شىنجاڭدا كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەر

uyghurman · ۋاقتى: 2015-7-16 17:59:46

شىنجاڭلىقلار قايسى خىل دائىملىق كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەرگە دىققەت قىلىش،ئالدىنى ئېلىشى كېرەك؟

ئۇيغۇرمەن تەرجىمىسى

شىنجاڭ تېببىي ئۇنۋېرستىتى 1-دوختۇرخانىسى قارمىقىدىكى سالامەتلىكنى تەكشۈرۈش ۋە ساغلاملىق باشقۇرۇش مەركىزى 2009-يىلى قۇرۇلغاندىن بېرى،ھازىرغىچە سالامەتلىكىنى تەكشۈرتكەنلەر 60000 كىشىدىن ئاشتى.ئۇنىۋېرسال ھالەتتە بۇ مەركەزدە تەكشۈرتۈش ئېلىپ بارغان 3 يىللىق كىشىلەر توپىنى ئىلمىي مۇھاكىمە قىلىش ئارقىلىق شۇنى بايقىدۇقكى ،يۇقىرى قان ماددىسى،يۇقىرى قان شەكەرى،سېمىزلىك،جىگەرنى ماي قاپلاپ كېتىش قاتارلىق ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىك بىمارلىرى كوپىيۇش ھەتتا ياشلىشىشقا قاراپ يۈزلەنگەن،بۇ خىل كېسەللىكلەر دەسلەپكى باسقۇچىدا كۆزگە كۆرۈنەرلىك ئالامەتلىرى بولمىسىمۇ ،تەكشۈرۈش ئارقىلىق بايقىغان ۋاقىتتا ئاساسەن شۇ كىشىنىڭ ئاساسلىق ئۆمۈرۋايەتلىك كېسەل ئالامىتىگە ئۆزگىرىپ،داۋالاش قىيىن بولۇش،مەملىكىتىمىزدىكى ئەڭ مۇھىم بولغان ئاممىۋى تازىلىق مەسىلىسىگە ئايلانماقتا.
يۇقىرى قان بېسىم كېسەللىكى
شىنجاڭدىئىئى سۇ سۈپىتىدە تۇز-شور ماددىسى يۇقىرى بولۇش،كاۋاپ،تۇزدا چىلىغان يېمەكلىكلەر،سۇت-چاي قاتارلىق تۇز ماددىسى يۇقىرى بولغان يېمەكلىكلەرنى يېيىشنى ياقتۇرغاچقا،تۇز ماددىسىنى قوبۇل قىلىش يۇقىرىراق بولىدۇ.يۇقىرى قان بېسىمىغا توغرسا ھۆكۈم قىلىش ئۈچۈن،بەلگىلىك ۋاقىتتا سىستېمىلىق داۋالاشلارنى ئېلىپ بېرىپ قان بېسىمىنى نورمال دائىرە(140/90mmHg دىن تۆۋەن بولۇش)دە ساقلاش،مىڭىدىن قان چىقىش،مېڭە توسۇلۇپ قېلىش مونەكچىسى پەيدا بولۇش،كۆز ئاستى كەسەللىكلەرى ئوزگۇرۇشى،بۆرەك ئىقتىدارى توسالغۇلارغا ئۇچراش قاتارلىق كېسەللىكلەردىن ساقلىنىش ئۈچۈن،يېمەك-ئىچمەكتە تۇز ماددىسى تۆۋەن بولۇش(ھەر كۈنلۈك تۇز ئىستېمال مىقدارى 6 گرامدىن ئاشماسلىق)،ماي ماددىسى تۆۋەن يېمەكلىك،يېمەك ئىچمەك پەرھىز تاماقلىرى يېيىش،قاتتىق-يۇمشاق يېمەكلىكلەرنى مۇۋاپىق تەڭپۇڭلاشتۇرۇشۇپ ئىستېمال قىلىش،بەدەن ئېغىرلىقىنى مۇۋاپىق ساقلاش،قاندىكى ماي،شېكەر مىقدارى قاتارلىقلارنى نورمال دائىرىدە ساقلاش،يېڭى،ساپ كۆكتاتلار،مىۋە-چىۋىلەرنى كوپەرەك يېيىش،تاماكىنى كونترول قىلىش،ھارقنى چەكلەش،مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىش ئارقىلىق قان تومۇرلارنى راۋنلاشتۇرۇشنى نورمال ھالەتكە ئەكېلىش كېرەك.
