29-تىئورمىنىڭ ماتىماتىكىلىق مودىلى

ziya

29-تىئورمىنىڭ ماتىماتىكىلىق مودىلى

يوللىغۇچىدىن:

بۇ تېما تور ئىسمى تەنھا بولغان بىر تورداش ئاپتورلىغىدىكى 29-تىئورمىنىڭ ماتىماتىكىلىق مودىلى .بۇ بىر دەسلەپكى قەدەمدىكى ئەمگەك.كەسىپ ئىگىلىرىنىڭ تەنقىدى نەزەردىن ئۆتكۈزۈپ ،سەھۋە-خاتالىقلارنى بايقىسا كۇرسۈتۈپ تۆزۆتۈش پىكىرى بېرىشىنى سورايمەن.


2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

.

شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسىنىڭ تەڭلىمىسى شارچىنىڭ مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسى باشتىن- ئاخىرىxoy تەكشىلىكىدە بولىدۇ.  شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى ، ئوقىدا ئايلىنىش سىزىقلىق تىزلىكى  تۇراقلىق بولغاچقا ، ئىغىۋاتقان بۇ شارچىنىڭ ئىغىش نىسبىتى باشتىن – ئاخىرى ئۆزگەرمەيدۇ. شارچىنىڭ مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەر قانداق پەيىتتىكى سىزىقىلىق تىزلىك يۆنىلىشى بولسا ، بۇ ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىريكىتورىيسىنىڭ (ئەگرى سىزىق) ئۇرۇنمىسى بولىدۇ. بىز ئوخشىمىغان ۋاقىتتىكى بۇ ئۇرۇنمىلارغا تىك قىلىپ سىزىق يۇرگۇزسەك، بۇ سىزىقلار بىر نوقتىدا كىسىشىدۇ. شار مەركىزىدىكى ماددىي نوقتا بۇ سىزىقلار كىسىشكەن نوقتىنى چەمبەر مەركىزى قىلپ ، چەمبەر شەكىللىك ئوربىتىدا ھەرىكەت قىلىدۇ. يەنى شارچىنىڭ مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسى چەمبەر شەكىللىك بولىدۇ. بۇ شارچىنىڭ ھەرىكەت شەكلى چەمبەر شەكىللىك تەكشى ھەرىكەت بولىدۇ. شارچىنىڭ ئىغىنىشى ئوقىدا ئايلىنىشى كەلتۇرۇپ چىقىرىدۇ. (كۇچ كەتمەيدۇ، مەركەزگە ئىنتىلمە كۇچ لازىم ئەمەس) . ھىچقانداق كۇچكە ئۇچىرمىغان بۇ شارچە مۇقىم سىزىقلىق تىزلىك ۋە مۇقىم ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكىگە ئىگە بولغاندا ،(مۇشۇ خىل ئەھۋالنى تەھىلىل قىلىۋاتىمەن )  بۇ شارچە يىتەرلىك ۋاقىتT نى سەرىپ قىلىپ ، بىرىنىچ قىتىم ئەسلىدىكى ئورنىغا قايتىپ كىلىدۇ. (Tنى شارچىنىڭ دەۋىرى دىمەكچى) شارچىنىڭ ئوربىتىسىنىڭ مەركىزى بولساx  ئوق ئۇستىدە ياتىدۇ. رەسىمدە كۆرۇستىلگەندەك:

بۇ چاغدا شارچىنىڭ مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسىنىڭ تەڭلىمىسى:

بولىدۇ. ئەگەر بىز شارچىنڭ ئوقىدا ئايلىنىش يۆنىلىشىنى ئەسلىدىكىنىڭ قارمۇ- قارشىسى قىلساق بۇ چاغدا:

