قاسىم سىدىق: چىنلىقنىڭ رەھىمسىز يۈزى [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

‹‹قاسىم سىدىقكام بۇ يەر دە تىلغا ئالغان ئۇيغۇر ئەدەبىي تەنقىتچىلىكىنىڭ تالاغا قاراپ قېلىش ھادىسسى مېنىڭچە 80-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىردا پەيدا بولغان ھادىسنىڭ...››سېز نىڭچە شۇ ۋاقىتتىكى ئەدەبىىياتتا يۈز بەرگەن ھادىسە ‹‹ئۇيغۇر غۇۋا شېئىرىيەت ھادىسسى››دىلا يۈز بەرگەنمىدۇ؟ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇنداق شېئرىيەتنىڭ ئەڭ ئىپدائىي شەكلى ‹‹قەدىمكى ئۇيغۇر يازما يادىكارلىقلىرى ››دېگەن كىتابتا ئۇچىرايدۇ ،بۇ خىل شەكىل قانداقتۇر باشقىلاردىن ئىمپورت قىلىنغان ئەمەس ،بەلكى بىزنىڭ كىلاسسىك ئەدەبىياتىىمىزدا ئەزەلدىن بار بولغان ھادىسە ئىدى .

كۆڭۈلىلرىگە كەلگەن بولسا مۇھاكىمە قىلىشنى توختتاي قاسىمكا ،چوڭلارنى ھۆرمەتلەش ،ئۇلارنىڭ قەدىرىنى قىلىش ياشلارنىڭ مەسئۇلىيتى ؛مەن تىخى ئوبزۇرلىرنىڭ خاتالىلقلرنى سەممى يوسۇندا بىرمۇ -بىر كۆرسىتىپ ئۆتمەكچى ئىدىم .سېلى مىڭ دېگەن بىلەن ياشتا چوڭ ،ئۇلۇغ ئاللا تەنلىرىنى سالامەت قىلسۇن !

ئۆستەڭجان ئۇكام!ماڭقايلىسلا !ئوبدان تۇرامدىلا؟
مەنچە  سىز قاسىم سىدىق رەنجىگۈدەك گەپ قىلماستىن، ئەكسىچە،سىز قاسىم سىدىققا رەدىيە بېرىپ يالقۇن روزىنى ماقتاشقا كۈچەۋىتىپ،ئەمەلىيەتتە قاسىم سىدىقنىڭ ئىلىم ئىستىداتى ۋە تالانتىنى باشقا نۇقتىدىن ئېلان قىلىپ كۆپچىلىككە بىلدۈرۈپ قويماقچى بولغاندەك قىلىۋاتىدىلا. مۈمكىن بولسا بۇ ئوبزۇرنى يالغۇنجانغا دەپ قويسىلا ،ئۇمۇ  ئوقۇپ باقسۇن. مېنىڭچە قاسىم سىدىق يالغاۇن روزى يازغان ئەسلى ئوبزۇرنى ئوقۇمىغانچى چىغى ئوقۇپ تاشلىغان بولسا ئىھتىمال تېخىمۇ كاتتا يېزىۋىتەتتى بولغۇي! مېنىڭچە قاسىم سىدىق يازغان بۇ ئوبزۇر  بارلىق ئەدىبلەر ۋە ئكزىنى ئەدىب چاغلايدىغانلار ئوبدانراق ئۆگۈنىش قىلدىغان ئوبزۇر بوپتۇ.

كۈنلەرگە:
« رەدىيە
مۇئايەنلەشتۈرۈش
بۇ قىزىتمىسى ئۆرلەپ تۇرىدىغانلارنىڭ گېپى.»

    يۇقۇرقى ئىنكاسىڭىزدىنلا  سىزنىڭ ناھايىتى مول بىلىمگە ئىگە ئىكەنلىكىڭىزنى چۈشەندىم.
مۇنبەرگە بۇندىن كېيىن «كىرىپ تۇرىشىڭىز ناتايىن »بولسىمۇ كۆڭلىڭىز تارتىپ «كىرىپ قالغان»چاغلاردا  تەلىم بېرىشنى ئايىماسسىز!

نىمىلا دەيلى ھەر قانداق بىر رومان ئۈچۈن ئىنكاسنىڭ چىقماسلىقى بىر پاجىئە.قاسىمكامنى شۇنچىلىك تەپەككۈغا باشلىغان،قوزغىتىپ قويغان ئوبزۇرچىلارغا كۆپ رەخمەت.

قاسىم سىدىق نىڭ‹چىنلىقنىڭ رەھىمسىز يۈزى› ناملىق بو ئوبزۇر ئاپتورغا ئەمەس،ئەسەر ئۆزىگە باھا بېرىلگەن ھەقىقى نادىر ئوبزور. يالقۇن روزىنىڭ ‹سالچىلا رومانىدىكى نۇقسانلار› ناملىق ساۋات خاراكتىرلىك يازما بولسا، ئاپتورغا زەربە بېرىدىغان ،ئاپتورنىڭ غورۇرىغا تېگىدىغان ئەخلەت ئەسەر.