قاندا شېكەر ماددىسى يۇقىرى بولۇش
يېقىنقى بىرقانچە يىللاردىن بېرى شىنجاڭلىقلارنىڭ تۇرمۇش سەۋىيىسىنىڭ يۇقىرى كوتۇرىلىسشىگە ئەگىشىپ،ھاراق ئىچىش،گۆش يېيىش،سىرتقا چىققاندا ماشىنىلارغا ئولتۇرۇش ئاساسەن ئومۇم لىشىشقا قاراپ يۈزلىنىپ،ئاھالىلەرنىڭ كۆپىنچىسى گوشلىك ۋە مايلىق يېمەكلىكلەرنى ياقتۇرۇپ ئىستېمال قىلىشقا يۈزلىنىۋاتىدۇ،شىنجاڭنىڭ مېۋە چىۋىلىرى،قۇرۇتۇلغان مىۋە–چىۋىلەر تۇرنىڭ كوپ خىللىشىشى،شېكەر ماددىسى يۇقىرى بولۇش،ئۇنلۇق يېمەكلىكلەرنى كۆپەرەك ئىستېمال قىلىش ،ئۇزۇنغا سوزۇلغان قىش پەسلىمۇ كىشىلەرنىنىڭ سىرتقا چىقىپ ھەرىكەت قىلىشى ئاز بولۇش ياكى ھەرىكەت قىلىشىغا قۇلايسىز بولۇش تۈپەيلىدىن شىنجاڭ دائىرىسىكى دىيابىت كېسەللىكلىرىنىڭ يۈز بېرىش نىسبىتى دۆلىتىمىزدىكى باشقا جايلاردىن يۇقىرى بولماقتا.شۇڭا بىز 45 ياشتىن يۇقىرى ھەرقانداق كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغۇچىلارنىڭ ،ھەر يىلى بىر قېتىم دىيابىت كەسەللكىكى تەكشۇرتىشى ئېلىپ بېرىشىنى،بولۇپمۇ سېمىزم،دىيابىت كېسەللىك ئائىلىئە ئىرسىيەتسىمان كېسەللىكلىرى بار ،قان بېسىمى يۇقۇرى ۋە قاندىكى ماي ماددىسى يۇقىرى بولغانلار،ئالاھىدە يوغان بوۋاق تۇغۇش تارىخى بار ئاياللار قاتارلىق دىيابىت كېسەللىكلىرى كېلىپ چىقىش ئىھتىمالى يۇقىرى بولغۇچىلار توپى بىلەن،دائىملىق ھەرىكىتى ئاز كىشىلەر،خىزمەت بېسىمى يۇقىرى،ئۇزۇن مۇددەتكىچە جىددىي ھالەتتە تۇرغۇچى كىشىلەر توپىنى ئاگاھلاندۇرۇش ئېلىپ بارماقچىمىز.ئەگەر دىيابىت كېسىلى دەپ دىئاگنوز قويۇلغان بولسا چوقۇم يىمەك-ئىچمەكلىرىنى كونترول قىلىش(مايسىز يېمەكلىكلەر ئىستېمال قىلىش، ھايۋانات ،ئۆسۈملۈك مايلىرى ۋە گۆشلۈك يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلىشنى كونترول قىلىش،ئاساسلىق يېمەكلىكلەرنى چەكلەش،تاتلىق يېمەكلىك،مېۋە-چېۋە،قۇرۇق مىۋە-چىۋىلەر مىقدارىنى كونترول قىلىش،ھاراق ئىچمەسلىك )مۇۋاپىق ھەركەت قىلىش(بەدەندىكى ئارتۇقچە كۆپىيىپ كەتكەن قان شېكېرىنى خورايتىش)؛زۆرۈر بولغاندا ئۆلچەملىك دورا بىلەن داۋالاشلارنى ئېلىپ بېرىش كېرەك.
