3 r6 y' H; l r& \1 ]; c p- u$ iتۆۋەندىكىسى تىل- ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىلىرى جەزمەن بىلىشى زۆرۈر بولغان ئەدەبىي ساۋات. ياردەم بولىشى ئۈچۈن يوللاپ قويدۇم.9 @2 v3 i) P) ~9 Pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ شەكلى ۋە تۈرلىرى....
# ?. T% M- M' Z' j! f/ J* U0 M7 H6 y, E/ J- tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شېئىر __ مەلۇم ھادىسە ياكى شەيئى كىشى قەلبىگە ئارام بەرمىگەنلىكتىن، ئاپتۇر چوڭقۇر تەپەككۈر قىلىش ، كەڭ تەسەۋۇر قىلىش نەتىجىسىدە قەلبىنىڭ ئىچكى قاتلاملىرىدىن ۋولقاندەك ئېتىلىپ چىققان نىدالارنى ئۆتكۈر ئەمما يارقىن سۆز-ئىبارىلەردىن پايدىلىنىپ بەلگىلىك ۋەزىن، رېتىم، قاپىيە شەكىللىرى بىلەن مۇجەسسەملەپ بارلىققا كەلتۈرىدىغان ئەڭ ئىخچام ، ئەڭ قەدىمىي ئەدەبىي ژانىردۇر. شېئىرنى ھەۋەس ئۈچۈن ياكى دوراپ يېزىش تولىمۇ بىمەنىلىك. ئۆز مۇددىئاسىنى شېئىر بىلەن ئىپادە قىلىمەن دەپ مەجبۇرى زورۇقۇپ يېزىشتىن ياخشى نەتىجە چىقمايدۇ. سۆزگە باي بولمىغان،تارىخى بىلىمى مول بولمىغان،تەپەككۈرى چۇۋالچاق،مەقسىدى غۇۋا بولغان كىشى شېئىر يازىمەن دەپ ئاۋارە بولمىسىمۇ بولىدۇ. چۈنكى شېئىر تەپەككۈر ۋە تەسەۋۇرنىڭ مەھسۇلى. ياخشى يېزىلغان شېئىرلار بولسا يازغۇچىغا ئارام بەرمەيۋاتقان مەلۇم ھادىسلەرنىڭ تەبئى يۇسۇندا مەلۇم ۋەزىن ياكى تۇراق بىلەن گۈزەل مىسرالارغا تىزىلىشىدىن ئىبارەت. بۇنداق شېئىرلاردا ياسالمىلىق، زورۇقۇش، چۇۋالچاقلىق، چۈشنىكسىزلىك...قاتارلىق شېئىرغا مۇخالىپ ئامىللار ئۇچىراپ كەتمەيدۇ.
: q O; f: ~& F3 N9 L1 { V' j مۇھەببەت شېئىرلىرىدا ئوغۇللىرىمىز يىغلاڭغۇ سۆزلەرنى بىھۇدە ئىشلىتىشتىن، قىزلار بولسا مەشۇقىنى ئۇچىراتسا ھېچ نەرسىسىنى ئايىماي قوش قوللاپ تۇتقۇزۋېتىدىغاندەك مەزمۇندىكى مىسرالارنى يېزىشتىن ساقلىنىشى كېرەك دەپ قارايمەن. 6 x; S! l) D N* d( j- z0 h) Kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەنبىھ،نەسىھەت مەزمۇنىدىكى شېئىرلاردا«تاماق يىمىسە قوساق ئاچ قالىدۇ،دۈشەنبىنىڭ كەينىدىن سەيشەنبە كېلىدۇ...» دىگەندەك ئەڭ ئاددى بولغان تۇرمۇش قانۇنىيەتلىرنىمۇ قايتا -قايتا تىلغا ئېلىپ، ئوقىغان كىشىنى زېرىكتۈرۈپ قويۇشتىن ساقلىنىش كېرەك. 3 H/ s' q2 O3 G( rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شېئىردا مەلۇم تەپەككۈر چوڭقۇرلۇقى،تەسەۋۇر كەڭلىكى، بەدىئى ماھارەت(تىل ئىشلىتىشتىكى ئۇستۇلۇق) ۋە مەلۇم شەكىل بولىشى كېرەك. شۇنداق بولغاندىلا بۇ شېئىر مۇۋەپپىقىيەتلىك چىقىدۇ. مەزمۇنى ياخشى، تەپەككۈرى چوڭقۇر، ئىشلىتىلگەن سۆزلىرى سەرخىل بولسىمۇ، مەلۇم شەكىل تاللانمىسا خۇددى نىيتى دۇرۇس بولسىمۇ ئۆزىنى تاشلىۋەتكەن كۆرۈمسىز ئادەمگە ئوخشاپ قالىدۇ. ئوقۇرمەنگە بەدىئى زوق بېرەلمەيدۇ. شېئىرنىڭ شەكىلى ۋەزىن،تۇراق، تەپئىل، بەھرى، قاپىيە قاتارلىقلار بىلەن گەۋدىلىنىدۇ. ' n3 ]' [. ~! V/ n: ~/ ^- e. E; X# qبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
9 U* c- `- Z2 G0 C6 m0 d1 N5 v5 n' A" c" Kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شېئىرنىڭ بىرىنچى شەرتى ۋەزىندۇر.
2 g( b6 P. R/ |9 T+ P+ s# M) S __ خەلقئارا ئاتالغۇدا «ۋەزىن»نى« rITim» دەيدۇ.شېئىرىيەت ئادەتتە ۋەزىن ئىتىبارى بىلەن «بارماق ۋەزنى»،«ئارۇز ۋەزنى» دېگەن ئىككى تۈرگە بۆلۈنىدۇ. : g* G0 ^: |$ u6 p6 Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تۇراق 3 w, j. \3 z* f9 y# aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ـــ شېئىرنىڭ مىسراسى ئىچىدىكى قانۇنىيەتلىك توختاش (پائۇزا) بولۇپ، بۇ شېئىردا ئاھاڭدارلىق تۇيغۇسىنى پەيدا قىلىدىغان بىر ئامىل. 7 B0 @9 W# z5 x Y6 J# d' Eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئارۇز ۋەزنى
* M/ l6 F( V( j" r4 u «ئارۇز» ـــ شېئىرنىڭ «مىزانى»(ئۆلچىمى)دېگەنلىك بولىدۇ. * C* _3 q0 F9 r1 n6 fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەپئىل(«پەدە»); H; Y# }% j/ q0 y0 W1 Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ـــ شېئىردىكى ئاھاڭ پەدىسى دېمەكتۇر.ئارۇز ۋەزىنگە سېلىنغان شېئىرنىڭ تۈزۈلىشىدە 8 ئاساسىي تەپئىل بولىدۇ. بۇلار: ①فەئۇلۇن؛ ②فائىلۇن؛③مەفائىلۇن؛ ④فائىلاتۇن؛ ⑤مۇستەفئىلۇن؛ ⑥مەفئۇلاتۇن؛ ⑦مۇفائەلەتۇن؛ ⑧مۇتەفائىلۇن؛
5 T8 {4 k) G$ k, H- ^8 @7 b( |بۇ تەپئىللەر كۆپەيتىلىپ 10 غا يەتكۈزۈلگەن ۋە ئەمىلىي ئىستىمال جەريانىدا تېخىمۇ شاخلىتىلىپ 66 گە ھەتتا 85 كە يەتكۈزۈلگەن. ! p; b; ^9 w- Eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى
* z7 h/ J+ m2 d" q. U تەپئىللەرنىڭ قوشۇلىشى بىلەن بەھرى شەكىللىنىدۇ.بەھرىلەرنىڭ ئىپادىلىنىش شەكلى ئاساسەن تۆۋەندىكىچە: 3 L0 a' B% j8 p1 Z) W& N8 Kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى تەۋىل: فەئۇلۇن مەفائىلۇن فەئۇلۇن مەفائىلۇن
1 v' R6 l& b7 n9 m8 Zبەھرى مەدىد: فائىلاتۇن فائىلۇن فائىلاتۇن فائىلۇن # |$ H# g% g4 F6 g" ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى بەسىت: مۇستەفئىلۇن فائىلۇن مۇستەفئىلۇن فائىلۇن 2 p: ^% W- \% v0 R2 f9 ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى كامىل: مۇتەفائىلۇن مۇتەفائىلۇن مۇتەفائىلۇن % G2 P" H K4 G+ n) tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى ۋافىر: مۇفائەلەتۇن مۇفائەلەتۇن فەئۇلۇن
