ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم-كېچەكلىرى .

گۇلنۇر

ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم-كېچەكلىرى .

________________________________________
ئۇيغۇرلار شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايونىدىكى ئاساسلىق مىللەت،ئۇلار جەسۇر،چىقشقاق مىللەت بولۇپلا قالماسىتىن،يەنە غەيىرتىلك.ھاياتتى كۇچىكە تولغان مىللەت. دۇنيا مەدىنيىتىگە نۇرغۇن توھىپىلەرىنى قوشقان. ئۇزۇن تارىخى تەرەققىيات جەريانىدا ئىنىسانىيەتىنڭ تەرەقىياتى ۋە ئىلىگىرلىشى ئۈچۈن كۆپىلىگەن شانىلىق مەدەنىيەتلەرنى ياراتقان،ئۇلار ياراتىقان كىيىم- كىچەك مەدەنىيىتمۇ ئۆزگىچە مەدەنىيەت خاسىلىقىغا ئىگە بولۇپ،چوڭقۇر تەتقىق قىلىش قىمىتىگە ئىگە.
ئۇيغۇرلار ئىپىتىدائىىي جەمئىيەتىنىڭ كېيىنكى مەزگىلى،يەنى بۇنىڭىدىن تەخىمىنەن 10 مىڭ يىل ئىلگىرىكى كونا تاش قوراللار دەۋىرىدە تەبىئەت دۇنياسىدىكى دەرەخىنىڭ يۇپۇرماق،يىلتىز،قوۋزاقلىرىدىن پايدىلنىپ ئۆزىنىڭ تۇرمۇشىغا ئىھىتياجىلىق يېپىنچا،سېلىنچاۋە پۈركەنجە قاتارلىق تۇرمۇش بۇيۇمىلىرىنى ياراتقان.تەخىمىنەن 10 مىڭ يىلىدىن كىيىنىكى يېڭى تاش قوراللار بىر قەدەر ئىلىگىرلەپ،ئىنىسانىيەت دەۋىرىنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە ئۆزلىرى ياسىغان تاش قوراللاردىن پايىدىلىنىپ ياۋايى ھايىۋانىلارنى كوندۇرۇپ بىقىش،ئوۋىچىلىق قىلىش،تىرىقىچىلىق قىلىش قاتارلىقلاىنى ئۈگىنىۋىلىش بىلەن ھايۋانلارنى كوندۇرۇپ بېقىپ كۆپەيىتىپ،ئۇلارىنىڭ ئەتىلىرىدىن ئوزۇقلۇق،تىرە،يۇڭلىرىدىن تۇرمۇشقا ئىھتىتاجلىق يېپىنجا،سېلىنجا ۋە پۈركەنچەقاتارلىق تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى ياراتقان.بۇجەريانلاردا .ئۇلار ئۈزلۈكىسز تىرىشىپ ئىزدىنىپ،ئۆزىنىڭ ئەقىل-پاراسىتىگە،تىرىشچانلىقىغا تايىنىپ ۋە باشىقىلارنىڭ ئىلغار مەدەنىيىتىنى قوبۇل قىلىپ نۇرغۇلىغان يىڭىلىقلارنى يارىتىپ،دەسلەپكى قەدەمدە كۆزىگە كۆرنەرلىك تەرەققىياتلارغا .ئىرىشكەن.ئازادىلىقتىن كېيىن پارتىيە ۋە ھۆكۈمەت شىنجاڭنىڭ تارىخىي تەرەققىياتىغا يۈكسەك ئەھىمىيەت بېرىپ،كۆپ قېتىم ئارخېئولوگ ۋە تارىخشۇناسلارنى تەشكىللەپ،شىنجاڭىنىڭ شىمالى،جەنۇبى، تارىم ئويمانلىقى،ئقۇڭغار ئويىمانلىقى ۋە باشقا داڭىلىق ئاسار ئەتىقە رايونلىرىنى چوڭقۇر تەكشۇرۈش ۋە تەتقىق قىلىشقا كۇپ قىتىم ئەۋەتىپ،نۇرغۇن قىممەتىلك ماتېرىياللارنى توپلىدى.مۇتەخەسىسلەرنىڭ باھالاپ بېكىتىشىچە،شىنجاڭىنىڭ يېڭى تاش قوراللار دەۋرى مىلادىيەدىن بۇرۇنقى 6000-4000 يىللار،برونزا قوراللار دەۋرى مىلادىيەدىن بۇرۇنقى 3000 -2000 يىللارغا توغرا كېلىدىكەن.شىنجاڭنىڭ ھەرخىل مەدەنىيىتى ۋە قول سانائىتىنىڭ بىر قەدەر تەرەققىي قىلغان دەۋرى برونزا قوراللار ۋە تۆمۈر قوراللار دەۋرى بولۇپ،بۇ دەۋردە شىنجاڭىنىڭ برونزا،تۆمۈرلەرنى تاۋلاش تېخنىكىسى خېلى تەرەققىيى قىلغان،تاۋكانغان برونزا ۋە تۆمۈرلەردىن نۇرغۇن ئىشلەپچىقىرشۋە تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى ياسىغان ھەمدە مۇشۇ قوراللاردىن پايدىلىنىپ ھەرخىل قول سانائەتىنى تەرەققىي قىلدۇرغان،جۈملىدىن تېرىلەردىن كۆن،خۇرۇملارنى.