خەلق ئادىل باھالىغۇچى،ھەسەل ھەرىسىدەك شىرنىنى ئۆزى تاپالايدۇ.بىر بىرسىمىزگە نەشتەر سانچىماي ھەق گەپنى قىلايلى،ھازىرقى دەۋىر بىلىم ،تېخنىكا دەۋرى،قۇرۇق گەپ ساتماي،ۋاقىتنى قەدىرلەپ،ئەمىلىي ئىش قىلايلى،بىلىم ئىگىلىرىنى ھۆرمەتلەيلى،بىلىمسىز ئادەم يېرىم چىلەك سۇدەك شالاقشىيدۇ،ئىت قاۋار ،كارۋان يۈرەر.

ئامېرىكىدا مەخسۇس ئەخلەت ئەسەرلەرنى باسىدىغان بېر ژۇرنال بار.قانداقلا ئەسەر بولسا باسىۋىرىدىكەن.بو ژۇرنال ئاران 3 يىل داۋام كىپتۇ، چۈنكى ئەسەر مەنبەسى بارغانسىرى ئازلاپ ھېچكىم ئەسەر ئەۋەتمەيدىغان بوپتۇ. چۈنكى ئەسىرى ئېلان قىلىنغان ئاپتورلار ئۆزىنىڭ ئەسىرىدىن ئۆزى نۇمۇس قىلىپ ئەسەر يازمايدىغان بوپتۇ.بىزدىمۇ شۇنداق جورنالدىن بىرى بولغان بۇلسا ئەدەبىياتتىن ئىبارەت بو تار كوچىغا كىرىۋىلىپ تىمىسقىلاپ يۈرگەن نۇرغۇن يازغۇچى،شائىر بولمىغان بولاتتى.ئۆزىنىڭ ئەخلەت ئەسەرلىرى بىلەن ئۆزىنى بەزلەپ،خەلقنى ئالداپ يۈرمەييتى.ئادەم ئۆزىنى دەڭسەپ بىقىش كېرەك.ئاشۇ مەتبۇئاتلىرىمىزغا تىنىپ كەتكەن ئەخلەت ئەسەرلەرنىڭ ئاپتۇرلىرىغا شۇنى دېگۇم كېلىدۇ:گالىستۇك تاقاپ ئەخلەت ئەسەر يازغىچە،دېھقان بۇلۇپ يەر تېرىغان بولسىڭىز،يەر سىزنى قۇرۇق قويمايتتى،يازغۇچى بولۇپ ئادەم روھىدىكى ئەخلەتلەرنى تازلىيالمىغاندىن كېيىن، تازىلىق ئىشچىسى بولۇپ كوچىنى تازىلىغان بولسىڭىز شەھەر كۈلۈپ كىتەتتى.

خالمۇرات ئاكا سېز  يالقۇن روزىنىڭ ‹سالچىلا رومانىدىكى نۇقسانلار›ناملىق ئەدەبى تەنقىدىنى ساۋات خاراكتېرلىلك دەپسىز  ئاساسىڭىز بارمۇ؟سېز چىشىڭىز چىققاندىن تارتىپ يالقۇن روزىدەك بىرەر پارچە ماقالە يېزىپ باقلىمۇ؟ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ماختاشنىلا دەپ ،تەنقىدنى قىلالمىسا قانداق بولىدۇ؟ئەگەر خەلىق ئادىل باھالىسا سېلى ئۆزلىرى دېگەن تازىلىق ئىشچىسى بولسىلا مۇۋاپىق كېلەرمىكىن،ئەسلىردە  بولسۇنكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى يالقۇن روزى ،ئەنۋەر ھوشۇر ،ياسىن مۇھەت نىياز تېكە ،مەتتۇرسۇن ئېلى ...قاتارلىق ئېستىداتلىق ئەدەبى تەنقدچىلەرگە .ھەم مۇھەممەت پۇلات ،ئەنۋەر ئابدرىھم ...قاتارلىق ئوبزۇرچىلارغا مۇھتاج.بڭسىڭىز بولسا  ‹سالچىلا رومانىدىكى نۇقسانلار››ناملىق تەنقىدىكە بىر تەنقىد يېزىپ باقماملا؟كىمنىڭ ئەخلەت نەرسە يازىدىغانلىقىنى ئەل بىر ئايرىپ باقسۇن .

مەن روماننى ئوقۇپ چىقمىغانلىقىم ئۈچۈن مەزكۇر ماقالىنىمۇ ۋە يالقۇن روزىنىڭ ماقالىسىنى تېخى ئوقىمىدىم. ئەمما ساقلاپ قويدۇم. روماننى ئوقۇپ چىقىپ بولۇپ ھەر ئىككى ماقالىنى كۆرۈپ چىقىپ ئۆزۈمنى قاراشلىرىم بىلەن سېلىشتۇرۇپ باقىمەن...

