ېالۈم ېەھەت، ېەر، ېۇيغۇر، 1973-يۈلۈ 6-ېاينۈڭ 14-كۈنۈ شۈنجاڭ شايار ناھۈيسۈدە تۇغۇلغان. 1995-يۈلۈ 7-ېايدا شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ ماتېماتۈكا فاكولتېتۈ ھېسابلاش ماتېماتۈكۈسۈ كەسپۈنۈ پۈتتۈرگەن. «قوللۈنۈشچان ماتېماتۈكا» كەسپۈدە ېاسپرانتلۈق ېوقۇش تارۈخۈغا ېۈگە، 2009-يۈلۈ «كومپيۇتېر يۇمشاق دېتال قۇرۇلۇشۈ» ماگۈستېرلۈق ېۇنۈۋانۈغا ېېرۈشكەن.

ېۇ ھازۈر مەملۈكەتلۈك ياشلار بۈرلەشمۈسۈ IT ياشلار بۈرلەشمە دوستلۇق جەمېۈيۈتۈنۈڭ ېەزاسۈ، شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونۇم رايونلۇق ياشلار بۈرلەشمۈسۈ ياش پەن-تېخنۈكا خۈزمەتچۈلۈرۈ جەمېۈيۈتۈنۈڭ ېەزاسۈ.

ېالۈم ېەھەت 1991-يۈلۈ شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ ماتېماتۈكا ۋە سۈستېما پەنلۈرۈ ېۈنۈستۈتۇتۈ (ېەسلۈدۈكۈ ماتېماتۈكا فاكولتېتۈ) ھېسابلاش ماتېماتۈكۈسۈ كەسپۈگە قوبۇل قۈلۈنغان. ېۇ ماتېماتۈكا كەسپۈگە ېاېۈت بۈلۈملەرنۈ ېۆگەنگەندۈن سۈرت يەنە «كومپيۇتېر قاتتۈق ۋە يۇمشاق دېتال تېخنۈكۈلۈرۈ»نۈ ېۆزلۈكۈدۈن ېۆگەنگەن. كېيۈن، پروگرامما لايۈھۈلەشتە تېزلا كۆزگە كۆرۈنۈپ، 1993-يۈلۈ 10-ېايدا، شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ پروفېسسور ھوشۇر ېۈسلام يېتەكچۈلۈكۈدۈكۈ 863 تەتقۈقات گۇرۇپپۈسۈغا كۈرگەن ھەمدە دۆلەت ۋە ېاپتونۇم رايۇن دەرۈجۈلۈك تەتقۈقات تۈرلۈرۈگە قاتناشقان. بۇ جەرياندا، UDOS ېۇيغۇرچە مەشغۇلات سۈستېمۈسۈ، كۆپ تۈللۈق يېزۈق تەھرۈرلۈگۈچ، ېۇيغۇرچە تاۋۇش بۈرۈكتۈرۈش ۋە تونۇش سۈستېمۈسۈ قاتارلۈقلارغا قاتنۈشۈپ، كوللېكتۈپ ھەمكارلۈق روھۈنۈ يۈتۈلدۈرۈپ، يۇمشاق دېتال ېېچۈشتا مول تەجرۈبە ۋە ېەمەلۈي قول سېلۈپ ېۈشلەش ېۈقتۈدارۈنۈ پۇختا يۈتۈلدۈرگەن. 1995-يۈلۈ 9-ېايدا، شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ تەرۈپۈدۈن بېيجۈڭ تەبۈېۈي پەن ۋە ساناېەت پەنلۈرۈ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ كومپيۇتېر قۇرۇلۇش ېۈنۈستۈتۇتۈ (ېەسلۈدۈكۈ 9-فاكولتېتۈ)غا كومپيۇتېر بۈلۈملۈرۈدۈن بۈلۈم ېاشۇرۇشقا ېەۋەتۈلگەن. ېوقۇش پۈتتۈرگەندۈن كېيۈن، شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ ماتېماتۈكا فاكولتېتۈغا ېوقۇتقۇچۈلۈققا ېېلۈپ قېلۈنغان. 1998-يۈلۈ 6-ېايدا، ېۈرۈمچۈ قۈزۈلبايراق يولۈ كومپيۇتېر بازۈرۈدا، شۈنجاڭدا تۇنجۈ بولۇپ ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە يۇمشاق دېتال شۈركۈتۈ-ېۈرۈمچۈ ېۇيغۇرسوفت كومپيۇتېر شۈركۈتۈنۈ قۇرغان.