يۇقىردىكى تەڭلىمە بولسا ، چەمبەر شەكىللىك ئوربىتىدا ھەىكەت قىلۋاتقان شارچنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى بىلەن دەۋىرى ئىنىق بولغان ئەھۋالدىكى تەڭلىمىسى .
بىز گەرچە ماددىنىڭ ھەر قايسى تىزلىكلىرىنى توغرا ئۆلچىيەلىسەكمۇ، لىكىن دوۋىرىنى ئۆلچەش تەسكە چۇشىدۇ، چۇنىكى بۇنداق چەمبەر ئوربىتىسىنى تولۇق ئايلانغان جىسىملارنى كۇزەتمىكىمىز تەسكە چۇشىدۇ ياكى كۇزەتكىنىمىز شۇ چەمبەر يايىنىڭ بىر قىسمى بولۇشى مۇمكىن،  رىئال جىسىملار بۇنىڭدىن نەچچە ھەسسە مۇرەككەپ بولىدۇ. شۇڭا بىز ئادەتتە كۇزىتەلىگەن شۇ يايغا مۇناسىۋەتلىك تىزلىك ۋە ۋاقىتنى ئەڭ ئاسان ئۆلچىيەلەيمىز.
بىز ئەمدى 29-تىئورمىنىڭ ماتىماتكىلىق مودىلى _ رەسىم ھالىتى(1) دىكى بىرنىچى رەسىمگە قايتىپ كىلەيلى.

شارچەy ئوقىنىڭ موسبەت يۆنىلىشىنى بويلاپ  تىزلىكتە سىزىقلىق تىزلىك ،z ئوقىنى ئايلىنىش ئوقى قىلىپ ،x ئوقىنڭ مەنپىي يۆنىلىشىگە قاراپ ،yox تەكشىلىكىدە ئىغىپ ھەرىكەت قىلىۋاتقان شارچە يۇقىردىكى رەسىمدىكىدەك، شارچەo نوقتىدا (كورەىنات بىشىدا ) تۇرغاندا ۋاقىت خاتىرلەش باشلىنىدۇ. ھەر قايسى تىزلىكلىرى يۇقىردىكىسىگە ئوخشاش. ئەگەر شارچە ئاغماي ھەرىكەت قىلسا ،t ۋاقىت ئىچىدە ( دەلt ۋاقىت ئۆتكەندە )'o نوقتىغا يىتپ بارىدۇ، ئەگەر شارچە ئاغسا''o نوقتىا بارىدۇ.ھەمدە ''oo ياينى شەكىللەندۇرىدۇ.  بىز تىزلىك ۋە ۋاقىتتىن پايدىلنىپ بۇ ياينىڭ ئۇزۇنلۇقىنى تاپالايمىز. tv=l بولىدۇ.
ئەمدى بىز پەقەت ''oo خوردىنىڭ ئۇزۇنلۇقىنى تاپالىساقلا ، بۇ خوردا ۋە يايدىن پايدىلنىپ  شارچىنىڭ ھەرىكەت ئورىتىسىنىڭ رادىئوسىنى تاپالايمىز. بۇ ئارقىلىق ھەرىكەت تىرايكىتورىيسىنىڭ تەڭلىمسىگە ئىرشەلەيمىز. بۇ يەردىكى'w بولسا  β بۇلۇڭنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى.
مەن ئەمدى''oo خوردىنىڭ ئۇزۇنلۇقىنى تاپىمەن.


''oo  ياي ۋە بۇ ياي قارشىسىدىكى ''oo  خوردا ئارقىلىقR نى ئىپادىلەپ ،


غا قويساق ، شارچىنىڭv،t،'w لار ئارقىلىق ئىپادىلەنگەن تەڭلىمىسىگە ئىرشەلەيمىز.
بىز شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسىنىڭ پەقەت v،t لار ئىپادىلەنگەن تەڭلىمىسىگە ئىرشمەكچى بولساق ، چەمبەرنىڭ پارامىتىرلىق تەڭلىمىسىدىن پايدىلانساق بولىدۇ.
شۇڭا  بىز ,oo نىy ئوق يۆنىلىشىدىكى يۆتكىلىش ،
''o,o نىx ئوق يۆنىلىشىدىكى يۆتكىلىش قىلىپ ئالساق،


