ئۇيغۇرتىلى قوللىنىش جەھەتتە دۇنيادا 60-ئورۇندا تۇرىدۇ

tawpik521

  ئۇيغۇرتىلى قوللىنىش جەھەتتە دۇنيادا 60-ئورۇندا تۇرىدۇ
.
   1.ئىنگىلىز تىلى (ENGLSHI) قۇللنىۋاتقانلار 1 مىليارىت 800 مىليۇن
2007-يىلدىكى سىتاستىكغا ئاساسلانغاندا ئىنگىلىس تىلى ئانا تىل بولغانلار 400 مىليۇن بۇلۇپ ، ئىنگىلس تىلنى چەتئەل تىل سۈپتىدا ئىشلتىۋاتقانلار 1 مىليارىت 400 مىليۇن . ئەگەر ئانا تىل بۇيىچە ھىساپلغاندا ئىنگىلىس تىلى دۇنيادىكى 3- ياكى 4- چوڭ تىل بۇلۇپ ھىساپلىندۇ .
2.خەنزۇتىلى (ئورتاق تىل) ، قوللىنۋاتقانلار 1 مىليارىت 176 مىليۇن
جوڭگۇ چوڭ قۇرۇقىلىقى ۋە تەيۋەندە قوللىنۋاتقان ئورتاق تىل
3.ھىندى تىلى (HINDI) قوللىنۋاتقانلار 905 مىليۇن
ھىندى  تىلى شىمالى ھىندىستان تىلى دەپمۇ ئاتىلدۇ ، ئانا تىلى ھىندى تىلى بولغانلار 680 مىليۇن ، ھىندى تىلنى چەتئەل تىلى قىلغانلار 225 مىليۇن .
4.ئىسپان تىلى (SPANISH) قوللىنۋاتقانلار 900 مىليۇن
ئىسپان تىلنىڭ ئىشلتىلىش دائىرسى كەڭ ، ئاساسلىقى لاتىن ئامىرىكسدىكى دۆلەتلەر ئىشلتىدۇ ، ئانا تىلى ئىسپان تىلى بولغانلار 400 مىليۇن ، چەتئەل تىل سۈپتىدا ئىشلتىۋاتقانلار 500 مىليۇن .
5.ئەرەپ تىلى (ARABIC) قوللىنۋاتقانلار 668 مىليۇن
ئانا تىلى ئەرەپ تىلى بولغانلار 422 مىليۇن ، ئانا تىلى ئەرەپ تىلى بولمىغانلار 246 مىليۇن بۇلۇپ ، ئاساسلىقى ئوتتۇرا شەرىق ۋە شىمالى ئافىرقىدىكى 27 دۆلەت ۋە 4 خەلىقئارا تەشكىلات ئەرەپ تىلنى ھۈكۈمەت تىلى قىلغان .
6.روس تىلى (RUSSIAN) قوللىنۋاتقانلار 278 مىليۇن
روس تىلنى ئاساسلىقى روسسىيە ۋە سابىق سوۋىت ئىتتىپاقىغا ئەزا باشقا دۆلەتلەر ئىشلتىدۇ ، ئانا تىلى روس تىلى بولغانلار 164 مىليۇن ، چەتئەل تىل سۈپتىدا ئىشلتىۋاتقانلار 114 مىليۇن .
7.ئوردو تىلى (URDU) قوللىنۋاتقانلار 270 مىليۇن
ئانا تىلى ئوردۇ تىلى بولغانلار 130 مىليۇن ، چەتئەل تىل سۈپتىدا ئىشلتىۋاتقانلار 130 مىليۇن .
8.ھىندنوزىيە تىلى (INDONESIAN) قوللىنۋاتقانلار 250 مىليۇن 50 مىڭ
ئانا تىلى ھىندنوزىيە تىلى بولغانلار 17 مىليۇن ، ئانا تىلى ھىندنوزىيە تىلى بولمىغانلار 233 مىليۇن بۇلۇپ ، ھىندنوزىيە تىلى ھىندنوزىيەنىڭ ھۈكۈمەت تىلى . دۇنيا بۇيىچە تەخمىنەن 17 مىليۇندىن 30 مىليۇنغىىچە ئادەم بۇ تىلنى ئىشلتىدۇ ، ھىندنوزىيە تىلى بىلەن مالايسىيا تىلى بەك ئوخششۇپ كىتىدۇ .
9.بىنگال تىلى (BENGAL) قوللىنۋاتقانلار 230 مىليۇن
ئانا تىلى بىنگال تىلى بولغانلار 189 مىليۇن ، چەتئەل تىل سۈپتىدا ئىشلتىۋاتقانلار 41 مىليۇن .
