ئاتاقلىق خەلق ناخشىچىسى ئابدۇۋەلى جارۇللايوف

گۇلنۇر

ئاتاقلىق خەلق ناخشىچىسى ئابدۇۋەلى جارۇللايوف

ئاتاقلىق خەلق ناخشىچىسى ئابدۇۋەلى جارۇللايوف
ئابدۇۋەلى جارۇللايوف 1910-يىلى غۇلجا شەھرىنىڭ توغرىكۆۋرۈك مەھەللىسىدە تۇغۇلغان. بالىلىق دەۋرىدە موزدۇزلۇققا شاگىرىت كىرىپ موزدۇزلار ئارىسىدىكى ناخشىچى مەشرىۋاخون،ھاسان بۆرى،داۋۇت توكۇر، مەسۈم توقۇم، سونىمكام دۇتار،قادىر لاڭقا، ئىمىنجان ئۇستا قاتارلىق خەلق ناخشىچىلىرىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان. ئاز ئۆتمەي ئابدۇۋەلى جارۇللا ئۆزىمۇ موزدۇزلار ئارىسىدا ئاۋازىنىڭ سازلىقى بىلەن تونۇلغان. 1934-يىلى غۇلجىدا سانائىينەفىسە قۇرۇلغاندا روزى تەمبۈر قاتارلىق مۇزىكا ئۇستىلىرىنىڭ ئىمتىھان ئېلىشى بىلەن ئەڭ دەسلەپكى ئارتىستلار قاتارىدا ئۆمەككە قوبۇل قىلىنغان. شۇنىڭدىن باشلاپ ئۇنىڭ يېرىم ئەسىرگە يېقىن ئۆمرى سەھنىدە ئۆتتى.
ئابدۇۋەلى جارۇللا 1936-يىلىدىن 1962-يىلىغىچە ئىلى تىياتېر ساھەسىدە سەھنىلەشتۈرۈلگەن ئەللىككە يېقىن سەھنە ئەسىرىنىڭ كۆپىنچىسىدە ئاساسلىق روللارغا چىققان. بولۇپمۇ ،ئۇنىڭ«باي ۋە مالاي»دا غوپۇ، «ئارشىن-مال ئالان»دا ئەسقەر،«غېرىپ-سەنەم»دە غېرىپ، «پەرھات-شېرىن»دا پەرھاد،«لەيلى-مەجنۇن»دا مەجنۇن،«نوزۇگۈم»دا باقى،«غۇنچەم»دە نۇرۇم بولۇپ ئوينىغان روللىرى ئەينى يىللاردىكى تاماشىبىنلاردا چوڭقۇر تەسىراتلارنى قالدۇرغان. ئۆز ۋاقتىدا ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى ئۇنىڭغا تىياتېر ساھەسىدە قوشقان تۆھپىلىرى ئۈچۈن«خىزمەت كۆرسەتكەن ئارتىست» دەپ شەرەپلىق نام بەرگەن. ئابدۇۋەلى جارۇللايوف ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىياتېرچىلىقغا ئاساس سالغۇچىلارنىڭ بىرى.
ئابدۇۋەلى جارۇللايوف ئاتاقلىق دراما ئارتىسى بولۇپلا قالماي،يەنە مەشھۇر خەلق ناخشىچىسى، ئابدۇۋەلى جارۇللايوفنىڭ ناخشىلىرىغا ھاسان تەمبۈر ئۆز ۋاقتىدا، ئابدۇۋەلىنىڭ ناخشىلىرىدىن جېلىليۈزى، تۇرپانيۈزلىرىدىن ھارۋا ھەيدەپ كېلىۋاتقان دېھقانلار ناخشىسىنىڭ پۇرىقى كېلىدۇ، دەپ باھا بەرگەنىكەن. جارۇللايوف خەلقنىڭ ساددا، ئەمما ھېسىياتقا باي ناخشا ئېيتىش ئۇسسۇلىنى ئىگەللەپ، خەلق ناخشىلىرىنى ئورۇنداشتا ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىك ياراتقان ناخشىچى، مۇساجان روزىنىڭ بەرگەن باھاسىغا قارىغاندا، ئابدۇۋەلى جارۇللايوفنىڭ ناخشىلىرىدا ئاتا-بۇۋىلىرىمىزنىڭ ناخشا توۋلاش پۇرىقى ساقلانغان بولۇپ، مۇھىم تەتقىقات قىممىتىگە ئىگە ئىكەن. 