بۇ بولسا شار مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىسىنىڭ پارامىتىرلىق تەڭلىمىسى.بۇ يەردىكى'w نى يوقىتىش ئارقىلىق پەقەتv،t لار بىلەن ئىپادىلەنگەن شارنىڭ ھەىكەت تىرايكىتورىيىسىنىڭ تەڭلىمىسىگە ئىرىشكىلى بولىدۇ.
بىز شۇنداق قىلىپ ، سىزىقلىق تىزلىكى ۋە ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكى مۇقىم بولغان شەرىت ئاستىدىكى 29- تىئورما بويچە ئاغقان شارچىنڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيە تەڭلىمىسىگە ئىرىشىپ بولدۇق، يەنى بۇنداق شەرىت ئاستدا شارچە چەمبەر شەكىللىك تەكشى ھەرىكەت قىلىدۇ.
يۇقىردىكى تەڭلىمە بولسا شار مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ھەرىكەت تىريكىتورىيىسىنىڭ تەڭلىمىسى ، شارچە ئۆز ئوقىدا ئايلىنىش جەريانىدا ، شار مەركىزىدە بولمىغان ماددىي نوقتىلارنىڭ سىزىقلىق تىزلىكىنىڭ پەرقى شار مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكىنىڭ يۆنىلىشىگە تەسىر كۆرىستىدۇ، شۇ ئارقىلىق شار مەركىزىدىكى ماددىي نوقتىنىڭ ئىغىشىنى كەلتۇرۇپ چىقىرىدۇ. چۇنكى شارنىڭ تەركىبىدىكى بارلىق ماددىي ئۆز-ئارا تەسىر كۆرىستىدۇ. يەنى بىر – بىرىگە باغلانغان بولىدۇ، سىز شارچىنىڭ مەلۇم قىسمىنى تارتسىڭىز قالغان قىسمىمۇ تارتىلىدۇ.
بۇ خىل ھالەتنى تەركىبلىگۇچىسى يوق بولغان ھەقىقىي مەنىدىكى ئىلمىتار زەرىچىلەرگىمۇ تەدبىقلاشقا بولىدۇ.
      ئەمدى مەن سىزىقلىق تىزلىكى ۋە ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكى تۇراقلىق بولمىغان ھالەتلەرنى ئازراق تەھلىل قىلىپ ئۆتەي:
     شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى ۋە ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكى مۇقىم بولغاندا ، شارچىنىڭ ئىغىش نىسبىتى تۇراقلىق بولىدۇ.
     شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى تەدىرجى چوڭىيىۋاتقان ، ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكى مۇقىم بولغاندا شارچىنىڭ ئىغىش نىسبىتى تەدىرىجى تۆۋەنلەيدۇ. بۇ چاغدا شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى تۆۋەندىكى ردسىمدەك بولىدۇ:



شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى ئۆزگەرمەي، بۇلۇڭلۇق تىزلكى تەدىرىجى كىچىكلىسە، ئىغىش نىسبىتى تەدىرىجى تۆۋەنلەيدۇ، ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى(1) ردسىمدەك بولىدۇ.(ياكى ئوخشاشراق بولىدۇ. )
شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى تەدىرجى چوڭىيىۋاتقان، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى تەدىرىجى كىچىكلەۋاتقان بولسا ، شارچىنىڭ ئىغىش نىسبىتى تەدىرىجى تۆۋەنلەيدۇ، ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى(1) ردسىمدەك بولىدۇ. (ياكى ئوخشاشراق بولىدۇ. )
يۇقىرقى ئۈچ خىل ئەھۋالدا شارچە تەدىرىجى تۇزسىزىقلىق ھەرىكەتكە ئىنتىلىدۇ، (بىراق يەنىلا ئەگرى سىزىقىلىق ھەرىكەت قىلىدۇ.) بۇ خۇددىي ھازىرقى ئالەمنىڭ كەڭىيىۋاتقىنىغا ئوخشايدۇ.
       شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى ئۆزگەرمەي، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى تەدىرىجى چوڭايغاندا، ئىغىش نىسبىتى چوڭىيىدۇ.
بۇ چاغدا شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى تۆۋەندىكى ردسىمدەك بولىدۇ:


