـوت قىلسا ياكى قايتا سوت قىلىشقا قايتۇرۇۋەتسە بولىدۇ.

يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى - 1 ســـوتتا ئۆلـــۈم جازاســـى ھۆكـــۈم قىلغـــان دېلـــودىن جاۋابكـــار نـــارازىلىق ئەرزى بەرمىگەنلىرىنـــى ۋە – 2 ســـوتتا ئۆلـــۈم جازاســـى ھۆكـــۈم قىلغـــان دېلـــونى ئـــالىي خەلـــق

سوت مەھكىمىسىنىڭ تەستىقلىشىغا سۇنۇشى لازىم.

– 201 مـــاددا ئوتتـــۇرا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئۆلـــۈم جازاســـى دېلوســـىنى تەكـــشۈرۈپ تەستىقلاشـــتا، يــۇقىرى خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئۆلــۈم جازاســى كېچىكتــۈرۈپ ئىجــرا قىلىنىــدىغان دېلــونى تەكــشۈرۈپ تەستىقلاشتا، ئۈچ نەپەر سوتچىدىن كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇشى لازىم.

– 5 باب سوت نازارەتچىلىكى تەرتىپى

– 203 مــــاددا دەۋالاشــــقۇچىلار ۋە ئۇلارنىــــڭ قــــانۇنىي ۋاكــــالەتچىلىرى، يــــېقىن تۇغقــــانلىرى قــــانۇن كــۈچىگە ئىــگە بولغــان ھۆكــۈم ۋە كېــسىم ئۈســتىدە خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە يــاكى خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــــسىگە ئەرز قىلــــسا بولىــــد، لــــېكىن ھۆكــــۈم ۋە كېــــسىمنىڭ ئىجراســــىنى توختىتىــــپ قويۇشــــقا بولمايدۇ.

– 204 مــــاددا دەۋالاشــــقۇچىلار ۋە ئۇلارنىــــڭ قــــانۇنىي ۋاكــــالەتچىلىرى، يــــېقىن تۇغقانلىرىنىــــڭ ئەرزى تۆۋەنـــدىكى ئەھۋاللارنىـــڭ بىـــرىگە ئۇيغـــۇن كەلـــسە، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى قايتـــا ســـوت قىلىـــشى كېرەك:

(1) ئەســـــلىي ھۆكـــــۈم ۋە كېـــــسىمدە بېكىـــــتىلگەن پـــــاكىتلاردا ھەقىـــــقەتەن خاتـــــالىق بـــــارلىقىنى ئىسپاتلايدىغان يېڭى دەلىل – ئىسپات تېپىلسا؛ (2) جىنـــايەت بېكىـــتىش ۋە جـــازا ئۆلچەشـــتە ئاساســـلانغان دەلىـــل – ئىـــسپاتلار راســـت بولمىـــسا، تولـــۇق

بولمىـــسا يـــاكى دېلـــو پـــاكىتلىرىنى ئىـــسپاتلايدىغان ئاساســـىي دەلىـــل – ئىـــسپاتلار بىـــر – بىـــرىگە زىـــت بولسا؛ (3)ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە قانۇننىڭ تەتبىقلىنىشىدا ھەقىقەتەن خاتالىق بولسا؛

(4) ســـوتچى خـــادىملار شـــۇ دېلـــونى ســـوت قىلىـــشتا خىيـــانەت قىلىـــپ، پـــارا ئېلىـــپ، نەپـــسانىيەتچىلىك قىلىپ، قانۇننى بۇزۇپ ھۆكۈم، كېسىم چىقارغان بولسا.
– 205 مـــاددا ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ باشـــلىقى شـــۇ مەھكىمىنىـــڭ قـــانۇن كــۈچىگە ئىــگە بولغــان ھۆكــۈم ۋە كېــسىملىرىدە پــاكىتلارنى بېكىــتىش يــاكى قــانۇننى تەتــبىقلاش جەھەتــتە ھەقىقەتەن خاتالىق بارلىقىنى سەزسە، سوت ھەيئىتىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا سۇنۇشى شەرت.

ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ھەر دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىلىرىنىــڭ قــانۇن كــۈچىگە ئىــگە بولغــان ھۆكــۈم ۋە كېــسىمىدە، يــۇقىرى دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىــسى تــۆۋەن دەرىجىلىــك خەلــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ قـــانۇن كـــۈچىگە ئىـــگە بولغـــان ھۆكـــۈم ۋە كېـــسىمىدە ھەقىـــقەتەن خاتـــالىق بـــارلىقىنى سەزســـە، دېلـــونى ئالـــدۇرۇپ ســـوت قىلىـــشقا يـــاكى تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىنى قايتا سوت قىلىشقا بۇيرۇشقا ھوقۇقلۇق.

ئـــالىي خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ھەر دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىلىرىنىـــڭ قـــانۇن كـــۈچىگە ئىـــگە بولغـــان ھۆكـــۈم ۋە كېـــسىمىدە، يـــۇقىرى دەرىجىلىـــك خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ قـــانۇن كـــۈچىگە ئىـــگە بولغـــان ھۆكـــۈم ۋە كېـــسىمىدە ھەقىــقەتەن خاتـــالىق بــارلىقىنى سەزســـە، ســوت نـــازارەتچىلىكى تەرتىپــى بـــويىچە تەڭ دەرىجىلىــك خەلــق سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراز بىلدۈرۈشكە ھوقۇقلۇق.

خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى ئېتىـــراز بىلـــدۈرگەن دېلـــونى ئېتىرازنـــى قوبـــۇل قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىــسى كېڭەشــمە ســوت ئۇيۇشــتۇرۇپ قايتــا ســوت قىلىــشى لازىــم. ئەســلىي ھۆكۈمــدە پاكىــت ئېنىــق بولمىغـــان يـــاكى دەلىـــل – ئىـــسپات تولـــۇق بولمىغـــان بولـــسا، تـــۆۋەن دەرىجىلىـــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىنى قايتا سوت قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ.

– 206 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ســوت نــازارەتچىلىكى تەرتىپــى بــويىچە قايتــا ســوت قىلىــدىغان دېلــونى باشــقىدىن كېڭەشــمە ســوت ئۇيۇشــتۇرۇپ ســوت قىلىــشى لازىــم. ئــۇ ئەســلىي – 1 ســوت دېلوســى بولـــسا، -1 ســـوت تەرتىپـــى بـــويىچە ســـوت قىلىـــشى لازىـــم، چىقىرىلغـــان ھۆكـــۈم ۋە كېـــسىم ئۈســـتىدە نــارازىلىق ئەرزى بېرىــشكە ۋە ئېتىــراز بىلدۈرۈشــكە بولىــدۇ؛ ئــۇ ئەســلىي – 2 ســوت دېلوســى بولــسا يــاكى يــۇقىرى دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكمىــسى ئالــدۇرۇپ ســوت قىلغــان دېلــو بولــسا، – 2 ســوت تەرتىپــى بويىچە سوت قىلىشى لازىم، چىقىرىلغان ھۆكۈم ۋە كېسىم ئاخىرقى ھۆكۈم ۋە كېسىم بولىدۇ.

– 207 مـــاددا خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ســـوت نـــازارەتچىلىكى تەرتىپـــى بـــويىچە قايتـــا ســـوت قىلىنىـــدىغان دېلـــونى ئالـــدۇرۇپ ســـوت قىلىـــش ۋە يېڭىۋاشـــتىن ســـوت قىلىـــش قـــارار قىىلىنغـــان كۈنـــدىن باشــلاپ ئـــۈچ ئــاي ئىچىـــدە ئاياغلاشتۇرۇشــى كېـــرەك، ســۈرۈكنى ئۇزارتىـــشقا تــوغرا كەلگەنلىرىنــى ئـــالتە ئايدىن ئاشۇرۇۋېتىشە بولمايدۇ.