مەمتىمىن ھوشۇركامغا  مەدھىيەلەر ئوقۇغۇم كېلىۋاتىدۇ...

ھەقىقى ۋىجدان بىلەن يۈرەكنى تۇتۇپ تۇرۇپ،يۇرتۋازلىق چىگرىسىنى بۇزۇپ تۇرۇپ،ئەدەبىياتقا بولغان يۈكسەك مەسئۇلىيەتنى ئۈستىمىزگە ئېلىپ تۇرۇپ  گەپ قىلغان چاغدا يالقۇن روزىنىڭ ماقالىسىمۇ ناھيىتتى ياخشى يېزىلغان ماقالە.قاسىمكامنىڭ ماقالىسىمۇ رۇمانغا يەنە بىر نۇقتىدىن يېزىلغان ياخشى ماقەلە.ئىلمىي سورۇندا ئاق تاغلىق ،قارا تاغلىق بولىۋىلىش زىيالىلار نومۇس قىلغدەك ئىش.شۇڭا شەخسى ھېسىياتنى كۆترۈپ چىقىپ قۇتۇپقا بۆلۈنىش ئەدەبىياتنىڭ پاجىئەسى.قارىسام ئەدەبىياتنى بىلىدىغانلارمۇ،بىلمەيدىغانلارمۇ ئىككى پارچە ماقەلە ئۈستىدە قىستىلىپ تۇرۇپ قاراشلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپتۇ.نېمە دەيلى بىرسىگە ئەگىشىپ ئەمەس،ئەڭ يۈكسەك دەرىجىدىكى توغرا دۇنيا قاراش بىلەن پىكىر بايان كىلايلى تورداشلار.

ئەدەبىياتنى بىلىدىغان تورداشلارنىڭ ئىلمىي يوسۇندا مۇنازىرە قىلىشىنى قىزغىن قارشى ئالىمەن.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   gayrat تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-4 19:18  

ماۋۇ تېمىنى ئەمدى'كائىنات'قا كۆچۆرسەم بولۇرمۇ؟،نۇرغۇنلارتاپالماي مەندىن سۇراپ ئاۋارە بولىۋاتىدۇ. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-25 20:08  

قاسىم سدىق ئاكا،ئەركىن سىدىق ئاكام دېگەندەك 29-تېئۇرما ،41-تېئۇرما بىلەن قالماي مۇشۇنداق ياخشى يازمىلارنى يېزىپ بىزلەرگە سۇنۇشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمەن.
ئەسلى سىز تەبىئىي پەن ئۈستىدە ئىزدەنمەي،كۆپرەك ئەدەبىيات توغۇرلۇق كۆپرەك يازمان يازسىڭىز بولار ئىكەن.

رەھمەت.تەبىئى پەندە بوز يەر ئېچىۋاتقان بىر دىھقانمەن.ئەنئەنىچىلەر چۈشەنمەي ھەرنىمە دەيدۇ.ھەممىدىن ئادىل قازى - پاكىت.پاكىتلار مىنى قوللاۋاتىدۇ.ئەدەبى نەرسىلەر بىلەن ھەپىلەشمىگى ئۇزۇن بولۇپتۇ.ئويلىغان،چالا تاشلاپ قويغان نۇرغۇن نەرسىلىرىم بار ئىدى. ۋاقىت يەتكۆزەلمەيۋاتىمەن.ئەدەبىياتنىڭ ئىشىنى ھەركىم بولسا قىلالايدۇ.تەبىئى پەندە مەندەك بىر تەلۋىنىڭ چىقمىغى سەل قىيىن.شەكىل نەزەريىسىنىڭ 1-كىتاۋىنى خۇدا خالىسا بۇ يىل نەشىرگە تەييارلايمەن.بەزى ئىدىيەلەرنىڭ ماتىماتىكىلىق مۇدىلى چىقىپ بولدى.مەملىكەت ئىچى -سىرتىدىكى بەزى مۇتەخەسىسلەرنىڭ مۇئەييەنلەشتۆرۆشىگە دەسلەپكى قەدەمدە ئىرىشتى.ئاساسلىق ئۇقۇملارنىڭ ھەممىسى دىگۆدەك تەجىربە ئاساسىغا ئىگە.شۇنداق تۇرۇقلۇق بۇنىڭدىن ۋاز كېچىش ئاقىلانىلىق ئەمەس.ئەلۋەتتە كىچىككىنە ۋاقىتلا بولسا ئەدەبىياتنىڭ ئىشىنى تاشلاپ قويمايمەن.ئەدەبىيات مىنىڭ زاكامدىكى چاغدىلا يۇققان'ئەسكى خۇي'لىرىمنىڭ بىرسى تۇرسا،ئۇنى قانداقمۇ ئۆزۆل -كىسىل تەرىك ئەتكىلى بولسۇن؟!. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-25 22:22