باراۋەرلىك ئىستىكى

turditohti

royharry يوللىغان ۋاقتى  2013-7-31 16:16
ئىنسان تۇغۇلۇپ يەككە ئىندىۋىتقا ئايلانغاندىن تارتىپ  ...

توپنىڭ رازى بولۇشنى سىز قۇرۇق گەپ دەپ قارىغان ئىكەنسىز،بۇ توپنىڭ باراۋەرلىك ئىستىكىمۇ مەۋجۇت ئەمەس دەپ قارىغىنىڭىز بىلەن باراۋەر ئۇقۇم دەپ چۇشھنسەك،ئۇنداقتا بۇ مەسىلىنى ئىككىمىزنىڭ دە-تالاش قىلىشىمىزنىڭ ھاجىتى قالمايدۇ.
كۆچۈرۈڭ،قېرىندىشىم.

turditohti

(13)
ئىنسانلار ئۆزلىرى ئاپىردە قىلغان سىياسى تۈزۈم-ھاكىمىيەتلەر ئىنسانلارنىڭ ھەقىقى باراۋەرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرالمىدى.شۇنىڭ بىلەن ئىنسانلار دۆلەت ئاتلاپ ئىتىپاقلىق تۈزۈپ،جەمىيەتنىڭ ھەقىقى باراۋەرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن بىرلىشىشنىڭ زۈرۈرلىكىنى ھىس قىلىشتى،ماھىيەتتە بۇنداق بىرلىك ئىستىكىنىمۇ، ئىنسانلاردىكى باراۋەرلىك ئىستىكى ئاپىردە قىلغان بۇلۇپ،بىرلىك ئىچىدە باراۋەر بۇلۇش بولسا كىشىلەرنىڭ ھەقىقى ئۈمۈدى بۇلۇپ قالدى.
ئىنسانلارنىڭ بىرلىك چۈشەنچىسىنىڭ ئوخشاش بولماسلىقىغا قاراپ،بىرلەشكەن ئىنسانلاردىكى باراۋەرلىك چۈشەنچىسىمۇ ئوخشاش بولمىدى.شۇنىڭ بىلەن ئىنسانلار بىر-بىرگە تۈپتىن قارمۇ-قارشى بولغان ئىجدىمائى پورماتسىيەلەرنى مەيدانغا چىقىرىپ،ئىنسانىيەت دۇنياسىدا ئەزەلدىن كۆرۈۇپ باقمىغان بىر قېتىملىق قارمۇ-قارشىلىقنى ئىنسانلار ئۆزلىرى نامايەن قىلىپ،بارەۋەرسىزلىك پاتقىقىغا پېتىپ قالدى.
ئىنسانلار ئويلىغان بىرلىك ئۇقۇمى ئىنسانلارنىڭ قانلىق تارىخلىرىنىڭ شاھىدى بولۇپ قالدى.بۇ قانلىق تارىخلار بىرلىشىشنى تەشەبۇس قىلغان سىياسويۇنلار ئېيتقاندەك ھەقىقى باراۋەرلىكىنى يانىلا ئىشقا ئاشۇرالمىدى.
ئىنسانلارنىڭ بىرلىش شۇئارى قېدىمدىن ھازىرغىچە داۋاملىشىپ كەلگەن بولسىمۇ ئۇ ھەقىقى يۇسۇندىكى بىر پۈتۈنلۈكنى ئىشقا ئاشۇرالمايلا قالماي ئىنسانىيەتنىڭ ئىدىيەسىنى خىلمۇ-خىل نوقتىلاردىن كۆنتۇرۇل قىلىپ،ئىنسانلارنى بىر-بىرگە دۈشمەن ھالىتىدە نامايەندە قىلدى.
بىرلىكىنىڭ خىللىرى كۆپ بولسىمۇ ئاساسەن تۈۋەندىكى نوقتىلاردا  كونكىرىتنى ئىپادىلەندى.يەنى- بىرسى ئىلاھى ئىدىيەلەر بىلەن ئىنسانىيەتنى بىرلىشىشكە چاقىرىپ،ئىنسانلارنىڭ ھەقىقى باراۋەرلىكىنى ئىلاھ ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشۇرۇشنى ئۈمۈت قىلىش،لىكىن يارتىشتا باراۋەر ياراتقان ئىلاھ ئىنسانلارنىڭ ياشاش جەريانىدىكى پالىيىتىنى باراۋەر قىلىشتىن ئىبارەت مەسئۇليەتنى زادىلا ئۆز ئۈستىگە ئالمايتتى.ئىنسانلار بۇ نوقتىنى زادىلا ھىس قىلمىدى.ياراتقۇچى بۇنداق مەسئۇليەتنى ئۈستىگە ئېلىۋالسا،ئۆزى ياراتقان دۇنيانىڭ مۇكەممەللىگىنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا نوقسان يەتكۈزگەن بولىدۇ،كىشىلەر ئىزدەنمەيدۇ،ھەممى ياراتقۇچىغا يۈكلەپ قۇيىدۇ.بۇنداق رىياللىق بىرقانچە دىنلارنىڭ بىرگە مەۋجۇت بۇلۇپ تۇرۇشتەك ۋەزىيەتنى شەكىللىنىپ،دىنلار ئارىسىدىكى زىدىيەتنى ئۆتكۈرلەشتۈرۈپ ، ھەر خىل دىنغا ئىشانگۈچىلار ئارىسىدىكى باراۋەرسىزلىكلەرنىڭ مەنبەسى بۇلۇپ قالدى. دىننىي بىرلىكمۇ ئىشقا ئاشمىدى.
يانا بىرسى بولسا سىياسى مەقسەت بىلەن كىشىلەرنى بىرلىشىشكە چاقىرىش ئىدى.بۇ سىياسى ئويۇنمۇ بىرلىشى چاقىرىقىنى چىقارغان بىلەن بىرلىشى باراۋەرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرالمىدى.چۈنكى سىياسى بىرلىك چاقىرىقىنىڭ ئارقىسىغا غايەت زور ھىيلە-مىكىر يۇشۇرۇنغان ئىدى.مەسىلەن :ماركىسىنىڭ‹‹پۈتۈن دۇنيا پۇرۇلتارياتلىرى بىرلىشىڭلار››دىگەن ھۈكۈمىنىڭ ساختىلىقىنى پۇتۇن دۇنيا پۇرۇلتارياتلىرىنىڭ بىرلىشەلمىگەنلىكى،بىرلەشكەن قىسىمدىكى مۇستىبىتلىكلەر ئىسپاتلاپ تۇرىدۇ.ئۇنىڭدىن باشقا ياۋرۇپا بۇيۈك ئىنقىلاۋىنى مىسالغا ئالساقمۇ،ئىنقىلاب غەلبە قىلغاندىن كىيىنكى رىياللىق بىزگە ھەممىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ.قانداقلا چۈشەندۈرمەيلى بۇناق بىرلىكلەر ئۆزىنىڭ مەقسىدىنى ئىشقا ئاشۇرالمىغان چاغلاردا ئۇ بىر غېرىپلىقىنىڭ،مەقسىدىنى ئىشقا ئاشۇرغان چاغدا بولسا بىر قارا نىيەتنىڭ قۇللىرىغا ئايلىنىپ قالدى.
يۇقاردىكى نوقتىلاردا فىرانسىيەنىڭ مەشھۇر پەيلاسوپى-لوئىس.پىروۋېل مۇنداق بايانلارنى ئوتتۇرىغا قۇيۇدۇ‹‹قارا نىيىتى قۇتراپ تۇردىغان سىياسىيۇنلار ھەمىشە ئاممىۋى پاراۋانلىق ۋە دۆلەت مەنپەتى دىگەن بايراقنى كۆتۈرۋالىدۇ.ئۇلار توختىماستىن ئومۇم ئۈچۈن  جان پىدا قىلىمىز دەپ شالىنى چاچسىمۇ،بىراق بۇلارنىڭ نىشانى ئەمىليەتتە ھۇقۇقتۇر››{7} بۇنىڭدىن ئۇمۇم ئۈچۈن(بىرلىك ئۈچۈن)دىگەن شۇئارىدىنمۇ، سىياسىيۇننىڭ قارا نىيىتىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتىكى بىر خىل تاكتىكىسى ئىكەنلىكىنى كۆرۋېلىش تەس ئەمەس.
يۇقارقىلاردىن شۇنداق نەتىچىگە ئىرشىمىزكى بىرلىك شۇئارىنىڭ بىر غايە ئىكەنلىكىنى،ئىنسانىيەتنىڭ بىرلىككە كەلگەن مۇقەددەس ئىدىيە ئاستىغا توپلىنىشىنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكىنى،بۇنداق مۇمكىن بولماسلىقنىڭ ئاخىرقى ھىساپتا يانىلا كىشىلەردە باراۋەرسىزلىكتىن ئىبارەت ئازابلىق رىياللىقنى پەيدا قىلىپ،كىشىلەردە يېڭىچە بىر باراۋەرلىك ئىزدايدىغان ئاڭىنى يىتىشتۈرۈپ بېرىدىغان ھەقىقەتگە يۈزلىنىمىز.
ئىنسانلار باراۋەرلىكنى بىرلىك ئىچىدە ئەمەلگە ئاشۇرالمىغاندىن كىيىن تېبىئى ھالدا مىللى باراۋەرلىكىنى تاشەببۇس قىلىشىپ،مىللەتلەر ئارىسىدىكى مەۋجۇت مەسىلىلەرنى ھەل قىلىپ،ئۆزلىرى ئىستىۋاتقان باراۋەرلىكىنى تېپىشنى تولىمۇ ئۈمۈت قىلىشىدۇ.بىراق مىللى مەسىلىنىڭ ھەل بۇلىشى كىشىلەرنىڭ ئۈمۈدى  بۇيۇچە بولدىغان ئۇنداق ئاددىي مەسىلە ئەمەس ئىدى.