5 \. x) k, `3 w+ K0 b: j' X. H! J0 ?بەھرى ھەزەج: مەفائىلۇن مەفائىلۇن مەفائىلۇن مەفائىلۇن
6 r6 I. i) b7 `4 N; _بەھرى رەجەز: مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن 8 C' _ B; T& Z6 T# Z& u$ a) Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى رەمەل: فائىلاتۇن فائىلاتۇن فائىلاتۇن فائىلاتۇن 2 @/ J* Y' `* L* sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى سەرىئ : مۇفتەئىلۇن مۇفتەئىلۇن فائىلۇن
3 {+ P5 ]# D+ r3 \4 P; }, Tبەھرى مۇنسەرىئ : مۇستەفئىلۇن فائىلاتۇن فائىلاتۇن + r1 x7 F, H. U. D/ Cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى ھەفىق: مۇتەفائىلۇن مۇتەفائىلۇن 1 ~2 O3 G1 x( M; o3 Y, yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى مۇزارىئ : مەفائىلۇن فائىلاتۇن مەفائىلۇن
5 m) g& H# H$ H) G- ] 7 R0 ^2 A5 e: D' v& e3 e& u5 A$ {بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
8 ~9 u" a; _+ h; Jبەھرى مۇقتەزەب: فائىلاتۇن مۇفتەئىلۇن فائىلاتۇن مۇفتەئىلۇن 3 w* W7 k3 s4 e/ Uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى مۇجتەس: مۇفائەلۇن فەئەلەتۇن مۇفائەلۇن فەئەلەتۇن
3 H- c2 h% @$ i! eبەھرى مۇتەدارىك: فائىلۇن فائىلۇن فائىلۇن فائىلۇن 5 _* e% e0 u, w/ V" n; zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى مۇتەقارىپ: فەئۇلۇن فەئۇلۇن فائىل فەئۇلۇن
! G0 F e( I% O# ~7 ]بۇ بەھرىلەرنىڭ ھەر بىرى يەنە بىرقانچە شەكىللەرگە بۆلىنىدۇ.ئۇزۇن بەھرىلەردە شېئىرلارنىڭ مىسرالىرى كۆپىنچە 13 ـــ 16 بوغۇملۇق كېلىدۇ. قىسقا بەھرىلەردە بولسا 7 ـــ 12 بۇغۇملۇق كېلىدۇ.
0 {' v) b* o9 A2 J8 H# aبەھرى تەۋىل:
* j; s7 s2 }( x5 Y9 i5 L ھەر مىسرا 14 بۇغۇمدىن تەركىپ تاپىدۇ.ئىككى بۆلەككە بۆلىنىپ ئوقىلىدۇ،ھەر بۆلىكى 7 بۇغۇم،بىرىنچى تۇراق 3 بۇغۇم،ئىككىنچى تۇراق 4 بۇغۇم. بۇنىڭ تەپئىلى: * x$ r+ j# `2 G6 s: y! d6 Fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
7 {. {, p/ @$ {- \0 Z/ S4 N) g% F! ?6 _: |, \/ Mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
* ~. b* ~+ }! m( J: |8 Rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
فەئۇلۇن مەفائىلۇن/ فەئۇلۇن مەفائىلۇن
3 G2 \( T" B# z3 Q$ rمىسال: / R2 D; s, V, C! M4 ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كىيدىم كېپىنەك توننى/ گۈلخاندا ياتارمەن دەپ،
" o7 \& n( b& C% h* P" J( K! hئالدىم يا بىلەن ئوقنى/ دۈشمەننى ئاتارمەن دەپ.
7 ^' w4 O5 d' T6 G(خەلق بېيتى) * {/ f6 ?, R F, m3 I8 Q0 U$ Y& `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قان بىلەن بۇياپ يىپنى ،كەشتىلەندى بۇ خېتىم ، ! p; K/ Q1 m3 r1 t+ w f( uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
گەر يىتىك بولسا خېتىم ،ئادا بۇلاتتى خىزمىتىم . - ^; Z5 S$ C3 u/ N' s: a- @) nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(قەھرىمان قىز دىلبەرنىڭ ل.مۇتەللىپ تۇرمىدىكى چېغىدا ئۇنىڭغا يازغان خېتى ــ«قاينام ئۆركىشى»رومانىدىن )
Y, h( F/ n5 }. X; j/ R& A$ Kبەھرى مەدىد:
5 i2 t& h$ @2 i F# L ھەر مىسرا 14 بوغۇم بولۇپ, ئىككى بۆلەككە بۆلىنىدۇ، ھەر بۆلىكى 7 بۇغۇم،بىرىنچى تۇراق 4 بۇغۇم، ئىككىنچى تۇراق 3 بۇغۇم. بۇنىڭ تەپئىلى: $ P) z+ a# ?7 } `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
فائىلاتۇن فائىلۇن/ فائىلاتۇن فائىلۇن + p2 t# E7 o D9 ^' ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مىسال:
L2 _- E7 Q" X0 ~& q5 Z5 wبىر ياخشىغا بىر يامان/ ھەر جايدا بار يارى-يار،
1 U5 f) y' b) @' {% c+ P) ^) Y. Iئىككى ياخشى بىر بولغان/ قەيەردە بار يارى-يار. 3 q1 L- Y" Q4 m7 A% z- Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(خەلق بېيتى)
$ L* Q9 M. V' g8 k* ?. | \* Q- jشۇنچە كۈتتۈم بىلمىدىڭ / ئامرىقىم بولدۇم جۇنۇن. 8 E/ Z2 k8 {) p. o. J( eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قانچە يىللاپ قىينىدىڭ /زارلىنىپ بولدۇم زەبۇن.
8 k- C6 t$ L2 t1 P# {/ M(ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ـــ «ھىجران دەردى»دىن) 8 j* h3 z- u! P* d/ Q2 Z& sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى رەمەل: - I Y+ |; v/ k# y$ _( lبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ھەر مىسرادا 8 بۇغۇملۇق ئىككى بۆلەك، ھەر بۆلىكى 4 بۇغۇملۇق 2 تۇراق بولۇپ جەمئى 16 بۇغۇمدىن تەركىپ تاپقان. بۇنىڭ تەپئىلى: . I) y' {4 O/ d. Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
فائەلاتۇن فائەلاتۇن/فائەلاتۇن فائەلاتۇن
+ u+ L% M# M. c; A2 Oمىسال: a+ Y8 D" o$ n( k2 Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
زېمىستان كۆرمىگەن بۇلبۇل /باھارنىڭ قەدرىنى بىلمەس، ! {' y, M- m5 f% E8 zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
جاپانى چەكمىگەن ئاشىق/ ۋاپانىڭ قەدرىنى بىلمەس.
# Y# G* g- l- _! k(خەلق بېيتى)
5 [0 s6 j! N) Cۋەتەننىڭ بىر گۈلىدۇرسەن /خۇشناۋا بۇلبۇلىدۇرسەن،
' a& H+ f+ S* {+ u, Qتىلىڭ تاتلىق شېكەردىنمۇ / جانغا مىڭ مىڭ ھوزۇردۇرسەن. : T2 U; ~8 |* Y y, p* T; Nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ـــ «تىپىك ئۇيغۇر قىزىدۇرسەن»دىن) 8 {6 e& i1 X T- x5 y0 b- J, P! fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بۇ(بەھرى رەمەل)نىڭ يەنە بىر خىلى ھەر مىسراسى 4 تۇراق،1-،2-،3- تۇراقلىرى 4 بۇغۇم،4-تۇراق 3 بۇغۇمدىن جەمئى 15 بۇغۇمدىن تەركىپ تاپقان. بۇنىڭ تەپئىلى:
) ]. Y/ {3 T" T5 V8 P/ Mفائەلاتۇن فائەلاتۇن فائەلاتۇن فائەلۇن
" `% r- R4 e7 c7 h% x- W7 l* S! Eمىسال:
9 ^: ^+ h1 ~; O, Q4 Oكىمكى ئۆلمەستىن بۇرۇن بىلمەس بۇ جاننىڭ قەدرىنى، ' W- E- R9 t3 G( Rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كىم ئۆلەر ھالەتكە يەتسە شۇ بىلۇر جان قەدرىنى.
6 @' o6 z* W2 S5 e# I2 S(خەلق بېيتى)
9 Z7 f# g0 I+ R* a& w( Aئۆتتى تارىخ ، ئۆتتى يىللار ، ئىستىبىداتلار ئۆتتى كۆپ ،
; z7 [8 \5 ~& A" Aجەڭ چىلىشلار يالقۇنىدا چىقتى سانسىز قەھرىمان . ) A) U5 s8 o0 Hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
5 o/ K5 F Y `( A& R" f8 s5 fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەي ئانا يەر پاك مۇقەددەس سەندە بىزنىڭ جانىمىز ،
$ S3 Y- J8 _, w1 u7 uسۆيگۈ مىھرىڭ ۋە سۈتۈڭدىن پۈتتى بىزنىڭ قانىمىز . ! h) c6 Y7 M9 K! P, I3 D/ }1 N5 Z4 fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(مەمتىلى ئەپەندىنىڭ ئىزچىلارنى باشلاپ مەھمۇد شىجاڭغا دوكىلات بەرگەن چاغدا دىكىلاماتسىيە قىلغان شېئىرىدىن ئېلىندى )
: q Y0 g& Y) Yيەنە بىر شەكلى : ھەر مىسرا 4 تۇراق ھەر تۇراق 4 بۇغۇم بولۇپ جەمئى 16 بۇغۇمدىن تۈزىلىدۇ.بۇنىڭ تەپئىلى: 6 }. `7 V; R0 ?. v+ _بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مەفائىلۇن مەفائىلۇن مەفائىلۇن مەفائىلۇن
" H. e+ _2 _( Q- Bمىسال:
4 O8 ]1 q" ^1 U7 U; Q- ]) M1 pبارارغا يوللىرىڭ بولسۇن،يانارغا ھەمرىيىڭ بولسۇن،
, W( A% g4 {, _& c: b( v& H( Sسېنىڭدەك نازىنىن يارغا مېنىڭدەك قۇللىرىڭ بولسۇن. 2 M1 k P, O' D& Uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(خەلق قوشىقى) 7 y, H5 F8 m/ Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى رەجەز:
" j( h! \/ a0 b9 ?' m% B- \0 z. K8 v- q3 y& |- j: wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
6 V% t8 A# ]3 h. aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
* Y2 a- L2 l2 J* f3 u; G9 F% G2 y; ?0 g- Aتەپئىلى: 7 |$ `, z) c) {$ ?6 k# Y$ K6 l5 P9 pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن * c* w" H1 d; A8 u' G$ n9 i" hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يەنە بىر خىلى:
3 s: t, m; Y1 fمۇفتەئەلۇن مەفائىلۇن مۇفتەئەلۇن مەفائىلۇن
! O( e8 H/ X0 X' o# Pبەھرى مۇقتەزەب 1 b$ o6 a+ ]6 f }0 y) H$ Nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بۇنىڭدا مىسرادىكى بىرىنچى بۆلەك 7 بۇغۇم ئىككىنچى بۆلەك 8 بۇغۇم جەمئى 15 بۇغۇم بولىدۇ.بۇنىڭ تەپئىلى: H& K0 Z8 x( X$ v6 H n' k* oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
فائىلۇن مۇفتەئىلۇن مۇفتەئىلۇن مۇفتەئىلۇن * w+ A$ ^& ?6 v, T* R% U7 ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مىسال: 4 W8 N) \5 X" y4 M1 @% sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تاغمۇ تاغلاردىن ئېگىز ئارغۇ بۇلاقنىڭ تاغلىرى، , d% ^0 r f: @9 L6 oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۈستۈنىدە قار ياتادۇر ئاستىنىدا باغلىرى. 6 Q6 d* a x q! l; x0 f7 {; U. G4 Eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(خەلق بېيتى)
) T. k- m9 n, oقىسقا بەھرىلەر:
( i3 H% w$ A, a& Fبەھرى سەرىئ :
$ Z! A C; |4 E: xبۇ بەھرىدە 11 بۇغۇم بولۇپ ،1-،2-تۇراقلار 4 بۇغۇمدىن،3-تۇراق 3 بۇغۇمدىن تۈزلىدۇ. بۇنىڭ تەپئىلى: 0 _: O4 \7 N6 d9 cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇستەفئىلۇن مۇستەفئىلۇن فائىلۇن$ p# Z" `* V7 ^! u" Fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مىسال: 8 j: O' A, @ \( kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەچچە كۈندۇر كۆمەدىم يارىم سەنى،
& T/ T( A, V7 z. I; x) Kسەنمۇ ھەرگىز ياد ئەتمەدىڭ ھەرگىز مەنى.
9 T/ I4 x8 _* F! o, n(گۇمنام)
+ s- C3 a J3 \2 `8 vبەھرى مۇتەقارىب: % y3 \: Z9 s5 J# d) ~0 Q2 S: sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دۇنياۋى مەشھۇر ئەسەر «قۇتادغۇبىلىك» دەل ئارۇز ۋەزنىنىڭ مۇتەقارىب بەھرىدە يېزىلغان.
8 a( v( C2 F+ rتەپئىلى: ; n. `/ ]5 B) F$ l) x$ mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
فەئۇلۇن مەفائىلۇن مۇستەفئىلۇن " L7 Y4 }4 [2 G+ Xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يەنە بىر خىلى:
7 ^; A3 D4 U& c" Uفەئۇلۇن فەئۇلۇن فائىل فەئۇلۇن / V6 h" G9 o7 ~( m! d9 h+ Qبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەھرى ھەفىف: 2 n3 G: o! w% pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بۇنىڭدا مىسرا 10 بۇغۇمدىن تۈزلىدۇ.تەپئىلى:
. c' k @) S* Z' u' q- |6 Fمۇتەفائىلۇن مۇتەفائىلۇن
7 V2 N8 x& U: t& {5 fياكى: % X% Y% k& Y7 c A6 eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇفائىلەتۇن مۇفائىلەتۇن
, I3 B. Z' M7 [/ ?بەھرى مۇزارىئ :
( i( l% x5 f5 w( O5 V- R2 B12 بۇغۇمدىن تۈزۈلگەن بولۇپ،جەمئى 3 تۇراق ھەر بىر تۇراق 4 بۇغۇم بولىدۇ.تەپئىلى:
: n8 ~6 y4 i" k8 O1 Kمەفائىلۇن فائىلاتۇن مەفائىلۇن
9 x; \, U0 G. P, n
+ H% V0 I- u* v) U" g) \; m$ L
$ s5 b# U9 l- p6 x; f" h! Bياكى:
5 d+ @& I: ?; u |" c0 B1 [مۇتەفائىلۇن فائىلۇن مەفائىلۇن
9 t% x! w) m' Q+ @( Y* @7 s! b% i% S9 o& C0 J1 R" L) aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شەكىلنىڭ ئىككىنچى شەرتى ـــ قاپىيە.
