ئىنتېرنېت دەۋرىدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدى قانداق بولىدۇ؟

uyghurman

ئىنتېرنېت دەۋرىدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدى قانداق بولىدۇ؟
ئۇيغۇرمەن
* c- _! W- s( h4 r8 {3 e2 }0 A
2 r+ k" p8 V* z* h4 I$ K# S) _نۆۋەتتە،ئىنتېرنېت ئىنتايىن تېز ۋە تېرەن ھالدا ئەدەبىيات-سەن‘ئەتنىڭ ئىجادىيەت شەكلىگە غايەت زور ئۆزگىرىشلەرنى  ئېلىپ كېلىپ،بىر يېپيېڭى بولغان ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھىتىنى شەكىللەندۈرمەكتە.
  بۇ يېڭى بولغان ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھىتى بارغانسېرى ئۆزىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى جارى قىلدۇرماقتا:تور ئەدەبىياتى مۇكەممەللىككە قاراپ يۈزلىنىپ،ئاددىي-پۈچەك ھالەتتە بولغان يېزىقچىلىق شەكلىدىن ،كىشىلەرگە قۇلايلىق بولغان ئوقۇشلۇقلارغا ئايلىنىپ،نۇرغۇنلىغان ئەدەبىي ئەسەرلەر ئىجاد قىلىنىپ، كۆپلىگەن ئوقۇرمەنلەر توپىنى بارلىقققا كەلتۈردى.تور ئەدەبىياتى بىلەن ئەنئەنەۋىي ئەدەبىياتنىڭ چەك-چېگراسىمۇ غۇۋالىشىشقا قاراپ يۈزلەندى،ئالايلۇق پوۋېست،دەرىجىدىن تاشقىرى ئۇزۇن ھەجىمدىكى رومان بىلەن ئوتتۇرا ھال ھالەتتىكى رومانلار ۋە مىكرو رومان قاتارلىقلار،تور ئەدەبىياتىدا مۇكەممەل تەرەققىيات جەريانىدا ئىنتايىن مۇھىم بولغان ئەدەبىي  ئەسەر ئىجادىيەت باغچىسى ۋە ھاياتىي كۈچى بۇلىقى بولماقتا.تور مۇزىكىلىرىنىڭ سان-سىپىرلىشىشى مۇزىكا تاراتقۇلارىنىڭ ۋاسىتىچىلىك رولى ۋە مۇزىكىنىڭ بارلىققا كېلىشىگە يېڭىلىق ئېلىپ كەلمەكتە.كىنو-تېلېۋىزىيە ساھەلىرىدە،ئىنتېرنېتتىكى ئېلىپ يۈرۈش قۇلاي بولغان سېتىش شەكلى،مەزمۇنى ۋە مۇكەممەل بولغان كەسىپ زەنجىرى بولۇپ،كىنو-تېلېۋىزىيەچىلىكىنىڭ يۇقىرى پەللىسىنى ياراتتى.ھۆسنخەت،گۈزەل-سەنئەت،پوتو-سۈرەت سەنئەتچىلىكى توردا چىقىرىلىپ كۆرگەزمە قىلىنىشى ۋە سان-سىپىرلىق سەنئەت يۇرتلىرىمۇ گۈللەپ ياشناش،ئەدەبىيات-سەنئەت نومۇرلىرى توردا بىۋاسىتە تارقىتىشمۇ  كۈنسايىن جانلىقلىشىپ،توردىكى ئەدەبىي كۆڭۈل ئېچىش،تور ئەدەبىياتى بارلىق ئىجتىمائىي تور پونكىتلىرىدا كەم بولسا بولمايدىغان مەزمۇنلارغا ئايلىنىپ،سودا خاراكتېرىدىكى تور پونكىتلىرىنىڭ ئىقتىسادىي قىممەت يارىتىش قورالىغا ئايلانماقتا.
نۆۋەتتە ،تور-ئىقتىساسلىقلار،كاپىتال،يېڭىلىق يارىتىش بىر گەۋدە قىلىنغان لاگېرغا ئايلىنىپ،ھەرخىل يېڭىلىق يېڭى ھاياتىي كۈچكە تولغان نۇقتا بولۇپ،بىر غايەت زور بولغان مەدەنىيەت بازىرىغا ئايلاندى.2014-يىلى ،قولتېلىفونى تور ئابىنىچىلىرى تۇنجى قېتىم ئەنئەنەۋىي كومپيۇتېر ئابۇنىچىلىرىدىن ئېشىپ كەتكەن بولۇپ،“ئىنتېرنېت+”ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ ھەرقايسى تارماقلىرىغا تەسەۋۋۇر قىلىش مۇمكىن بولمىغان ئۆزگىرىش ۋە ئىسلاھاتلارنى ئېلىپ كەلدى. ئىنتېرنېت ئۇقۇمى ئەدەبىيات-سەنئەت تەرەققىياتىنى ئۇچۇرلاشقان پەن-تېخنىكا رېلىسىغا ئېلىپ كىردى،تاراتقۇلارنى پۈتكۈل مېدىيە بوشلۇقلىرىغا ئېلىپ كىرىپ،تار ئۇقۇمدىكى ئەدەبىيات-سەنئەتنى كەڭ ئۇقۇم دائىرىسى،كۆپلىگەن سانلىق ئۇچۇر توپلانغان ئەقىل-پاراسەتلىك ئەدەبىيات-سەنئەت دائىرىسىگە كۆتۈردى.