geyret38

باراۋەرلىك بىر غايى يۇكسەك ئۇقۇم.ئۇ تەڭپۇڭزى ،ئوزگۇرشچان مادىېۋى-مەنىۋى زامان ،دەۋەر،ۋاقىتنىڭ سوبىكتىپ،ئوبىكىت تەسىردە باراۋەرلك ۋە باراۋەرسىزلك ئۇقۇمنى شەكللەندۇردۇ.

turditohti

(14)
كىشىلەر دۇنياۋى بىرلىك سېسىتمىسى ئىچىدە بولسۇن ،ياكى مەلۇم توپ بىرلىگىدە بولسۇن باراۋەرلىكتىن ئىبارەت بۇ غايىنىڭ ئەمەلگە ئاشمايدىغانلىغىنى،شۇنىڭ ئۇچۇن مىللەتلەر ئەرىسىدىكى ئىناقلىقنى ئىشقا ئاشۇرۇپ،باراۋەر ياشاش پۇرسىتىنى يارتىشىنىڭ زۇرۇرلىكىنى يۇقىردا دەپ ئۆتكىنىمىزدەك ھىسى قىلىشىپ،مىللى باراۋەرلىك ئىستىكى ئۈچۈن ئىزدىنىشكە باشلىدى.
باراۋەرلىك غايىسىنىڭ تۇرۇتكىسىدە نۇرغۇنلىغان كىشىلەر دۇنياۋى بىرلىكتىن ئىبارەت بۇ چوڭ تەنزىدىن ۋاز كىچىپ،رايۇنلارنى بىرلىك قىلغان دۆلەت ھاكىمىيىتى مەسىلىسى تۇنۇپ يىتىپ،بىر ۋە بىرقانچە مىللەتلەرنى بىرلىگىنى ئاساس قىلىپ،دۆلەت ئاپىراتلىرىنى قۇرۇش ئىنقىلاۋىنى قوزغاپ،ئىمپىريەلەرگە ۋە پۇتۇن دۇنيا بىرلىشىش توغرىسىدكى غايىلەرگە رەددىيە بىرىپ،دۆلەت قۇرۇش،دۆلەت ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ياشاش ئىسىتىكىنى قاندۇرۇشتىن ئىبارەت ماكان سويگۈسى چۈشەنچىسى ئارقىلىق،ئۆزىنىڭ كىندىك قېنى تۆكۈلگەن ئانا ۋەتىنىنى ئاساس قىلغان سىياسى ھاكىمىيەتلەرنى قۇرۇپ چىقىشىقا ئۆزلىرىنىڭ ھاياتىنى تەقدىم قىلىشتى.
مۇشۇنداق تىنىمسىز ئىزدىنىشلەر ئارقىلىق دۇنيادىكى 2000دىن ئارتۇق مىللەت 200دىن ئارتۇق دۆلەت ۋە رانۇنلار ئىچىدە بىرلىككە كىلىپ،شۇ دۆلەت ئىچىدە ئۆزىنىڭ ئىجدىمائى ۋە سىياسى ھاياتنى داۋاملاشتۇرۇشتەك رىياللىقنى بارلىققا كەلتۈردى.دۆلەت ھاكىمىيىتىنى ئىگەنلىگە گورۇھ(مىللەت) باشقا مىللەتلەرگە يىتەكچىلىك قىلىپ،بۇ ئېزىزى زېمىندا بىرلىكتە ياشاشقا باشلىدى.ئۇلار مىللەتلەر مەسىلىسىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن تۈرلۈك سىياسەتلەرنى تۈزۈپ،تۈرلۈك-تۈمەن ۋەدىلەرنى بىرىپ،دۆلەتتىكى بالىق مىللەت كىشىلىرىنىڭ باراۋەر ياشىشىنى ئىشقا ئاشۇرىدىغانلىغىنى ئوتتۇرىغا قۇيۇشۇپ،مىللەتلەرنىڭ كۆڭلىنى خاتىرجەم قىلىشقا ئۇرۇنۇشتى.
دۆلەت بارلىققا كەلگەن دەسلەپكى ۋاقىتلاردا يۇقارقى سىياسەتلەر ئۆزىنىڭ رولىنى ئازراق جارى قىلدۇرغان بولسىمۇ،دۇنيادكى دۆلەتلەردە ھاكىمىيەت ئىگەنلەپ تۇرغان مىللەتلەرنىڭ بارا-بارا چوڭ مىللەتچىلىك خاھىشى روشەنلىشىشكە باشلىدى.
دۇنيادا بارلىققا كەلگەن دۆلەتلەرنىڭ خارەكتىرىدىن قارىغاندا ئۇلار سوتسىيالىستىك تۈزۈمدىكى،كاپاتالىستىك تۈزۈمدىكى،پاتىشاھلىق تۈزۈمدىكى،پاتىشاھلىق ئاساسى قانۇنلۇق تۈزۈمدىكى دۆلەتلەر ئاساسىدا خارەكتىرلەنسىمۇ بۇلاردىكى ئاساسلىق ئوخشاشلىق بۇلارغا يىتەكچىلىك قىلۋاتقان مەلۇم مىللەتنىڭ بولغانلىغىدا ئىدى.بۇ مەلۇم مىللەت جەمىيەتنىڭ تەرەقىيادىغا ئەگىشىپ ئۆزىنىڭ تۆھپىسىنى ھەممىدىن يۇقىرى ئورۇنغا قۇيۇشتەك چوڭ مىللەتچىلىك پاتقىقىغا پېتىپ قېلىپ،شۇ دۆلەتتە ياشاشۋاتقان باشقا مىللەتلەرگە نىسپەتەن مەڭسىتمەسلىك پوزۇتسىيەسىنى تۇتۇپ،مىللەتلەر ئارسىدىكى ئازارچىلىقنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.بۇ ئازارچىلىقلار كىشىلەرنىڭ باراۋەرلىك ئىستىكىنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىدىكى ئاساسلىق توسالغۇ بولۇپ قالدى.