شارچىنىڭ سىزىقىلىق تىزلىكى تەدىرىجى كىچىكلەپ ، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى ئۆزگەرمىسە ، شارچىنىڭ ئىغىش نىسبىتى چوڭىيىدۇ، شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى(2) ردسىمدەك بولىدۇ. (ياكى ئوخشاشراق بولىدۇ. )
شارچىنىڭ سىزىقىلىق تىزلىكى تەدىرىجى كىچىكلەپ ، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى تەدىرىجى چوڭايسا، ئىغىش نىبىتى چوڭىيىدۇ، شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيىسى(2) ردسىمدەك بولىدۇ(ياكى ئوخشاشراق بولىدۇ. ).بۇ ئۈچ خىل ئەھۋالدا ، زەرىچىلەرگە نىسبەتەن ئىيىتقاندا ، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى يىتەرلىك چوڭيىپ مەلۇم مىقدارغا بارغاندا ، بۇ زەرىچىلەر  مەلۇم دائىرىدە توختاۋسىز تەۋىرنىدۇ.
يەنە بىر خىل ھالەت : سىزىقلىق تىزلىكىمۇ چوڭىيىپ (ياكى كىچىكلەپ) ، بۇلۇڭلۇق تىزلىكىمۇ چوڭىيىپ(ياكى لكىچىكلەپ) ھەرىكەت قىلغان بولسا ، قايسى تىزلىىكنىڭ ئۆزگىرىشىنىڭ تىز ئاستىلىقىغا قارايمىز.
   شارچىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىش تىزلىكى ئۆزگەرمىسە (بۇلۇڭلۇق تىزلىكى ئۆزگەرمىسە ) ، يۇقىردىكى ھەرىكەت تىرايكىتورىيە تەڭلىمىسى كۇچكە ئىگە بولىدۇ. (سىزىقلىق تىزلىكى قانداق بولسا بولىدۇ. )
  مەسىلەن : ئوقىدا ئايلاندۇرۇلۇپ ئەركىن تاشلىغان شارچىگە نىسبەتەن ، يۇقىردىكى تەڭلىمىدىكى v نىڭ ئورنىغا
gt نى ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق ئايلاندۇرۇپ ئەركىن تاشلىغان شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسىنىڭ تەڭلىمىسىگە ئىرشەلەيمىز،


ئايلاندۇرۇپ ئەركىن تاشلىغان شارچىنىڭ ھەرىكەت تىرايكىتورىيسى بولسا (1) رەسىمدىكى تىرايكىتورىيەنىڭ بىر قىسمى بولىدۇ. چۇنكى  ئايلاندۇرۇپ ئەركىن تاشلىغان شارچىنىڭ سىزىقلىق تىزلىكى تەدىرىجى چوڭىيىدۇ، بۇلۇڭلۇق تىزلىكى ئۆزگەرمەيدۇ.
     بىز29-تىئورما بىلەن 41- تىئورمىنى بىرلەشتۇرۇپ تەپەككۇر قىلساق ، ئاتوم ئەتىراپىدىكى ئېلىكتىرونلارنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە بۇ ئېلىكتىرونلارنىڭ ئىنىرگىيە دەرىجىلىرىنى ، لامپۇچىكا قىلىنىڭ يورۇقلۇق چىقىرىشىنى ، ئېلىكتىروماگىنىت دولقۇنىنىڭ ھاسىل بولۇشى......قاتارلىق ھادىسىلەرنى باشقىچە  چۇشەندۇرۇپ بىرەلەيمىز.
رەسىملەرنى قولۇمدا سىزغان بولغاچقا تازا ئۆلچەملىك بولمىدى ، توغرا چۇشىنەرسىلەر.  


_________________

شەكىل نەزەريىسى جىددى ئېھتىياجلىق تېما بولغانلىغى ئۈچۈن،مۇنبەردىن ئورۇن بېرىشىڭلارنى ئۈمىت قىلىمەن.

ziya

تورداشلار سەمىگە:

بۇ تېما ئالى مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان بىر ئوقۇغۇچى يازغان دەسلەپكى تېما.بۇ ئوقۇغۇچى كەسىپ ئىگىلىرىنىڭ ماقالىسىدىكى خاتالىقلارنى كۆرسۈتۈپ ،تۆزۆتۈش پىكىرى بېرىشىنى،تەلىم بېرىشىنى ئۈمىت قىلىدۇ.بۇ تېما مانا مۇشۇ مەقسەتتە بۇ مۇنبەرگە يوللانغان.