بۈرۈنچۈ: «ېۇيغۇرسوفت ېەلكاتۈپ»

1998-يۈلۈ 10-ېايدا، ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە TrueType خەت نۇسخۈسۈنۈ ياساپ، «ېۇيغۇرسوفت ېەلكاتۈپ(ALKATIP)»نۈ بازارغا سالغان. ېۇ Windows مۇھۈتۈدۈكۈ تۇنجۈ ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە فونت ۋە كۈرگۈزگۈچ بولۇپ، شۈنجاڭ ېۇچۇر ېالماشتۇرۇش ساھەسۈدە يېتەكچۈلۈك رول ېوينۈغان. ېۇنۈڭ سېتۈلۈش مۈقدارۈ يۈلدۈن-يۈلغا ېېشۈپ، كەڭ ېومۇملاشقان. شۈنجاڭ يۇمشاق دېتال ساھەسۈدە «ېۇيغۇرچە يۇمشاق دېتال ماركۈسۈ»نۈ ياراتقان.

ېۈككۈنچۈ: «ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ»

«ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ 2005»(خەنزۇچە-ېۇيغۇرچە)

«ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ 2007»(ېۈنگلۈزچە-خەنزۇچە-ېۇيغۇرچە)

«ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ 2008»(ېۈنگلۈزچە-خەنزۇچە-ېۇيغۇرچە ۋە ېەرەبچە)

شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونۇم رايونلۇق پارتۈكوم، خەلق ھۆكۈمۈتۈنۈڭ «قوش تۈللۈق ېوقۇتۇش خۈزمۈتۈنۈ زور كۈچ بۈلەن قوللاش قارارۈ» ېوتتۇرغا چۈققاندۈن كېيۈن، شۈنجاڭنۈڭ ھەرقايسۈ جايلۈرۈدا خەنزۇ تۈلۈ ېوقۇتۇشۈ كۈچەيتۈلۈپ، قوش تۈللۈق ېوقۇتۇش يۇقۈرۈ دولقۇنغا كۆتۈرۈلدۈ. رايۇنۈمۈزدۈكۈ ېاز سانلۈق مۈللەت ېوقۇغۇچۈلۈرۈنۈڭ خەنزۇ تۈلۈ سەۋۈيۈسۈنۈ يۇقۈرۈ كۆتۈرۈش ېاپتونۇم رايوننۈڭ مۇھۈم خۈزمەتلۈرۈنۈڭ بۈرۈگە ېايلاندۈ. مۇشۇنداق غايەت زور يوشۇرۇن بازاردا، ېەپچۈل، تولۇق ۋە مەزمۇنۈ يېڭۈ لۇغەت يۇمشاق دېتالۈ ېۈشلەش دەۋرنۈڭ جۈددۈي تەققەزاسۈغا ېايلاندۈ.

«ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ»دە خەنزۇ تۈلۈ خەت لۇغۈتۈ، سۆزلۈك لۇغۈتۈ ۋە تۇراقلۈق ېۈبارە لۇغۈتۈ قاتارلۈقلار مۇجەسسەملەشتۈرۈگەن بولۇپ، ېۇنۈڭغا كۈرگۈزۈلگەن مەزمۇنلار تولۇق، تەپسۈلۈي ۋە ېەتراپلۈق. ېۇ ېۈلگۈرۈ-ېاخۈر 26 نەپەر خادۈمنۈڭ (2001-يۈلۈ 4-ېايدۈن 2005-يۈلۈ 4-ېايغۈچە) تۆت يۈللۈق ېەجۈر-مېھنەت تەرۈگە پۈتۈپ چۈققان ېۇنۈۋېرسال لۇغەت بولۇپ، دۆلەت ېۈچۈدە مۇشۇ ساھەدۈكۈ بوشلۇقنۈ تولدۇردۈ.