مەيلى قانداقلا تۈزۈمدىكى دۆلەتلەر بولمىسۇن چوڭ مىللەتچىلىكىنى تۈگىتىمىز دەپ ۋەدىلەر بەرگەن بولسىمۇ،بۇ ۋەدىلەرنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشقا ئاجىزلىق قىلىشتى،چۈنكى ھاكىمىيەت بېشىدا تۇرغان ئىنسانلار ئاشۇ باراۋەرسىزلىكىنى ئۆزلىرى پەيدا قىلغان ۋە ياكى پەيدا بولىشىغا يول قويغان.مەيلى ئىلاھى ئەھكاملارنى تۈزۈلمىسىنىڭ قايدىسى قىلغان دۆلەتلەر بولمىسۇن،مەيلى،ئاساسى قانۇنى بەلگىلىمە قىلغان دۆلەتلەر بولمىسۇن،مەيلى دىن بىلەن دىمۇگىراتىيەنى مۇۋاپىق بىرلەشتۈرگەن دۆلەتلەر بولمۇسۇن بۇ مەسىلىنى زادىلا ھەل قىلالمايتتى،چۈنكى ھاكىمىيەت بېشىدىكى كىشىلەر بولسا مەلۇم مىللەتنىڭ تەۋەلىكىدىكى كىشىلەر ئىدى.
يانا بىر نوقتا جەمىيەت باشقۇرۇش ئىشلىرىدا ھاكىمىيەت بېشىدىكىسىنىڭ توغرا،باشقىلارنى خاتا بولۇشتەك بۇ ھاكىم مۇتلەقلىق بولسا دۆلەت ئىچىدىكى باراۋەرلىكنىڭ زادىلا مۇمكىن بولمايدىغانلىغىنىڭ ئىنكاسى ئىدى.مەسىلەن ئامرىكىدىن ئىبارەت بۇ دىمۇگىراتتىك دۆلەتمۇ بۇرجىئا دۆلەت مەنپەتىگە قارشى چىققان ھەرقانداق كۇچنى باسۇرىدۇ،ھەرقانداق كۇچنىڭ دۆلەت مەنپەتىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان قارىشىنى خاتاغا چىقىرىدۇ...مانا بۇ دىمۇگىراتتىيەگە ئىگە ھازىرقى دۆلەتلەرنىڭ ئاساسلىق ماھىيىتى .
يۇقارقى خارەكتىردىكى دۆلەتلەر ئۆزلىرىنىڭ بۇ خىلدىكى ماھىيىتىنى يېپىش ئۈچۈن ھەرقايسىلىرى ئوخشىمىغان ھالەتتتىكى مىللەتلەر باراۋەرلىكى سىياسىتىنى ۋە تۈزۈملىرىنى تۈزۈپ چىقىپ،ئۆزلىرىنىڭ ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش جەريانىدىكى ھەقىقى ئەپتى-بەشىرىسىنى يېپىشقا تىرشىتى،كاپاتالىستىك تەرەققى قىلغان دۆلەتلەر ئادەم تۈغۇلغاندىن كىيىن ئادەم بەھرىمان بولدىغان بارلىق ھۇقۇقلاردىن بەھرىمان بۇلۇشى كېرەك دەپ قارىسا،سوتسىيالىستىك مىللەتلەر مىللەتلەرنىڭ ئىتىپاق، ئىناق بولۇشىنى ھەددىن زىيادە تەكىتلەشتى،ئىلاھى قانۇننى ئۆزىنىڭ تۈزۈلمىسىدىكى ئاساسلىق سىياسەت قىلغان دۆلەتلەر بولسا تەقدىرچىلىكنى تەشەببۇس قىلدى.نىمىلا دىمەيلى ھۆكىمىران ئۆزىنىڭ ھۇقۇقىنى تېخىمۇ مۇستەككەملەشنى ئۈمۈت قىلىپ،نۇرغۇنلىغان سىياسى ئويۇنلارنى ئورۇنلاشتۇرغان بولسۇمۇ،بۇ كەم-كۈتىسىز بولمىغان ئويۇنلار بىر يەرلەردىن چېنىپ قېلىپ،مىللەتلەر ئارىسىدكى ھەقىقى باراۋەرلىكنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا توسقۇنلۇق قىلدى. بۇنىڭ بىلەن ئانا ۋەتەن ئىچىدە بىرلىككە كىلىش،دۆلەت ئارقىلىق باراۋەرلىككە كاپالەتلىك قىلىشتىن ئىبارەت بۇ شۇئارلارمۇ ئۆزىنىڭ رولىنى دىگەندەك جارى قىلدۇرالمىدى.
يۇقارقىدەك رىياللىق ئاساسىدا بىر تەرەپتىن دۆلەتلەر مىللى مەسىلىنىڭ ئۇزاققىچە مۇۋجۇت بولدىغانلىغىنى ئېتىراپ قىلىشقا مەجبۇر بولسا يانا بىر تەرەپتىن باراۋەرلىكنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن چۇقۇم تەرەققىياتنى ئىشقا ئاشۇرۇشنىڭ زۇرۇرلىكىدىن ئىبارەت بۇ مەسىلىنى ئوترىغا قۇيۇپ،كىشىلەردىكى باراۋەرلىك چۈشەنچىسىنى ئورتاق گۈللىنىش تەرىپىگە يىتەكلەپ،ھاكىمىيەتنىڭ مەڭگۈلۈك بولىشىنى ئارزۇ قىلىشتى.بۇنىڭلىق بىلەن يانا مەسىلە ئۈزۈل – كىسىل ھەل بۇلۇپلا كەتمەي يانا يېڭى-مۇناسىۋەتلەر شەكىللىنىشكە،يېڭى يۇچۇقلار پەيدا بۇلۇشقا باشلىدى.

