قىزلار تەربىيىسىنى كۈچەيتەيلى، مىللەت ئانىلىرى يىتىشسۇن!
مىھرىنسا مامۇت
پەيزاۋات ناھىيە بارىن بازارلىق ئوتتۇرا مەكتەپ
«ئەگەر سەن بىر ئوغۇل بالىنى تەربىيەلىسەڭ، سىنىڭ تەربىيەلىگىنىڭ بىرلا ئادەم بولىدۇ. ئەگەر سەن بىر قىز بالىنى تەربىيەلىسەڭ سىنىڭ تەربىيەلىگىنىڭ بىر ئائىلە كىشلىرى بولىدۇ.» -روبىي مانكان
مائارىپتا باشلانغان ئىسلاھات بورىننىڭ چوڭقۇرلىشىغا ئەگىشىپ، ئوقۇتۇش تەتقىقاتىمۇ ئاسانلىقچە قولغا كەلمەيدىغان تارىخي پۇرسەتكە ئېرىشىتى. بۇنىڭ بىلەن بىز تەتىقىق قىلماقچى بولغان تىمىلار مۇ كۆپەيدى. بۇ بىزنىڭ ئوقۇتۇش، تەلىم تەربىيە ئىسلاھاتىنى كۈچەيتىپ ئەسىر ھالىقيدىغان ئىز-باسارلارنى كۆپلەپ يېتىشتۇرۇپ چىقىشىمىزدا زۇر ئەھمىيەتكە ئىگە.
يېقىنىقى يىللاردىن بۇيان ئوقۇتۇش ئىسلاھاتىنىڭ تۇرتكسى بىلەن تەلىم-تەربىيەنىڭ ئەڭ دەسلەپكى ئۇلى بولغان ئائىلە تەربىيەسى رۇياپقا چىقىرىش ھەققىدە كۆپلىگەن ئىزدىنىشلەر ئېلىپ بېرىلىپ، كىشلەرنى ئائىلە تەربيەسىنىڭ رۇلى ھەققىدە تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشەنچىگە ئىگە قىلدى. بولۇپمۇ ساپا سېلىشتۇرمىسدا مىللىتىمىزنى دۇنياغا يۈزلەندۇرۇش، تەربىيەنلەنگۈچىلەرنى يېڭى ئەسىرنىڭ كەسكىن سىناقلىرىغا بەرداشلىق بىرەلەيدىغان قىلىپ تەربىيەلەش ئۈچۈن، ئائىلە، مەكتەپ ۋە جەمئىيەتتىن ئىبارەت ئۈچ تەرەپنىڭ بىر نىيەتتە تىرىشىپ ھەمكارلىششنى قولغا كەلتۈرۇشنىڭ زورۇرلىكى ھەققىدە بىزنى نەزەرىۋى ئاساسقا ئىگە قىلدى. بۇ جەمىئيەت تەقەززا بولۋاتقان ، مائارىپ تارماقلىرى ئىزدىنۋاتقان مەكتەپلەر ئۈمىد قىلۋاتقان مۇھىم بىر تىما بولۇپ، بۇ تىمىنىڭ مۇشۇنداق بىر ۋەزىيەتتە ئوتتۇرىغا چىقىشى زور ئەھىمىيەتكە ئىگە.
ھازىرىقى ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكتەپلەردىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئومۇمىي ھالىتىگە دىققەت قىلىدىغان بولساق، ئولارنىڭ ياپتىن چىقىپ كېتىۋاتقانلىقىنى ھېس قىلماي تۇرالمايمىز. ھەتتا بەزى ئوقۇغۇچىلارنىڭ بەزى بىنۇرمال قىلىقلىرىنى كۆرگەن چېغىمىزدا، ئىچىمىزدە ئۆكۈنمەكتىن باشقا ئامالىمىز يوق. نېمىلا دېمەيلى، كىلەچىكى ئادەمنى ئەندىشىگە سالىدىغان بۇ خىلدىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاشۇنداق ئەھۋالغا چۈشۈپ قىلىشنى كۆپىنىچە ھاللاردا ئائىلە ۋە مەكتەپ تەربىيەسدىن ئايرىپ قاىغىلى بولمايدۇ. چۈنكى تەلىم –تەربىيەنىڭ ئەڭ دەسلەپكى ئۇلىنى ئائىلە سالىدۇ. چۈنكى بالىنىڭ ئەخلاقى، ئەقىلى ۋە خاراكتىر پىسخىكىسى ئائىلىدە شەكىللىنىدۇ ۋە تۇراقلىشىدۇ. ئائىلە بالىلارنىڭ پۇتكۈل ھاياتىغا ئاساس سالىدىغان ئەڭ مۇھىم ئامىل. مەكتەپ تەربىيەسى بولسا ئۇنىڭ داۋامى ۋە تولۇقلىمسى.
