شىنجاڭداقوش تىللىق مائارىپنىڭ تەرەققىياتى

ahat0902

جۇڭگونىڭ تىل سىياسىتىدە چىڭ سۇلالىسىنىڭ كېيىنكى دەۋرىدىلا ئىسلاھات ئېلىپ بېرىلغان بولۇپ،كېيىنچە ستالىنچە تىل پەلسەپىسىنى ئىدېولوگىيە قىلغان تىل سىياسىتى يۈرگۈزۈلۈپ كەلگەن.
0 s2 ]+ d) p1 Y0 k1 l2 z
$ Q9 P1 \# `4 F% O, D  T+ A& K   1933-1944 يىللارغىچە شېڭسىسەي ھۆكۈمرانلىق قىلغان دەۋرلەردە شىنجاڭدا ستالىن يۈرگۈزگەن مىللەت پەرقىنى گەۋدىلەندۈرۈش ۋە بۇ ئارقىلىق دۆلەتنىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى مۇستەھكەملەش ئەندىزىسى قوللىنىلغان.ئوقۇتقۇچىلارنىڭ مۇتلەق كۆپچىلىكى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا بىلىم ئاشۇرۇپ كەلگەن بولۇپ، مەكتەپلەر ئارا ئوقۇغۇچى ئالماشتۇرۇش ناھايىتى تەرەققىي قىلغانندى.1938-يىلى بۇ خىل بىرلەشمە مەكتەپلەر پۈتۈن شىنجاڭدا جەمىي 73.2% نى ئىگلىگەن بولۇپ،1944-يىلى6***%نى ئگىلىگەن.بۇ خىل تۈردىكى باشلانغۇچ مەكتەپتىكى ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ سانى 199،300 بولۇپ، جەمىي ئوقۇغۇچى سانى 266،035 ئىدى.ئىچىدە قازاق ئوقۇغۇچىلار 29،543، خەنزۇ ئوقۇۈۇچىلار 20،010 نەپەر ئىدى.بۇنىڭدىن ئەينى ۋاقىتتا ئۇيغۇرلار ئىچىدە زور تۈركۈم زىيالىلارنىڭ يېتىشىپ چىقىشىغا ئېتىبار بېرىلگەنلىكىنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ.ئۇيغۇرلار خەنزۇچە ياكى روس تىلىنى ، خەنزۇلار ئۇيغۇرچە ياكى روس تىلىنى چەتەل تىلى قىلىپ ئۆگنىنىشكە بولاتتى.

   1947-يىلى يەنە باشقىچە تۈزۈم ئۆزگىرىشى بولغان.يەنى ئۇيغۇر،قازاق،قىرغىز،ئۆزبېك،تاجىك، تاتار ۋە تارانچى باشلانغۇچ مەكتەپلىرىدە تاكى تولۇقسىز مەكتەپلەرگە چىققىچە ئۆز تىلىدا دەرس ئاڭلاش، ئاندىن ھەپتىدە 6-8 سائەت خەنزۇ تىلى دەرسى ئېلىش بەلگىلەنگەن بولۇپ، ئۇندىن كېيىن ئۇيغۇرچە ياكى خەنزۇچە مەكتەپلەردە ئوقۇشقا بولاتتى.

   1961-يىلىدىن باشلاپ ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئالىي مەكتەپ مائارىپى يولغا قويۇلغان بولۇپ،مەدەنىيەت ئىنقىلابىنىڭ تەسىرى بىلەن 1978-يىلى رەسمىي ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن.ئۇيغۇر تىلىدا دەرس ئۆتۈلىدىغان بۇ خل ئالىي مەكتەپلەردە خەنزۇ تىلى ئوتتۇرا ھېساپ بىلەن ھەپتىدە 4 سائەت دەرس قىلىپ ئۆتۈلەتتى.بۇ خىل مەكتەپلەرنىڭ خەنزۇ مەكتەپلەرگە قارىغاندا ئومۇمىي ساپاسى تۆۋەن ئىدى سەۋەبى ھەققانىي بولمىغان ئىقتىسادىي تەقسىمات ۋە ئاجىزلىق بولۇپ، بۇ كېيىن خەنزۇ تىلى مەجبۇرى مائارىپىنىڭ ئومۇملىشىشىنىڭ بىر سەۋەبى بولۇپ قالغان.
9 F- Z6 I* ?# ?' x+ D
# c! K2 e9 F" X  [% i% H   1982-يىلى بارلىق ئاز سانلىق مىللەتلەر چوقۇم خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىش بەلگىلەنگەن. شەھەرلەردە 1980-يىلى باشلانغۇچنىڭ 3-يىللىقىدىن باشلاپ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگىچە خەنزۇ تىلى دەرسى تەسىس قىلىنغان بولۇپ،2500 دانە خەت ۋە 3500 سۆزنى بىلىش ۋە گىرامماتىكىسىنى ئىگىلەش ئۆلچەم قىلىنغان.ئاز سانلىق ئوقۇغۇچىلارغا دەرس بېرىدىغان خەنزۇ ئوقۇتقۇچىلارنىڭمۇ مىللىي تىل يېزىقنى بىلىشى شەرت قىلىنغان.1985-1987 يىلغىچىلىك يېڭى قانۇن ماقۇللىنىپ بارلىق يېزا ۋە چارۋىچىلىق رايونلىرىدىكى مەكتەپلەردىن تارتىپ خەنزۇ تىلىنى ئئومۇملاشتۇرۇشى بەلگىلەنگەن.

