بىلىم-كۈچ بلوگى

版权声明：转载时请以超链接形式标明文章原始出处和作者信息及本声明
http://www.blogbus.com/bilim-kuq-logs/39328726.html

 ھىكايەت(1)

ئاڭلىشىمچە،بىر پادىشاھ بىر ئەسىرنى ئۆلتۈرۈشكە بۇيرىغان.بىچچارە ئۈمىتسىز ھالەتتە پادىشانى يامان تىل بىلەن تىللاشقا باشلىغان.چۈنكى كىشىلەر ئېيىتقاندەك،كىمكى جېنىدىن ئۈمىت ئۈزسە،كۆڭلىدىكى ھەممە گەپنى ئېيتىۋالىدۇ.

ۋاقىت تار،قېچىشقا قالمىسا ئامال،
ئاجىز قوللار قىلىچقا ئېتىلار دەرھال.
*                *                        *
ئۈمىتسىز ئادەمنىڭ ئۇزۇرار تىلى،
مەغلۇپ موشۈك ئۆزىنى ئتقا ئاتقاندەك.

پادىشا سورىدى:"نېمە دەيدۇ ئۇ؟"ئالىجاناپ ۋەزىرلىردىن بىرى جاۋاب بەردى:"ئەي پادىشاھىم،ئۇ ئېيتىدۇركى،جەننەت غەزىۋىنى يۈتكۈچىلەر ۋە خەلقنىڭ كەمچىللىكلىرنى كەچۇرگۇچىلەر ئۈچۈن تەييارلانغاندۇر".②
پادىشانىڭ رەھمى كېلىپ،ئەسىرنىڭ خۇنىدىن ئۆتتى.بايقى ۋەزىرگە زىت بولغان يەنە بىر ۋەزىر "بىزنىڭ خىلىمىزدىكى كىشىلەرگە پادىشانىڭ ھوزۇرىدا راسىت سۆزدىن باشقىنى دىيىش لايىق ئەمەس.بۇ ئەسىر پادىشاغا دەشنام بىرىپ،نالايىق سۆزلەرنى قىلدى"دىدى.پادىشا بۇ سۆزدىن بوينىنى تولغىدى-دە،دىدى"ماڭا سېنىڭ راسىت سۆزۈڭدىن كۆرە،ئۇنىڭ يالغان سۆزى ماقۇل كەلگەن ئىدى،چۈنكى ئۇنىڭ سۆزى يارشىش جەھەتتىن ئېيتىلغان ئىدى،سېنىڭ بۇ سۆزۈڭ يامانلىق قىلىشقا قارتىلغان،ھالبۇكى ئاقىللار:پىتنە تۇغدۇردىغان راسىت سۆزدىن،ياخشىلىق يەتكۈزدىغان يالغان سۆز ئەۋزەل دېگەن."

كىمكى شاھقا سۆزىنى ئۆتكۈزسە،
ئەپسۇسدۇر تىلىنى يامانغا يۈرگۈزسە.

فەرىدۇق③ سارىينىڭ پەشتىغىغا مۇنۇلار يېزىلغان ئىدى:

جاھان، دوستۇم، ھېچكىمگە باقى ئەمەس،
جاھاننى ياراتقانغا دىل باغلا،بەس.
جاھان مۈلكىگە ھېچ ئۈمىت باغلىما،
بېقىپ كۆپنى سەندەك،جاننى ئالدى يەنا.
كېتەر بولسا پاك جان،پەرق ئەتمەك نېمە؟
زىمىندا ۋە يا تەخىتتە ئۆلمەك نېمە؟

 

①بۇ يەردە كىتابنىڭ ھىجىريەنىڭ 656-يىلى يېزىلغانلىقى بايان قىلىنغان

②قۇرئان،3-سۈرە134-ئايەت

③فىردەۋىسنىڭ «شاھنامە»سىدىكى شەخىسلەرنىڭ بىرى

ھىكايەت(2)