1959-يىلى مەركەزدىن شىنجاڭغا كەلگەن مۇزىكا تەتقىقاتچىسى جيەن جىخۇا جەنۇبىي شىنجاڭنى ئايلىنىپ غۇلجىغا كەلگەندە ئابدۇۋەلى جارۇللانىڭ ناخشىلىرى ئۇنىڭ دېققىتىنى تارتقان، شۇ قېتىم ئۇ ئابدۇۋەلى جارۇللا ئېيتقان يۈزدىن ئارتۇق ناخشىنى لېنتىغا ئېلىپ كەتكەن. جيەن جىخۇا بۇ لېنتىلارنى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابىنىڭ بوران-چاپقۇنلىرىدىن سالامەت ئۆتكۈزۈپ، كېيىن بۇ ناخشىلارنىڭ بىر قىسمىنى ئايرىپ كىتاپچە قىلىپ ئېلان قىلدى. 1971-يىلى ۋە 1981-يىللىرى شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانىسىسى بىلەن ئىلى خەلق رادىئو ئىستانسىسلىرى ئابدۇۋەلى جارۇللانىڭ ناخشىلىرىنى ئومۇميۈزلۈك بىر لېنتىغا ئېلىپ ئارخىپلاشتۇردى.
ئابدۇۋەلى جارۇللا 1951-يىلى روزى تەمبۈر بىلەن ئۈرۈمچىگە بېرىپ، ئۇيغۇر كىلاسسىك ئون ئىككى مۇقامىنى لېنتىغا بېرىش خىزمىتىگە قاتنىشىپ، روزى تەمبۈر ئىلى ئون ئىككى مۇقامىنى ئورۇندىغاندا داستان، مەشرەپ قىسىملىرىنى بىرلىكتە ياندىشىپ ئېيتىپ، ئون ئىككى مۇقامنى قۇتقۇزۇپ قېلىش خىزمىتىگە تېگىشلىك تۆھپە قوشقان. 1992-يىلى جۇڭگو ئۇيغۇر مۇقام پائالىيەتلىرىنى ئۇيۇشتۇرۇش ھەيئىتى تەرىپىدىن ئابدۇۋەلى جارۇللاغا مۇقام ئىشلىرىدا كۆرسەتكەن ئەجرى ئۈچۈن « ئون ئىككى مۇقام سەنئەتكارى» دېگەن شەرەپلىك نام بېرىلدى.
ئابدۇۋەلى جارۇللا تىياتېر ساھەسىدە ئىشلىگەن 50 يىلدىن ئوشۇق ئۆمرىدە ناخشىچى،دراما ئارتىسى، رېژىسسور، سەنئەت يېتەكچىسى،ئۆمەك باشلىقى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتەپ، سەنئەت ھاياتىدا شانلىق نەتىجىلەرنى ياراتقان ئاتاقلىق سەنئەت ئەربابلىرىمىزنىڭ بىرى. ئۇ 1998-يىلى ئۆكتەبىردە غۇلجىدا 89 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتتى.

بەختىيار(بايقاش

بۇ ئۇستازنىڭ نامىنى خىلى بۇرۇنلا ئاڭلىغاندىم،تەپىسلى تونۇشتۇرۇپسىز.مۇمكىن بولغان بولسا رەسىمىنى قوشۇپ يوللىغان بولسىڭىز كۆرۈلۈش ئۈنۈمى ھەقىقەتەن ياخشى بولاتتى!

سەييارە0

مەرھۇم ئاتاقلىق خەلق ناخشىچىسى ئابدۇۋەلى جارۇللايوف ئەپەندىنىڭ ئىجادى پائاليەتلىرىگە ۋارىسلىق قىلايلى.

زەپەر

مەرھۇمنىڭ ياتقان يىرى جەننەت بولغاي . بولسا رەسىملىرىنى بىرگە يوللىغان بولسىڭىز