3 G) }" I& w' v قاپىيە ئاچ قاپىيە توق قاپىيە دەپ ئىككى تۈركۈمگە بۆلىنىدۇ. " q6 y% ^( Q( p i6 f% Z2 wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
توق قاپىيە : K9 j7 P p" i2 V( f% V- ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەلەپپۇز قىلىنىش ئورنى ۋە ئۇسۇلى ئوخشاش تاۋۇشلاردىن تۈزۈلگەن قاپىيە توق قاپىيەدۇر.
" p0 E$ H& u6 |( xتوق قاپىيە ئۈچۈن مىسال:$ X/ x3 K8 d; l, f3 cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
گاز ساز ياز غاز 2 R3 x P: h% M1 m4 w1 G' Nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دەز بەز گەز سەز * W; I( X+ D3 L4 U4 hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىز بىز تىز قىز
$ w1 N: p# q0 Z4 j6 f4 Z4 Pبۆز كۆز سۆز ئۆز % T; i7 y, x# ?4 S' ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئاچ قاپىيە:
% K9 z L5 q% Q تەركىۋىدىكى سۇزۇق تاۋۇشلار ئوخشاش بولسىمۇ ئۈزۈك تاۋۇشلار ئوخشاش بولمىسا ياكى جۈپلۈك تاۋۇش بولمىسا بۇ ئاچ قاپىيەدۇر.
" G9 \( k. A/ i8 [- J) t* F( {3 W6 R$ \بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
! r3 F7 i, {/ V' Z* F# Tمەسلەن:
5 U. q2 p( T% c2 `3 ]5 Yئاتاپ ساناپ " t" P3 K% ~! `: m- C# x. V) A' J mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
پەلۋان قەھرىمان
/ F2 z- ~7 u/ Y0 ]7 _6 ^1 Yكەلدى كەتتى . {7 V/ b0 r: }, o, @! O! e- Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قوش قاپىيە(رادىف): $ Q+ x* Q' o2 @: @بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىشرەت كۈنى ئەي دىلبەر دەشت ئەردى چىمەن سەنسىز، * P! ~+ ^5 ]- p$ o, n7 b; Y+ ^بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
باغ ئىچىرە قىزىل گۈللەر باغرىمغا تىكەن سەنسىز. ) X0 O4 E# v" J! G. l6 @بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
! G4 Z- b: k( p3 Vھۆسنۈڭ نۇرى تاپ ئەتسە جەننەت كۆرىنۇر دوزاخ، / u$ L! m& g; j' cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ۋەسلىڭ يوق ئېسە قىلمام جەننەتنى ۋەتەن سەنسىز. ; Y9 m) w+ f& Z: p" Hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
- v" O3 \0 M: g; j u6 ]1 rغەم ئويى كاۋاپ ئەيلەر ھىجرىڭدە چىقارغان دۇد،
+ l( W1 J0 M/ h" {- Sئىشق ئەھلى مەشامىغا چۈن مۇشكى خوتەن سەنسىز. 6 B' x) E) ^ A0 t) Q1 Hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(گۇمنام) $ v! I7 U+ ~' f: {0 c# z- s! J0 yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كۈندە سېنى خوش قىلغاننى دوست دېمە،
8 v, W+ V0 j# e% K. R3 W; Aدۈشمىنىڭگە دوست بولغاننى دوست دېمە.
* d9 X0 l' F- u5 J4 Z3 Oباي چېغىڭدا ئەتىراپىڭدا چۆرگىلەپ،
% z# V6 K! }' s; t6 f7 G: qنامراتلاشساڭ ئايرىلغاننى دوست دېمە. : c7 o3 n# e, w$ I3 K; rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئە.مۇھەممەت ئەركزات روبائىلىرىدىن)
) A- x! U7 U# S1 u, L" t4 A) Q5 d. dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
- [: v( q- z9 m' q
5 a+ A- }, p1 |( l- }; P' ~ئىزچىل قاپىيە: 5 t" S3 N, ]1 Uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بىر پارچە شېئىردا قاپىيە قىلىنغان سۆزلەر باشتىن ئاخىرغىچە بىر خىل ياكى جۈپلۈك تاۋۇشلاردىن تۈزۈلگەن بولسا ئىزچىل قاپىيە بولىدۇ. مەسىلەن: ( }. L3 ?" G5 p- d8 }بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...................ئا 4 K! N1 d2 P; O& u$ Y6 q) vبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...................ئا 3 t7 k6 R# n% i' N( wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...................ب
$ s+ K$ y- w4 g( |8 x...................ئا
5 U% k: y/ I: v! @+ x% Fبەزىلەر قانداقتۇر مالۇ-دۇنياۋاز،
; R0 c: ~! x3 v# [3 o; Z( Xبەزىلەر يالغاندىن قىلار جىلۋە-ناز.
! K; f0 G% D8 ]2 ~& Y2 k5 Pبەزىلەر قىش يىتىپ غال-غال تىتىرىسە، , k1 z' m, x" zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەزىلەر دەيدىكەن«بولدى باھار ياز». % M* R6 m, `4 U& {% a3 oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئە.مۇھەممەت ئەركزات روبائىلىرىدىن)
" r `! O; h" e) s+ tئالماش قاپىيە: d0 \5 K4 H) E+ j9 K. [بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مەسىلەن:
$ t& v5 F- c5 {( }/ x8 Z9 _6 k" w6 s3 o................... ئا
, U- W( w. l- D$ W: d+ E- ?% p...................ب
/ p# F$ s9 _2 k% z: g5 o...................ئا
& o5 ~! q; _& S' a' ]................... ب
+ ~8 Q( ]9 l/ | Y; Z& A) q- A& b. fقارا دىمەك قار-بوران،جۇت-شىۋرىغاندۇر،
9 R2 L! F, p8 f7 m6 i8 ?" \9 Xئەگرى-توقاي ھاياتنىڭ ئەينەن سىموۋلى. & Z/ t" @1 _+ O* N4 h8 lبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قارا دىمەك ئەل ئۈچۈن چەككەن پىغاندۇر، ' U/ E3 m" P' @بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بەختلىك بۇ ھاياتنىڭ يىلتىزى-ھۇلى. / y' }: ^7 y1 h. N& E5 W1 n9 y+ Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئە.مۇھەممەت ئەركزات پارچىلىرىدىن) - b' T3 g0 G+ T2 M+ a$ z2 a: uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىچكى قاپىيە: $ S% ]! D( L; y9 Oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ۋەزنى ۋە مىسرالىرى ئۇزۇنراق شېئىرلاردا مىسرا بۆلۈنۈپ ئوقۇلىدىغان جايدىكى سۆزلەرنىڭ ئاھاڭداش بولۇپ كېلىشى ئىچكى قاپىيە دىيىلىدۇ.مەسىلەن: , f6 h5 Y" [# V; N6 w8 S' H q3 hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
«تېلى،چېلى» ئاتىلىپ،«تۇرانلار»دەپ داڭلىنىپ،
" ?8 ?3 [6 M& N& L1 qتۇلپار مىنىپ جەڭ قىلىپ،بارگاھ قۇرغان مەن ئىدىم.
0 J; e& w2 o+ ^! R. ]2 k: q. x
& s2 N5 `9 u5 A1 Q5 C7 T3 n1 F«ئاتتىلا»نى باش قىلىپ،بۈيۈك «ھۇن» دەپ ماختىلىپ،
$ b: G1 x+ f1 vبۇ دۇنيانى ئايلىنىپ،زەپەر قۇچقان مەن ئىدىم. ) i3 Q' K2 T. Z! T) ^: J) d. Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ـــ «مەن ئىدىم»دىن) ' J/ H; F+ q" b5 d$ rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەھلى نەزەر شىۋەسىنى سۆز بىلۇر، 7 {& y, A! K' n# E$ Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نۇرى بەسەر مىۋەسىنى كۆز بىلۇر. # r: a9 ~, d1 f0 |بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(خارەزمى)
8 e. @- C7 A; A8 T. M% Rمىسرا : " V9 p0 @! `+ k. Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
سۆزلەرنىڭ مۇنتىزىم بىر قاتىرى دېگەنلىك بولىدۇ. / S% y4 J$ Y% ?& {: U. F% yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بېيىت: ! v) l( v, l- J$ {8 q: y' m, N; z, t: Nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
پۈتۈن بىر تەپەككۈرنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بېرىدىغان ئىككى مىسرا بىر بېيت بولىدۇ.