turditohti

(15)
مىللى مەسىلىنى ھەل قىلىشتىكى سىياسەتلەرنىڭ مىللى مەسىلىنى تۈپ يىلتىزدىن ھەل قىلالمايۋاتقانلىقىنى تۇنۇپ يەتكەن ھەر قايسى ئەل ھۈكۈمەتلىرى مىللى مەسىلىنى بىر خىل تەرەقىياد مەسىلىسى دەپ قاراپ،كىشىلەرنى ماددىي ۋە مەنىۋى جەھەتلەردىن تەرەققى قىلدۇرۇپ،ئۆز دۆلەتلىرىنى قۇدرەت پاقۇزۇش ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ باراۋەرلىكىنى ھەقىقى يۇسۇندا ئىشقا ئاشۇرۇپ،كىشىلەرنى بىخەتەرلىك تۇيىۇسىغا ئىگە قىلماقچى ۋە ھەقىقى باراۋەرلىكتىن بەھرىمان قىلماقچى بۇلۇشۇپ،دۆلەت سىياسەتلىرنى تەڭشەشكە تەرەدۇت قىلىپ،ئىقدىسادى خىزمەتنى ھەممە خىزمەتنىڭ ئاساسى دەپ قاراشتى.
دۇنيا مىقياسىدا ئىقدىسادى تەرەقىياتىنىڭ مەرگىزى خىزمەت بۇلۇش يۇزلىنىشى، ھەقىقەتەنمۇ دۇنيا ئىقدىسادىنىڭ تەرەققى قىلىشنى بارلىققا كەلتۈرۈپ،ئىقدىسادى جەھەتتى زور تەرەققى قىلغان دۆلەتلەر ۋە تەرەققى قىلىۋاتقان دۆلەتلەر مەيدانغا كىلىپ،ئىقدىساتنىڭ يادۇرۇلۇق ھالىتىنى كىشىلەرگە ھىس قىلدۇردى.تەرەققى قىلالمىغان دۆلەتلەر بولسا ئىقدىساتنىڭ مۇھۇم رولى تۇنۇپ يەتكەن بولسىمۇ لىكىن ھەقىقى يۇسۇندا ھىس قىلىپ يەتەلمىگەندەك،ئۆزلىرىنىڭ چىقىش يۇلىنى تاپالمايۋاتاتتى.
تەرەققىيات ئىنسانلارغا ھەققى باراۋەرسىزلىكنىڭ تەمىنى تۇنۇتۇشقا باشلىدى.بۇلۇپمۇ تەرەققى قىلالمايۋاتقا دۆلەتلەردىكى كىشىلەرنىڭ ئەڭ تۈۋەن چەكتىكى قوساق تويغۇزۇش ئېتىياجى قانمايلا قالماي،ئاچلىقتىن ئۆلۈپ كىتىۋاتقان كىشىلەرنىڭ ئېچىنىشلىق ھالىتى بۇ دۆلەتلەرنىڭ ئەڭ زور بەخىتسىزلىكىنى ئىسپاتلاپ تۇراتتى. بۇ ئېچىنىشلىق ھالەتكە دۇنيا خەلقى تىنىمسىز ياردەم قولىنى سۇنىۋاتقاندەك كۆرۇنۇشلەر ئادەمنى خۇشال قىلسىمۇ ،لىكىن ئۇ خەيرىساخەۋەت ھىچنىمىنى ھەل قىلالايدىغاندەك ئەمەس ئىدى. بۇ دۇنيا تەرەققىياتىدىكى بىر رىيالنى ھادىسە ئىدى.بۇ رىياللىق دۆلەت ئۇقۇمىدا بىرلىككە كەلگەن كىشىلەر ئارىسىدىكى پەرىقلەرنى چوڭايتىپ،دۆلەت ئۇقۇمى شەكىلىدىكى باراۋەرسىزلىكنىڭ ئاساسى بولۇپ قالدى،ھەم چوڭ دۆلەتلەر ۋە تەرەققى قىلغان دۆلەتلەرنىڭ ھەقىقى مەقسىدىنىمۇ ئاشكارلاپ ئۈلگۈردى،ئۇلاردا ئاجىزلارنىڭ نېنىغا شىرىك بولۇش ئىستىكى كۇچلۇك ئىدى.
دۆلەتلەرنىڭ ئىچكى قىسىمىدىن تەھلىل قىلغاندا تەرەقىياتنىڭ ئۇمۇمى يۈزلۈك بولماسلىق،شۇنداقلا رايۇنلارنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى ئىقدىسادى شارايىتىنىڭ تەگىشسىزلىكى،دۆلەتلەرنىڭ سىياسىتىنىڭ رايۇنلارغا نىسپەتەن تەكشى رول ئوينىيالماسلىقى،بۇلۇپمۇ يىتەكچى،باشقۇرغۇچى ئورۇندا تۇرغان كىشىلەرنىڭ مىللەتچىلىكى ياكى شەخسى مەنپەئەت پەرەسلىكى قاتارلىق ئامىللارنىڭ تۈرۈتكىسىدە،مىللىتلەرنىڭ ۋە رايۇنلارنىڭ تەرەقىيادى تەكشى بولماسلىقتەك رىياللىق مەيدانغا كەلدى.ھەتتا كەسىپلەر ئارىسىدىكى تەقسىماتچىلىقى ئوتتۇرىسىدكى پەرقلەرمۇ زور بۇلۇپ،كىشىلەردە بىر خىل باراۋەرسىزلىك تۇيغۇسىنى بارلىققا كەلتۈردى.
دۆلەتلەرنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى تەرەققىيات ئىقدىسادى تەرەقىياتنىڭ تۈرۈتكىسى ئاستىدا غايەت زور نەتىچىلەرنى قلغا كەلتۈرۈپ،نۇرىۇنلىغان دۆلەتلەرنىڭ ھەر قايسى جەھەتلەردىكى تەرەقىياتلارنى قولغا كەلتۈرگەن بولسىمۇ،يۇقىرىدا بىز كۆرسۈتۈپ ئۆتكەن سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن يانا نۇرغۇنلىغان پەرىقلەرنىمۇ مايدانغا كەلتۈردى.