يۇڭ،پاختا،كەندىرلەردىن ھەرخىل رەختلەرنى ئىشلەپ،كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئېھتىياجلىق بولغان نۇرغۇنيېپىنجا،سېلىنجا ۋە پۈركەنجە قاتارلىق تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى ياراتقان.مەسلەن،1979 –يىلى ئارخائولوگلار كورلىنىڭ كۆنچى دەرياسى تۆۋەن ئېقىنىدىكى قەدىمكى ئىزدىن تاپقان (كروران مەلىكسى)نىڭ جەسىتىنىڭ ئاستىغا سالغان ۋە ئۇستىگە ياپقان يېپېنچا ۋە يۇڭ توقۇلما،تېرە كىيىم تىرە مالىخاي چورۇقلارنى ئىلمى تەكشۇرۇش ئارقىلق بۇنىڭدن 3800 -4000 يىل بۇرۇنغا تەۋە دەپ بىكىتتى .
شىنجاڭىنىڭ خوتەن،قەشقەر،ئاقسۇ،كۇرلا،ئىلى،ئالتاي،قۇمۇل،تۇرپان،ئۈرۇمچى قاتارلىق جايلىرىدىكى خارابە ۋە قەبرىستانلىقلارنى ئىلگىرى-ئاخىر تەكشۈرۈپ،بۇنىڭىدىن 2500 -3200 يىل ئىلگىرىكى جەسەت ۋە ھەمدەپنە بۇيۇملار ئىچىدە تېرە،دەرەخ قوۋزىقى،يۇڭ قاتارلىق ماتېريالىلاردىن سېدام ئىشىلەنگەن تېرە چاپان،تېرە ئىشتان،تېرە مالىخاي،يۇڭپايىپاقلار ۋە پاختا،يۇڭ،يىپەك،تىرە قاتارلىقلارنى پىشىقلاپ ئىشلەپ،ھەرخىل رەڭلەردە بوياپ تىككەن قامچا،لىمىچا،نىمچا،كەمزۇل،ساندال،باشماق،چۇرۇق قاتارلىقلار،ھەرخىل ئۆسۇملۇكلەرنىڭ گۇل-چىچەكىلىرى كەشتىلەنگەن كىيىم-كېچەكلەر ۋە ئالتۇن،كۇمۇش،مىس،كۇھەر،ياقۇت،قاشتىشى قاتارلىقلاردىن ئىشلەنگەن ھەرخىل مارجان-مۇنچاق،ھالقا-سىرىغا،بىلەزۈك،ئۈزۇك قاتارلىق زىبۇ-زىننەت بۇيۇملىرى ھەمدە ھەرخىل تىرىقچىلىق، چارۋىچىلق،ئوۋچىلىققا كىرەكىللك كەتمەن،بولقا،ئوق،پىچاق،چەينەك،چوگۇن،قازان قاتارلىق نەرسىلەر بولۇپ،ئۇلار ئۇيغۇرلار ئىشلىگەن ۋە ياسىغان بۇيۇمىلار ئىكەنلىكى ئىنىقلانغان.
ھەقىقەتەن ئەينى دەۋىردە ئىلغار مەدەنىيەت ۋە .ئىلغار ئىشلەپچىقىرىش كۇچىلىرى،تىخىنىكا ئۇسكۇنىلەر بولمىسىمۇ،ئىشچان ئۇيغۇر خەلقى ئۆزىنىڭ ئەقىل-پاراستىنى جارى قىلدۇرۇپ،تەبىئەتتىكى دەل-دەرەخلەردىن پايىىدىلىنىپ ئاددى ئىشلەپچىقىرىش ئۇسكىنلىرىنى ياساپ،ئۆز خەلقى ياخشى كۆردىغان يۇڭ،كۆن،خۇرۇم ۋە يىپەك،پاختا توقۇلما ماتىرىيالىرىنى ئىشىلەپ چىقان.مەسلەن،تىرىلەرنى ئاشلاپ،ئەيلەپ ۋە بوياپ ھەرخىل پىشىشق تىرە،كۆن،خۇرۇم ،پۇلغار،چەم،بىشۇ،ساغرا قاتارلىق بۇيۇملارنى ئىشلىگەن،يۇڭ،يىپەك،پاختىلاردنى ئىنچىكە تالا تارتىپ،يۇڭ يىپىلاردىن ھەرخىل يۇڭ چەكمەن،يۇڭ لەمپۇق،يۇڭ ياغلىق،تىۋىت شال،يىپەك يىپلاردىن تاۋار،دۇردۇن،زەرباب،شاتىۋا،شايى،ئەتىلەس،چۇچۇنىچە،كىرىپ،بەقەسەم قاتارلقلارنى،پاختا يىپلاردىن خام،چوتا،سەرگەز،داكا،چېت،خەسە،بۇزچەكمەن قاتارلىقلارنى توقۇغان.