% E% T. G$ D7 Oشېئىرنىڭ تۈرلىرى:
2 M9 A) Y4 f$ Y/ _9 j; Y مەزمۇن جەھەتتىن لىرىك شېئىر ۋە ئىپىك شېئىر دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ.
6 }' X8 [; h" `7 f# s$ M( `$ f( Uلىرىك شېئىر: ئۇنىڭدا مۇكەممەل ۋەقەلىك ھەم شەخسى ئوبراز بولمايدۇ.ئېسىل لېرىكىلىق شېئىر شۇ زامان روھىنىڭ ئىنكاسى. ; [- m! D, D" I: `: K- rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
! Z# @4 @" w9 }1 H1 d! l3 u; eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
5 Q9 N5 M. |" R- i* F
6 }+ i! r0 C, E+ hئىپىك شېئىر: ئىپىك (قىسسىي)شېئىردا ئومۇمەن لېرىكا ئاساس قىلىنمايدۇ بەلكى ۋەقە ئاساس قىلىنىدۇ.شەخىسلەرنى سكرەتلەش ۋە شەيئىلەرنى تەسۋىرلەش ھىكايە-رومانلاردىكىدەك (نەسىرى ئەسەردىكىدەك) ئىنچىكە تەپسىلىي بولمايدۇ. 9 r6 }+ h5 A' G$ q7 Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قوشاق –بېيتلار:
5 B& {. g! l# m4 Z بۇ تۈر خەلق ئېغىز ئەدەبياتىنىڭ ئەڭ قەدىمكى ۋە كەڭ تارقالغان تۈرى،بەدئىي ئەدەبىياتنىڭ ئانىسى.
* s; P9 v/ H3 e) `; f- `. Nغەزەل:
: p# G9 R3 x9 ^+ [4 {0 N ھازىرقى ئىستىمال مەنىسى بويىچە aa، ab، acيەنى # `! m g" \" v" C( J( `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
............................ئا 5 V# P& B: q0 a ]! j6 Lبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
.............................ئا . / p- K3 d% z# ^5 pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
- I0 ~1 p: ?$ s: r1 y6 Rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
............................ب
7 g- i6 T# X) L; f5 |! }............................ئا ، 4 E) w, m* O( b h wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
; r8 {9 c# P" ~7 U5 M; O: S( _بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
/ ?1 m; ]! o- r4 A6 B' d' @" O- A$ o+ U1 }* M: Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
$ _) ~0 k9 `" v: j) j% wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
.............................س % c* ?" w: Y9 s/ R7 v7 Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
............................ ئا 9 z1 i( ~% m2 N5 B! f/ w9 G: U8 Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...
! L+ B$ m1 w, E- \# Q; Pشەكلىدە قاپىيەلىنىدىغان ۋە 3 بېيتتىن 14 بېيتكىچە بولغان لېرىكىلىق شېئىر غەزەل دېيىلىدۇ.غەزەل ئادەتتە ئارۇز ۋەزىندە يېزىلىدۇ.غەزەلنىڭ ئاخىرىغا شائىر ئۆز نامىنى ياكى تەخەللۇسىنى كىرگۈزىدۇ.
# K, E* a r2 y' i0 X5 Gمىسال: ' l; U" i( O5 H1 z+ }بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شۇنچە كۈتتۈم بىلمىدىڭ ئامرىقىم بولدۇم جۇنۇن. / w! J% g7 u# `1 S+ fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قانچە يىللاپ قىينىدىڭ،زارلىنىپ بولدۇم زەبۇن.
8 [( k+ E0 V; N) `5 W
# t) f8 |, E- U t" nشۇل ۋىسالىڭ دەردىدىن چاڭقىدىم ماڭدىم ئۇزاق،
* m8 z6 }$ ~9 F# Q: A; n3 dئىزلىدىم كۆپ تاپمىدىم ئۆرتىنەر جان كۈنۇ-تۈن.
) Z* n1 ~7 j" o7 s3 g4 ]& @
5 T c) J: ]% _8 P3 eبىر ئەۋەتكىن خەت-خەۋەر ئاھ يۈرەكىم تولغىنار،
6 ?8 D4 f+ L5 W$ n6 h6 }* p2 C8 `( vدەخلى قىلماق ــ خىجالەت،بولمىغاي كۆڭلۈڭ تۈگۈن. / x x. E: v, M0 vبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
3 O, T! Z1 L# M6 kيار جامالىڭ شۇنچە ئۇز،ئوخشىتاي قەلبىڭ بۇلاق،
5 R! q7 i# c9 a* G( o/ Zبۇلاقىڭدىن سۇ ئىچىپ،ياشنىسام دەيمەن شۇ كۈن. .
( O' w/ z, u1 }7 ~
9 ?/ R( y4 h( s% ]8 Kغەم يېمەستىن ياشىغىن خۇش بولۇپ يۈر ھەممە ۋاق، - b9 B$ G- N0 n: s9 v8 fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
رەنجىمەسمەن بەرمىسەڭ يۈرەكىڭدىن بىر سورۇن.
