Jeck Blog

 گرۇزىيە ۋە روسىيە ئوتتۇرىسىدا ئۇرۇش پارتىلامدۇ؟
(تەكلىپلىك تەھلىلچى كولـتىگىن مۇلاھىزىسى)

  گېريونىيە مەركىزى ھۆكىمىتى -8ئاينىڭ7-كۈنى كېچىدە تۇيۇقسىزلا جەنۇبى ئوسىدىغا قوشۇن باشلاپ كىردى ۋە جەنۇبى ئوسىدىنى نىشانلىق قاتتىق بومباردىمان قىلدى.-8ئاينىڭ -9كۈنى روسىيە جەنۇبى ئوسىدىغا قوشۇن كىرگۈزۈپ گرۇزىيە قىسىملىرىغا زەربە بەردى ۋە گروزىيىنىڭ بىر قىسىم رايوننى بومباردىمان قىلدى.شۇنىڭ بىلەن روسىيە بىلەن گرۇزىيە ئوتتۇرسىدىكى ۋەزىيەت كەسكىنلەشتى.
  جەنۇبى ئوسىدى بولسا گروزىيىنىڭ بىر ئاپتونوم ئوبلاستى بۇلۇپ،نوپۇسى 200مىڭغا بارمايدۇ،ئاساسلىقى ئوسىدى،گروزىن ۋە روس قاتارلىق مىللەتتىن تەركىپ تاپقان.ئۇ سىۋىت ئىتتىپاقى پارچىلانغاندىن كىيىن،جەنۇبى ئوسىدى رايۇنى ھۆكىمىتى گېروزىيەدىن بۆلۈنۈپ چىقىپ مۇستەقىل بولۇشنى كۈچلۈك تەلەپ قىلغان بولسىمۇ،گرۇزىيە مەركىزى ھۆكۈمىتىنىڭ قاتتىق قارشىلىقىغا ئۇچراپ ئېغىر توقۇنۇش پەيدا بولغان ئىدى.بۇ توقۇنۇشقا روسىيە قول تىققاشقا گروزىيىنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى توقۇنۇش ئاخىرىدا روسىيە بىلەن گرۇزىيە ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇشقا ئايلىنىپ قالغان .-1992يىلى روسىيە،گرۇزىيە ۋە جەنۇبى ئوسىدى ئۈچ تەرەپ كېلىشىم ھاسىل قىلىپ،جەنۇبى ئوسىدى رايونىدا بىرلەشمە تىنچلىق ساقلاش قىسىمى تۇرغۇزۇپ شۇ ۋاقىتتىكى توقۇنۇشنى ۋاقىتلىق ھەل قىلغان ئىدى.بىراق گېروزىيەدىكى رەڭلىك ئىنقىلاپ غەلىبە قىلغاندىن كىيىن،يېڭىدىن تەخىتكە چىققان پېرىزدىنىت ساكاشىۋېلىچ جەنۇبى ئوسىدىغا بولغان كونتورۇلىغىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە كۈچەپ كەلگەن بولغاچقا،بۇ يەردىكى سۈركىلىش كۈندىن-كۈنگە كۈچەيگەن...
  گروزىيىنىڭ يەنە بىر باش ئاغرىقى بولغان ئابغازى رايونى بۇلۇپ،ئابغازى خەلق جۇمھۇرىيىتى تا ھازىرغىچە نىسپى مۇستەقىل ھالەتنى ساقلاپ كەلگەن.ئابغازى خەلق جەمھۇرىيىتىنىڭمۇ روسىيە بىلەن ئالاھىدە يېقىنچىلىق مۇناسىۋىتى بۇلۇپ،ئىزچىل تۈردە گرۇزىيە مەركىزى ھۆكىمىتى بىلەن قارشىلىشىپ كەلگەن.
  گروزىيىنىڭ ئابغازى ۋە جەنۇبى ئوسىدى رايوننى قايتۇرۇپ كېلەلمەسلىككە،شۇنداقلا گرۇزىيە مەركىزى ھۆكۈمىتىنى گرۇزىيە زېمىنىغا بولغان ھوقۇقىنى يۈرگۈزەلمەسلىكتىكى تۈپكى سەۋەپ رۇسىيىنىڭ قارا قۇلى بار.