10.پورتىگال تىلى (PORTUGUESE) قوللىنۋاتقانلار 191 مىليۇن
پورتىگال تىلنى ئىشلتىدىغان دۆلەت ۋە رايۇنلار پورتىگالىيە ، بىرازىليە ، ئانگۇلا ، جوڭگۇ ئاۋمىن ، ئىسپانىيە ، موزامبىك ۋە شەرقى تىمور .
11.ئىتالىيان تىلى (ITALIAN) قوللىنۋاتقانلار 190 مىليۇن
ئانا تىلى ئىتالىيە تىلى بولغانلار 70 مىليۇن ، ئانا تىلى ئىتالىيە تىلى بولمىغانلار 120 مىليۇن . ئاسالىق  ئىشلتىدىغان دۆلەت ۋە رايۇنلار : لىيوكسېمبورگ ، گىرمانىيە ، ئەنگىليە ، بىلگىيە ، ئامىركا ، كانادا ، ئاۋستىرالىيە ، پاراگۇۋاي ، بىرازىلىيە ، ئارگىنتىنا ۋە ۋىنسۇئىلا . ئىتالىيە تىلى ئاساسلىقى ئامرىكنىڭ بوستون ، چىكاكۇ ، نىيۇۋ يۇرۇك ۋە فىلادېلفىيە دىن ئىبارەت 4 شەھرىدە ئىشلتىلدۇ .
12.گىرمان تىلى (GERMAN) قوللىنۋاتقانلار 185 مىليۇن
گىرمان تىلى يەنى نىمىس تىلىنى ئانا تىلى قىلغانلار 105 مىليۇن ، چەتئەل تىلى قىلغانلار 80 مىليۇن . ئاساسلىقى گىرمانىيە ، ئاۋستىريە ، شىۋىتسارىيەنىڭ شىمالى ، لىيوكسېمبورگ ، ئىتالىيەنىڭ جەنۇبى ۋە بىلگىيەنىڭ بىرقىسم جايلىرىدكىلەر ئىشلتىدۇ .
13.فىرانسۇس تىلى (FRENCHI) قوللىنۋاتقانلار 175 مىليۇن
ئانا تىلى فىرانسۇس تىلى بولغانلار 87 مىليۇن ، فىرانسۇس تىلنى 2-تىل قىلغانلار 175 مىليۇن .
14. بوجپۇرى تىلى (BHOJPURI) قوللىنۋاتقانلار 170 مىليۇن
بوجپۇرى  تىلنى ھىندىستاننىڭ شىمالى قىسمىدىكى رايۇنلار ئىشلتىدۇ ،
15. ياپۇن تىلى (JAPANESE) قوللىنۋاتقانلار 130 مىليۇن
ياپۇن تىلى ياپۇنىيە تاقىم ئارىلدىكى داخې مىللىتى ئىشلتىدىغان تىل بۇلۇپ ، ياپۇنىيەنىڭ ھۈكۈمەت تىلى . ياپۇن تىلنىڭ تىل تەۋەلىكدە تالاش تارتىش بۇلۇپ ، بەزىلەر ئالتاي تىلى سېستىمسغا تەۋە دەپ قارايىدۇ ، لىكىن ياپۇنىيەدىكى بىرقىىسىم ئالىملار ئۇنى مۇستەقىل تىل ياكى ياپۇن تىلى سېستىمسى دەپ قارىغان .
16. پەنجاپ تىلى (PANJABI) قوللىنۋاتقانلار 104 مىليۇن
پەنجاپ تىلى شىمالى ۋە شەرقى پەنجاپ تىلى دەپ ئىككىگە ئايرىلدۇ ،
17. ماراتىخ تىلى (MARATHI) قوللىنۋاتقانلار 90 مىليۇن 783 مىڭ
بۇ تىلنى ئاساسلىقى ھىندستاننىڭ مەخرەشىت ئۆلكسدكىلەر ئىشلتىدۇ .
18. پارىس تىلى (FARSI) قوللىنۋاتقانلار 82 مىليۇن 280 مىڭ
بۇ تىل ئاساسلىقى ئىران ، ئافىغانىستان ۋە تاجىكستان ئىشلتىدۇ . تارىخ ۋە دىن سەۋەبىدىن ، پارس تىلىدىكى ٪60 سۆزلۈك ئەرەپ تىلدىن كەلگەن .
19. جاۋا تىلى (NAVANESE) قوللىنۋاتقانلار 80 مىليۇن
20. ۋىتنام تىلى (VIETNAMESE) قوللىنۋاتقانلار 79 مىليۇن 662 مىڭ
21. كورىيە تىلى (KOREAN) قوللىنۋاتقانلار 78 مىليۇن