تېمىغا ئالاقىسى بولمىغان،كىشىنىڭ شەخسىيىتىگە تېگىدىغان ئىنكاسلارنىڭ يېزىلماسلغىنى تەشەببۇس قىلىمەن.

ھازىر 29-تىئورما يېتەرلىك تەجىربە ئىسپاتلىرىغا ئېرىشىپ بولدى.ھەرخىل ۋارىيانىتلاردا ئىشلەپ كۇرۇش ئەلۋەتتە بۇ ئايرىم ئىش.ھازىر جىددى لازىم بولىۋاتقىنى 29-تىئورمىنىڭ ماتىماتىكىلىق مودىلىدىن ئىبارەت.

تېمىدىكى ماتىماتىكىلىق كەلتۆرۆپ چىقىرىشلارنىڭ توغرا-خاتالىغى،زىدىيەتسىزلىكى ئۈستىدە نۇقتولۇق توختۇتۇلۇش تەلەپ قېلىنىدۇ.

ئەسكەرتىش:

29-تىئورمىچە ئېغىش ھەم ئوقىدا ئايلىنىۋاتقان ھەم سىزىقلىق ئىگىرلەۋاتقان شارچىنىڭ سىزىقلىق ئىلگىرلەش يۆنىلىشىدىكى ئىككى يېرىم شارىنىڭ سىزىقلىق تېزلىك پەرقىدىن كېلىپ چىقىدۇ.بۇنداق پەرىقنىڭ كېلىپ چىقىشىغا ئىككى يېرىم شارنىڭ سىزىقلىق ھەركەت يۆنىلىشىدە قارمۇ-قارشى يۆنىلىشتە ئايلانغانلىغى سەۋەپ بولىدۇ.شارچە سىزىقلىق ھەركەت يۆنىلىشىگە قارشى ئايلىنىۋاتقان تەرەپكە ئاغىدۇ ۋە بۇ تەرەپنىڭ سىزىقلىق ئىلگىرلىمە ھەركەت يۆنىلىشىدىكى تېزلىكى قارشى تەرىپىنىڭكىدىن ئاستا بولىدۇ.

يۇقۇرقى ماقالىدە مۇشۇ قاراشلار ماتىماتىكلىق  ئۇسۇلدا ئىسپاتلانغان بولسا ،بۇ نەق مەن كۈتكەن ، تەجىربە پاكىتلىرىغا ئۇيغۇن بولغان ماقالە بولغان بولىدۇ.

كىلاسسىك ۋە ھازىر ئەمەلى قوللىنىۋاتقان فىزىكىلىق ئىدىيەلەرنى بۇ ماقالىنىڭ توغرا-خاتالىغىنى بېكىتىشنىڭ ئۈلچىمى قىلىۋالماسلىقنى تەكىتلەيمەن.ساپ ماتىماتىكىلىق نۇقتىدىن ماقالىنىڭ توغرا-خاتالىقنى تەكشۆرۆپ كۇرۇشنى تەلەپ ۋە ئۈمىت قىلىمەن.

qaraqashliq

ziya يوللىغان ۋاقتى  2015-1-12 09:16
تورداشلار سەمىگە:

بۇ تېما ئالى مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان بى ...

تېمىڭىزنىڭ دەبدەبىلىكىدىن ئۆرگىلەي.

ziya

بىز29-تىئورما بىلەن 41- تىئورمىنى بىرلەشتۇرۇپ تەپەككۇر قىلساق ، ئاتوم ئەتىراپىدىكى ئېلىكتىرونلارنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە بۇ ئېلىكتىرونلارنىڭ ئىنىرگىيە دەرىجىلىرىنى ، لامپۇچىكا قىلىنىڭ يورۇقلۇق چىقىرىشىنى ، ئېلىكتىروماگىنىت دولقۇنىنىڭ ھاسىل بولۇشى......قاتارلىق ھادىسىلەرنى باشقىچە  چۇشەندۇرۇپ بىرەلەيمىز.
رەسىملەرنى قولۇمدا سىزغان بولغاچقا تازا ئۆلچەملىك بولمىدى ، توغرا چۇشىنەرسىلەر.  