دەۋىرنىڭ ئۈزلۇكسىز ئىلگىرلىشى ۋە تەرەققىيى قىلىشىغا ئەگىشىپ،ئىلىمىزدە جۇملىدىن شىنىجاڭىنىڭ تارىم ۋادىلىرىدا ئىشلەنگەن يىپەك بۇيۇملار ۋە باشقا سودا تاۋارلىرى شىنجاڭىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ يول باشلىغۇچىلىقىدا خەنزۇ ۋە ئۇيغۇر كارۋانلىرى يىپەك يولىنڭ باش نۇقتىسى بولغان تاڭ سۇلالسىنىڭ ئەيىنى دەۋىردىكى پايتەختى چاڭئەندىن گەنسۇ،خېشى كارىدورى ئارقىلىق دۇنخۇاڭ ۋە شىنجاڭىنىڭ تارىم ۋادىلىرىنى بىسىپ ئوتۇپ ئوتتۇرا ئاسىيا،غەربىي ئاسىيا،ھىندىستان،شۇنىڭدەك ياۋرۇپادىكى ھەرقايسسى ئەللەرگە ئاپىرىپ،ئىلىمىز بىلەن باشقا دولەتلەر ئوتتۇرسىدىكى ئوز ئارا سودا ئالماشتۇرۇش ۋە ئۇزئارا بىرىپ-كىلىشنى كۇچەيىتكەن.بۇ جەرياندا ئۇيغۇرلار باشقىلارنىڭ .ىلغار مەدەنىيىتىنى قوبۇل قىلىپ،نەزەر دائىرىسىنى كىڭەيتىپ،ئوزىنىڭ مىلليى ساناتىنى تىزلىشىگە ئاساس سالغان.شۇنىڭ بىلەن بىللە سودا ئالماشتۇرۇش جەريانىدا ئىلىمز ۋە چەت ئەلىنىڭ نۇرغۇن ئىسىل ماتىريالىرىنى كىرگۇزگەن.مەسلەن،دۇخاۋا،مەخمەل،گىرىپ،چىبەرقۇت،تەتىلا،كىمخاب،مىتىرۇ،باستۇن،گاباردىن قاتارلىقلار.ئۇيغۇر ھۇنەرۋەنلىرى مانا بۇ ئىچكى-تاشقى ئامىللار توقۇلغان ۋە ئۆزلىرى ياراتقان يۇڭ،يىپەك،پاختا توقۇلمىلار ھەمدە كۆن،خۇرۇم قاتارلىقلاردىن ئۇيغۇرلارنىڭ بەدەن قۇرلىشى،ئۆرپ-ئادىتى،دىنى ئىتقادىغا،شۇنىڭىدەك كۈنىدلىك تۇرمۇش،ئولتۇرۇش،توي-تۆكۇن،ھىيىت-بايىرام،سەھنە ئىھتىياجىغا مۇۋاپىق كىلىدىغان،ئۆز مىلىتىنڭ ئۆزكىچە ئالاھىدلكى ۋە گۈزەللىكىنى نامايەن قىلىدىغان ھەرخىل كىيمىلەرنى كەشىپ قىلىغان.مەسلەن،چامچا،تون،يەكتەك،پەشمەت،تامبال،تونچە كوڭلەك،خالتا كۆڭلەك.كانۋا كۆڭلەك،نىمچا،پەرىجە،لىباس،خالات،كەمزۇل،رومال، لىچەك،باغىرداق،پىنجەك،يوپكا،ئىشتان،جۇۋا،شىبىلىت،ئۆتۇك،كەشتىلىك بۆك،دوپپا،تۇماق،پاپاخ قاتارلىقلار.17 –ئەسىردىكى ياۋرۇپا سانائەت ئىنىقىلابىنىڭ تەسىردە ئۈزلىكسز تەرەققىي قىلغان،كىڭەيىتكەن.يىپەك يولى ئارقىلىق كىرگەن نۇرغۇن ئىلغار مەدەنىيەت،يىڭى پەن-تىخىنىكىلار ئۇيغۇر خەلىقىنىڭ ئۆتمۇشتكى قالاق ئۇسۇل،قالاق ئۇسكىنىلەر بىلەن ئىشلىنىدىغان توقۇلما بۇيۇملىرى ۋە كيىم-كىچەكلىرىنىڭ بىر قەدەر ئىلغار ئۇسكىنە،تىغىنىكىلار بىلەن سىپتا ۋە ئىنچىگە ئىشلەپ چىقىرىش يولغا قاراپ تەرەققىي قىلىشىغا تۇرتكىلك رول ئوينىغانلىقتىن،ئۇيغۇرلار تىخىمۇ نەپەس توقۇلمىلارنى ئىشلەپ،تىغىمۇ چىرايلىق ياسىنىپ ئۆزلىرىنىڭ گۈزەلىككە ئىنتىلىش قاتارلىق جەھەتلەردىكى ئىھىتىياجىنى قامىدىغان،شۇنىڭ بىلەن ئۇيغۇر خەلىقىنىڭ كىيىم-كىچەكىلرى ئەۋلادمۇ ئەۋلاد رەڭدار-لىشىشقا قاراپ تەرەققىي قىلغان.
ئومۇمەن،بىز ئەجداتلىرىمىز يارىتىپ بەرگەن بۇ ئىسىل مىسرالاردىن ياخشى پايىدىلىنىپ،ھازىرقى زامان ئىلغار پەن-تىخىنىكىسى ۋە ئىشلەپچىقىرىش ئۇسكىنلىرى ئارقىلىق كىيم-كىچەكلەرنى تىخمۇ كۆركەملەشتۇرۇپ ۋە سەرخىللاشتۇرۇپ،ھەرمىللەت خەلىقنىڭ كىيىم-كىچەك مەدەنىيىتى،تۇرمۇشنى تىخىمۇ بىيىتىش ۋە گۈزەللەشتۇرۇش ئۈچۈن ئورتاق تىرىشىشىمىز كىرەك،ئىشىنىمىزكى،يىقىن گەلگۇسىدە شىنجاڭ مىللىي كىيىم-كىچەكلىرى دولەت ئىچى-سىرتىقى ۋە دۇنيا بازارلىرىدا بازار تاپىقۇسى.