5 }* W3 C! \" M5 {% U o2 F2 k9 H% C1 w: n6 Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
چۈنكى«تاشنى تاڭغىلى بولمىغانچۈن تاياققا » ، ' W5 ?' D2 l X) b4 |4 h: jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
زورلىماسمەن ئەي جانان ,چاپلىنىشقا نە ئورۇن؟ : m/ U7 s; Q2 y8 a+ hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
l; ~; B& U. ]6 y' J3 ~2 ?كۆيدى قەلبىم دىلرەبا شۇنچە يىللار قىينىدىڭ،
7 X* L; z) ~2 S( b! |قارا ھىجران دەردى تارتار ئەركزاتىڭ نە ئۈچۈن؟
9 b2 C/ I8 c7 t' J- X7 b3 N(ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ـــ «ھىجران دەردى») * t' u" y' N7 K2 Sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مەسنەۋى:
x' n; Q) C; [6 B ھەر ئىككى مىسرا بىرخىل قاپىيىدە كېلىدىغان شېئىرى شەكىل.ئۇزۇنراق شېئىر يازغاندا قاپىيەنى ئەركىن تاللاش ئۈچۈن بۇ شەكىلنى قوللانسا بولىدۇ.يۈسۈف خاس ھاجىپ قۇتادغۇبىلىكنى مۇشۇ شەكىلدە يازغان.مەسىلەن:. ( t R' Y0 s8 p, W, a7 t3 e' U' hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
% }, S+ r" M- w$ G( I+ i1 Q* D3 ]( aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
; |5 x+ {; K& p! ^! n...............................ئا
/ ]0 r# J! v- ? `5 _( M' l: Y; S7 X...............................ئا ! B# s4 a0 m) c5 S; W' ]: V) I' cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
8 n* y; i6 a( m, Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...............................ب
3 Z' E4 U" l, I# I9 X6 f4 Q. P...............................ب
+ e( S& w# r! H3 z: @$ n$ Q& O1 \' x6 n% Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...............................س
- E2 a' y4 ?+ Q# z...............................س
% E' L1 H6 e* H3 _( H( ^مىسال:
7 }( W3 U5 i1 bسىلەردە بار ئەجەپ بىر خىل ئەيىبلەر ،
% l, n& O/ k4 K3 i. {% L+ j* uنەشە ، ھاراق ، ئەپىيۇندەك كەيىپلەر ، - i* |- q8 L, \بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
: W0 `0 W; X7 r4 u2 cئـوينايسىلەر قـەغـەز قـىمار دىگەننى ،
/ }% ]3 {& c+ iئىت يىمەيدۇ سىلەر نان دەپ يىگەننى ،
, }2 m# q0 _. Q! L+ Z
0 h8 M& Q+ D0 H. X- N2 kتەنـقـىد قـىلدۇق ئەخـلاقىڭىز تۇزۇلەر ، $ q5 g5 q* x+ E4 _+ o! Y7 wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تـۈزەلمىسە سىزدىن ئـۈمىد ئـۈزۇلەر ، + Y3 n# g" y s9 bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
6 m3 }+ ]2 v' p( k# Iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەشە تارتىپ رەڭگىڭىزدە ھىچ قان يوق ،
3 }; F8 u4 S0 ]' @8 l% bشۇڭا سىزدە ئادەمگە خاس ۋىجدان يوق ، 1 |; w* J* u* ~$ A8 u/ g. d' x1 S5 Pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
1 I, }2 e7 T- Q" D/ {7 y% sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
توغـرا مېڭىڭ ، ئۈلگە ئېلىڭ بىزلەردىن ، & `9 e3 N+ f8 i5 ~ }, Xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەھـلى ۋەتـەن بىزار بـولدى سىزلەردىن ،
; S% j. z5 w4 s& ?. x
( ]' p& }$ V6 x9 s2 [. r+ r+ f+ W1 O ~1 @% U2 Kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(مەمتىلى ئەپەندى‹تەۋفىق› شېئىرى ـــ «تەنقىد») ' z( e& J% r. a- b- B/ J5 n) bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
روبائىي: 1 O+ ]7 e; f9 m! a. o6 Jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ھەر بىر كوبلىت بىر پۈتۈن مۇستەققىل پىكىرگە ئىگە بولىدۇ.ئارۇز ۋەزىننىڭ قىسقاراق بەھرىدە يېزىلىدۇ.1-،2- ۋە 4-مىسرالىرى قاپىيداش كېلىدۇ(abaa). 4 F# g: ]; T+ F8 ]8 A: @بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئالاھىدە ئەسكەرتىش كېرەككى،روبائىي شەكلىدە قاپىيداش يېزىلغان تۆتلۈك ھەممىسى روبائىي بولىۋەرمەيدۇ.
9 a1 ]/ {4 I Q# w: dمىسال: - q) [0 L7 P# H, W$ n; b4 h, Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۆستۈردى قوينىدا مېنى شۇ تۇپراق،
& ?: U6 v8 g- i5 ^5 jئۆلسەممۇ، ماڭا ئۇ بولغۇسى يۈمشاق، ' J( m8 j" Q/ k. zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شۇ ۋەتەن ئىشقىدىن ئۇلۇغ نېمە بار؟
2 h/ ~# M$ l7 H( Q" ]سىغمايدۇ كۆڭۈلگە بۆلەك ئىشتىياق. 2 t# z: ]& M5 h. c* y, Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر روبائىلىرىاىن)
7 I7 S7 n. e) D B2 Lتۇيۇق:
9 l5 W" x g% G6 q( D0 [! E# Q تويۇۋالماق دېگەن مەنىدە بولۇپ،قاپىيەلەنگۈچى سۆزلەر شەكىل ۋە تەلەپپۇزدا ئوخشاش بولىدۇ (لېكىن مەنا جەھەتتىن ئوخشىمايدۇ). بۇمۇ تۆتلۈك شېئىر شەكلى.
- p' _5 `: l" M8 Tمىسال: / E: d! D% `3 i$ k7 m0 P' G7 r" fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
چېلىش پۈكلە دۈشمەننى ئۆرتە ئوتقا ياق! u, g2 h( r+ z5 R. |, L. X5 Pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يېپىش غالىبىيەتكە،سائادەتكە كۆرەك ياق! ' f) s% Z S: U8 U( I' K7 Jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
كەسكىن مىنۇت يېتىپ جانغا كەلسە ئىمتىھان، ' b' \$ r1 @# D" R! Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دېمە ھەرگىز قۇربان بېرەيمۇ - ياق؟!
. @( W7 B) j. s$ G5 P(لۇتپۇللا مۇتەللىپ)
1 g& J: q( D# ]مۇرەببە:
# X1 n. q7 m5 E! D بۇمۇ تۆتلۈك شېئىر شەكلى. قاپىيە فورمۇلىسى: abaa ياكى baba يەنى شېئىردا باشتىن ئاياق ھەممە كوبلتىدا 1-،2- ۋە 4- مىسرالىرى قاپىيداش ياكى 1-،3-مىسرالىرى ھەم 2-،4-مىسرالىرى قاپىيداش كېلىدۇ.بىر شېئىردا abaa ياكى baba شەكلىنى ئارلاش قوللۇنۇشقا بولمايدۇ.
" p0 S" H9 F- L; j0 u: o' F5 @1- مىسال:
. r3 B2 ~) s$ z+ D) X! a- L, k2 o, kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
گۈلۈم ئاچىلاي دەيدۇ،
/ G' E/ C: B0 Q' a i5 Y1 Yباشقا سانچىلاي دەيدۇ.
& u* ]6 ^# m0 n3 `يارىمنىڭ يۇرەك ئوتى، 1 p% e" m- W7 i. [' G0 Y. yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەنگە يامىشاي دەيدۇ. ) [5 E# k1 d8 d2 x C9 E& jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
1 J. D) t$ f$ p" p( c0 [/ s: W: i. yيارىم ماڭا ناز قىلۇر،
7 a2 S( l& H! xكۈلۈپ مېنى مەست قىلۇر.
% g" c) G4 B, W- G0 C) {يار قەدرىنى بىلمەيسەن، . e' u) W: M# `! X9 u* Vبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
زېمىستاننى ياز قىلۇر. * ?" Q1 w% d2 w( l* Xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
! l! n8 f# _! i3 h6 N- _0 bيار دەردىدە خۇن بولدۇق،
+ k# J! K3 c T% Sتۈگمەنلەردە ئۇن بولدۇق. ; s% L2 G: _) C/ e- x+ P, Oبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قورقۇنچۇڭدىن قاتتىق تاش،
4 |# f$ Y6 t& Y2 i& m Jبىرلىشەلمەي قۇم بولدۇق.
( g+ D/ _3 z% d6 G! z2 }# ?
0 b% ~7 ^ \& W0 ?! R' Gياش تەلەپلەر ئۇخلاشما، ! ]4 [3 b i% o0 I. F8 Bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يار يولىدا پۇتلاشما. ' U% `3 ~; V* |+ M- tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يارىم ئۈچۈن جان پىدا، * [6 @: ]) G: E# D+ Wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قەدىمىڭگە مىڭ تىللا.* H# [# H$ r. s9 tبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
+ M3 f* o- o( \0 K$ y3 V2 yغەيرەت گۈلۈم ئاچىلغىل، , a! A# A) P% t1 ~ d& e# xبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ھىممەت يولۇم ئاچىلغىل.
4 @& i3 c4 p. c- K9 Tيارىم ئۈچۈن بەرسەم جان،
" M- m5 {6 n" w3 x% M' [, h N8 s- dقاچان بولسا بىر ئۆلۈم.
; e' ], E+ q2 J6 M(ئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىرى ـــ« ئاچىل») 0 p/ v0 S( Y0 p" W/ yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
2-مىسال: ئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىرى ـــ«ئويغان»... 0 R }0 N+ [) L; Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
3-مىسال: _6 S; f m6 u, t( h+ bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ــ «سەن يېنىمغا كەلگەندىن بېرى»
1 O2 [0 |! E. l" e `قاچان كەلدىڭ تامخوشنام بولۇپ،
! b) X2 l& |- S) \$ G7 F) nشۇندىن بېرى ئارامىم «بۇزۇق».