______________________

بۇ تېمىدىكى ماتىماتىكىلىق كەلتۆرۆپ  چىقىرىشلاردا مەسىلە بولمىسا ياكى ئاساسەن مەسىلە بولمىسا بۇ تېما يەنە ئۇز نۇۋىتىدە 41-تىئورمىنىڭ ماتىماتىكىلىق مودىلىنىمۇ ئۇزئىچىگە ئالغاندەك قىلىدۇ.مەنغۇ كەسىپ ئەھلى ئەمەس.تېمىدىن ھېس قىلغانلىرىم شۇنداق.

___________________

شەكىل نەزەريىسىنىڭ 29-تىئورمىسىنىڭ بايانى :

زەررىچە ۋە جىسىملار سىزىقلىق ھەركەت جەريانىدا ئوقىدا ئايلىنىش يۆنىلىشى تەرەپكە ئاغىدۇ.
ئېغىشنىڭ قىممىتى ئوقىدا ئايلىنىش تېزلىكى بىلەن ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ.


ئىككىنجى بايان شەكلى:

ئۇزىنى ئايلىنىش ئوقى بىلەن سىزىقلىق ھەركەت يۆنىلىشى بىر سىزىق ئۈستىدە ياتمايدىغان زەررىچە ۋە جىسىملار سىزىقلىق ھەركەت جەريانىدا ئوقىدا ئايلىنىش يۆنىلىشى تەرەپكە ئاغىدۇ.

شەكىل نەزەريىسىنىڭ 41-تىئورمىسىنىڭ بايانى :


زەرىچە ۋە جىسىملارنىڭ سىزىقلىق ھەركەت مىقدارى بىلەن بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى تەتۆر تاناسىپ ،ئومۇمى ھەركەت مىقدارى تۇراقلىق بولىدۇ.

kuzatkuqi

مۇبارەك بولسۇن. ئاللاھ ئاتا قىلغان ئەقىلنى ئىشلىتىپ تەپەككۇر قىلىشنىڭ نەتىجىسى بۇ.

ziya

پايدىلىنىش:

ئالاقىدار كىلاسسىك ۋەسىقىلەردىن تەرمىلەر:

ھەر بىر جىسىم ئۆزىنىڭ تىنىچ ھالىتىنى ياكى تۆز سىزىقلىق تەكشى ھەركەت ھالىتىنى ساقلايدۇ،پەقەت تاشقى كۈچ تەسىرى بولغان ئەھۋال ئاستىدىلا ئۇزىنىڭ ئەسلىدىكى ھالىتىنى ئۆزگەرتىشكە مەجبۇر بولىدۇ.

نىيوتۇن يۇقۇرقى قۇرلاردىن كىيىنلا شۇنداق يازىدۇ:

تاشلانغان جىسىم ئەگەرھاۋانىڭ قارشىلىغى ۋە ئېغىرلىق كۈچىنىڭ يۇقۇرى - تۆۋەنگە يېتەكلىشى بولمىسا ئۇزى تاشلانغان پەيىتتىكى ھەركەت ھالىتىنى ساقلايدۇ.پىقىرىغۇچ(نۇر)نىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىدىكى يىغىندى كۈچ ئۈزلۆكسىز ھالدا تۇز سىزىقلىق ھەركەتتىن يىراقلىشىپ ئېغىشىدۇ.ئەگەر ھاۋانىڭ قارشىلىغى بولمىسا،توختىماي پىقىراۋىرىدۇ.سەييارىلەر ۋە كۇمىتىلارغا ئوخشاش چوڭ جىسىملار ئەركىن بوشلۇقتا ھىچقانداق قارشىلىققا ئۇچرىمىسا،ئۇزۇن ۋاقىت ئىلگىرلىمە ھەركەت ۋە ئايلانما ھەركىتىنى ساقلايدۇ.