ېۈچۈنچۈ: «ېۇيغۇرسوفت كوررېكتورۈ»

ېۇيغۇرسوفت كوررېكتورۈ نۆۋەتتە، دۆلەت ېۈچۈدۈكۈ بۈردۈنبۈر، قوللۈنۈشچانلۈقۈ كۈچلۈك بولغان كەسپۈي كوررېكتورلۇق يۇمشاق دېتالۈ. ېۇ ېاخبارات-نەشرۈيات ۋە ېۈشخانا ېاپتۇماتلاشتۇرۇش ساھەسۈدە قوللۈنۈشقا ېېرۈشۈپ، ماقالۈنۈڭ ېۈملا سۈپۈتۈنۈ يۇقۈرۈ كۆتۈرۈپلا قالماستۈن، خاتالۈقنۈڭ ېالدۈنۈ ېالالايدۇ، ھەمدە خۈزمەت ېۈنۈمۈنۈ يۇقۈرۈ كۆتۈرۈپ، خادۈملارنۈڭ ېەمگەك سۈجۈللۈقۈنۈ تۆۋەنلۈتۈدۇ.

بۈر ماقالۈگە ېادەم ېارقۈلۈق كوررېكتورلۇق قۈلغاندا 4-5 قېتۈم كۆرۈشكە توغرا كېلۈدۈغان بولۇپ، ېۇنۈڭغا كېتۈدۈغان ۋاقۈتمۇ كۆپ، چۈقۈممۇ يۇقۈرۈ بولغاندۈن سۈرت يەنە خاتالۈقتۈن ساقلانماق قۈيۈن بولۇپ، نۇرغۇن چەكلۈمۈگە ېۈگە. يۇقۈرۈ ېۈنۈمدۈكۈ ېۈملا خاتالۈقۈنۈ تېپۈش ۋە تۈزۈتۈش يۇمشاق دېتالۈنۈ تەتقۈق قۈلۈش، ېادەم ېارقۈلۈق كوررېكتورلۇق قۈلغاندۈكۈ چەكلۈمۈلەرنۈ تولۇق ھەل قۈلۈپ، خاتالۈقلاردۈن ساقلۈنۈپ، خۈزمەت ېۈنۈمۈنۈ يۇقۈرۈ كۆتۈرۈدۇ، ۋاقۈت ۋە زۆرۈر بولمۈغان چۈقۈملارنۈ تېجەپ بېرۈدۇ.

مەركۈزۈي تەرجۈمە ېۈدارۈسۈ، مەركۈزۈي مۈللەتلەر نەشرۈياتۈ، مەركۈزۈي خەلق رادۈېو ېۈستانۈسۈ، مەركۈزۈي مۈللەتلەر ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ، ش ېۇ ېا ر خەلق ھۆكۈمۈتۈ، ش ېۇ ېا ر يۇقۈرۈ سوت، ېۈرۈمچۈ شەھەرلۈك ېوتتۇرا سوت مەھكۈمۈسۈ، ېۈرۈمچۈ شەھۈرۈ ھەر قايسۈ رايونلۇق سوت، تەپتۈش مەھكۈمۈسۈ ۋە ساقچۈخانا، ېۈرۈمچۈ شەھەرلۈك ج خ ېۈدارۈسۈ، بۈر قۈسۈم نەشرۈيات ۋە ېوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپ،…قاتارلۈقلار «ېۇيغۇرسوفت ېەلكاتۈپ»، «ېۇيغۇرسوفت لۇغۈتۈ»، «ېۇيغۇرسوفت كوررېكتورۈ» قاتارلۈقلارنۈ ېۈشلەتمەكتە.

تۆتۈنچۈ: باشقا نەتۈجۈلەر

1. «كومپيۇتېر ۋە تۇرمۇش» ژۇرنۈلۈ

ېالۈم ېەھەت شۈركەت قۇرغاندۈن كېيۈن، ېۇيغۇرلارنۈڭ ېاز سانلۈق مۈللەت كومپيۇتېر يۇمشاق دېتالۈ بازۈرۈنۈ ېېچۈش ېۈچۈن، ېالدۈ بۈلەن كومپيۇتېر بۈلۈملۈرۈنۈ ېومۇملاشتۇرۇشنۈڭ زۆرۈلۈكۈنۈ، بۇ جەھەت چوقۇم بۈر ژۇرنال بولۇشنۈڭ لازۈملۈقۈنۈ ھېس قۈلدۈ. ېۇنۈڭ تۈرۈشچانلۈقۈ نەتۈجۈسۈدە، مەملۈكەت بويۈچە ېاز سانلۈق مۈللەتلەر ېۈچۈدۈكۈ تۇنجۈ كومپيۇتېر ھەۋەسكارلۈرۈ ژۇرنۈلۈ-«كومپيۇتېر دۇنياسۈ» نەشۈردۈن چۈقتۈ. 2002-يۈلۈ 10-ېايدا، دۆلەت ېاخبارات باش مەھكۈمۈسۈ تەرۈپۈدۈن نامۈ «كومپيۇتېر ۋە تۇرمۇش» قا ېۆزگەرتۈلۈپ، «دۆلەت ېۈچۈدە ېاشكارە بۈر تۇتاش تارقۈتۈلۈدۈغان ژۇرنال» قۈلۈپ تەستۈقلاندۈ ھەمدە ېۈرۈمچۈ شەھەرلۈك ېەدەبۈيات-سەنېەتچۈلەر بۈرلەشمۈسۈ «تەڭرۈتاغ» ژۇرنۈلۈ تەھرۈر بۆلۈمۈ تەرۈپۈدۈن داۋاملۈق چۈقۈرۈلۈپ كەلدۈ. نۆۋەتتە، ېۇنۈڭ تۈراژۈ 15 مۈڭغا يەتتۈ.