ئېتىرازنـــى تاپـــشۇرۇۋالغان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئېتىـــراز بىلـــدۈرگەن دېلـــونى ســـوت نـــازارەتچلىكى تەرتىپــى بــويىچە ســوت قىلىــشتا، ســوت قىلىــش ســۈرۈكىگە ئالــدىنقى تارمــاقتىكى بەلگىلىمىنــى تەتبىقلايــدۇ؛ تــۆۋەن دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ قايتــا ســوت قىلىــشىغا بــۇيرۇپ بېرىــشكە تــوغرا كەلــسە، ئېتىرازنــى تاپــشۇرۇۋالغان كۈنــدىن باشــلاپ بىــر ئــاي ئىچىــدە قــارار چىقىــرىش لازىــم، تــۆۋەن دەرىجىلىــك خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ دېلـــونى ســـوت قىلىـــش ســـۈرۈكىگە ئالـــدىنقى تارمـــاقتىكى بەلگىلىـــمە تەتبىقلىنىدۇ.

تۆتىنچى قىسىم ئىجرا قىلىش

– 208 ماددا ھۆكۈم ۋە كېسىم قانۇن كۈچىگە ئىگە بولغاندىن كېيىن ئىجرا قىلىنىدۇ. تۆۋەندىكى ھۆكۈم ۋە كېسىملەر قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىم بولىدۇ:

(1) قانۇنـــدا بەلگىلەنـــگەن ســـۈرۈك ئىچىـــدە نـــارازىلىق ئەرزى بېـــرىلمىگەن ۋە ئېتىـــراز بىلـــدۈرۈلمىگەن ھۆكۈم ۋە كېسىم؛ (2)ئاخىرقى ھۆكۈم ۋە كېسىم؛

(3) ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئۆلــۈم جازاســى بېرىــشنى تەســتىقلىغان ھۆكــۈم ۋە يــۇقىرى خەلــق سوت مەھكىمىسى ئۆلۈم جازاسىنى ئىككى يىل كېچىكتۈرۈپ ئىجرا قىلىشنى تەستىقلىغان ھۆكۈم.
– 209 مـــاددا – 1 ســـوت قىلغـــۇچى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى تەرىپىـــدىن جىنايەتـــسىز، جىنـــايى جـــازا كەچــۈرۈم قىلىنىــدۇ دەپ ھۆكــۈم قىلىنغــان جاۋابكــار قاماقتــا بولــسا، ھۆكــۈم ئــېلان قىلىنغانــدىن كېــيىن دەرھال قويۇپ بېرىلىشى لازىم.

– 210 مــاددا ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئۆلــۈم جازاســى بېرىــپ دەرھــال ئىجــرا قىلىــش توغرىــسىدا چىقارغـــان ۋە تەســـتىقلىغان ھۆكـــۈمنى ئىجـــرا قىلىـــش بـــۇيرۇقىنى ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ باشلىقى ئىمزا قويۇپ چۈشۈرۈشى لازىم.

ئۆلــۈم جازاســى بېرىــپ ئىككــى يىــل كېچىكتــۈرۈپ ئىجــرا قىلىــش ھۆكــۈم قىلىنغــان جىنــايەتچىلەر ئۆلــۈم جازاســـى كېچىكتـــۈرۈپ ئىجـــرا قىلىنىۋاتقـــان مەزگىلـــدە قەســـتەن جىنـــايەت ئۆتكـــۈزمىگەن بولـــسا، ئۆلـــۈم جازاســـىنى كېچىكتـــۈرۈپ ئىجـــرا قىلىـــش مـــۇددىتى توشـــقاندا، جـــازا ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگـــان ئۇنىـــڭ جازاســــىنى يېنىكلىــــتىش توغرىــــسىدا يازمــــا پىكرىنــــى ئوتتۇرىغــــا قويــــپ، يــــۇقىرى خەلــــق ســــوت مەھكىمىــسىنىڭ كېــسىم قىلىــشىغا سۇنۇشــى كېــرەك؛ قەســتەن جىنــايەت ئۆتكــۈزگەن بولــسا، تەكــشۈرۈشتە راســـتىلىقى ئىسپتلانـــسا، يـــۇقىرى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئۆلـــۈم جازاســـىنى ئىجـــرا قىلىـــشنى ئـــالىي خەلق سوت مەھكىمىسىگە تەستىقلىتىشى لازىم.