22. جوڭگۇ ۋۇ يۈ تىلى (CHINESE,WU) قوللىنۋاتقانلار 77 مىليۇن 175 مىڭ
خەنزۇتىلنىڭ بىر خىل شىۋسى بۇلۇپ ، تىل شۇناسلار ئادەتتە ئىككى خىل تىلدا بىۋاستە ئۆزئارا تىل ئالاقە قىلالمىسا ، ئوخشىمايدىغان 2 خىل تىل دەپ ئېنىقلما بىرلىگەنلىكتىن ، ئايرىم تىل دەپ قارىغان .
23. تامىل تىلى (TAMIL) قوللىنۋاتقانلار 77 مىليۇن 75 مىڭ
بۇ تىل ئاساسلىقى ھىندستاننىڭ جەنۇبى ، سېرلانكىنىڭ شەرقى شىمالى ،ماداغاسقار ، ماۋىرتانىيە ، فىجىدىكى بىرقىسىم ئاھاللەر ئىشلىتىدۇ .
24. تېلۇگۇ تىلى (TELUGU) قوللىنۋاتقانلار 74 مىليۇن 350 مىڭ
بۇ تىل ھىندىستاننىڭ ئاندلا ئۆلكسنىڭ ھۈكۈمەت تىلى .
25. جوڭگۇ گۇاڭ دوڭ تىلى (CHINESE YUE) قوللىنۋاتقانلار 70 مىليۇن
بۇ تىل گۇاڭدوڭنىڭ ئوتتۇرا غەربى قىسمى ، گۇڭشنىڭ ئوتتۇرا جەنۇبى قىسمى ۋە شىياڭگاڭ ، ئاۋمىن ، شەرقى جەنۇبى ئاسيادىكى بىرقىسىم دۆلەت ۋە رايۇنلاردا ، ئۇنىڭدىن سىرىت شىمالى ئامىرىكا ۋە ئاۋىستىرالىيەدىكى جوڭگۇلۇقلار ئولتۇراق رايۇنلرىدا كەڭ قوللىندۇ .
26. تايلانىت تىلى (THAI) قوللىنۋاتقانلار 65 مىليۇن 47 مىڭ
27. تۈرك تىلى (TURKISH) قوللىنۋاتقانلار 63 مىليۇن
بۇ تىل ئاساسلىقى تۈركىيەدە قوللىندۇ ، ئۇنىڭدىن سىرىت ئەزەربەيجان ، سىپروس ، گىرتسىيە ، ماكدونىيە ، رۇمىنيە ، ئۆزبىكستان ، تۈركمەنىستانلاردىمۇ قوللىندۇ .
28. سىندى تىلى (SINDHI) قوللىنۋاتقانلار 54 مىليۇن 300 مىڭ
بۇ تىل پاكستاننىڭ سىندى ئۆلكىسدە قوللىندۇ .
29. جوڭگۇ گەن تىلى (CHINESE GAN) قوللىنۋاتقانلار 50 مىليۇن 580 مىڭ
بۇ تىل خەنزۇ تىلنىڭ بىر شىۋسى بۇلۇپ ، جىياڭشنىڭ كۆپ قىسىم رايۇنلىرىدا ، خۇنەننىڭ شەرقى جەنۇبى ، خۇبىينىڭ شەرقى جەنۇبى ، ئەنخۈينىڭ غەربى جەنۇنى ۋە فۇجىيەن ئۆلكسنىڭ غەربى شىمالدا قوللىندۇ .
30. جوڭگۇ مىن نەن تىلى (CHINESE MIN NAN) قوللىنۋاتقانلار 49 مىليۇن
بۇ تىل خەنزۇ تىلنىڭ بىر شىۋسى .
31. ئوكرايىن تىلى (UKRAINIAN) قوللىنۋاتقانلار 47 مىليۇن 400 مىڭ
32. گۇجارات تىلى (GUJARATI) قوللىنۋاتقانلار 46 مىليۇن 100 مىڭ
بۇ تىل ھىندىستان ۋە پاستاننىڭ قىسمەن جايلىردا قوللىندۇ .
33. جوڭگۇ جىن يۇ تىلى (CHINESE JIN YU) قوللىنۋاتقانلار 45 مىليۇن
34. مەيتىل تىلى (MAITHILI) قوللىنۋاتقانلار 45 مىليۇن 260 مىڭ
35. كانادا تىلى (KANNADA) قوللىنۋاتقانلار 44 مىليۇن
بۇ تىل ھىندىستاننىڭ كاناتاك ئۆلكسدە قوللىندۇ ، كانادا دۆلتى بىلەن قىلچە مۇناسۋتى يوق ، پەقە ئاتالغۇ ئوخشاشلىقى بار .
36. پولشا تىلى (POLISH) قوللىنۋاتقانلار 24 مىليۇن 200 مىڭ
37. بېرىما تىلى (BURMESE) قوللىنۋاتقانلار 32 مىليۇن