قاندىكى ماي ماددىسى يۇقىرى بولۇش
“قاندىكى ماي ماددىسى يۇقىرى بولۇش”ئادەتتە قاندىكى ئومۇمىي خولېستېرىن(TC)،گلېتسىرىن 3 خىل مېيى(TG)،يۇقىرى زىچلىق ھالەتتىكى ماي ئاقسىلى-خولېتسېرىنى(HDL-C)ۋە تۆۋەن زىچلىق ھالەتتىكى ماي ئاقسىلى-خولېتسېرىن(LDL-C)ئىنىڭ ئومۇملاشتۇرۇلۇپ ئاتىلىشىدۇر.بۇنىڭ ئىچىدە HDL-C بولسا “ئارتتىرىيەگە قارشى تۇرغۇچى شىلىمشىقسىمان قېتىتقۇچى مولېكۇلا” ياكى ياخشى خولېتسېرىن”دەپ ئاتىلىدۇ؛TC،TG،ۋە LDL-Cنىڭ يۇقىرى بولۇپ كېتىشى ئارتتىرىيەلىك شىلىمشىقسىمان قېتىشىشىپ كېتىشى بىلەن تاجسىمان يۈرەك كېسەل قاتارلىق خەۋپلىك ئامىللارنى شەكىللەندۈرىدۇ.مەملىكىتىمىزنىڭ ئەمىلى ئەھۋالىغا ئاساسەن،ئادەتتە تۆۋەندىكى كىشىلەر توپى قاندىكى ماي ماددىسىنى تەكشۈرۈش ئوبيېكتىسى:يۇقىرى قان بېسىمى،دىيابىت كېسەللىكلىرى،سېمىزلەر،تاماكا چېكىش تارىخى بار كىشىلەر،تاجسىمان يۈرەك كېسىلى بار ياكى ئارتتىرىيەلىك شىلىمشىقسىمان قېتىشىش كېسەللىكلىرى ئائىلە تارىخى بارلار،بولۇپمۇ بىۋاسىتە تۇغققانلىرى ئىچىدە بالدۇر كېسەللىك بارلىقى بايقالغانلار ياكى كېسەل بىلەن ئۆلۈپ كەتكەنلەر؛سېرىق ئۆسمە ياكى سېرىق سۆگەل بارلار،ئائىلىسىدە يۇقىرى ماي ماددىسى بولغان قان كېسەللىكلەرى بىمارلىرى؛40 ياشدىن يۇقىرى بولغان ئەرلەر،ھېيىزدىن توختىغان ئاياللار.
ئېغىرلىقى يۇقىرىلاپ كەتكۈچىلەر ۋە سېمىزلەر
بەدەن ئېغىرلىق كورسەتكۇئچ سانى(بمى)=شەخسنىڭ بەدەن ئېغىرلىقى(كلوگىرام)/بەدەن ئېگىزلىكى(مېتىر)نىڭ كۋادرات(كىلوگرام/㎡)،نورمال بەدەن ئېغىرلىقى دائىرىسى 18.5～23.9كلوگىرام/㎡بولۇپ，ئېغىرلىقى ئېشىپ كەتكەنلىك دىرىسى بولسا 24.0～27.9 كلوگىرام/㎡ بولىدۇ،سېمىزلىك دائىرىسى بولسا ≥28كلوگىرام/㎡ بولىدۇ؛ئۆلچەملىك بەدەن ئېغىرلىقىنى ھېسابلاش فورمۇلىسى مۇنداق بولىدۇ: ياش≤45 ياش=بەدەن ئېگىزلىكى(سانتىمېتىر)-100،ياش≥45 ياش=بەدەن ئېگىزلىكى(سانتىمېتىر)-105 بولىدۇ.ئەگەر بەدەن ئېغىرلىقى بەلگىلىمىدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا،يېمەك-ئىچمەكنى كونترول قىلىش(گۆش تىپىدىكى يېمەكلىكلەر،ئۆسۈملۈك مېيى،ئاساسلىق ئوزۇقلۇق،تاتلىق يېمەكلىكلەر،قۇرۇتۇلغان مىۋە-چىۋىلەر مىقدارىنى مۇۋاپىق كونترول قىلىش،ھەر كۈنلۈك ئىستېمال قىلىدىغان تۇزنىڭ مىقدارى 5گرام/كۈن بولۇش،ھاراق ئىستېمال قىلىش مىقدارىنى چەكلەش)،كەچلىك تاماقنى كونترول قىلىپ،تەنتەربىيىدە چېنىقىشنى كۈچەيتىش لازىم.