زەپەر

ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم كىچەكلىرىنى ياخشى ئەكىس ئەتتۈرۈپ يېزىلىپتۇ . رەخمەت سىزگە يېقىندىن بىرى مۇنبەرگە ياخشى بولغان مۇھىم تىمىلارنى يوللاۋاتىسىز

بەختىيار(بايقاش

يېقىنىدىن بىرى مۇنبەرگە پايدىلىنىش قىممىتى بار  يازمىلارنى يوللاۋاتىسىز،مۇمكىن بولسا تېما يوللىغاندا تېما مەنبەسنى ئەسكەرتىپ قويۇشىڭىزنى سەمىمىي ئەسكەرتىمەن...

pari

ياىشى تېما يوللاپسىز ، ئۇيغۇر كىيىم -كېچەكلىرىمىز ئىنتايىن باي ، نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇر كىيىم -كېچەكلىرىمىز بار بولسىمۇ بىر قىسىم ياشلىرىمىز شۇ يارىشىملىق ئۇيغۇر كىيىملىرىمىزنىڭ قەدرىگە يەتمەيۋاتىدۇ ، ياخشى تېما يوللاپسىز مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن مەن كۆپچىلىككە شۇ يارىشىملىق ئۇيغۇر كىيىملىرىمىزنىڭ قەدرىگە يىتىشىنى تەۋىسيە قىلىمەن .

كۈنقۇت

ياخشى تېما يوللاپسىز، رەھمەت سىزگە .

سەييارە0

ئۇيغۇر مىللىي كىيىم-كىچەكلىرىنىڭ دولەت ئىچى-سىرتىقى ۋە دۇنيا بازارلىرىدا بازار تېپشىنى ئۇمۇت قىلمەن.

otmakani

سىرداش

تىمىڭىزغا  رەھمەت،  مۇشۇنداق   ئېسىل  يازمىلىرىڭىز   ئۈزۈلۈپ  قالمىغاي....

سىرداش

سىرداش يوللىغان ۋاقتى  2013-5-25 00:21
تىمىڭىزغا  رەھمەت،  مۇشۇنداق   ئېسىل  يازمىلىرىڭىز   ئۈز ...

تارىخنى،  مىللى  ئەنئەنىلىرىمىزنى  چۈشۈنۈش ۋە چۈشەندۈرۈش   بىزنىڭ  مەسئۇلىيىتىمىز.