   2002-يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتىدا چاغاتاي تىلى كەسپىدىن باشقا كەسىپلەرنىڭ بارلىق دەرسلىك كىتاپلىرىنى خەنزۇچىلاشتۇرۇش يولغا قويۇلغان بولۇپ،ھەقىقىي تۈردە قوش تىللىق مائارىپنى يولغا قويغان ئورۇن بولۇپ قالدى.

# \3 M$ v2 Y1 E; }0 p   2004-يىلىدىن باشلاپ ھۆكۈمەت بارلىق باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپلەردە قوش تىللىق ئوقۇتۇشنى جۇڭگونىڭ سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنىڭ تەلىپى ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.ئۇنىڭغا ئەگىشىپ ، ئوقۇتقۇچىلارنىمۇ قوش تىللىق ئوقۇتۇشقا ماسلاشتۇرۇش،يەنى ئۇلارنىڭ خەنزۇ تىلى سەۋىيىسىنى زور كۈچ بىلەن ئۆستۈرۈش ئەگەر يەنىلا ماسلىشالمىسا ئورنىغا خەنزۇ تىللىق ياكى مىنكاۋخەن ئوقۇتقۇچىلارنى سەپلەش قارار قىلىندى.
, q* o) h/ {* K7 P6 x
7 z, R8 f, x. D3 N4 H  \2 g; E   2004-يىلى 50 دانە خەنزۇ مەكتىپى ئۇيغۇرچە مەكتەپلەر بىلەن قوشۇۋېتىلدى.2005-يىلىدىن باشلاپ،ئۈرۈمچى ،چۆچەك، ئىلى ۋىلايەتلىرىدە بۇ خىل مەكتەپ باشقۇرۇش ئۇسۇلى يولغا قويۇلدى.

   2006-يىلىدىن باشلاپ 7 دېھقانچىلىق رايونىدا يەسلىدىن باشلاپ قوش تىللىق مائارىپنى يولغا قويۇشنى باشلىدى.ئۇ بالىلارنىڭ ئائىلىسى ۋە ئوقۇتقۇچىلىرى بالىلىرىنى بۇ خىل ئۇسۇلدا تەربىيىلىگەنلىكى ئۈچۈن ھۆكۈمەت تەرىپىدىن بېرىلىدىغان ئايرىم پۇلدىن بەھرىمەن بولدى.

يەسلى، بالشلانغۇچ مەكتەپلەردىن باشلاپ قوش تىللىق مائارىپنى يپلغا قويۇش يىللاپ زور كۈچ بىلەن ئېشىپ بېرىۋاتقان بولۇپ،2011-يىلغىچە شەھەرلەرنىڭ 50%،يېزىلارنىڭ 30%، چارۋىچىلىق رايونلىرىنىڭ 20%،تاغلىق رايونلارنىڭ 10% قوش تىللىق مائارىپ بىلەن قوراللىنىپ بولۇش كېرەكلىكى بەلگىلەنگەن.

مەنبە: ئوكيان تورى
7 \& D4 T" ?0 ]/ ]( s# m1 _1 e

zulpikar0998

يېزىق ئالماشسا قانداق بولىدىغانلىقى ھەممىمىزگە ئايان،بىزنىڭ تارىخىمىزدا قانچەخىل يېزىق قوللىنىلغانلىقىنى ئېنىق بىلمەيمىز،قەدىمكى بىلىملەرنى بىلىش ئۈچۈنمۇ تەتقىقاتچىلار نەچچە يىل تەتقىق قىلىش ئارقىلىق ئاندىن بىلىمىز ياكى بىلمەيمىز،بۇ يېزىق تەرەققىياتىنىڭ پايدىسى....