ئۇنداق بولسا ئائىلە تەربىيەسىنى قانداق قىلغاندا ئىجتىمائىي ئاساسقا ئىگە قىلغىلى بولىدۇ؟ بۇنىڭدىكى ئالدىنقى شەرت ئاتا-ئانىلارنىڭ ساپاسىنى ئۆستۈرۇش، ئاتا-ئانىلار ئۈچۈن ئېيتىقاندا بىر بالىنى مۇكەممەل ئادىيمىلىك سۈپەتكە ئىگە قىلىپ چىقالىشى ئۇلارنىڭ جەمىئەتكە قۇشقان ئولۇغ توھپىسى ھېساپلىنىدۇ. بىراق بۇ نەتىجىگە ئېرىشش ئۇنچە ئاسان ئەمەس. چۈنكى پەرزەنىت تەربىيەسىنىڭ مەزمۇنى ئىنتايىن كەڭ، چوڭقۇر ۋە چەكسىز. بالىلارنى ئەقىللىق ، ئىقتىدارلىق ۋە پەزىلەتلىك قىلىپ تەبىيلەپ چىقىش، ئەتراپلىق بىلىم تەلەپ قىلدىغان جىددىي ۋە ئالاھىدە مەسئۇلىيەتلىك خىزمەت. بۇ خىزمەت كۆپىنچە ھاللاردا ئاننىڭ ئۈستىگە يۈكلەنگەن. «ئەر كىشى تالانىڭ ئادىمى» دېگەندەك دادا كۆپىنچە تۇرمۇش ھەلەكچىلىكى بىلەن سىرتتا يۈرىيدۇ. بالىلىرى بىلەن ئارلىشىدىغان ۋە تەربىيىلەيدىغان ۋاقتى ئاننىڭكىدەك ئۇزۇن بولمايدۇ. شۇڭا بالىنى تەربىيلەستە ئاننىڭ بىلىم قۇرۇلىمسى، ساپاسى بەك مۇھىم. مىسىرلىق شائىر ھافىز ئىبراھىم (1871-1932) بالا تەبىيسدىن ئاۋۋال ئايالىنى ئەتراپلىق تەبىيلەش ۋە ئانىلارنىڭ رۇلى ھەققىدە مۇنداق دېگەن:« ئانا بىر ئولۇغ مەكتەپ، ئەتراپلىق تەربىيەلەنگەن، يېتلىگەن ئاننى بارلىققا كەلتۇرگىنىڭ ھاياتى كۈچى ئۇرغۇپ تۇرغان بىر مىللەتنى بارلىققا كەلتۇرگىنىڭ.».
ئۇنداقتا ئۆز مەسئۇلىيتىنى يۇقىرىقى نوقتىلاردىن تونۇپ ئاڭقىرالايدىغان ئانىلار زادى قانچىلىك؟ ھازىرقى رىئال ئەھۋالدىن قارىغاندا جەمئىيتىمىزدە خىلى كۆپ قىسىم ئانىلار ئويغانغان بولسىمۇ، لىكىن تۇغۇپ قۇيۇشنىلا بىلىپ، تەبىيلەش بىلەن كارى بولمايدىغان، مەدەنىيەت سەۋىيسى ئىنتايىن تۆۋەن، ئىلىمىي پەرزەنىت تەربىيلەس سەنئىتىدىن خەۋەرسىز، نادان ئانىلار يەنىلا كۆپ. ئۇلارنىڭ بىر قىسىمى ئۆزلىرىنىڭ غەپلەت ئۇيقۇسى بىلەن پەنىت، يەنە بىر قىسمى ساۋاتسىزلىق تۈپەيلى ياكى ساۋاتلىق بولسىمۇ كىتاپ ماتىرىيال كۆرمىگىنى ئۈچۈن پەرزەنتلىرىگە بىرەر ياخشى چۆچەك ئېيتىپ بىرەلمەي، بالىلىرىنى بەھىرىمەن بولۇشقا تېگىشلىك مەنىۋى ئۇزۇقتىن بەھرىمەن قىلالمايدۇ. ئۇنداقتا زادى قانداق قىلىش كېرەك؟ بۇنىڭ ئۈچۈن قىزلارغا بولغان تەربىيەنى ئوتتۈرا باشلانغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ كۆچەيتىش كېرەك. چۈنكى بۈگۈنكى قىزلار ئەتىكى ئانىلار. شۇنداقلا بىر مىللەتىنى تۇغۇپ ئۆستۈرۇپ تەربىيەلەيدىغان ئانىلار. قىزلارنى تەبىيەلەش مۇنداقچە ئېيتىقاندا بىر ئەۋلادنى، بىر مىللەتىنى تەربىيەلەشتىن دېرەك بىرىدۇ. قىزلارنى تەربىيلەش ئائىلە تەربيسىنى ھاياتى كۈچكە ئىگە قىلىشنىڭ خۇرۇجى.