خۇراسان شاھلىرىدىن بىرى سۇلتان مەھمۇد ئىبنى سەبۇكتېگىننى①چۈشەپ قاپتۇ.گۇيا ئۇنىڭ پۈتۈن ۋۇجۇدى چىرىپ توپىغا ئايلانغانمىش،پەقەت ئىككى ككزى ساق بولۇپ،چانىغىنىڭ ئىچىدە مۆلدۈرلەپ تۇرارمىش،بارلىق ھوكۇما بۇ چۈشكە تەبىر بېرىشتىن ئاجىز قالدى،پەقەت بىر دەرۋىش چۈشنىڭ تېگىگە يىتىپ:“مېنىڭ پادىشالىقىم باشقىلارنىڭ قولىدا نېمە بولىۋاتقاندۇ،دەپ ھىلىغىچە قاراپ تۇرغان!”دېدى.

نۇرغۇن نامدارلار يەرگە دەپنە قىلىندى،
يەر يۈزىدە ئۇلاردىن نام-نىشان قالمىدى.
يەرگە تاپشۇرۇلغان كونا جەسسەتنى،
توپا يەم قىلدىكى،ھەتتا ئۇستىخان قالمىدى.
نۇشىرۋاننىڭ② نامى ياخشىلىق بىلەن تىرىك،
 كۆپ چاغ ئۆتۈپ،دىيىلسىمۇ:نۇشىرۋان قالمىدى.
ياخشىلىق قىل،ئەي پالانى،ئۆمرۈڭنى غەنىمەت بىلىپ،
مۇنۇ خەۋەردىن ئالدىنراقكى:پالانى قالمىدى.

①سۇلتان مەھمۇد ئىبنى سەبۇكتېگىن--- غەزنىۋىلەرنىڭ قۇدىرات سۇلالىسىگە ئاساس سالغۇچى ماشھۇر بىر پادىشا.
②نۇشىرۋان---ساسانىسلار شاھى(531-579).

ھىكايەت(3) 

ئاڭلىشىمچە،بىر شاھزادە بويى پاكار،كۆرۈمسىز بولۇپ،ئۇنىڭ ئاكا-ئۇكىلىرى ئېگىز بويلۇق چىرايلىق ئىكەن.بىر قېتىم ئاتىسى ئۇنىڭغا يىرگىنىش ۋە پەس نەزەر بىلەن قارىغان ئىدى،ئوغۇل بۇنى پاراسەت ۋە چېچەنلىك بىلەن سېزىپ قېلىپ مۇنداق دىدى:"پاكار دانىشمەن ئۇزۇنتۇرا ئەخمەقتىن ياخشى،قاممىتى ئېگىز بولسىلا قەدرى-قىممىتى ئۈستۈن بولىۋەرمەيدۇ.چۈنكى قوي پاكىز،پىل پاسكىنا."

يەر يۈزىدە ئەڭ كىچىك تاغ تۇرسىنا① ئەمما ئۇنىڭ،
ئورنى چوڭدۇر قەدرى-قىممىتى خۇدانىڭ ئالدىدا.
          *                     *                   *       
ئاڭلىدىڭلىمۇ سېمىز ئەخمەققە،
بىر كۈنى دىدى بىر ئورۇق دانا:
"ئورۇق بولسىمۇ ئەرەپنىڭ ئېتى،
سېمىز ئېشەكتىن بەرىبىر ئەلا."

ئاتىسى كۈلۈپ كەتتى،دۆلەت ئەربابلىرىغا بۇ سۆز ماقۇل كەلدى،ئەمما ئاكا-ئۇكىلىرى قاتتىق رەنجىدى.

كىشى بىرەر سۆز دىمىگەن بولسا،
كەمچىللىك،خىسلىتى بولۇر پىنھان.
چىپار نەرسىنى جۇا دېمىگىن،
بولمىسۇن يولۋاس ئۇخلاپ ياتقان.