alogli

قوش تىللىق سىياسەت ئۈچۈن ئۆزنەك بۇلۇۋاتقان ئىچكىرى تۇللۇق ئوتتۇرنىڭ ئوقۇغۇچىلىرنىڭ ئورنىغا تەۋەيىمىزدە قېلىپ قېلىۋاتقان،ئوقۇتقۇچىلارنى قاقشىتىپ،مەكتەپ مۇدىرلىرنى ئامالسىز قالدۇرۋاتقان بىر تۈركۈم ئوقۇغۇچىلارنى ئالماشتۇرۇپ،شۇلارنىڭ ساپاسىنى ياخشىلاپ بەرسە،ئىچكىرى تۇللۇقسىزغا ئۆتۈۋاتقان ئوقۇغۇچىلارنى بۇ رايۇندا تەربىيلەش ئېلىپ بېرىلسا،ياكى ئىمتىھان ئارقىلىق سەرخىللارنى تاللىۋالماي،ئارلاش ئېلىپ بېرىپ ئۇقۇتقان بولسا ئاندىن ھەققى ئۈلگە بولاتتى.قوش تىللىق مائارىپنىڭ شاپائىتىدە پەرزەنتىلىرمىز چالا ساۋات بۇلۇپ قېلىۋاتسا.......{:5_165:}

alogli

ئازاتلىقتىن ئىلگىركى مۇھىم سان ساناقلار بىلەن تەمىنلەپ بەرگەنلىكىڭىزگە كۆپ تەشەككۈر،ئازاتلىقتىن ئىلگىرى بىرمۇ زامانىۋاى مەكتەپ يوق ئىدى.خەلىقى نادان ئىدى دەپ ئۆگەنگەندەك قىلغان ئىدىم سىياسى ئۆگىنىشتە ھەم شۇ زامان مەمتىلى ئەپەندى قاتارلىقلار خىيالىمغا كەلگەن ئىدى.
; J8 n$ j4 r( Z0 z3 ]. F. H9 m5 z

美光

رەھمەت سىزلەرگە ئەجرىگە بارىكاللا!

پىنھان02

قوش تىللىق مائارىپنىڭ تۈرتكىسىدە نۇرغۇنلىغان ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئۆز ئانا تىلنى تۇلۇق ئۆگىنەلمىگەننىڭ ئۈستىگە نۇرغۇنلىغانلىرى ئۆزىنىڭ ئىسمىنى ئوڭشاپ يازالماي ھەم ساۋاتسىز يۈرمەكتە مەن بۇنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن ئىش .بۇنداق كىتىۋەرسە ئاخىرنى تەسەۋۋۇر قىلىش قىيىن.تىل ئۆگىنىش ياخشى ئەمما  ئۆز ئانا تىلىمىز بولغان ئۇيغۇرتىلىنى ئۆگىنىش باشقا تىلنى ئوگەنگەندىنمۇ بەك ياخشى ..

ئەلقەم132

ھازىر يولغا قۇيۇلۋاتقان قوش تىللىق مائارىپ ئەمىليەتتە ئۇيغۇر مىللىتىگە نىسبەتەن «ئويغۇرتىلى+خەنزۇتىلى» ئىدى، لىكىن ھازىر بىر قىسىم ئورۇنلار بۇنى ئونداق يولغا قويمايۋاتىدۇ، شۇڭا پەرزەنتلىرىمىز يا ئۇيغۇرچىنى بىلمەي ساۋادىمۇ چىقمىغان ، يا خەنزۇچىنى بىلمىگەن، ھازىر بىر قىسىم ئورۇنلاردا ئەملىيىتىگە ماسلاشسا ماسلاشمىسا كارى يوق زورلاپ دىگۇدەك خەنزۇتىلى بىلەن دەرس ئۈتۈشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، 2015-يلغا بارغاندا ئانا تىلدىن باشقىسىنى تۇلۇق خەنزۇچە  ئۈتۈش ئۈچۈن تىرشۋاتىدۇ. تىل ئۈگىنىش ئەلۋەتتە ياخشى ئىش ، لىكىن تىل ئۈگىنىش ئۇنداق ئاسان ئىشمۇ ئەمەس، ئۇيغۇرتىلىنى پىششىق بىلەلمەيۋاتقان بالىلار خەنزۇتىلىنى قانداق بىلىپ چۈشىنىدۇ، چۈشىنەلمىگەن يەرلىرىنى ئۇيغۇرچە دەپ چۈشەندۈرسە تېخى بىر قىسىم مەكتەپ مۇدىرلىرى خاپا بۇلۇپ ، نىمىشقا خەنزۇچە دەپ چۈشەندۈرمەيسىز؟ دىگەن ،