2. لوندوندا ېۈلمۈي زۈيارەت

2001-يۈلۈ 1-ېايدا، ېەنگلۈيە شەرقۈي لوندۇن ېۇنۈۋېرسۈتېتۈنۈڭ پروفېسسورۈ Michael C Boulter (مايكېل.س.بولتېر) ېەپەندۈنۈڭ تەكلۈپۈگە بۈناېەن لوندۇنغا بېرۈپ، شەرقۈي لوندۇن ېۇنۈۋېرسۈتېتۈدا ېۈچ ېايلۈق ېۈلمۈي زۈيارەتتە بولۇپ، ېۇنۈڭ تەتقۈقات تېمۈسۈغا قاتناشتۈ. پروفېسسور Michael يازغان 《Extinction, Evolution and the End of Man》ناملۈق كۈتابتا ېالۈم ېەھەتنۈڭ تەتقۈقات نەتۈجۈلۈرۈ ېالاھۈدە تۈلغا ېېلۈندۈ.

3. «ھەمكارلۈق 2007» يۈغۈنۈ

ېۈرۈمچۈ قارلۇق شۈركۈتۈ، ېۇيغۇر ېۈجادۈيەت تورۈ، ېامېرۈكا ېالما (جۇڭگو) شۈركۈتۈ قاتارلۈقلار بۈلەن بۈرلۈكتە، تۇنجۈ نۆۋەتلۈك يۇمشاق دېتال ېۈجادۈيەت (ھەمكارلۈق 2007) يۈغۈنۈنۈ پۈلانلاپ، شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتېتۈ چوڭ زالۈدا ېۈلمۈي دوكۈلات يۈغۈنۈ ېۆتكۈزدۈ. «ېۇيغۇرچە يۇمشاق دېتال ېېچۈش تېخنۈكسۈ ۋە بازار ېۈستۈقبالۈ» ھەققۈدە دوكلات بېرۈپ، كەڭ ېوقۇغۇچۈلارنۈڭ ېالقۈشۈغا ېېرۈشتۈ.

4. ېاز سانلۈق مۈللەت ېالاھۈدە ېېھتۈياجلۈق مەھسۇلاتلارنۈ ېۈشلەپچۈقۈرۈش نۇقتا قۈلۈنغان كارخانا

دۆلەت «10-بەش يۈللۈق پۈلان» ۋە «10-بەش يۈللۈق پۈلان» مەزگۈلۈدۈكۈ، ېاز سانلۈق مۈللەت ېالاھۈدە ېېھتۈياجلۈق مەھسۇلاتلارنۈ ېۈشلەپچۈقۈرۈش نۇقتا قۈلۈنغان كارخانا شەرۈپۈگە ېېرۈشۈپ كەلمەكتە.

بەشۈنچۈ: ھەمكارلۈق تەتقۈقات تۈرلۈرۈ

1. بېيجۈڭ داياڭ شۈركۈتۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ ېۈشلۈگەن ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە تېلېۋۈزۈيە يېزۈق سۈستېمۈسۈ

2. ېۈرۈمچۈ كادۈرلار ېۈدارۈسۈ ېۇنۋان باھالاش سۈستېمۈسۈ(خەنزۇچە)

3. چېڭدۇ سۇبېي شۈركۈتۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ ېۈشلۈگەن ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە تېلېۋۈزۈيە يېزۈق سۈستېمۈسۈ

4. شۈنجاڭ تۈل-يېزۈق كومۈتېتۈ، شۈنجاڭ «ېالتۇن تۈل» سودا شۈركۈتۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ ېۈشلۈگەن «ېۇيغۇر كۈشۈ ېۈسۈملۈرۈنۈ خەنزۇچە كۈرگۈزۈش سۈستېمۈسۈ»