ئەمما بىزنىڭ مائارىپىمىز جۈملىدىن مەكتەپلىرىمىزدە قىزلار تەبىيىسىگە يىتەرلىك ئەھىمىيەت بېرىلىمىدى. مەكتەپلىرىمىزدە قىزئاياللار تەشكىلاتى خىزمىتى تلۇق مۇئەييەنلەشتۇرلۇپ، ھەقىقىي بىر ئىجىتىمائىي كۈن تەرتىپكە كىرگۈزۈلىمىدى. ھەتتا بەزىلەر ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكتەپلەردە قىزلار تەبىيسىگە كۆپ كۈچەشنىڭ زۆرۇرىيتى يوق، ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەردىكى قىزلار تەربىيەسى ئانچىكى ئىش دەپ قاراپ قىزئاياللار تەربىيەسى خىزمىتىنى تاختا بېشىغا ئېلىپ قويغان ئەھۋاللار مەۋجۇت. مېنىڭچە مۇنداق قاراش تۈپتىن خاتا. ئوقۇشتىن مەھرۇم قالغان قىز-ئاياللارنىڭ نادانلىق ئاسارىتىدە قېلىشنىڭ سەۋەبىنىمۇ يۇقسىز، نامراتلىق دېسەك، ئوقۇش ۋە تەبىيلىنىش پۇرسىتىگە ئىگە بۇ كۆز ئالدىمىزدىكى قىزلىرىمىزنىڭ مەنىۋى بوشلۇقىنى نېمە دەپ چۈشەندۇرىمىز؟ ئەسلىدە قىزلار تەربيىسى بىزنىڭ تەلىم-تەربىيە پائالىيتىمىزنىڭ ئەمەلىي مەزمۇنى قىلىنىشى، قىز-ئاياللار تەشكىلاتى قىزلىرىمىزنىڭ ۋۇجۇدىغا تۇنجى بولۇپ، ئۆز مىللىي مەدەنىيىتىنىڭ ئولۇغلىقى، گۈزەللىكى ۋە قۇدرىتىدىن ئۇرۇق چېچىشى كېرەك ئىدى. ئەپسۇس مەكتەپلىرىمىز ئۇلارغا كىتابىي بىلىملەرنى، مۇتلەقلەشتۈرۋىتىلگەن دەبدەبلىك نەزەرىيەلەرنى زۇرقۇپ تېڭىشقا بەكرەك ئەھىمىيەت بەردىيۇ، ئۇلارغا يىتەرلىك جاسارەت ئاتا قىلىدىغان ، مەنىۋى دۇنياسىنى ئويغۇتىدىغان زۆرۇر تەربىيلەرنى بىرەلمىدى. يەنى ئۇلاردا ئۆزىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش بىلەن مىللەتنى تەرەققىي قىلدۇرۇشنىڭ مۇناسۋەت قۇدرىتى ۋە ماھىيتىنى تۇنۇيالغۇدەك ئاڭ شەكىللەندۇرەلىمىدى.شۇنىڭ بىلەن قىز-ئاياللار تەبىئيتى بارا-بارا قورغاقلىشىپ ئەخلاق چېكىنىش، ئەخلاق كىرزىسى كېلىپ چىقىتى. قىز-ئاياللار تەبىئيىنىڭ قۇغاقلىشىشى بىر مىللەت رۇھىنىڭ قۇرغاقلىشىشى. قىزلار بىزنىڭ ئانىمىز. ئانا دېگەندە نۇرغۇن-نۇرغۇن مەنبە بار. قىزلار ئانا بولالايدىغانلىقى ئۈچۈن مۇقەددەس. ئۇندىن باشقا نۇپۇسنىڭ شىددەت بىلەن كۆپىيشى، ھازىرقى دۇنيا دۇچ كەلگەن ئەڭ چوڭ خىرىسلارنىڭ بىرى. ھەمدە 3-دۇنيا ئەللىرى ئالدىدىكى نامراتلىقتىن قۇتۇلۇپ تەرەققىياتىنى يۈكسەلدۇرۇشتىكى ئەڭ زور