; X7 [% c' X' ~5 l: y B/ \& v4 }«نىمىشقا؟» دەپ سوراۋاتامسەن، 8 H4 f/ l/ K+ c8 L: C, Y. Gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
«مەينەت»كەنسەن،ئاۋازىڭ بوغۇق.
3 D8 `9 N3 D- d% ]; d+ B; i' C5 a) p+ E$ b* ?2 Kبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
دۇرۇس ئەمەس ئىكەن نىيىتىڭ، - v6 w# d2 G+ s8 C, d6 H+ wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مەن ساددىنى ئالداپ ئۆگەندىڭ.
8 q# H0 U# ?- T9 J5 z«خوش-خوش»بىلەن مەيلەر سۇنمىسام،
^: E3 l% U; ~, o; `) Tبەتنام چاپلاپ ماڭا ھۈرپەيدىڭ. . n! W5 r* ^6 l" Aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
( k" m3 z/ ]4 g) c4 T" Z3 bبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
«تاتلىق»سۆزدە قىينىدىڭ مېنى،
5 O* Z2 {! q% X1 k5 n, k«ئىناق ئۆتىمىز »دېگىنىڭ قېنى؟! @' v! E2 m/ V; D3 cبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئەقىدەمنى بىر-بىرلەپ بۇزدۇڭ، % g" @. |: B* R: ~1 t4 d8 _بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
سەن يېنىمغا كەلگەندىن بېرى...
8 y8 O/ k+ g/ R. o" b& b" O4 U, e; A1 V' G( eبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇخەممەس:
+ x- N5 W4 |- G2 ~+ F بەشلىك دىگەن سۆزبولۇپ، بۇ شېئىر شەكلىدە بىرىنچى كوبلىتنىڭ بەش مىسراسىنىڭ ھەممىسى قاپىيداش،ئىككىنچى كوبلىتتىن باشلاپ ئالدىنقى تۆت مىسراسى قاپىيداش بەشىنچى مىسراسى بىرىنچى كوبلىتنىڭ قاپىيەسىگە قاپىيداش بولىدۇ. 7 f1 T6 ~; l) Y3 `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مىسال: 1 V1 J, @* R9 C2 p% v2 V. Z3 Z! Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۆمۈر مەنزىلىدە ئىزلەپ غۇبارسىز چىن ھەقىقەتنى ،
" r; {& O" Y7 f" }قەلەندەردەك كىزىپ يۈردۈم چىكىپ مىڭبىر مۇشەققەتنى .
# ]8 C5 J0 t$ a4 h% Oۋە لىكىن يوق ئىكەن تۈز يول تېپىشتا ئۈشبۇ مەقسەتنى ، , r+ |- |. j; ~7 i N% iبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تېڭىرقاپ ئۆتتى كۆپ ئۆمرۈم چۈشەنمەي سىرۇ ھېكمەتنى ، ! M5 c' H$ x' c* R& X& O* uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئىشىت دىلبەر ، بايان ئەيلەپ ساڭا بۇ ھەقتە سۆھبەتنى. 3 `! q3 d4 O" X. o$ J5 r! ]" Dبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
9 X; R/ r; N- A) K1 m1 z5 {. hتۇغۇلغان ئىككى مۆئىمىندىن ، ئۆتۈپ ئەللىكتە سەككىز يىل ، 3 d7 P1 J6 \& c( x$ Jبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يەكۈنلەش سائىتى يەتتى ئۆمۈرنى ئەمدى ئەستايىدىل . " R9 S3 G1 I- mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەزەر سالساق بېسىپ ئۆتكەن يولۇمغا بولمايىن غاپىل ،
1 o3 g* @' a' ~. rئاقۇر كۆز ياشلىرىم گويا بولۇپ ئېرتىش ۋە ياكى نىل ،
?1 d: i& \# ^جاھاندا چەكمىگەي ھېچكىم مىنىڭدەك كۆپ نادامەتنى . & B, f f! M. s3 m6 p; J/ Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
8 u/ N) M8 h) ]بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يا ھەققە ئەتمىدىم قۇللۇق ، يا ئەلگە قىلمىدىم خىزمەت ، * y2 q- ~: _; O' m8 rبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
بېغىمغا كۈز يىتىپ كەلدى ، قولۇمدىن كەتتى كۆپ پۇرسەت ، 4 x! ^& d! s# J8 F4 J3 n( w, [بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ھەمىشە ئۆرتىبان دىلنى يېلىنجاپ بىر ئەلەم - ھەسرەت ، ! O. S9 F! J. h% e1 G9 ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
$ o! g% h4 v( ?$ j5 _, N: B2 {7 s" `0 |بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
# Z5 x0 ?3 E* z# O+ g" `بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئازاپلاپ كېچەيۇ - كۈندۈز قىلۇر جانىمنى بىتاقەت ،
: [4 D+ M2 e# `3 wراۋادۇر قانچىلىك قىلسام ئۆزۈمگە دوق مالامەتنى .
5 D- C$ l1 j! G8 M: b...
E( H: O/ I- c2 F% C(ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر شېئىرى ـــ «ئۆمۈر ھەققىدە مۇخەممەس»دىن) & C7 F U' g% Nبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەخمىس: $ @: y8 b, p* ~بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇخەممەسنىڭ يەنە بىر شەكلى بولۇپ،بۇنىڭدا ئۆزى ھۆرمەت قىلىدىغان ياكى پىكىرداش باشقا شائىرنىڭ غەزىلىدىن ئىككى مىسرانى ئېلىپ ،بۇنىڭغا مەزمۇن ۋە شەكلى ئوخشاش بولغان ئۈچ مىسرانى قوشۇپ يازىدۇ. قاپىيە جەھەتتە مۇخەممەس شەكلى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ.
7 O% s' h, e8 e( _مۇسەددەس: 8 C3 u6 ~4 J+ o1 @) Fبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئالتىلىك دىگەن سۆز.شېئىرنىڭ ھەر بىر كوبلىتى 6 مىسراسىن تۈزىلىدۇ.بىرىنچى كوبلىتتىكى 6 مىسرانىڭ ھەممىسى قاپىيداش بولىدۇ.ئىككىنچى كوبلىتتىكى ئالدىنقى 5 مىسرا بىر قاپىيداش، 6-مىسراسى بىرىنچى كوبلىتتىكى قاپىيە بىلەن قاپىيداش كېلىدۇ.
( a" }& w/ T# o2 K% G3 p, aمۇسەممەن:
_, y5 f1 N0 }4 x" H3 g سەككىزلىك دىگەن سۆز بولۇپ،ھەر كوبلىتتىكى 1-،3-،5-مىسرالىرى بىر قاپىيداش،2-،4-،6-مىسرالىرى بىر قاپىيداش كېلىپ،ئاخىرقى ئىككى مىسراسى(7-،8-مىسرالىرى) يەنە باشقىچە قاپىيداش كېلىدۇ.بۇ شەكىلنى بارماق ۋەزىندە يازسىمۇ،ئارۇز ۋەزىندە يازسىمۇ بولىدۇ. 2 Y2 n3 O6 y1 `, e0 Sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مۇسەللەس:
/ q( C& z2 N4 G# N1 R8 ] ئۇچ قات ئۇچ قىرلىق دىگەن مەنىدە بولۇپ،ھەر كوبلىتى 3 مىسرادىن تەركىب تاپىدۇ.بىرىنچى كوبلىتىنىڭ ھەممە مىسراسى قاپىيداش بولىدۇ،ئىككىنچى كوبلتتىن باشلاپ ئالدىنقى ئىككى مىسرا بىرخىل قاپىيەدە 3-مىسراسى بىرىنچى كوبلىت بىلەن قاپىيەداش بولىدۇ. ' E( s( \# G2 J k0 mبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
يەنە بىرخىل شەكلى بولسا 1- ۋە 3-مىسراسى قاپىيداش،2-مىسراسى بىلەن كىيىنكى كوبلىتنىڭ 1-،3- مىسراسى قاپىيداش كېلىدۇ.بۇ شەكىل ئانچە كۆپ ئىشلىتىلمەيدۇ.