ئاڭلىشىمچە،شۇ ئارىدا بىر كۈچلۈك دۈشمەن پادىشاغا ھوجۇم قىلىپ كەلگەن.ئىككى تەرەپنىڭ لەشكەرلىرى يۈزمۇ-يۈز سەپ تارتقاندا،قەڭ مەيدانىغا بىرىنچى بولۇپ ئات چاپتۇرۇپ كەلگەن كىشى ئاشۇ يىگىت بولۇپ،ئۇ:

مەن ئەمەسمەن ئۇ كىشى،ئارقامنى كۆرسەڭ جەڭ كۈنى،
شۇ كىشى مەنكى،كۆرەرسەن بېشى قان تۇپراق ئارا.
جەڭگە كىرسە ھەر كىشى قانى بىلەن ئوينار پەقەت،
كىمكى قاچسا جەڭ كۈنى لەشكەرگە بولغاي چوڭ بالا.

دىدى-دە،ئۆزىنى دۈشمەن قوشۇنىغا ئېتىپ،پەھلىۋانلىردىن بىرقانچىسنى غۇلتىۋەتتى،ئاتىسىنىڭ ئالدىغا قايتىپ كەلگەندە يەر ئوپۇپ مۇنداق دېدى:

ئەي كىشى كۆرۈندۈم بىچارە ساڭا،
گەۋدىلىكنى ئەمدى سەن چوڭ بىلمە.
كارغا كەلگەي ئورۇق ئات جەڭدە،
سەمرىتكەن كالىدىن كەلمەس ھېچنىمە.

ئېيتىشلارغا قارىغاندا،دۈشمەننىڭ ئەسكىرى بىقياس كۆپ بولۇپ،بۇلار ئاز ئىدى.شۇڭا بىر توپ ئەسكەر قېچىشقا يۈز تۇتقان.بۇ چاغدا شاھزادە نەرە تارتىپ،"ئەي باتۇرلار،غەيرەت قىلىڭلار ياكى ئاياللارنىڭ كىيمىنى كىيۋېلىڭلار!"دېگەن.
ئۇنىڭ سۆزى بىلەن ئاتلىقلارنىڭ غەيرىتى جۇش ئۇرۇپ،ھەممە بىرلىكتە ھۇجۇمغا ئۆتكەن.ئاڭلىشىمچە،ئۇلار شۇ كۈنىلا دۈشمەن ئۇستىدىن غەلبە قازانغان.پادىشا ئوغلىنىڭ يۈز-كۆزىدىن سۈيۈپ قۇچاقلىغان ۋە ئۇنىڭغا كۈندىن-كۈنگە مىھرىۋانلىق بىلەن قارىغان.ئاخىردا ئۇنى ئۆزىنىڭ تەختى ۋارىسى قىلىپ جاكارلىغان.
ئاكا-ئۇكىلىرى ھەسەت قىلىشىپ،ئۇنىڭ تائامىغا زەھەر سالغان،بۇ ئىشنى سىڭلىسى ھوجۇرسىدا تۇرۇپ كۆرۈپ قېلىپ،دەرىزىنى چەككەن.يىگىت چۈشىنىپ،تائامدىن قولىنى تارتقان ۋە مۇنداق دېگەن:"ئىش بىلەرمەنلەر ئۆلسۇن،قولىدىن ئىش كەلمەيدىغانلار ئۇلارنىڭ ئورنىنى باسسۇن!"دىيىش ھەرگىز مۈمكىن ئەمەس.

ھوقۇش سايىسىگە كەلمىگەي ئادەم،
ھۇما قۇش②جاھاندىن يوقالغاندا ھەم.

ئاتىسى بۇ ئەھۋالدىن ۋاقىپ بولغاندىن كېيىن ،ئاكا-ئۇكىلىرنى چاقىرتىپ،تېگىشلىك ئەدۋىنى بەرگەن.شۇندىن كېيىن ھەرقايسسىغا مەملىكەتنىڭ چېتىدىن بىردىن ۋىلايەتنى ئاجىرتىپ بەرگەن،شۇنىڭ بىلەن پىتنە-پاسات پەسىيىپ،جىدەل-ماجىرا بېسىققان،چۈنكى"ئون دەرۋىش بىر پالاستا ئۇخلايدۇ،ئىككى پادىشا بىر مەملىكەتكە پاتمايدۇ".