– 211 مــاددا تــۆۋەن دەرىجىلىــك خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسىنىڭ ئۆلــۈم جازاســىنى ئىجــرا قىلىــش توغرىــسىدىكى بــۇيرۇقىنى تاپــشۇرۇۋالغاندىن كېــيىن، يەتــتە كــۈن ئىچىــدە ئىجــرا قىلىـــشقا تاپـــشۇرۇشى لازىـــم. لـــېكىن، تۆۋەنـــدىكى ئەھۋاللارنىـــڭ بىـــرى كۆرۈلـــسە، ئىجرانـــى توختىتىـــشى ھەمــدە دەرھــال ئــالىي خەلــق ســوت مەھكىمىــسىگە دوكــلات قىلىــشى لازىــم، بــۇ ھەقــتە ئــالىي خەلــق سوت مەھكىمىسى كېسىم قىلىدۇ:

(1) ئىجرا قىلىشتىن ئىلگىرى، ھۆكۈمدە خاتالىق بولۇش ئېھتىمالى بارلىقى سېزىلسە؛ (2) ئىجــرا قىلىــشتىن ئىلگــرى، جىنــايەتچى چــوڭ جىنــايەت پــاكىتىنى پــاش قىلغــانلىقى يــاكى باشــقا چــوڭ خىزمەت كۆرسەتكەنلىكى ئۈچۈن ھۆكۈمنى ئۆزگەرتىش ئېھتىمالى تۇغۇلسا؛ (3) جىنايەتچى ھامىلىدار بولسا.

ئالــــدىنقى تارماقنىــــڭ((1ۋە (2) تارماقچىــــسىدىكى ئىجــــرا قىلىــــشنى توختىتىــــشقا ســــەۋەب بولغــــان ئەھـــۋاللار تۈگىگەنـــدىن كېـــيىن، ئۆلـــۈم جازاســـىنى ئىجـــرا قىلىـــش بـــۇيرۇقىنى ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى باشـــلىقى قايتـــا ئىمـــزا قويـــۇپ چۈشـــۈرگەندىن كېـــيىن، ئانـــدىن ئىجـــرا قىلىـــش شـــەرت؛

ئالـــدىنقى تارماقنىـــڭ )3( تارماقچىـــسىدىكى ســـەۋەب بىـــلەن ئىجـــرا توختىتىلغـــان بولـــسا، ئـــالىي خەلـــق سوت مەھكىمىسىنىڭ قانۇن بويىچە ھۆكۈمنى ئۆزگەرتىشى ئۈچۈن مەلۇم قىلىش لازىم.
– 212 مــاددا خەلــق ســوت مەھكىمىــسى ئۆلــۈم جازاســىنى ئىجــرا قىلىــشقا تاپــشۇرۇشتىن ئىلگىــرى، تەڭ دەرىجىلىــك خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىگە جــازا مەيــدانىنى نــازارەت قىلىــش ئۈچــۈن ئــادەم ئەۋەتىــش ھەققىدە ئۇقتۇرۇش قىلىشى لازىم.

ئۆلۈم جازاسى ئېتىش ياكى ئوكۇل سېلىش قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن ئىجرا قىلىنىدۇ. ئۆلۈم جازاسى جازا مەيدانىدا ياكى بەلگىلەنگەن قاماق ئورنىدا ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ.

ئىجراغــــا قومانــــدانلىق قىلىــــدىغان ســــوتچى خــــادىملار جىنايەچىنىــــڭ نەق ئــــۆزى ئىكەنلىكىنــــى مۇئەييەنلەشتۈرۈشــــى، ئۇنىــــڭ قالــــدۇرۇپ كېتىــــدىغان گەپ – ســــۆزلىرى، خەت – چەكلىــــرى بــــار – يوقلـــۇقىنى سورىـــشى، ئانـــدىن ئىجـــرا قىلغـــۇچى خادىملارنىـــڭ ئۆلـــۈم جازاســـىنى ئىجـــرا قىلىـــشىغا تاپــشۇرۇشى لازىــم. ئىجــرا قىلىــش ئالدىــدا خاتــالىق بولۇشــى مــۇمكىنلىكى سېزىلــسە، ئىجرانــى توختىتىــپ تۇرۇپ، ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ كېسىم قىلىشىغا يوللاش لازىم.

ئۆلۈم جازاسىنى ئىجرا قىلىش توغرىسىدا ئېلان چىقىرىلىدۇ، سازايى قىلىنمايدۇ.