% \* ?, R$ U* {: Oتەرجىئ بەنت:
?' v' ]- h" R4 z! ^4 a( @' c6 ^ بۇ ئالتىلىك ياكى سەككىزلىك بولۇپ،بىرىنچى كوبلىتتىكى ھەممە مىسرالار قاپىيداش كېلىدۇ.لېكىن ئەڭ ئاخىرقى ئىككى مىسرا كىيىنكى كوبلىتتىن باشلاپ تەكرالىنىدۇ.ئالدىنقى 4 مىسرا ياكى 6 مىسرا بىر قاپىيداش كېلىدۇ.8 مىسرالىق شېئىردا تۇنجى كوبلىتتا ئالدىنقى 6 مىسرا قاپىيداش كېلىپ تەرجىئ قىلىنغان ئىككى مىسرا ئايرىم قاپىيلەنسىمۇ بولىدۇ. $ q! D# N: {3 g2 W2 Yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
, N; N2 g" N( e% L$ O6 @( d5 i
* ]1 V5 x, ~" J& m" Z; Q# y; l
# a1 G n( C4 C2 c7 qمۇستەھزاد: 1 E% l" o2 q4 A3 T. N4 F' I5 c6 vبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ھەر مىسرا ئاخىرىغا ئايرىم قوشۇلغان سۆز ياكى ئىبارە بولۇپ،پۈتۈن مىسرانى كۈچەيتىش ياكى تولۇقلاش رولىنى ئوينايدۇ.ھەر ئىككى مىسرا قاپىيداش كېلىدۇ،ئۇلارغا ئۇلانغان «مۇستەھزاد»قىسمىمۇ ئۆز ئالدىغا ئايرىم قاپىيداش كېلىدۇ.بۇنداق شېئىرلار كۆپىنچە ئارۇز ۋەزىن شەكلىدە يېزىلىدۇ. : o( K3 F& G }. t' J5 M6 pبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مىسال: ( Q2 v3 A& u* f r' T! Uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
قورال قىلىپ چوكىنى، بومبا قىلىپ شىشىنى،
# V+ t0 G, T- u8 Zرومكا بىلەن ئاتىمىز.
b! }7 l2 _/ ^% fئاكۇپ قىلىپ ئېرىقنى، تاڭدۇرالماي يېرىقنى،
) `' L) e2 p$ E1 H5 f* sيول بويىدا ياتىمىز. . {# o* u2 C, X, f6 yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
(تۇرسۇنبەگ ئىبراھىم تايماس شېئىرى ـــ «مەيخورلار مارشى»دىن) 8 X" D5 y6 Q5 y, F" \بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
% S1 j \! Q8 b) c
; M2 z" ~0 O; t6 G/ @ Z: w6 K2 j& Z6 |$ a0 k, I4 gبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
چاچما شېئىر: $ g0 }* M$ w8 i/ l4 o: H* uبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ـــ ئەركىن شېئىر دەپمۇ ئاتىلىدۇ،لېكىن ئۇنىڭدىمۇ مەلۇم ۋەزىن،قاپىيە،تۇراق بولىدۇ.
9 a5 ^2 K2 ?' w1 W2 qمىسال:
, B8 A( Y. ?/ }# P& {* h+ x2 O2 |. Tئەردە قىلىچ يوق، 5 g$ R# y3 P! vبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
تەقۋادار،دانىشمەن،كىلىشكەن لىكىن.
7 u0 s# r& `9 u, v* }6 c- Bقىزدا ھايا يوق،
4 } Y# G" ]% M$ g«ھەمرا خېنىم»دەك ئوينايدۇ ئەركىن. / a& Q+ G/ P2 {" yبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ئۈستىۋاش پاكىز،مەينەت روھىيەت،
$ D4 C, o- f9 zبىلمىدىم بۇ ـــ نىمە ئالامەت!!! 6 B# A, Y+ e, Hبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
...
6 p& R+ y$ \+ B! ](ئە.مۇھەممەت ئەركزات شېئىرى ـــ«مانا شۇ جاھاننىڭ ئەپتى»دىن) $ ~5 r% n/ g) e; q+ s- Wبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
مەرسىيە:
6 u) t4 M# [8 ?1 O) N يىغا قايغۇ دىگەن مەنىلەردە بولۇپ بۇ شېئىر كۆپىنچە باماق ۋەزىنىدىن،شۇنىڭدەك ئارۇز ۋەزنىنىڭ ھەرقانداق بەھرىدىن،مەسنەۋى ياكى مۇرەببە شەكىللىرىدىن پايدىلىنىپ يېزىلسىمۇ بولىدۇ.مۇخەممەس شەكلىدە بولسىمۇ بولىدۇ.
3 ^" B3 [. }0 @6 D) o$ z& q' D- b- @قەسىدە: ) X9 e% D1 ?( Q/ N% L/ {1 Sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ماختاش،مەدھىيلەش ياكى قايغۇرۇش،نەسىھەتكويلۇق مەزمۇنىدا يېزىلغان بىر ژانىر.كۆپىنچە بىيت شەكىلدە ئىككىلىك ياكى مەسنەۋى ئۇسۇلدا،ئارۇز ۋەزىندە يېزىلىپ 15 ــ20 بېيتتىن كەم بولمايدۇ.
7 p' Z- U& \ L2 x1 I- m; K' i& J) eباللادا: $ z; n/ D1 y$ @بۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شېئىر بىلەن يېزىلغان كىچىككىنە قىسسە. ) f: O# { N p" l# O) Zبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
ساقىنامە:
+ }, d0 K* r0 y/ ~3 |% d6 M شاراب تۇتقۇچىغا بېغىشلاپ يېزىلغان دېمەكتۇر.كۆپىنچە ئىككىلىك بېيت شەكلىدە ئرۇز ۋەزىندىن پايدىلنىپ يېزىلىدۇ.
! B, N4 [( h: S+ u/ rداستان: 0 Q* k8 R# C$ u% V* |/ u/ y) a/ s# Aبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
نەزمە-شېئىر شەكلىدە يېزىلغان ھېكايە،سەرگۈزەشت،تارىخ-تەزكىرە ۋە تەرجىمھال دېمەكتۇر.مىسال: ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئەپەندىمنىڭ «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك» داستانىغا ئوخشاش. مۇۋەششەھ :
# d6 s' c C J! `$ ^ بىرىنچى مىسرادىن باشلاپ ھەممە تاق سانلىق مىسرالارنىڭ باش ھەرىپىنى قوشسا شائىرنىڭ يۇشۇرغان سۆزى كېلىپ چىقىدۇ.
6 c9 ]. Z6 P8 O: k: Gمۇشائىرە: 8 ~( E: r6 [5 ]! }0 Sبۇ مەزمۇنلار روھلان مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن()
شېئىر ئېيتىشىش يەنى ئىككى ياكى بىرنەچچە شائىرنىڭ بىر بىرىگە جاۋابەن ياكى ماسلىشىپ شېئىر ئېيتىشىشىنى كۆرسىتىدۇ.بىر نەچچە شائىر يىغىلىپ تەييار شېئىرلىرىنى ئوقۇشسىمۇ بولىدۇ
7 G* x# a1 Z# T3 k% t! a* } |
[ئۇلانما كۆچۈرۈش]
ئىناۋەت
تەڭگە
بايلىق
تۆھپە
IP كارتىسى
ۋاقتى: 2010-9-11 01:44:34
كۆتۈرۈش كارتىسى
چوققىلاش كارتىسى
变色卡
ۋاقتى: 2013-2-14 20:11:28