مەرت كىشى يېرىم نانى ئۆزى يېسە،
يېرمىنى نامراتقا بەخىش ئېتەر.
بىر ئىقلىمغا ئىگە بولسا پادىشا،
يەنە بىرنى قولۇمغا ئالسام دەر.

①تۇرسىنا__يەھۇدىلار بىلەن موسۇلمانلار قەدىمدىن مۇقەددەس بىلىدىغان بىر تاغ.
②ھۇما__خەلق ئىچىدە بەخىت قۇشى دەپ ئاتىلىدىغان بىر قۇشنىڭ ئىسمى.رىۋايەت بويىچە ھۇمانىڭ سايىسى بېشىغا چۈشكەن ئادەم پادىشا بولارمىش.

ھىكايەت(4)

بىر توپ قاراقچىلىرى تاغ بېشىدا ماكان تۇتۇپ،كارۋانلارنىڭ يولىنى توساتتى.ئەتىراپتىكى شەھەرلەرنىڭ ئاھالىسى ئۇلارنىڭ بۇلاڭچىلقىدىن ۋاھىمىگە چۈشكەن،سۇلتان لەشكەرلىرى بولسا يېڭىلىپ قالغان ئىدى،چۈنكى قاراقچىلار تاغ چوققىسىدا  قىيىن يوللارنى قولغا كىرگۈزۋېلىپ،ئۇ يەرنى ئۆزىگە پاناجاي قىلۋالغان ئىدى.شۇ تەرەپتىكى ئۆلكىلەرنىڭ مەمۇرلىرى ئۇلارنىڭ زىيانكەشلىكىنى يوقتىش ئۈچۈن مەسلىھەت قىلىشتى،چۈنكى بۇ گۇرۇھ شۇ تەرىقە كېتىۋىردىغان بولسا،ئۇلارغا تاقابىل تۇرۇش مۈمكىن بولماي قالاتتى.

يېڭىدىن يلتىز تارتسا ياش كۆچەت،
يۇلالايدۇ يەردىن بىر ئادەم پەقەت.
ئۇزاق يىل ئۇ نەزەردىن قالماق بىلەن،
يۇلالمايسەن ھەتتا تۆمۇر چاق بىلەن.
ئاساندۇر بۇلاقنى كۈمۈش بەل① بىلەن،
ئۇلغايسا ئۆتەلمەس كىشى پىل بىلەن.

گەپ شۇنىڭغا توختالدىكى،بىر ئادەمنى چارلاشقا ئەۋەتىپ،ئەپلىك پۇرسەت كۈتمەكچى بولۇشتى.بىر كۈنى قاراقچىلار خەلقنى بۇلاشقا كېتىپ،ئۇۋىسى خالى قالغان چاغدا،بىر قانچە ئىش كۆرگەن،جەڭ تەجىربىسى بار يىگىتلەر ئەۋەتىلدى.ئۇلار تاغنىڭ بىر ئۆڭكۈرىگە مۆكۈپ تۇرۇشتى.كەچ كىرگەندە قاراقچىلار بۇلاڭچىلىقنى تۈگتىپ،بۇلىغان نەرسىللىرنى كۆتۈرشۈپ قايتىپ كەلدى.قورال-ياراقلارنى يىشىپ تاشلاپ،ئولجىلىرنى ئوتتۇرغا قويۇشتى،بۇلارغا ھۇجۇم قىلغان دەسلەپكى دۈشمەن ئۇيقۇ بولدى.بىرىنجى جىسەك ۋاقتى ئۆتكەندە.باتۇر يىگىتلەر پىستىرمىدىن چاچراپ چىقىشتى-دە،قاراقچىلارنىڭ قوللىرنى بىر-بىرلەپ ئارقىسىغا باغلاپ،بامدات ۋاقتىدا پادىشانىڭ ھۇزۇرىغا ئېلىپ كېلىشتى.پادىشا ھەممىنى ئۆلتۈرۈشكە بۇيرۇق قىلدى.شۇ ئارىدا ئۇلارنىڭ ئارسىدا بىر ياش كۆزگە چېلىقىپ قالدى.ئۇنىڭ ياشلىق كۈچىنىڭ مىۋىسى ئەمدىلەتىن يېتىلگەن،جامال گۇلىستاننىڭ مايسىلىرى ئەمدىلەتىن كۆكرىشكە باشلىغان ئىدى.ۋەزىرلەردىن بىرى پادىشا تەختىنىڭ بوسۇغىسىنى ئوپۇپ،شاپائەت يۈزىنى يەرگە قويدى-دە،دېدى:"بۇ بالا تېخى ھايات بېغىدىن بىرەر مېۋە تېتىپ كۆرمىگەن ۋە ياشلىق باھارىدىن بەھىرمەن بولمىغان.شۇڭا پادىشاھىمىزنىڭ سېخىلىغى ۋە ئالىجانابلىغىدىن ئۈمىدىم شۇكى،ئۇنىڭ خۇنىدىن ئۆتۈپ،مەن بەندىسىگە بېرۋەتسە ئىكەن."
پادىشا بۇ سۆزدىن بوينىنى تولغىدى،بۇ پىكىر ئۇنىڭ يۈكسەك رەيىگە مۇۋاپىق كەلمىگەچ،مۇنداق دېدى:

ياخشىلارنىڭ نۇرى يۇقماس زاتى پەسكە ھېچقاچان،
تەربىيە نائەھلىگە گۈمبەزدىكى ياڭاقسىمان.

ئۇلارنىڭ ناپاك نەسلىنى قىرىپ تاشلاپ،ئۇرۇق-ئەۋلادىنىڭ يىلتىزىنى قۇمۇرۋېتىش ياخشىراق،چۈنكى،ئوتنى ئۆچۈرۈپ، چوغنى قالدۇرۇپ قويۇش،يىلاننى ئۆلتۈرۈپ،تۇخۇمىنى ساقلاپ قېلىش ئاقىللارنىڭ ئىشى ئەمەس.
ۋەزىر بۇ سۆزنى ئاڭلاپ،خالار-خالىماس ماقۇل كۆرگەن بولدى ۋە پادىشانىڭ گۈزەل پىكرىگە ئاپىرىن ئوقۇپ،مۇنداق دېدى:"پادىشاھىمىزنىڭ ئىلتىپات قىلىپ ئېيتقىنى چىن ھەقىقەت،ئەگەر بۇ بالا ئاشۇ يامان ئادەملەرنىڭ ئۈلپەتچىلكىدە ئۆسكەن بولسا،ئۇلارنىڭ خۇينى ئۆزلەشتۈرۋالغان بولاتتى،ئەمما مەن قۇلىڭىز ئۈمىتۋەرمەنكى،ئۇ ياخشىلارنىڭ ئارسىدا تەربىيە كۆرسە،ئاقىللارنىڭ خۇلقىنى ئۆزلەشتۈرىدۇ،چۈنكى ئۇ تېخى كىچىك بالا،بۇ گۇرۇھنىڭ بۇلاڭچىلىق،توپىلاڭچىلىق ئادەتلىرى ئۇنىڭغا ئانچە سىڭگىنى يوق.ھەدىستە مۇنداق دىيىلگەن"
ھەر بىر بوۋاق تۇغۇلغان چېغىدا ئىسلام بىلەن تۇغۇلىدۇ،كېيىن ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسى ئۇنى يەھۇدى قىلىپ چىقىدۇ،يا خىرىستىيان قىلىپ چىقىدۇ،يا مەجۇسى③ قىلىپ چىقىدۇ.

يامانغا يار بولغاچ لۇتىنىڭ④ جورىسى،
بولدى پەيغەمبەرلىك خانىدان ۋەيران.
ئەسھاب كەھىفنىڭ⑤ ئىتى نەچچە كۈن،
ياخشىلارغا ئەگەشكەچ بولغانتى ئىنسان.