ئۆلــۈم جازاســى ئىجــرا قىلىنغانــدىن كېــيىن، تۆپىــدە تۇرغــان پۈتــۈكچى خــاتىرە يېزىــشى كېــرەك. ئىجــرا قىلىـــشقا تاپـــشۇرغان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئۆلـــۈم جازاســـىنىڭ ئىجراســـىنى ئـــالىي خەلـــق ســـوت مەھكىمىسىگە مەلۇم قىلىشى لازىم.

ئۆلـــۈم جازاســـى ئىجـــرا قىلىنغانـــدىن كېـــيىن، ئىجـــرا قىلىـــشقا تاپـــشۇرغان خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى جىنايەتچىنىڭ ئائىلە تەۋەلىرىگە ئۇقتۇرۇش قىلىشى لازىم.

– 213 مــاددا جىنايەتچىنىــڭ جازاســىنى ئىجــرا قىلىــشقا تاپــشۇرغاندا، ئىجــرا قىلىــشقا تاپــشۇرغان خەلــق ســـوت مەھكىمىـــسى ئالاقىـــدار قـــانۇن ھـــۆججەتلىرىنى تـــۈرمىگە يـــاكى باشـــقا ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگانغـــا يەتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.

ئۆلـــۈم جازاســـى بېرىـــپ ئىككـــى يىـــل كېچىكتـــۈرۈپ ئىجـــرا قىلىـــش، مۇددەتـــسىز قامـــاق جازاســـى، مۇددەتلىـــك قامـــاق جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىنغـــان جىنـــايەتچىلەرنى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى، جازاســـىنى ئىجـــرا قىلىـــش ئۈچـــۈن قـــانۇن بـــويىچە تـــۈرمىگە تاپـــشۇرۇپ بېرىـــدۇ. مۇددەتلىـــك قامـــاق جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىنغـــان جىنـــايەتچىلەردىن جازاســـىنى ئىجـــرا قىلىـــشقا تاپـــشۇرۇشتىن بـــۇرۇن قېپقالغـــان جـــازا مـــۇددىتى بىـــر يىلغـــا يەتمىگەنلىرىنىـــڭ جازاســـىنى ســـولاقخانا ۋاكـــالىتەن ئىجـــرا قىلىـــدۇ. تۇتـــۇپ تــۇرۇپ ئەمگەكـــكە ســـېلىش جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىنغـــان جىنايەتنىـــڭ جازاســـىنى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئورگىنى ئىجرا قىلىدۇ.

قۇرامىغـــا يەتمىـــگەن جىنايەتچىلەرنىـــڭ جازاســـى، قۇرامىغـــا يەتمىـــگەن جىنـــايەتچىلەرنى باشـــقۇرۇش – تەربىيىلەش ئورنىدا ئىجرا قىلىنىدۇ.

ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگـــان جىنـــايەتچىنى ۋاقتىـــدا قاماققـــا ئېلىـــشى ھەمـــدە جىنايەتچىنىـــڭ ئـــائىلە تەۋەلىرىگە ئۇقتۇرۇش قىلىشى لازىم.

مۇددەتلىــــك قامــــاق جازاســــى، تۇتــــۇپ تــــۇرۇپ ئەمگەكــــكە ســــېلىش جازاســــى ھۆكــــۈم قىلىنغــــان جىنـــايەتچىلەردىن جـــازا مـــۇددىتى توشـــقانلىرىغا ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگـــان قويـــۇپ بېـــرىش گۇۋاھنامىـــسى بېرىشى كېرەك.

– 214 مــاددا مۇددەتلىــك قامــاق جازاســى يــاكى تۇتــۇپ تــۇرۇپ ئەمگەكــكە ســېلىش جازاســى ھۆكــۈم قىلىنغـــان جىنـــايەتچىلەردىن تۆۋەنـــدكى ئەھۋاللارنىـــڭ بىـــرى بولغانلىرىنىـــڭ جازاســـى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە سىرتىدا ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ:

(1) ئېغىر كېسەل بولغانلىقتىن داۋالىنىش ئۈچۈن كېپىلگە بېرىشكە توغرا كەلگەنلەر؛ (2) ھامىلىدار ياكى بالىسىنى ئېمىتىۋاتقان ئاياللار.
داۋالىـــــنىش ئۈچـــــۈن كېـــــپىلگە بېرىلـــــسە جەمئىـــــيەتكە خەۋپ يەتكـــــۈزۈش ئېھتىمـــــالى بولغـــــان جىـــانيەتچىلەرنى يـــاكى ئـــۆزىنى يارىـــدار، مېيىـــپ قىلىۋالغـــان جىنـــايەتچىلەرنى داۋالىـــنىش ئۈچـــۈن كېپىلگە بېرىشكە بولمايدۇ.