قالقانسىمان بەز تۈگۈنىكى
شەھەردىكى كىشىلەر توپىدا رىقابەت ۋە خىزمەت بېسىمى ھەددىدىن زىيادە ئېغىر بولۇش،ئۇيقۇ يېتەرلىك بولماسلىق قاتارلىق ئامىللارمۇ كىشىلەرنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچىنى تۆۋەنگە چۈشۈرۈۋېتىدىغان بولغاچقا،ۋاقىت ئۇزارغانسېرى،ئاسانلا قالقانسىمان بەز كېسەللىك ئۆزگىرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.قالقانسىمان بەز تۈگۈنىكى -قالقانسىمان بەزدىكى ئۆسمىلەرنى كۆرسىتىدىغان بولۇپ،يۇتقۇچى ئەزالار ھەرىكىتى ئارقىلىق يۇقىرى تۆۋەنگە ھەرىكەت قىلىپ يۆتكىلىپ تۇرىدۇ،يېقىنقى يىللاردىكى سالامەتلىكنى تەكشۈرۈشىدىن تاللاپ تەكشۈرۈش ئارقىلىق شۇنى بايقىدۇقكى،قالقانسىمان بەز تۈگۈنىكى كېسەللىكلىرىمۇ ئىنتايىن كوپ كۆرۈلمەكتە.سالامەتلىكنى تەكشۈرۈشتە تۇنجى قېتىم قالقانسىمان بەز تۈگۈنىكى بايقالغاندا جىددىيلىشىپ كەتمىسىمۇ بولىدۇ،شۇڭا بىز سىزنى يەنىمۇ ئىچكىرىلىگەن ھالەتتە قالقانسىمان بەز ئىقتىدارىنى تەكشۈرتۈپ بېقىشنى،ئىچكى ئاجراتما بۆلۈمى،ئادەتتىكى تاشقى كېسەللىك بۆلۈمىگە بېرىپ كۆرۈنۈشنى،دىئاگنوز قويدۇرۇش ۋە بىرتەرەپ قىلىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز.سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئەمىلى ئەھۋالى بويىچە قەرەللىك ھالدا يېرىم يىل ياكى بىر يىلدا ئۆزىڭىزنىڭ قالقانسىمان بەز ئىقتىدارىڭىز بىلەن قالقانسىمان بەزنى ئۇلترا ئاۋازلىق قايتا تەكشۈرتۈش ئېلىپ بارسىڭىزمۇ بولىدۇ.
مەنبە:گۈزەل شىنجاڭ ئەدەبىي ئەسەرلەر جەۋھىرى
2014-يىل 11-سان،55-بەت

0030 · ۋاقتى: 2015-7-17 12:51:40

ياخشى تىما بۇپتۇ. ياقتۇردۇم.

نۇرلان · ۋاقتى: 2015-7-17 20:56:01

ياخشى ساۋاتلار ئىكەن. مېنىڭچە، قاندا ماي ماددىسى ئۆرلەپ كېتىش، جىگەرنى ماي قاپلاش دىگەن بۇ كىسەللەر شىنجاڭدىكى بارلىق نوپۇستا بارمىكىن دەيمەن. چۈنكى بىز گۆش تۈرىدىكى يىمەكلىكنى كۆپ ئىستىمال قىلىمىز-دە؟!

قاپلان115 · ۋاقتى: 2015-7-26 12:23:45

بۇ ياخشى تېىكەن ، بىز كۆپ كۆرىلىدىغان كېسەللەردىن چوقۇم ھەزەر ئەيلىشىمىز كېرەك .