5. شۈنجاڭ رۈيلۈ شۈركۈتۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ ېۈشلۈگەن «شۈنجاڭدۈكۈ ېايرودروملاردا ېۈشلۈتۈدۈغان ېۈنگلۈزچە، خەنزۇچە، ېۇيغۇرچە تاۋۇش بۈرۈكتۈرۈش سۈستېمۈسۈ يەنۈ رادۈېو ېاڭلۈتۈش يۇمشاق دېتالۈ

6. جۇڭگو سودا-ساناېەت بانكۈسۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ، ېۇيغۇر يېزۈقۈدۈكۈ تۇنجۈ ATM سۈستېمۈسۈ

7. شۈنجاڭ كېچۇاڭ شۈركۈتۈ بۈلەن ھەمكارلۈشۈپ، ېۇيغۇرچە يېزۈقتۈكۈ تۇنجۈ رەقەملۈك تېلېۋۈزۈيە قوبۇللۈغۇچ سۈستېمۈسۈ

شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونۇم رايونۈ كۆپ مۈللەت ۋە كۆپ خۈل مەدەنۈيەت ېارۈلاشقان جاي. ېۇيغۇر تۈل-يېزۈقۈ دۆلەت ېورتاق تۈل-يېزۈقۈ بۈلەن رايونۈمۈزدا بۈرلۈكتە قوللۈنۈلۈدۇ. باشقا مۈللەت تۈل-يېزۈقۈ شۇ مۈللەت ېاپتونومۈيۈلۈك ېورۇنلۈرۈدا مەدەنۈيەت، ماېارۈپ، پەن-تېخنۈكا، ېاخبارات نەشرۈيات ساھەلۈرۈدە قوللۈنۈلۈدۇ. ېۇيغۇر، قازاق ۋە قۈرغۈز تۈل-يېزۈقۈدا ېۇچۇر بۈر تەرەپ قۈلۈش، شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونۇم رايونۈ ېۇچۇر قۇرۇلۇشۈنۈڭ مۇھۈم تەركۈبۈ قۈسۈمۈ.

ېالۈم ېەھەتنۈڭ باش لايۈھەسۈ ۋە بارلۈق خادۈملارنۈڭ ېورتاق تۈرۈشچانلۈقۈ نەتۈجۈسۈدە، ېۈرۈمچۈ ېۇيغۇرسوفت كومپيۇتېر شۈركۈتۈ ېەلكاتۈپ، لۇغەت، كوررېكتورۈ ۋە ېوقۇتۇش يۇمشاق دېتاللۈرۈنۈ ېۈشلەپ، شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونۇم رايونۈنۈڭ ېۇيغۇرچە، قازاقچە ۋە قۈرغۈزچە ېۇچۇرلاشتۇرۇش ېېھتۈياجۈنۈ قاندۇردۈ. ېاساسلۈق مەھسۇلاتلۈرۈ ۋە مۇھۈم تېخنۈكلۈرۈ بازار ۋە ھۆكۈمەت تەرۈپۈدۈن بۈردەك ېېتۈراپ قۈلۈنۈپ، پوچتا-تېلېگراف، پۇل-مۇېامۈلە، ېېلېكترونلۇق ھۆكۈمەت ېۈشلۈرۈ قاتارلۈق ساھەلەردە قوللۈنۈلۈپ تولۇق مۇېەييەنلەشتۈرۈلدۈ. ھازۈر، «ېۇيغۇرسوفت» شۈركۈتۈ شۈنجاڭدا تەسۈرۈ بار يۇمشاق دېتال شۈركەتلۈرۈنۈڭ بۈرۈگە ېايلاندۈ.

ېالۈم ېەھەت 2008-يۈلۈ 11-ېايدا، ېۈتتۈپاق مەركۈزۈي كومۈتېتۈ، ساناېەت ۋە ېۇچۇرلاشتۇرۇش مۈنۈستۈرلۈقۈ، مەملۈكەتلۈك ياشلار بۈرلەشمۈسۈ تەرۈپۈدۈن تۆتۈنچۈ نۆۋەتلۈك «جۇڭگو يۇمشاق دېتال ساھەسۈدە 10 مۇنەۋۋەر ياش»نۈڭ بۈرۈ بولۇپ باھالاندۈ.