جىنـــايەتچىلەردىن ھەقىـــقەتەن ئېغىـــر كېـــسىلى بولـــۇپ، داۋالىـــنىش ئۈچـــۈن كېـــپىلگە بېـــرىش زۆرۈر

بولغـــانلىرىنى ئـــۆلكە دەرىجىلىـــك خەلـــق ھۆكـــۈمىتى بەلگىلىـــگەن دوختۇرخانىـــدىن ئىـــسپات ئېلىـــپ، قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلىتىش شەرت.

داۋالىـــنىش ئۈچـــۈن كېـــپىلگە بېـــرىلگەن جىنـــايەتچىلەردىن داۋالىـــنىش ئۈچـــۈن كېـــپىلگە بېـــرىش شـــەرتىگە ئۇيغـــۇن ئەمەســـلىكى يـــاك داۋالىـــنىش ئۈچـــۈن كېـــپىلگە بېـــرىش بەلگىلىمىلىـــرىگە ئېغىـــر دەرىجىـــدە خىلاپلىق قىلغانلىقى سېزىلگەنلىرىنى تۈرمىگە ۋاقتىدا قايتۇرۇپ كېلىش كېرەك.

مۇددەتلىــك قامــاق جازاســى، تۇتــۇپ تــۇرۇپ ئەمگەكــكە ســېلىش جازاســى ھۆكــۈم قىلىنغــان، ھاجىتىــدىن چىقالمايـــــدىغان، جازاســـــى ۋاقتىـــــنچە تـــــۈرمە ســـــىرتىدا ئىجـــــرا قىلىنـــــسا جەمئىـــــيەتكە خەۋپ يەتكۈزمەيدىغان جىنايەتچىلەرنىڭ جازاسى ۋاقتىنچە تۈرمە سىرتىدا ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ.

جازاســـى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە ســـىرتىدا ئىجـــرا قىلىنىـــدىغان جىنايەتچىنىـــڭ جازاســـىنى شـــۇ جىنـــايەتچى ئولتۇرۇشـــلۇق جايـــدىكى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئىجـــرا قىلىـــدۇ، ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگـــان ئــۇنى قــاتتىق باشقۇرۇشــى ۋە نــازارەت قىلىــشى، ئاساســىي قــاتلام تەشــكىلاتى يــاكى جىنــايەتچى بــۇرۇن تۇرۇشلۇق ئورۇن نازارەت قىلىشقا ياردەملىشىىشى لازىم.

– 215 مــاددا جــازانى ۋاقتىــنچە تــۈرمە ســىرتىدا ئىجــرا قىلىــشنى تەســتىقلىغان ئورگــان تەســتى, , قــلاش قــارارىنى خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىگە ئەۋەتىــپ بېرىــشى كېــرەك. خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسى جــازانى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە ســـىرتىدا ئىجـــرا قىلىـــش مۇۋاپىـــق ئەمەس دەپ ھېسابلىـــسا، ئۇقتۇرۇشـــنى تاپـــشۇرۇۋالغان كۈنـــدىن باشـــلاپ بىـــر ئـــايغىچە يازمـــا پىكرىنـــى جـــازانى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە ســـىرتىدا ئىجـــرا قىلىـــشنى تەســتىقلىغان ئورگــان خەلــق تەپــتىش مەھكىمىــسىنىڭ يازمــا پىكرىنــى تاپــشۇرۇۋالغاندىن كېــيىن، ئاشــۇ قارارنى دەرھال قايتا تەكشۈرۈشى كېرەك.

– 216 مـــاددا جـــازانى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە ســـىرتىدا ئىجـــرا قىلىـــشقا تېگىـــشلىك ئەھـــۋاللار تۈگىگەنـــدىن كېيىن، جازا مۇددىتى توشمىغان جىنايەتچىلەرنى ۋاقتىدا تۈرمىگە قايتۇرۇپ كېلىش كېرەك.