38. نىپال تىلى (NEPALI) قوللىنۋاتقانلار 40 مىليۇن 56 مىڭ
39. خائوسا تىلى (HAUSA) قوللىنۋاتقانلار 39 مىليۇن 200 مىڭ
40. پۇشتۇ تىلى (PASHTO) قوللىنۋاتقانلار 38 مىليۇن 685 مىڭ
بۇ ئافىغانستاندىكى پۇشتۇ مىللىتنىڭ تىلى .
41. مالايالام تىلى (MALAYALAM) قوللىنۋاتقانلار 37 مىليۇن 198 مىڭ
بۇ تىل ھىندىستاندا قوللىندۇ ، مالايالام دىگەن سۆز مالايالام تىلىدا ئادەم دىگەن مەندە .
42. جوڭگۇ شىياڭ تىلى (CHINESE XIANG) قوللىنۋاتقانلار 36 مىليۇن 15 مىڭ
بۇ تىل خەنزۇ تىلنىڭ بىر شىۋسى .
43. ئىبو تىلى (IGBO) قوللىنۋاتقانلار 35 مىليۇن
بۇ تىل نىگىريەدە قوللىندۇ .
44. جوڭگۇ كېجىيا تىلى (CHINESE HAKKA) قوللىنۋاتقانلار 34 مىليۇن
بۇ تىل خەنزۇ تىلنىڭ بىر شىۋسى بۇلۇپ ، جۇگۇنىڭ جەنۇبى ، تەيۋەن ، شىياڭگاڭ ، ئاۋمىن ۋە چەتئەلدىكى جۇڭگۇلۇقلار قوللىندۇ .
45. ئەزەربەيجان تىلى (AZERBAIJANI) قوللىنۋاتقانلار 31مىليۇن 364 مىڭ
بۇ تىلمۇ ئالتاي تىلى سېستىمسغا تەۋە بۇلۇپ ، تۈرۈك تىلى بىلەن ناھايتى زور مۇناسۋتى بار .
46. ئورىيا تىلى (ORIYA) قوللىنۋاتقانلار 31مىليۇن
47. رۇمىنيە تىلى (ROMANIAN) قوللىنۋاتقانلار 28مىليۇن
48. گوللاندىيە تىلى (DUTCH) قوللىنۋاتقانلار 27مىليۇن 100مىڭ
49. سۇندا تىلى (SUNDANESE) قوللىنۋاتقانلار 27مىليۇن
50. زۇلۇ تىلى (ZULU) قوللىنۋاتقانلار 26مىليۇن
51. ئورومو تىلى (OROMO) قوللىنۋاتقانلار 25مىليۇن 920 مىڭ
52. سۇمالىيە تىلى (SOMALI) قوللىنۋاتقانلار 25مىليۇن
53. يورۇبا تىلى (YORUBA) قوللىنۋاتقانلار 25مىليۇن
54. مالاي تىلى (MALAY) قوللىنۋاتقانلار 23مىليۇن 600 مىڭ
55. ئۆزبىك تىلى (UZBEK) قوللىنۋاتقانلار 23مىليۇن 566 مىڭ
ئۆزبىك تىلى ئۇيغۇر تىلى بىلەن ئاساسەن ئوخشىپ كىتىدۇ ، بىراق پارىس تىلى ۋە روس تىلنىڭ تەسىرگە ئۇچرىغان .
56. تاگالۇ تىلى (TAGALOG) قوللىنۋاتقانلار 22مىليۇن
57. گىرىك تىلى (GREEK) قوللىنۋاتقانلار 22مىليۇن
58. كېخمىر تىلى (KHMER) قوللىنۋاتقانلار 21مىليۇن 600 مىڭ
59. ئاۋاد تىلى (AWADHI) قوللىنۋاتقانلار 20مىليۇن 540 مىڭ
60. مارجاس تىلى (MALAGASY) قوللىنۋاتقانلار 20مىليۇن 398 مىڭ
61. ئۇيغۇر تىلى (UYGHUR) قوللىنۋاتقانلار 20مىليۇن
ئۇيغۇر تىلى ئاساسلىقى تارقالغان دۆلەتلەر : جوڭگۇ شىنجاڭ ، ئۆزبىكستان ، سەئۇدى ئەربستان ، قازاقستان ، قىرغىىستان ، تۈركىيە ، پاكىستان ، ئافىغانستان ، مىسىر ، ئامىرىكا ، كانادا ، گىرمانىيە ، نۇرۋىگىيە ، شىۋىتسىيە ، شىۋتسارىيە ، ياپۇنىيە ، ئاۋۇستىرالىيە قاتارلىقلار .