رايۇنلار ئارا،مىللەتلەر ئارا،كەسىپلەر ئارا،شەخسىلەر ئارا تەرەقىياتتا زور پەرىقلەرنىڭ پەيدا بۇلۇپ تۇرۇشىغا،تۈرۈتكە بۇلۇش بىلەن بىرگە يانا ھەر قايسى رايۇن ،ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ مەدىنىيەت جەھەتتىكى پەرىقلەرنىمۇ مەيدانغا كەلتۈردى.
ئىقدىساتنىڭ تەرەققى قىلىشىنىڭ مەدىنىيەت ساھىسىگە كەلتۈرگەن ئەڭ زور تەسىرى بولسا،كىشىلەردىكى زامانىۋىلىققا يۈزلىنىپ،ئەنئەنىنى كېرەك قىلماسلىق خاھىشىنى يۇقىرى باسقۇچقا كۆتۈردى،بۇنىڭ بىلەن كىشىلەرنىڭ ئەنئەنىدىن ياتلىشىش ئىستىكى كىشىلەرنى ئەخلاقى چۈشكۈنلۈككە گىرىپتار قىلىپ،كىشىلەردىكى مىھرى مۇھابەتنى سۇسلاشتۇرىۋەتتى،كىشىلەر ئاساسەن ئىقدىساتىنى ئادىمىگەرچىلىكنىڭ ئۇستىگە قۇيۇشتەك رىياللىقنى قۇبۇل قىلىشقا مەجبۇر بولدى.بۇنداق مەجبۇرلۇقنى ئۇلار ھىس قىلىشسىمۇ لىكىن بۇنىڭدىن ۋاز كىچىشكە جۇرئەت قىلالمىدى.بۇنداق ۋاز كىچىشكە جۇرئەت قىلالماسلىق بولسا كىشىلەر ئارىسىدا ئادەم قۇبۇل قىلالمىغۇدەك دەرىجىدىكى پاسسىقلىقلارنى مەيدانغا كەلتۈردى.كىشىلە ئىقدىساتنى دەپ،نۇمۇستىن ۋاز كەچتى،ئىقدىساتنى دەپ،ئادىمىگەرچىلىكىنى يوق قىلدى،ئىقدىساتنى دەپ،بىر-بىرى بىلەن دۈشمەنلەشتى.قىسقىسى ئىقدىسات مەدىنىيەت ئامىللىرى ۋە ئادەم تەبىيىتىگە نىسپەتەن بىر قورقۇنۇشلۇق رىياللىقنى ئاتا قىلدى.
ئىقدىسادى تەرەقىياتنىڭ ۋەسۋىسىدە قالغان كىشىلەر ئۆزىنىڭ مەنئەتى ئۈچۈن قىزىلكۆزلىشىپ،باشقىلارنىڭ نىمە بولىشى بىلەن كارى بولمىدى،ئىقدىسادى مەنپەئەتنى دەپ،يۇقىرىنى ئالداپ،ئاۋامنى باستى.بۇ ھەلەتلەر ئاۋام ئىچىدە بىر خىل بۇرۇختۇملۇقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ،ئۇلاردا بىر خىل باراۋەرسىزلىك تۇيغۇسىنى ئاتا قىلدى.بۇ خىل باراۋەرسىزلىك تۇيغۇسى بولسا كىشىلەردە يېڭىچە بىر خىل باراۋەرلىكىنى ئىزدەيدىغان ئىستەكنى مەيدانغا كەلتۈردى.ئاۋام يۇقىرى قاتلاملاردىكىلەر بىلەن ياتلاشتى،چۈشىنىش ھاسىل قىلىشنى ئويلىغان ئاۋام قانداق چۇشىنىش ھاسل قىلدىغانلىقىنى بىلەلمىدى،بىلگەندىمۇ چۈشىنىش ھاسىل قىلىدىغان ئورگەن ۋە كىشىلەرنى نەدىن تېپىشنى بىلمەيتتتى.
ھۇقۇق بىلەن ئىقدىساتنىڭ خوجايىنلىرى يەنە كىشىلەرنىڭ ئەنئەنىسىنى زورلاپ ئۆزگەرتىش،زورلاپ زامانىۋى مىللەت كاتىگورىيەسىگە كىرگۈزۈش،زورلاپ باشقا مەدىنىيەتنى تېڭىشتەك خاھىشلار بىلەن ئاۋامنىڭ كۆڭلىگە زاقا بىرىپ،ئۆزلىرىنىڭ نەتىچىلىرنى نامايەن قىلىشقا تىرىشتى،بۇ خىلدىكى زورلاشلارنىڭ پايدىسىدىن زىيىنى كۆپ بولۇپ،بۇنى بىلىپ تۇرغان كىشىلەر(ھۇقۇق ۋە ئىقدىسات ئىگىلىرى) بۇنداق مەن-مەنلىكتىن يانىلا قول ئۈزمىدى.بۇ ھالەتلەرمۇ باراۋەرسىزلىك تۇيغۇسىنى كۈچەيتىپ،كىشىلەردە باراۋەرلىك ئىستىكىنى قوزغاشقا تۈرۈتكە بولدى.
تەرەقىيات يۇقىرقىدەك نەتىجە ۋە سەۋەنلىكلەرنىڭ ئاساسچىسى بۇلۇپ،كىشىلەر ئارزۇسىدىكى باراۋەرلىكنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا ئىمكانىيەت يارىتالمىدى.شۇنداقلا بۇنداق ئىمكانىيەتسىز ھەركەت ئاخىرقى نەتىجىدە يانىلا تەرەققىياتقا توسقۇنلۇق قىلىپ،ئۇنىڭ ھۈكۈمەتنىڭ مەقسىدىنىڭ ئىشقا ئېشىشىنى ئاستىلىتىپ قويدى.بۇنىڭ بىلەن ھەر دەرجىلىك ھۈكۈمەتلەر پۇقرالارنىڭ مەدىنىيەت سەۋىيەسىنى ئۆستۇرۇپ،تەرەققىياتقا ماسلىشالايدىغان يۇقىرى ساپالىق كىشىلەرنى مەيدانغا كەلتۈرۈپ،ھەقىقى باراۋەرلىكنى،ھەقىقى تەرەقىياتنى ئىشقا ئاشۇرىمىز دەپ،تۈرلۈك سىياسەت ۋە تۈزۈملەرنى ئوتتۇرىغا چىقاردى.بىراق بۇنىڭلىق بىلەنمۇ ھەقىقى باراۋەرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئاسان ئەمەس ئىدى.