جىنـــايەتچى جـــازانى ۋاقتىـــنچە تـــۈرمە ســـىرتىدا ئىجـــرا قىلىۋاتقـــان مەزگىلـــدە ئۆلـــۈپ كەســـە، تـــۈرمىگە ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك.

– 217 مـــاددا قامـــاق جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىنىـــپ جازاســـى كېچىكتـــۈرۈلگەن جىنـــايەتچىنى جامـــائەت خەۋپـــسىزلىكى ئـــورگىنى ئـــۇ تۇرۇشـــلۇق ئـــورۇن يـــاكى ئاساســـىي قـــاتلام تەشـــكىلاتىنىڭ كۆزىتىـــشىگە تاپشۇرىدۇ.

شــەرتلىك قويــۇپ بېــرىلگەن جىنــايەتچىلەرنى، شــەرتلىك قويــۇپ بېرىــپ ســىناپ كــۆرۈش ســۈرۈكى ئىچىــدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى نازارەت قىلىدۇ.

– 218 مــاددا رېجىمغــا ئــېلىش جازاســى، سىياســىي ھوقۇقىــدىن مەھــرۇم قىلىــش جازاســى ھۆكــۈم قىلىنغــان جىنايەتچىنىــڭ جازاســىنى جامــائەت خەۋپــسىزلىكى ئــورگىنى ئىجــرا قىلىــدۇ. جــازا مــۇددىتى توشــقاندىن كېــيىن، ئىجــرا قىلغــۇچى ئورگــان ئۇنىڭغــا ئۇقتــۇرۇش قىىــشى ھەمــدە ئۇنىــڭ رېجىمــدىن بوشــىتىلغانلىقىنى يـــاكى سىياســـىي ھوقۇقىنىـــڭ ئەســـلىگە كەلتـــۈرۈلگەنلىكىنى مۇناســـىۋەتلىك ئاممىغـــا ئوچـــۇق ئـــېلان قىلىشى لازىم.

– 219 مـــاددا جەرىمـــانە جازاســـى ھۆكـــۈم قىلىنغـــان جىنـــايەتچىلەردىن جەرىمـــانىنى ســـۈرۈك ئىچىـــدە تاپـــشۇرمىغانلىرىنى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى مەجبـــۇرىي تاپـــشۇرغۇزۇشى لازىـــم؛ يەڭگىلـــى بولمايـــدىغان ئـــاپەتكە ئـــۇچراپ، تاپـــشۇرۇشتا ھەقىـــقەتەن قىينىلىـــپ قالغـــان بولـــسا، كېـــسىم ئـــارقىلىق جەرىمـــانىنى ئازايتىش ياكى كەچۈرۈم قىلىشقا بولىدۇ.

– 220 مـــاددا مـــال – مۈلـــۈكنى مۇســـادىرە قىلىـــش توغرىـــسىدىكى ھۆكـــۈم، مەيلـــى قوشـــۇمچە چىقىرىلغـــان بولـــسۇن يـــاكى ئـــايرىم چىقىرىلغـــان بولـــسۇن، خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى تەرىپىـــدىن ئىجـــرا قىلىنىـــدۇ؛ زۆرۈر تېپىلغاندا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىلەن بىرلىكتە ئىجرا قىلىشقا بولىدۇ.

– 211 مـــاددا جىنـــايەتچىلەردىن جـــازا مـــۇددىتى ئىچىـــدە يەنە جىنـــايەت ئۆتكـــۈزگەنلىرى يـــاكى ھۆكـــۈم چىقىرىلغــان چاغــدا ســېزىلمىگەن جىنــايەتلىرى ســېزىلگەنلىرىنى ئىجــرا قىلغــۇچى ئورگــان خەلــق تەپــتىش مەھكىمىسىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.