بۇ سۆزنى ئېيىتقاندا پادىشاھنىڭ يېقىن كىشلىردىن بىر بۆلگى ئۇنىڭ شاپائىتىگە يار يۆلەكتە بولۇشتى.پادىشا ئۇنىڭ خۇنىدىن ئۆتتى-دە: "بوپتۇ،گەرچە بۇ ئىشنى مەسلىھەت كۆرمىسەممۇ كەچۈرۈم قىلدىم!"دېدى.

بىلەمسەن،رۇستەمگە زال⑥ نېمە دېگەن؟
بولمايدۇ كىچىك دەپ قارالسا دۈشمەن.
كۆپ كۆردۇق،ئەسلىدە بۇلاق سۈيى ئاز،
ئۇلغايسا تۆگىنى ئالار يۈك بىلەن.

گەپنىڭ قىسقىسى ۋەزىر بالىنى تۈرلۈك نازۇ-نېممەتلەرگە كۆمۈۋەتتى،ئۇنىڭ تەربىيسىگە ئۇستاز-ئەدىپلەرنى تەيىنلەپ،سۆز سۆزلەش ۋە گەپ قايتۇرۇش سەنئىتىنى ۋە پادىشاغا خىزمەت قىلىشنىڭ باشقا قائىدىلىرنى ئۇگەتتى.ئەمەلدارلانىڭ نەزىردە بۇ ئىش ناھايتتى ماقۇل كۆرۈندى،بىر قېتىم ۋەزىر پادىشاھنىڭ ئالدىدا ئۇ بالىنىڭ سۈپتى توغرلىق سۆز ئچىپ،ئاقىللارنىڭ تەربىيسىنىڭ ئۇ بالىغا تەسىر قىلغانلىقىنى،بۇرۇنقى نادانلىقى ئۇنىڭ تەبئىتىدىن كۆتۈرلۈپ كەتكەنلىكىنى ئېيىتتى،پادىشا كۈلۈپ قويدى-دە،دېدى:

"ئاقىۋەت بۆرە كۈچىكى بۆرە بولۇپ،
گەرچە ئۇ ئادەم ئىچىرە ئۆرە بولۇر."

ئارىدىن بىر-ئىككى يىل ئۆتكەندە،ئاشۇ مەھەللىنىڭ بىر توپ ئوغۇرلىرى ئۇنىڭ بىلەن ئالاقە باغلاپ،ئۈلپەتچىلىك  ئورناتتى.شۇنىڭ بىلەن پۇرسەت تېپىپ،ۋەزىرنى ھەم ئۇنىڭ ئىككى ئوغلىنى ئۆلتۈرۈپ،ئۇنىڭ ھەددى-ھىسابسىز مال-مۈلكىنى بۇلاپ كەتتى ۋە قاراقچىلارنىڭ غارى ئىچىدە ئاتىسنىڭ ئورنىدا ئولتۇردى.دېمەك،ئاسى بولۇپ كەتتى.پادىشا ھەيرەت بارمىقىنى چىشلەپ،دېدى:

"ئەسكى تۆمۈردىن ياسالامدۇ كىشى ئۆتكۈر قىلىچ،
رەزىل ئادەم تەربىيدە،ئەي ھەكىم،بولماس ئىنسان.
گەرچە يامغۇر ياخشىلىقتا ھەممىگە ئوىشاش،بىراق،
باغدا لالە ئۆسىدۇ،شورلۇقتا يانتاق ھەر قاچان.
           *                    *                    *
شورلۇقتا ھېچقاچان سۇنبۇل ئۆسمەيدۇ،
ئۇرۇقنى،ئەمگەكنى قىلمىغىن زايا.
يامان ئادەملەرگە ياخشىلىق قىلىش،
ياخشىغا يامانلىق قىلغان گويا."