قيىنىچىلىقلارنىڭ بىرى. بۇ مەسلىنى ھەل قىلىشتىكى ئاچقۇچمۇ دەل قىز-ئاياللارنىڭ ساپاسىنى ئۆستۈرۇش. ( ئەڭ يېڭى مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا 1994-يىلى تەرەققىي قىلغان ئەللەردە تەربىيەلەنمىگەن ئاياللار 6%، بالا توققان، تەبىيلەنگەن ئاياللار %3.9بالا تۇققان.) شۇڭا قىزلار تەربىيەسىنى كۆچايتىش پەرزەنتلارنىڭ تەقدىرى بىلەنمۇ ئائىلىنىڭ ئىستقبالى بىلەنمۇ مۇناسۋەتلىك زور ئىش. شۇنىڭ ئۈچۈن قىزلار تەربىيەسىنى ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ سېستىمىلىق يولغا قويۇپ ئۇلارنىڭ ھەر تەرەپلىمە ساپاسىنى ئۆستۈرشىمىز، ساپانى ئۆستۈرۇشتە ئىدىيە-ئەخلاق ساپاسىنى ئۆستۈرۇشنى تۈپ ئاساس، پەن-مەدەنىيەت ساپاسىنى ساپاسىنى ئۆستۈرۇشنى ئاساس قىلىپ، ئىلىمي سۈپەتكە، گۈزەل ئەخلاقى ساپاغا ئىگە بىر تۈركۈم قىزلارنى يېتىشتۈرۇپ چىقىشىمىز كېرەك.بۇنىڭ ئۈچۈن:
1. ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەردىكى قىزلار تەربىيەسى خىزمىتى رەھبەرلىكىگە ئەھمىيەت بىرىش كېرەك.
2. چارە-ئۇسۇل مۇۋاپىق بولۇشى كېرەك. بۇ مەكتەپ مودىرلىرىنىڭ ئوقۇغۇچىلارنى ئەمەلىيەتنى چىقىش قىلغان ھالدا قىزلار تەربىيىسى پائالىيىتىگە تەشكىللەپ، قىز-ئاياللار تەشكىلاتى خىزمىتى مەكتەپ تەلىم-تەربىيە سۈپتىنى ئۆستۈرۇشنىڭ مۇھىم يولى قىلىش كېرەك.
3. تۈزۈم شەكىللەندۇرۇش كېرەك. قىزلار تەربىيەسى مۇرەككەپ ۋە ئۇزاق مۇددەتلىك خىزمەت. بۇ خىزمەتكە بىردەم قىززىق، بىردەم سوغۇق مۇئامىلىدە بولۇشقا بولمايدۇ. ئەكسچە چوقۇم ئۇزاققىچە بوشاشماي چىڭ تۇرۇش، بولۇپمۇ تۈزۈم جەھەتتە كاپالەتكە ئىگە قىلىش ناھايىتى زورۇر. بولۇپمۇ ئاياللار بىرلەشمىلىرى، پىلانلىق تۇغۇت، قىز-ئاياللار تەشكىلاتى قاتارلىق ئالاقىدار فۇنكىسيەلىك تارماقلار ۋە مەكتەپ مەسئۇلى قاتناشقان بىرلەشمە يىغىن تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە ئۆزلۈكسىز مۇكەممەللەشتۇرۇپ، ئوتتۈرا-باشلانغۇچ مەكتەپ قىز ئوقۇغۇچىلىرىنى ئايرىم تەربىيلەپ يىتەكلەش خىزمىتىنى تەڭ تۇتۇپ، ئورتاق باشقۇرۇشتەك خىزمەت مىخانىزىمىنى شەكىللەندۇرۇش كېرەك.
| 
قىزغىنلىق
تىللا
تۆھپە
شۆھرەت
يوللىغان ۋاقتى 2013-4-30 00:50:05
يوللىغان ۋاقتى 2013-4-30 09:59:09
