ئۇيغۇر تىلىدىكى ' ئۇ ' ۋە ' ئۇ ' توغرىسىدا
ھەممىمىز ئۇيغۇر تىلىنى گۈزەل، مۇكەممەل ۋە ئىپادىلەش كۈچىگە باي تىل، دەپ تەرىپلىشىمىز. مەنمۇ بۇنىڭدىن گۇمانلانمايمەن، بىراق بەزىدە بەزى ئۇقۇملارنى ئىپادىلەشتە سەل چاتاق بارلىغىنى ھىس قىلىمەن. مەسىلەن: ' ئۇ ' دېگەن سۆز؛ بىز ئەرلەرنى، ئاياللارنى، ھايۋاناتلارنى ۋە نەرسىلەرنى كۆرسەتكەندە ئوخشاشلا ھەممىنى ' ئۇ ' سۆزى بىلەن ئىپادىلەيمىز. بەزىدە كىتاپ ئوقۇپ قالساق، بولۇپمۇ چەتئەل ھىكايىلىرىدىكى ئىسمىدىن ئۇنىڭ ئەر ياكى ئاياللىغىنى بىلمىگەن ئەھۋال ئاستىدا 'ئۇ ' ئانداق ياكى مانداق، دېگەن تەسۋىرلەرنى ئوقۇغاندا، تەسۋىرلەنگەن كىشىنىڭ ئەر -ئاياللىغىنى بىلمەك تەسكە توختايدۇ ( ئەگەر ئۇ پېرسوناژنىڭ تەقى-تۇرقى تەسۋىرلەنمىگەن ئەھۋالدا). ئۇيغۇرچە كىتاپلاردىمۇ ' ئۇ ' ئانداق، ' ئۇ ' مانداق دېگەن تەسۋىرلەرنى كۆرگەندىمۇ، بىز ئۇنىڭ زادى ئەر ياكى ئاياللىقىنى بىلەلمەيمىز. ئېنگلىزچىدىمۇ ئەر-ئايال ۋە نەرسىلەرگە ئىشلىتىلىدىغان سۆزلەر پەرقلىق بولۇپ، بىر -بىرسىگە ئوخشىمايدۇ، سۆزلەردىن ۋە يېزىقلاردىن ئەر-ئاياللارنى ناھايىتى ئېنىق پەرقلەندۈرگىلى بولىدۇ، گەرچە خەنزۇچىدىمۇ ھەممىسىنى ' تا ' دەپ ئاتىسىمۇ لېكىن خەتلىرى ئوخشىمايدۇ. پەقەت بىزلا ھەممىنى يىغىپ يۆگەپ ئايرىمايلا ' ئۇ ' دەپلا ئاتايمىز. ئۇيغۇر تىلىنىڭ بۇ تەرىپىنى مەن زادىلا ياقتۇرمايمەن، تىلشۇناس دەۋالغانلارمۇ بۇ ئىش بىلەن كارى بولمىدى. شۇڭا بۇ مەسىلىنى كەڭ تورداشلارنىڭ مۇھاكىمە يۈرگۈزۈپ بېقىشىغا سۇندۇم.
مېنىڭچە بولسا، ' ئۇ ' دېگەن سۆزنى ئەرلەرگە خاس قىلىپ قوللانساق؛ بەزى شېئىرلاردا < ئۇل جانان> دەيدىغان گەپلەرنى ئۇچرىتىپ قالىمىز، شۇنىڭغا ئاساسەن، ' ئۇل ' دېگەن سۆزنى ئاياللارغا خاس قىلىپ قوللانساق (گەرچە ' ئۇل' دېگەن سۆز تامنىڭ ئۇلى دېگەن بىلەن ئوخشاش بولۇپ قالسىمۇ)؛ ھايۋانلار ۋە نەرسىلەرگە بولسا، < ھايۋان > دېگەن سۆزدىكى < ۋان> دېگەن بوغۇمنى ئايرىپ ئېلىۋېلىپ، ' ئۇ ' نىڭ كەينىگە قوشۇپ، ' ئۇۋان ' دەپ قوللانساق تىلىمىز تېخىمۇ مۇكەممەل بولغان بولاتتى، دەپ ئويلايمەن.
يۇقۇرقىلار پەقەت مېنىڭ شەخسى خىيالىم خالاس، يەنە كېلىپ مەن تىلشۇناس ئەمەس؛ مېنىڭ مەقسىتىم مەيلى قانداق قىلايلى، مۇشۇ ' ئۇ ' دېگەن سۆزنى تېخىمۇ ئېنىق ئايرىپ چىقىپ، تىلىمىزنىڭ ئىپادىلەش كۈچىنى ئاشۇرساق دېمەكچىمەن. بۇنىڭدىنمۇ ياخشى تەكلىپ پىكىر بولۇپ قالسا كۆپچىلىك ئورتاقلىشايلى، ئەگەر بۇ تېمىنى تىل-يېزىق كومېتېتىدىكى مۆھتەرەم تىلشۇناسلار كۆرۈپ قالساڭلار بۇ تېمىغا تېخىمۇ ئەھمىيەت بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.
يوللىغان ۋاقتى 2012-7-3 22:48:41