  k4 a/ N! D3 K& F/ f- P0 m1 ]  بۇ يېپيېڭى ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھىتىدا.ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى ئۆز قىممىتىنى قانداق جارى قىلدۇرۇشى،گۈزەل-سەنئەت نۇقتىسىدىن قانداق يېتەكلىشى،ئىدىيىۋى چاقىرىقلارنى قانداق ئېلىپ بېرىشى كېرەك؟
  شۇنى ئېتىراپ قىلىشقا بولىدۇكى،نۆۋەتتىكى تور  ئەدەبىيات-سەنئىتىنىڭ بارلىققا كېلىشى،ئىستېمال قىلىنىشى،ھۇزۇرلىنىشى،باھالىنىشىدا ئىنتايىن قالايمىقان بولغان ياۋايى ھالەتتىكى مۇھىتلار مەۋجۇت.توردا گەرچە ئۆزئارا ھەرىكەتچان تور سەھىپەسى،مىكرو بىلوگ،مۇڭداشقۇ،QQ توپى،BBS،ھەرىكەتچان كۆزنەك قاتارلىق ئىجتىمائىي ئالاقە  ۋاسىتىلىرى بىلەن ھەر خىل ھەرىكەتچان ئابۇنىچىلار مۇلازىمەت سۇپىسىدا ھەر خىل ھالەتتىكى كىشىلەر كۆزىنى ئالا-چەكمەن قىلغۇچى ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھاكىمىلىرى ۋە تالاش –تارتىشچان ئوبزورلار،ئۆزىنى ئالىم-مۇتەخەسىس چاغلايدىغان ياكى كەسپىي ھالەتتە بولمىغان،ئاساسىي يۆلىنىشى ياكى نوپۇزلۇق بولغان ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىرىنىڭ سايىسىنى ۋە چۇقانلىرىنى كۆرگىلى بولماسلىقىدەك خاھىشلار،نوقۇل ھالەتتە تورنىڭ چېكىلىش قېتىم سانى نىسبىتى،قوللىغۇچىلار سانى،ئەسەرلەرنىڭ تورلاردا قايتا تارقىتىلىش مىقدارى،مەدھىيىلەش ياكى تۈكۈرۈكىنى چاچرىتىپ ئەۋزەيلەش قاتارلىقلار ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىنىڭ ياخشى –ناچارلىقىنى ئۆلچەش ۋە باھالاشتىكى ”بىردىن-بىر” ئۆلچەم بولۇپ،توردىكى ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھىتىدىكى ھەر خىل قالايمىقانچىلىقلارمۇ بەس-بەستە بارلىققا كەلمەكتە..
  كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، “ئىنتېرنېت+”دەۋرىدىكى ئەنئەنەۋىي ۋاسىتىچىلىك بىلەن يېڭى ۋاسىتىچىلىك مېدىيەلىرى تېرەن ھالەتتە ئۆزئارا بىرىكىپ،ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى ئەنئەنەۋىي ۋاسىتىچىلىك مېدىيەلەرىنىڭ چەكلىمىسىنى بۇزۇپ تاشلاپ،ھەقىقىي بولغان  ئىجابىي كۈچلەرنى تارقىتىش دا يېڭىچە بولغان پۇرسەت ۋە مۇمكىنچىلىكلەرنى بارلىققا كەلتۈرمەكتە.جۇڭگو ۋە چەتئەللەردىكى ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى ئۇزۇن مۇددەتلىك تارىخىي تەرەققىيات جەريانىدا نۇرغۇنلىغان ئەدەبىي ۋاسىتە ۋە نەزەرىيىۋى بايلىقلارنى توپلىدى.جۇڭگونىڭ ئەنئەنەۋىي باھا بېرىش ۋاسىتىلىرىنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى،نەزمەلىك تەنقىدچىلىكى ئىنتېرنېت دەۋرىدە ،مۇڭداشقۇ ،مىكرو بىلوگ،تور سەھىپەسى، ،ھەرىكەتچان كۆزنەك قاتارلىق ئىجتىمائىي ئالاقە مېدىيەلىرى بىلەن چەمبەرچاس زىچ باغلىنىپ كەتكەن ئەۋزەللىكلەرگە ئىگە؛گۈزەللىكنى قوبۇل قىلىش،پۇقرالار ياقتۇرۇشىغا ئېرىشكەن تەتقىقاتلارنى ئېلىپ بېرىش ئەدەبىيات-سەنئەت چوڭ سانلىق ماتېرىياللىرىنى سىتاتالاپ مۇلاھىزە قىلىش،سانلىق ماتېرىياللارنى مۇھاكىمە قىلىش ۋە سان-سىپىرلارنى كۆرگىلى بولىدىغان قىلىش قاتارلىق تېخنىكىلارمۇ يېڭىچە ئومۇميۈزلۈك قوللىنىشلارغا ئېرىشتى،يېڭىچە بولغان ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى ئەدەبىيات-سەنئەت سانلىق ماتېرىياللىرىنى توپلاش ئارقىلىق يېڭىلىق يارىتىش،يۇقىرى ئۈنۈملۈك ،ئومۇميۈزلۈك،ۋاقتىدا بولغان،توغرا بولغان باھالاش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ ،ئومۇميۈزلۈك ھالەتتىكى باھالاش كۆرسەتكۈچىنى بارلىققا كەلتۈرۈشىمىز كېرەك.
  شۇڭا،ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكى يېڭى ۋاسىتىلىك  پۈتۈن مېدىيەلەر دەۋرىدىكى “مېدىيەلەر تەنقىدچىلىكى كۆزقارىشى”نى قۇرۇپ چىقىشى،ئالدى بىلەن سوتسىيالىستىك يادرولۇق قىممەت قارىشىنى تۇتقا قىلىپ،توردىكى ئەدەبىيات-سەنئەت ئىجادىيەتلىرىگە سىياسىي يېتەكچىلىك،قىممەت قارىشى يېتەكچىلىكى،گۈزەل-سەنئەت باھا يېتەكچىلىكىنى پۇختا ئىگىلەپ تۇرغۇزۇشىمىز ،ئاكتىپلىق بىلەن توردىكى ئاساسىي ئېقىملارغا ياخشى باشلامچى بولۇپ،ھەر خىل شاكىلىنى چىقىرىپ تاشلاپ،مېغىزىنى قوبۇل قىلىش  ئەندىزىسىنى تۇرغۇزۇپ،ياخشى يېتەكلەشلەرنى ئېلىپ بېرىشىمىز كېرەك.كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا تۆۋەندىكى  “3 ئۆزگىرىش”نى ئىشقا ئاشۇرۇشىمىز،بىرىنچىدىن ئەدەبىيات تەنقىدچىلىكىدىن ئىبارەت بۇ ئەۋزەللىكىدىن پايدىنىپ،ھەر خىل سەنئەت تۈرلىرى،ھەر خىل يېڭىدىن گۈللىنىۋاتقان ئەدەبىيات-سەنئەت مۇھىتىدىكى ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكىنى كۈچەيتىپ،ئەدەبىيات –سەنئەت تۈرلىرى ۋە ئەدەبىيات سەنئەت مۇھىتىغا ئەمىللەشتۈرۈش ئېلىپ بېرىپ،ئەدەبىيات-سەنئەت قىزغىنلىقىغا قارىتا  ئۆز ۋاقتىدا بولغان ئىنكاس ۋە نوپۇزلۇق چۈشەنچىلەر بېرىشىمىز كېرەك.ئىككىنچىسى ئەنئەنەۋىي ۋاسىتىلىك مېدىيەلەرنىڭ ئەۋزەللىكىدىن پايدىلىنىپ،تېلېۋىزور،تور،ھەرىكەتچان ۋاسىتىلىك مېدىيەلەرنىڭ باھالاش يوللىرى قۇرۇلۇشىغا ئۆزگەرتىپ،ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكىنىڭ ئاممىۋىلىقى،پۈتۈن ۋاسىتىچىلىكى،يېڭى ۋاسىتىچىلىك مېدىيە تارقىتىش  بىلەن چوڭقۇر ھالەتتە ئىشقا ئاشۇرۇشىمىز كېرەك.ئۈچىنچىدىن ئەنئەنەۋىي يەككە ھالەتتىكى باھالاشدىن چوڭ سان-سىپىرلار سىتاتا مۇھاكىمىسى ،سانلىق ئاساس مۇھاكىمىسىگە ئايلىنىپ،بىر يۈرۈش يۇقىرى ئۈنۈملۈك،ئومۇميۈزلۈك،ئىلمىي بولغان ئەدەبىيات-سەنئەت باھالاش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ،ھەقىقىي ھالەتتە ئەدەبىيات-سەنئەت تەنقىدچىلىكىنىڭ مۇقىم بولغان ئىقتىدارىنى جارى قىلدۇرۇشىمىز كېرەك.
6 u: `2 B/ X. V+ i3 _ما يۈنجۈ جۇڭگو سەنئەت گېزىتى  ئىدارىسى گېزىتخانا باشلىقى.
/ k$ O0 h9 K  l9 Zمېغىز سۆز: ئەدەبىيا-سەنئەت، ،قولتېلىفونى، ئىنتېرنېت+،تەنقىدچىلىك، مېدىيە

مەنبە:ئەمەلىيەت(求是)ژۇرنىلى .2015.12-سان. 56-بەت؛

3 s. P9 V$ {' T8 u& z. D

نۇرلان

بىزدە بۇ  جەھەتتە ئىزدىنىش يوق دىيەرلىك.