  نېممە ئۈچۈن روسىيە گروزىيىنىڭ زىمىن پۈتۈنلىگىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە كۈچلۈك قارشى تۇرىدۇ؟
گرۇزىيە ھۆكىمىتى ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەرب بىلەن ھەمكارلىق مۇناسىۋىتىنى كۈچەيتىپ،شىمالى ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا بۇلاشقا كۈچەپ كەلگەن.گرۇزىيە ناۋادا بۇ ئىككى رايوننى قايتۇرۇپ كەلگەندىن كىيىن، شىمالى ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا بولسا،دۈشمەن رۇسىيىنىڭ ئىشىك ئالدىغىلا كېلىدىغان بۇلۇپ،رۇسىيىنىڭ دۆلەت بىخەتەرلىكىگە بىۋاستە تەھدىت ئېلىپ كېلىدۇ.بۇ رۇسىيىنىڭ ئەڭ كۈچلۈك قارشى تۇرۇشتىكى سەۋەبنىڭ بىرى.
  روسىيە ۋە ئامېرىكىنىڭ يېقىندىن بۇيان قوللانغان ئۇسۇلىدا مەنتىقلىق خاتالىق بارمۇ؟
  بۇ يەردە ئازراق مەنتىقلىق خاتالىق باردەك تۇرىدۇ.مەسىلەن:كېسوۋو سېربىيەنىڭ بىر ئاپتۇنۇم رايونى بۇلۇپ، مۇستەقىل بۇلۇشقا قانۇنى ئاساسى يوق دەپ ئېتىراپ قىلىشقا ئۇنىمىغان روسىيە،گروزىيىنىڭ جەنۇبى ئوسىدى ۋە ئابغاز رايوننىڭ مۇستەقىل بۇلىشىغا قانۇنى ئاساس يارىتىپ بېرىدىغاندەك تۇرىدۇ.
  ئامېرىكا كېسوۋونىڭ مۇستەقىل بۇلىشىنى قوللاپ،جەنۇبى ئوسىدى ۋە ئابغازنىڭ مۇستەقىل بۇلىشىغا كۈچلۈك قارشى تۇرىشىدىنمۇ مەنتىقلىق خاتالىق بار.بىراق شۇنى بىلىپ يېتىشىمىز كېرەككى كۈچلۈكلەر مەنتىققە بېكىتكۈچى .
  زىددىيەتنىڭ ئەسلى مەنبەسى زادى نېممە؟
بىزلەر دۇنيادىكى ھەرقانداق بىر رايون توقۇنۇشى ۋە دۆلەت ئوتتۇرسىدىكى توقۇنۇشنىڭ باش پىلانلىغۇچىسى ئامېرىكا دەپ توقۇناق بالانى ئارتىشقا ئۆگىنىپ قالغاچقا،زىددىيەتنىڭ مەنبەسىنى ئىزدەشتە يەنىلا ئامېرىكىنىڭ ھەربى ئىستىراتىگىيىسىنى چىقىش قىلماي بولمايدۇ.
  ئامېرىكا ئافغانىستان ئۇرۇشىنى قوزغاپ،ئوتتۇرا ئاسىياغا بولغان تەسىرىنى كۈندىن- كۈنگە كۈچەيتىپ ھەربى ئىستىراگىيەدە مۇھىم رايونى ئىگىلىگەن بولسا،ئىراق ئۇرۇشىنى قوزغاپ،ئوتتۇرا شەرقتىكى مول بايلىقنىڭ ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەربنىڭ ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەشنىڭ ئۈزۈلۈپ قالماسلىقىغا كاپالەتلىك قىلدى.شۇنداقلا روسىيە قاتارلىق چوڭ دۆلەتلەرنىڭ بۇ رايونغا بولغان تەسىرىنى سىقىپ چىقاردى. بۇنىڭلىق بىلەنلا بولدى قىلماي،چېخ ۋە پولشاغا باشقۇرۇلىدىغان بومبىدىن مۇداپىئەلىنىش سىستېمىسى ۋە رادار سىستېمىسى ئورنىتىپ،رۇسىيەدىن كېلىدىغان ھەرقانداق تەھدىدنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ئۇرۇندى.ھەتتاكى ۋېيتنامدىكى "ئالتۇن ئەگمە توساق"قا ھەربى بازا قۇرۇشقا ئۇرىنىۋاتىدۇ.موڭغۇلىيە بىلەن داۋاملىق سۆھبەتلىشىپ،موڭغۇلىيەگە قانداق پىلان تۈزۈۋاتىدۇ بۇنى بىلىپ بولمايدۇ.ھىچ بولمىغاندا،موڭغۇلىيەنى شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتىغا كىرمەسلىككە دەۋەت قىلىۋاتقان بۇلىشى مۇمكىن.ئامېرىكىنىڭ بۇ خىل چوڭ قورشاش خارەكتىرلىك ئىستىراتېگىيىلىك ئورۇنلاشتۇرۇشى،روسىيەنى چوڭ ئەندىشىگە چۈشۈرۈپ قويدى.بۇنىڭغا قارىتا روسىيە تەدبىر قوللىنىپ،ئېران بىلەن بولغان ھەمكارلىق مۇناسىۋىتىنى كۈچەيتكەن بولسا، يەنە بىر تەرەپتىن ۋېنسۇئىلاغا SU-30 بەلگلىك كۈرەشچى ئايرۇپىلان سېتىپ بەردى.شۇنداقلا كۇبادىكى ھاۋا ئارمىيە بازىسىغا قايتىدىن بومباردىمانچى ئايرۇپىلان ئورۇنلاشتۇرۇشنى كۇبا ھۆكىمىتى بىلەن سۆھبەت ئوتكۈزدى.كۇبا ۋە ۋېنسۇئىلا ئامرىكىنىڭ رەقىپلىرى شۇنداقلا،ئامرېكىنىڭ ئارقا ھويلىسى.بۇ رايۇندىكى ئكزەۈرۈش بىۋاستە ئامرىكىنىڭ ئىستىراتىگىلىك مەنپەتىگە بىۋاستە زىيانلىق.