ــــــــــ ئىسائاك نىيوتۇن« «تەبىئەت پەلسەپەسىنىڭ ماتىماتىكىلىق پىرىنسىپلىرى»-بىجىڭ ئونۋىرىستىتى نەشىرياتى 2006-يىلى خەنزۇچە نەشىرى 2011-يىلى 9-قىتىملىق باسمىسى 8-بەتتىن.

ئايلىنىۋاتقان بىر جىسىمنىڭ بۇلۇڭلۇق تىزلىكىنىڭ ۋىكتۇرى ،بۇ جىسىمنىڭ ئۆچۆش(سىزىقلىق)تىزلىكىنىڭ ۋىكتۇرى بىلەن ئۆسىتمۇ-ئۆسىت چۈشمىگەندە(不重合时)،ئايلىنىۋاتقان بۇلۇڭلۇق تىزلىك ۋىكتۇرى ۋە سىزىقلىق تىزلىك ۋىكتۇرىدىن شەكىللەنگەن تەكشىلىكتە بىر ۋىرتىكال كۈچ پەيدا بولىدۇ.بۇ ۋىرتىكال كۈچنىڭ تەسىرىدىن جىسىملارنىڭ سىزىقلىق تىرايىكتورىيىسىدە ئېغىش يۇز بېرىدىغان ھادىسە ماگنوس ئىففىكىتى دەپ ئاتىلىدۇ.

مىنىڭ ئەسكەرتىپ قويىدىغانلىرىم:

بايقىشىمچە،ماگنوس ئىففىكىتىنىڭ يۇقۇرقىچە شەرھى بىلەن 29-تىئورما مەزمۇنى ئوتتۇرىسىدا پىرىنسىپال پەرىق يوق ئىكەن.ھالبۇكى ماگنوس ئەپەندىم بۇ ئىففىكىتنى ئاقارجىسىملار مىخانىكىسى نۇقتىسىدا تۇرۇپ ئىزاھلاپتۇ.مۇبادا ماگنوس ئەپەندىم بۇ ئىففىكىتنى ھەقىقى بوشلۇققا كېڭەيتىۋەتكەن بولسا مىنىڭ 29-تىئورمىنى ئوتتۇرىغا قويۇشۇمغا ھاجەت ۋە پۇرسەت قالمىغان بولار ئېكەن.ئېھتىمال بۇ تارىخنىڭ بىزگە قالدۇرغان كىچىككىنە پۇرسىتى بولسا كېرەك.
«ماگنوس ئىففىكىتى»گە ئالاقىدار  تەڭلىمىدە  بىر Sئەزا بولۇپ،ئۇ،جىسىم يۆزىدىكى ھاۋانىڭ قارشىلىق كۈچ كويفىنىستىغا ۋەكىللىك قىلىدىكەن.
ئەسكەرتىشكە تېگىشلىك مۇھىم نۇقتا شۇكى،29-تىئورما بۇيىچە ئۈزى ئايلاندۇرۆلۆپ تىپىلگەن بىكخامچە توپ ھەقىقى بوشلۇقتىمۇ(ۋاكۇئومدىمۇ) ئايلىنىش يۆنىلىشى تەرەپكە قاراپ يايسىمان ئاغىدۇ.ئېغىشنىڭ ئەگرىلىك دەرىجىسى توپنىڭ پىقىراش تىزلىكى بىلەن ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ.

قارىغاندا مەن نىيوتۇننىڭ پېقىرىغۇچ(نۇر)ھەققىدىكى بايانلىرىغا ماگنۇسنىڭ ئېغىش يۆنىلىشى كۇرسەتكۈچىنى قىستۇرۇپ قويۇپتىمەن.قىلغىنىم مۇشۇنچىلىكلا ئىش ئېكەن!.
_________________