turditohti

قېرىنداشلارنىڭ يانا بىرئاز ۋاقىت بىرىشنى سورايمان،ۋاقىت پاقەتلام چىقمايۋاتىدۇ،چۇقۇم تىرشىپ،قىسقا ۋاقىتتا تاماملايمان.
سىلەردىن ئۆزرە سورايمەن!

turditohti

(16)
كىشىلەرنىڭ ساپاىسى ھەقىقەتەنمۇ جەمىيەتنىڭ تەرەقىيادىنىڭ تەلىۋىگە ماسلىشالماسلىق ھالەتلىرى يۈز بىرىپ،جەمىيەت تەرەقىيادىغا توسقۇنلۇق قىلىدىغان ھالەتلەر شەكىللەندى.بۇ ھالەتنى چۈشەندۇرگەنلەر تەرەقىيادىنىڭ تەگىشسىزلىكىنى كىشىلەرنىڭ ساپاسىنىڭ ئوخشاش بولماسلىغى كەلتۈرۈپ چىقارغان دەپ قاراپ،كىشىلەرنىڭ ساپىسىغا چەك قۇيۇشتەك تۈرلۈك تەبىرلەرنى قوللىنىپ،مائارىپ تەرەقىيادىنى تەكىتلەپ،مائارىپ ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ مەدىنىيەت سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ،تەرەققىيادىنى تىزلەتمەكچى بولۇشتى.بىراق مائارىپنى تەرەققى قىلدۇرۇشتا مائارىپ ئادىللىغى،تەربىيلىنىشتىكى باراۋەرلىك،مائارىپ بايلىقلىرنىڭ تەقسىملىنىشى جەھەتتە كۆرىنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرەلمىدى.
مائارىپتىكى بۇ خىل باراۋەرسىزلىك كىشىلەرنىڭ ساپاسىنىڭ تەگىشسىزلىكىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ،تەربىلىنىش جەھەتتىكى باراۋەرسىزلىكىنى شەكىللەندۈرۈپ،كىشىلەردە ياخىش شارايىتتا تەربىلىنىشنى ئىستەيدىغان تەربىلىنىشتىكى باراۋەرلىك ئىستىكىنى قوزغاتتى.
مائارىپ ئارقىلىق تەرەققى قىلدۇرۇش مەسىلىسىنى تۈۋەندىكى ئۇمۇملۇقتىن كونكىرىتلىققا قاراپ چۇشەندۈرۈشكە توغرا كەلگەندە تۈۋەندىكى تەرەپلەردىن چۈشەندۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ.
خەلقئارالىق نوقتىدىن تەھلىل قىلغاندا مائارىپ ئىنسانىيەتكە ئورتاق ھادىسە بۇلۇش پۈسپتى بىلەن ھەرقايسى دۆلەت ۋە رايۇنلاردىكى تەرەققىيادى تولىمۇ تەگىشسىز بۇلۇپ،ئىنسانىيەت ئۆزىنىڭ ئەڭ يۈكسەك ھۇقۇقى بولغان تەربىيلىنىش پۇرسىتىتىدىن ئورتاق بەھىرلىشتەك بۇ ئارزۇسىغا يەتەلمىدى.تەرەققى قىلغان دۆلەت ۋە رايۇنلار ئاللىقاچان ھاممىلە باسقۇچتىكى مائارىپتىن ئىبارەت تەربىلىنىشنىڭ ئەڭ يۇقىرى چىكىگە يەتكەن بۇلۇپ،ئادەمنىڭ تەربىيلىنىش ئېتىياجىنى ئاساسى جەھەتتىن قاندۇرۇشقا ئاساس سالسا،تەرەققى قىلالمىغان رايۇن ۋە دۆلەتلەر بولسا ئاساسى مائارىپتىن ئىبارەت تەربىلىنىشنىڭ ئاددىي پۇرسىتىنىمۇ يارتىپ بېرەلمىدى.ھەتتا دۇنيانىڭ نۇرغۇن جايلىرىدا مائارىپ ئۇقۇمى نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ زادىلا ئىرىشكىلى بولمايدىغان ئىلاھى ئۇمۇم دېرجىسىدە مەۋجۇت بولۇپ،نۇرغۇنلىغان كىشىلەر قوساق غىمىدىن باشقىنى قىلالمايدىغان ھالەتلەر مەۋجۇت بولدى.بۇنداق دۇنياۋى باراۋەرسىزلىك،كىشىلەرنى باراۋەر تەرەققى قىلدۇرۇش ئارزۇسىغا جەڭ ئېلان قىلىپ،نۇرغۇنلىغان خەلقئارالىق تەشكىلاتلىرىنىڭ كاللىسىنى ۋە مائارىپ ئۈچۈن ئوت بۇلۇپ كۆيىۋاتقان كىشىلىرىمىزنىڭ ئارزۇسىنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىدىكى غايىسىگە توسقۇنلۇق قىلىپ،ئارزۇنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىدىكى  كۈچلۈك توسالغۇغا ئايلاندى.
تەربىلىنىش-مائارىپ مەسىلىسىنى دۆلەت ئۇقۇمى بىلەن چۈشەندۇرگەندە،ھەر قايسى دۆلەتلەر مائارىپ تۈزۈلمىلىرىنى ئوتتۇرىغا قۇيۇشۇپ،مائارىپ ئارقىلىق دۆلەتنى گۈللەندۈرۈش ئارزۇلىرىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن تىرىشقان بولسىمۇ،ئامما دۆلەت ئىچىدىكى شارايىتىنىڭ ئوخشىماسلىقى،مىللەتلەرنىڭ مەدىنىيىتىدىكى پەرىقلەر ۋە مائارىنى باشقۇرغۇچى ئورگانلارنىڭ قاتماللىغى،جەمىيەتنىڭ مائارىپقا كۆڭۈل بىلىش دەرىجىسى قاتارلىقلارنىڭ تەسىرىدە مائارىپنىڭ ئورنى تۈۋەن بۇلۇشتەك رىياللىقتىن قۇتۇلالمىدى،شۇنىڭ بىلەن مائارىپ كىشىلەرنىڭ ئېڭىدىكى بۇيۇكلۇك ھالىتىدىن مەھرۇم قېلىپ،شەكىل ئىچىگە كىرىپ قېلىشتەك رىياللىقتىن قۇتۇلالمىدى.
دۆلەتنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى مائارىپ تۇزۇلمىسىنىڭ تەسىرىدە مىللەتلەرنىڭ ئۆز خارەكتىرىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان،مىللەتلەرنىڭ مەدىنىيىتىنى ئەكىس ئەتتۈرۈپ بېرىدىغان،شارايىتىقا قاراپ ئۇقۇتۇش ئېلىپ بارغىلى بولمايدىغان قاتمال ھالەتلەر بارلىققا كىلىپ،مائارىنىڭ كۆپ خىللىشىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش قىيىن بولدى.بۇنىڭ بىلەن ماس كەلگەنلەر ئىلگىرلەيدىغان،ماس كەلمىگەنلەر تىڭرىقاپ قالىدىغان ھالەتلەر شەكىللىنىپ،تەربىيلىنىشنىڭ باراۋەرلىكى ۋە ئادىللىغىدىن سۆز ئاچقىلى بولمىدى.شۇنىڭ بىلەن مائارىپتىكى باراۋەرسىزلىك،ھەر قايسى دۆلەتلەر ئوتتۇرىغا قويغان مائارىپ ئارقىلىق دۆلەتنى،ئىنسانىيەتنى تەرەققى قىلدۇرۇش شۇئارلىرنىڭ ئەمىللىشىش ئىنتايىن ئاستا قەدەمدە ئىلگىرلەشكە مەجبۇر بولىدى.
مىللەت نوقتىسىدىن تەھلىل قىلغاندا مىللەتلەرنىڭ مائارىپ ئىدىياسىنىڭ ئوخشاش بولماسلىغى،شۇنىڭغا مۇناسىپ ھالدا مىللەتلەرنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى كىشىلەرنىڭ مائارىپ ئېڭىنىڭ ئوخشاش بولماسلىغى قاتارلىق ئامىللار مىللەتنىڭ ئىچكى قىسىمىدا تۈرلۈك مەسىلىلەرنى پەيدا قىلىپ،مىللەت كىشىلىرىنىڭ مائارىپ تەرەققىيادى،كىشىلەرنىڭ ساپاسىغا قاراتا تۇنۇشى ئوخشاش بولمىدى.بۇنداق ئوخشاش بولماسلىق مىللەتنىڭ روھى تەرەقىيادىغا بىۋاستە تەسىر قىلىپ،مىللەتنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى مەدىنىيەت،بىلىم،ساپا تەگىشسىزلىكىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى،مىللەت مەدىنىيەت قاتلىمىنىڭ ئوخشاش بولماسلىقى-مىللەتنىڭ تەربىلىنىش تەگىشسىزلىكىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.
مائارىپ بايلىقىنىڭ تەقسىملىنىشى جەھەتتىن قارىغاندا تېخىمۇ تەگىشسىزلىك يۈز بىرىپ،مائارىپنىڭ باراۋەر بۇلۇش پىرىنسىپغا ئېغىر خىرىسلارنى ئېلىپ كەلدى(بۇ نوقتا ھەمىيەلەنگە ئايان بولغاچقا كۆپ توختالمايمەن)
ئۇقۇتقۇچىنىڭ روھىدىن قارىغاندا ئۇقۇتقۇچىلارنىڭ مائارىپقا ئوزىنى بېغىشلاش روھىنىڭ ئوخشىماسلىقى،كىم ئۈچۈن؟ نىمە ئۈچۈن؟ تەربىيلەش چۈشەنچىسىنىڭ ئوخشىماسلىقى،كىمنى؟ تەربىيلەش مەسىلىسىدىن ئىبارەت بىر بۇيۇك ئارزۇغا بولغا تۇنۇشنىڭ ئوخشىماسلىقى ،كەسپىي قۇرۇلمىسى،پىسخىك ساپاسى،ئەڭ مۇھىمى ئۇقۇغۇچىنى ئادەم قاتارىدا كۆرۈش ئەھۋالىدىكى نوقسانلارنىڭ باش كۆتۈرۈشى قاتارلىقلار ئۇقۇغۇچىلارغا بېرىلىدىغان مىھرى-مۇھابەتنىڭ سۇسلىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ،ئۇقۇتقۇچىلاردا ياخشى ئۇقۇغۇچى،ياۋاش ئۇقۇغۇچىنى ياختۇرۇپ،قالغانلىرىنى يەكلەش،ھاتتا ئادەم قاتارىدا كۆرمەسلىكتەك ئېغىر خاھىشنى پەيدا قىلىپ،ئۇقۇغۇچىلارنىڭ باراۋەر تەربىيە ئېلىشىغا بىۋاستە تەسىرلەرنى كۆرسەتتى.بۇنىڭ بىلەن ئۇقۇغۇچىلار باراۋەرسىزلىك ئېڭى كۈچىيىپ،ئۇقۇتقۇچىدىن،مەكتەپتىن بىزار بولۇش ھالەتلىرى شەكىللەندى.
مەيلى قانداقلا بولمىسۇن مائارىپتىن ئىبارەت بۇ مەڭگۈلۈك ئۇقۇم،ئىنسانلارنىڭ ئىنۋىرسال ساپاسىنى ،باراۋەر يىتىشتۈرۈشكە قادىر بولالمىدى.بۇنداق قادىر بولالماسلىقنى مائارىپتىكى ‹‹ياخشىنى تاللاپ ئۇقۇتۇش›› ئالاھىدىلىكى تېخىمۇ گەۋدىلەندۇرۋاتتى،بۇ ھال بەزى ئۇقۇغۇچىلارنىڭ ئورلەپ ئۇقۇشىغا زادىلا ئىمكان بەرمىسە،يانا بەزى مەكتەپلەرگە كىرىپ ئۇقۇشنى خىيال قىلامايدىغان ھالەتكە چۈشۈرۈپ قويدى.