مەنبە: باغداش تورى

ۋارىس

ئۆزىمىزنىڭ تىلىنىڭ دۇنيادا قانداق ئورۇندا تۇرىۋاتقانلىقىنى بىلىۋالدىم، رەھمەت سىزگە!

گۈلزار

يېڭى بىر بىلىم بىلەن تەمىنلىگەنلىكىڭىز ئۈچۈن رەھمەت .

KOKYAR

ئانا تىلىمىزنىڭ شۇنچە كۆپ مىللەت ۋە مىڭلىغان تىللار ئارسىدا قوللىنىش دائىرسى جەھەتتە 60-ئورۇندا تۇرۇشى يەنىلا بىزگە ئۈمىد ۋە كۈچ ئاتا قىلىدىكەن.رەخمەت سىزگە.

salkin11

ياخشى بىلىملىرىڭىزگە رەھمەت ...

ئىلغار

يېڭى بىر بىلىم بىلەن تەمىنلىگەنلىكىڭىز ئۈچۈن رەھمەت .

سەييارە0

ئانا تىلمىزنىڭ ئىشلىتىلىش جەھەتتىكى ئورنىنى بىلۋالدىم،رەخمەت سىزگە.

زەھرا

ئانا تىلىم سۆيگەن تىلىم ،چىن دىلىمدىن كۆيگەن تىلىم .خەلقىمىزنىڭ مېھرى سڭگەن ،ماڭا بىلىم بەرگەن تىلىم.
بۇ مەن باشلانغۇچتا ئۆگىنىۋالغان شىئېر.  مەن ئانا تىلىمدىن پەخىرلىنىمەن .رەخمەت سىزگە تەۋپىق .