ئىختىيارىي مۇخبىرىمىز ئابدۇسالام قادىر خەۋىرى : يېقىندا ، ئىلى ئوبلاستلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى تەكشۈرۈش ئەترىتى غۇلجا شەھىرىنىڭ بايانداي بازىرىنىڭ شىمالى تەرىپىدە چىڭ سۇلالىسى دەۋىرىدىكى توققۇز قەلئەنىڭ بىرى بولغان بايانداي قەلئەسىنىڭ خارابىلىقىنى بايقىغان .

   خارابىلقتا بىردىنبىر ساقلىنىپ قالغان قەلئەنىڭ سېپىلى بايانداي بازىرى گەنگول كەنىتىدە بولۇپ ، ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 200 مېتىر كېلىدىكەن . شىمالىي تەرەپتىكى سېپىل 1.5كىلومېتىر ، غەربىي تەرەپتىكى سېپىل 800 مېتىر ئەتراپىدا ئىكەن . شەرق تەرەپتىكى سېپىل بۇزغۇنچىلىققا ئۇچۇرىغان. تارىخىي ماتېرىياللارغا ئاساسلانغاندا ، بايانداي قەلئەسى چەنلۇڭنىڭ31–يىلى يەنى 1766–يىلى ياسالغان بولۇپ ، كۆلىمى كۈرە قەلئەسىدىن قالسىلا 2–ئورۇندا تۇرىدىكەن . ئەينى چاغدىكى سېپىلنىڭ ئېگىزلىكى 4 يېرىم مېتىر ، ئۇزۇنلۇقى6 چاقىرىمدىن ئاشىدىكەن . ئىجتىمائى ۋە تەبىئىي سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن قەلئە زور دەرىجىدە بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىغان . تەكشۈرۈش ئەتىرىتى يەنە غۇلجا شەھىرى خەلق مەيداننىڭ شىمالى تەرىپىنى تەكشۇرۈۋاتقاندا بىر قەدىمى ئىمارەتنى بايقىغان. مۇتەخەسىسلەرنىڭ دەسلەپكى قەدەمدە دەلىللىشىچە ، بۇ چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئاخىرقى مەزگىلدىكى‹‹ۋىن فىڭتىيەن››ناملىق دۇكان ئىكەن . بۇ غالىبىيەت يولى65–نۇمۇرلۇق دۇكان بولۇپ ، جەنۇبقا قارىتىپ سىلىنغان . ئىككى قەۋەت بولۇپ ، ئۇزۇنلۇقى 75مېتىر ، كەڭلىكى10مېتىر ئىكەن . دۇكان تۆت لىم ، سەككىز تۈۋرۈك قۇرۇلۇش ئۇسلۇبى بويىچە سېلىنغان بولۇپ ، ھازىرغىچە مۇكەممەل ساقلانغان .