29-تىئورما نىيوتۇن مېخانىكىسىغا خىلاپ ئەمەس ،ئەكسىچە ئۇنىڭ مەنتىقى رېۋاجى ئېكەن.ئەمدى مەلۈم بولدىكى، نىيوتۇننىڭ ئالاقىدار ئىدىيىلىرىنى مىكرۇ دۇنياغا كېڭەيىتمەسلىككە ئېيتارلىق باھانىمىز يوق.مۇھاكىمە ئەپەندىم ئۇزىنىڭ  ئېيتىشىچە ئالاقىدار تېمىسىدا شەكىل نەزەريىسىدىكى 29-تىئورمىچە ئېغىشقا مىكرۇ دۇنيانىڭ يول قويىدىغانلىغىنى كەلتۆرۈپ چىقىرىپتۇ.29-تىئورما بولسا نىيوتۇننىڭ ئالاقىدار ئىدىيىلىرىنىڭ مەنتىقى رېۋاجى ئىكەنلىگى ئايان بولدى.ھالبۇكى،نىسبىلىك نەزەريىسىدە بۇنداق ئىدىيە يوق ئىكەن.يۇقۇرقى تېمىنىڭ ئاپتۇرى “بۇ خىل ھالەتنى تەركىبلىگۇچىسى يوق بولغان ھەقىقىي مەنىدىكى ئىلمىتار زەرىچىلەرگىمۇ تەدبىقلاشقا بولىدۇ. ”دەپ يېزىپ شەكىل نەزەريىسى خارەكتىرلىك ھەركەت ئەگرىلىكىنىڭ ۋە 29-41-تىئورمىچە ئېغىشلارنىڭ  مىكرۇ دۇنياغىمۇ ئورۇنلۇق ئىكەنلىگىنى ئېنىق ئېيتىدۇ.دېمەك،نىيوتۇن 1-قانۇنىنىڭ ئۇقۇم دائىرىسىنى كېڭەيتىش ئارقىلىق نىيوتۇن مىخانىكىسىنى مىكرۇ دۇنيا ۋە يۇقۇرى تېزلىك شارائىتىغىمۇ باپ قىلىدىغان مېخانىكىغا ئايلاندۇرغىلى،كىۋانىت مېخانىكىسى بىلەن نىيوتۇن مىخانىكىسىنىڭ بىرلىشىشىنى  ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدىغانلىغىغا كۇزۆم يېتىۋاتىدۇ.

facebook

ziya يوللىغان ۋاقتى  2015-1-12 10:16
پايدىلىنىش:

نەزىرىيىڭىزنىڭ مەلۇم بىر نەزىرىيىنىڭ كىڭەيتىلمىسى بۇلۇشى قالتىس بىر ئىش.

لېكىن ئاخىرىدا نىسپىيلىك نەزىرىيىسى پاسسىپ ئورۇنغا چۈشۈپ قېلىشى مۇمكىن دەپسىز، يېڭى چىققان نەزىرىيەلەر ھەرگىزمۇ بۇرۇن بار نەرسىلەرنى پاسسىپ ئورۇنغا، خاتا ئورۇنغا چۈشۈرۈپ قويمايدۇ، بەلكى تۇلۇقلاپ ماڭىدۇ. ئاندىن يەنە ئىلمىي تەتقىقاتىڭىزغا ھېسسىيات بەك ئارلىشىپ كېتىدىكەن، بۇنداق بولسا ئىلمىيلىك تۆۋەنلەپ كېتىدۇ.

uyghun

تور ئىسمى تەنھا بولغان يىگىت، سىز ئۆتكەندە ئانىڭىزنىڭ تۆۋەن قان بېسىم كىسىلى بارلىقى ۋە ئەلدوست ئوزۇقلىقى بىلەن داۋالىتىش ئارزۇيىڭىزنىڭ بارلىقى توغرىسىدا ئۇچۇر ئەۋەتىپتىكەنسىز، مەن سىزنىڭ مەيلى توغرا بولسۇن خاتا بولسۇن سىڭدۇرگەن مۇشۇ ئەجرىڭىز ئۈچۈن ئانىڭىزنىڭ كىسىلىنى ھەقسىز داۋالاپ قويۇشنى ئەلدوست شىركەت مەسئۇلىغا ئىلتىماس قىلىمەن. ئىشىنىمەنكى شېركەت مەسئۇلى تامامەن سىزنى قوللايدۇ.