 

①بەل---گۈرجەك مەنىسىدە.
②يۇنۇس پەيغەمبەر---رىۋايەتتە ئېيتىلىشچە،يۇنۇس پەيغەمبەر بېلىقنىڭ قارنىغا كىرىپ قىرىق كۈندىن كېيىن سالامەت چىققان.
③مەجۇسى---ئوتپەرەس يەنى ئوتقا تىۋىنغۇچى.
④لۇت---پەيغەمبەرلەرنىڭ بىرى.رىۋايەتلەردە ئېيتىلىشچە،لۇتنىڭ خوتۇنى يامان ئادەملەرگە يار بولغاچقا ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىك ئائىلىسى ۋەيران بولغان.
⑤ئەسھاب كەھىف---"غار كىشلىرى"دېگەن مەنىدە بولۇپ،قۇرئاندا زىكرى قىلىنغان.
⑥رۇستەم بىلەن زال---فىردەۋىسنىڭ «شاھنامە»سىدىكى شەخىسلەر.

ھىكايەت (5)

ئوغلۇمىشنىڭ① سارىيدا بىر ھەربى باشلىقنىڭ ئوغلىنى كۆرگەن ئىدىم.ئۇنىڭ ئەقىل ئىدرىگى ۋە پەم پاراسىتى تەئرىپ-تەۋسىپتىن ئۈستۈن تۇراتتى.بالىلىق چېغىدىلا پىشانىسىدا ئۇلۇغلۇقنىڭ ئالامەتلىرى نامايەن ئىدى.

ئەقىل-ھۇش ئاسمىنى بېشىدا پارلاپ،
ئۇلۇغلۇق يۇلتۇزى تۇراتتى چاقناپ.

قىسقىسى،يىگىت سۇلتانغا يېقىپ قالدى،چۈنكى ئۇ تاشقى كۈرنۈشتە خوپ كېلىشكەن،مەنىۋى دۇنياسى كامالەتكە ئېرىشكەن ئىدى.دانالار ئېيىتقانكى، "بايلىق-ــمالدا ئەمەس، ھۇنەر قابىليەتتە: ئۇلۇغلۇقـــ ياشتا ئەمەس،باشتا".تەڭتۇشلىرى ئۇنى كۆرەلمەي،خائىن دەپ قارا چاپلاپ،ئۆلتۈرگۈزۈشكە تىرشىپ باققان بولسىمۇ،پايدىسى بولمىدى.

دۈشمىنىڭگە نېمە چارە،دوسىت ساڭا بولسا ئىناق؟

پادىشا سورىدى: "بۇ كىشلەرنىڭ سېنى بۇنچە يامان كۆرشىدكى سەۋەب نېمە؟" يىگىت جاۋاب بەردى: "ئەي پادىشاھىم،مۈلكىڭىز ئەبەدى بولسۇن،مەن دۆلىتىڭىزنىڭ سايىسىدا ھەممىنى رازى قىلىپ كەلدىم،پەقەت ھەسەتخورلار رازى بولۇشمىدى.ئۇلار مېنڭ پاراۋانلىقىم ئاخىرلاشمىغىچە رازى بولۇشمايدۇ،ئىقبال دۆلىتىڭىز ئەبەدى بولسۇن!"

قادىرمەنكى،بەرمەيمەن ھېچكىمگىمۇ مەن ئازار،
ھەسەتخورنى نېمە قىلاي ئۆز-ئۆزىنى رەنجىتسە؟
ئۆلۈپ قۇتۇل،ئەي ھەسەتچى،بۇ بىر شۇنداق كىسەلكى،
ئازاۋىدىن قۇتۇلغايسەن پەقەت ئەجەل يېتىشسە.
          *                              *                        *
شور پىشانە تەشنالىقتا قىلار ئارزۇ:
بەخىتلىكلەر دۆلىتىگە يەتسە دەپ زاۋال.
شەپەرەڭنىڭ كۈندۈز كۈنى كۆزى كۆرمىسە،
نېمە گۇنا،نۇرلۇق ئاپتاپ كۆرسەتسە جامال؟
راسىت گەپ شۇكى،مۇنداق كۆزدىن مىڭى كور بولسۇن،
قۇياش نۇرى زۇلمەتكە بولمىسۇن پايمال!

①ئوغلۇمىش__ئازەربەيجان قەبىلىلىردىن بىر پادىشانىڭ ئىسمى.(1237-1250)ھەمەدان ۋىلايتىنى سورىغان.