رېجىمغـــا ئـــېلىش جازاســـى، تۇتـــۇپ تـــۇرۇپ ئەمگەكـــكە ســـېلىش جازاســـى،مۇددەتلىك قامـــاق جازاســـى يــاكى مۇددەتــسىز قامــاق جازاســى ھۆكــۈم قىلىنغــان جىنــايەتچىلەر جــازا ئىجــرا قىلىنىۋاتقــان مەزگىلــدە

ھەقىـــقەتەن تـــوۋا قىلغـــانلىقى يـــاكى خىـــزمەت كۆرســـەتكەنلىكى ئۈچـــۈن قـــانۇن بـــويىچە جازاســـىنى كېمەيتىـــشكە ۋە شـــەرتلىك قويـــۇپ بېرىـــشكە تـــوغرا كەلـــسە، ئىجـــرا قىلغـــۇچى بـــويىچە يازمـــا تەكلىـــپ قويۇپ، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تەكشۈرۈپ كېسىم قىلىشىغا سۇنۇشى لازىم.
– 222 مـــاددا خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسى خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىنىڭ جـــازا كېمەيـــتىش، شـــەرتلىك قويـــــۇپ بېـــــرىش توغرىـــــسىدىكى كېـــــسىمنى مۇۋاپىـــــق ئەمەس دەپ ھېسابلىـــــسا، كېـــــسىمنامىنىڭ كۆچۈرمىـــسىنى تاپـــشۇرۇۋالغاندىن كېـــيىن 20 كـــۈن ئىچىـــدە خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسىگە تـــۈزىتىش توغرىـــسىدىكى يازمـــا پىكرىنـــى بېرىـــشى كېـــرەك. خەلـــق ســـوت مەھكىمىـــسى تـــۈزىتىش توغرىـــسىدىكى پىكرىنــى تاپــشۇرۇۋالغاندىن كېــيىن، بىــر ئــاي ئىچىــدە قايتــا كېڭەشــمە ســوت ئۇيۇشــتۇرۇپ ســوت قىلىــپ، ئاخىرقى كېسىمنى چىقىرىشى لازىم.

– 223 مـــاددا تـــۈرمە ۋە باشـــقا ئىجـــرا قىلغـــۇچى ئورگـــان جىنـــايى جـــازانى ئىجـــرا قىلىـــش جەريانىـــدا، ھۆكۈمـــدە خاتـــالىق بـــار دەپ ھېسابلىـــسا يـــاكى جىنـــايەتچى ئەرز قىلـــسا، ئـــۇنى خەلـــق تەپـــتىش مەھكىمىـــسىنىڭ يـــاكى ئەســـلىي ھۆكـــۈم قىلغـــان خەلـــق ســـوت مەھىكمىـــسىنىڭ بىـــر تەرەپ قىلىـــشىغا يوللاپ بېرىشى لازىم.

– 224 مــاددا خەلــق ســـوت مەھكىمىــسى ئىجــرا قىلغــۇچى ئورگاننىــڭ جىنــايى جــازانى ئىجــرا قىلىـــش ئىـــشلىرىنىڭ قانۇنغـــا ئۇيغـــۇن بولغـــان – بولمىغـــانلىقىنى نـــازارەت قىلىـــدۇ. قانۇنغـــا خىـــلاپ ئەھـــۋاللارنى سەزسە، ئىجرا قىلغۇچى ئورگانغا تۈزىتىشنى ئۇقتۇرۇشى لازىم.

قوشۇمچە پرىنسىپ

– 225 مـــاددا ئارمىيىنىـــڭ قوغـــداش تـــارمىقى، ئـــارمىيە ئىچىـــدە يـــۈز بەرگەن جىنـــايى ئىـــشلر دېلـــولىرىنى تەھقىقلەش ھوقۇقىنى يۈرگۈزىدۇ.

جىنايەتچىنىڭ تۈرمىدىكى جىنايەت دېلوسىنى تۈرمە تەھقىقلەيدۇ.

ئارمىيىنىـــڭ قوغـــداش تـــارمىقى ۋە تۈرمىنىـــڭ جىنـــايى ئىـــشلار دېلوســـىنى بېجىرىـــشىگە مۇشـــۇ قانۇنـــدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

		ساقلاش	پارول قايتۇرىۋېلىش
پارول			تىزىملىتىش

مىكروبلوگ[ يېڭى | 24 سائەت | 7 كۈن | 30 كۈن ]

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى

كۆرگەن سەھىپە

最佳新人

活跃会员

热心会员

推广达人

宣传达人