turditohti

(17)
خاتىمە ئورنىدا

يۇقىرىدىكى تەرەپلەردىن شۇنداق بىر ھۈكۈمنى خۇلاسىلاش مۇمكىنكى باراۋەرسىزلىكنى باشقا بىرسى ئەمەس دەل ئىنسانلارنىڭ ئۆزلىرى پەيدا قىلغانلىغى ئۈچۈن ئىنسانلار باراۋەرلىكتىن ئىبارەت بۇ غايىغا مەڭگۈ يېتەلمەيدۇ.ئىنسانلاردا يانا شۇنداق بىر تۈپكى ئالاھىدىلىك باركى ئىنسانلار ئىرشەلمىگەن نەرسىسى ئۈچۈن مۈمكىنچىلىك ئىزدەيدۇ،ئاسانلىقچە ۋاز كەچمەيدۇ،ئىرشىش ئىستىكىدە تۈرلۈك ھەركەتلەردە بۇلۇپ،ئىرشىشنىڭ يوللىرى ئۈستىدە ئىزدىنىدۇ،ئىرشىشى ئۈچۈن بەدەللەرنى تولەيدۇ-بۇ دەل ئىنسانلاردىكى ئالغا بېسىش ،تەرەققى قىلىشتىكى ئىچكى ھەركەتلەندۈرگۈچى كۈچ،شۇنىڭ ئۈچۈن ئىنسانلار باراۋەرلىك ئۈچۈن بەدەللەرنى تولەيدۇ ھەم ئۇنىڭغا ئىرشىشتىن ۋاز كەچمەي ئاداققىچە تىرشىشدۇ.مۇشۇ نوقتىدىنمۇ  باراۋەرلىكنىڭ مەڭگۈلۈك تىما بولۇش سۈپىتى بىلەن مەڭگۈ ئەمەلگگ ئاشمايدىغان غايە ئىكەنلىگىنى كۆرۋېلىش تەس ئەمەس.
بۇ يەردە شۇنىمۇ تەكىتلەپ ئۆتۈشكە توغرا كېلىدۇ،ئىنسانلاردىكى ئاشۇ ۋاز كەچمەسلىك ئىدىيىسى ئىنسانىيەت دۇنياسىنى تېخىمۇ تەرەققى قىلدۇرۇپ،گۈزەللىكلەرگە چۈمدۈرىدۇ.ئەشۇ ۋاز كەچمەسلىك ئىنسانلارنى ئۆزى ئۈستىدە ئويلىنىش پۇرسىتىگە ئىگە قىلىپ،كىشىلەرنىڭ روھىنى ئادىمىلىك بىلەن باغلاپ،ئىنسانلاردىكى مىھرى-مۇھابەتنى يارتىدۇ.

turditohti

پايدىلانمىلار:
{1}مۇھەممەد ئەھمەد زەئد موللا(سۈرىيە) ‹‹قۇئانىدىكى قىسسەلەر››1-بەتكە قاراڭ-شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى 2000-يىلى نەشىرى
{2}  فۇزېيۇيجى (ياپۇنىيە) ‹‹ئىلىمگە دالالەت›› 1-بەتكە قاراڭ – مىللەتلەر نەشىرياتى 2008-يىلى نەشىرى
{3} ژان ژاك روسسو (فىرانسىيە) ‹‹ ئىنسانلار تەڭسىزلڭكنڭنە مەنبەسى›› 3-بەتكە قاراڭ – مىللەتلەر نەشىرياتى  2012-يىلى نەشىرى
{4} مورىس مىترلىنىك (بېلەىيە) ‹‹پاراسەت ۋە تەقدىر›› 1-بەتكە قاراڭ – شىنجاڭ خەلق سەھيە نەشىرياتى 2008-يىلى نەشىرى
{5}{6}لوئىس.پروۋېل (فىرانسىيە) ‹‹سىيسىنىڭ رەزىللىگى›› 1-134- بەتلەرگە قاراڭ – شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى 2004-يىلى نەشىرى
----------------------------------------
كەينىگە تۇلۇقلاپ قوياي دىسەم،تەھرىرلىييالمەي،ئايرىم يوللاشقا مەجبۇر بولدۇم،كوچۇرۇڭلار

تولۇقلىما مەزمۇن (2013-9-6 00:39):
(بېلگىيە)،‹‹ئىنسانلار تەڭسىزلىكنىڭ مەنبەسى››دەپ تۈزۈتۈپ ئۇقۇڭلار

تولۇقلىما مەزمۇن (2013-9-6 00:41):
‹‹سىياسىنىڭ رەزىللىكى››«6»

xapkat888 ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

بەك ياخشى تەييارلاپسىز، خېلى كۆپ بىلىمگە ئىگە بولدۇم! تېخىمۇ تىرشىڭ.