  رۇسىيىنىڭ بۇ ھەرىكىتىگە قارىتا،ئامېرىكا گېروزىيىدىن ئىبارەت ئارقا ھويلىسىغا ئوت قۇيۇۋېتىش ئارقىلىق كۈچلۈك ئىنكاس قايتۇردى.
  گەرچە ئامېرىكا پېرىزدىنتى بوش بېيجىڭدا ئولىمپىك تەنھەركىتىنى خاتىرجەم كۆرگەندەك قىلغان بىلەن،رۇسىيىنىڭ يۇقارقى قىلمىشىدىن گرۇزىيە ئارقىلىق ئۆچ ئالدى.ناۋادا روسىيە نىيىتىدىن يانماي داۋاملىق ھەركەت قوللانسا،گرۇزىيە بىلەن روسىيە بىر قەپەز ئېلىشى تۇرغانلا گەپ.بۇنداق بولغاندا،خېلى ئۇزۇن ۋاقىتقىچە روسىيەنى گېروزىيەدە تۇتۇپ تۇرغىلى بولىدۇ.ئامېرىكا بۇ ۋاقىتتىن پايدىلىنىپ،ئىراقتىكى مەسىلىسىنى،ۋە ئىران يادرو مەسىلىنى ھەل قىلىۋېلىشقا يېتەرلىك ۋاقىت چىقىدۇ.
  روسىيەنىڭ جەنۇبى ئوسىدى ۋە ئابغاز رايونىغا قوشۇن توپلىشى.شۇنداقلا گروزىيىنىڭ بىر قىسىم رايونى بومباردىمان قىلىشى ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى باسقۇچلىرى،رەسمى ئۇرۇشامدۇ بۇنى يەنە داۋاملىق كۆزىتىشكە توغرا كېلىدۇ.
  بىز روسىيە ۋە ئامېرىكىنىڭ يوقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرىنىڭ سۆزلىرىدىن قىسمەن نەقىل ئېلىپ باقايلى.روسىيە قۇرۇقلۇق ئارمىيە قوماندانى مۇنداق دەيدۇ"بىز جەنۇبى ئوسىدىنى ئازات قىلدۇق""گرۇزىيە ئۈچ سائەت ئىچىدە،ئابخاز رايونىدىكى قوراللىرىنى تاپشۇرۇشى كېرەك""گرۇزىيە جەنۇبى ئوسىدىكى ئۇرۇشنى توختىتىپ،باسمىچىلىق ھەرىكىتىنى .ئاخىرلاشتۇرۇش كېرەك"دېگەن بولسا،زۇڭلى پۇتتىن"بىزنىڭ جەنۇبى ئوسىدىغا قوشۇن كىرگۈزۈشىمىز تامامەن قانۇنلۇق"دېگەن.يۇقىرىقى سوزدىن بىز رۇسىيىنىڭ مەيدانى ۋە كۆزقارىشىنى كۆرۈپ ئالىمىزكى،گروزىيىنىڭ جەنۇبى ئوسىدىغا قىلغان ھەربى ھەرىكىتى،تاجاۋۇزچىلىق ھەركەت.رۇسىيىنىڭ جەنۇبى ئوسىدىغا قىلغان ھەربى ھەرىكىتى قانۇنلۇق ھەركەت،يەنى ئازات قىلىش ھەرىكىتى.جەنۇبى ئوسىدىنىڭ ھازىرقى ئورنى مۇستەقىل دۆلەت بىللەن باراۋەر...
  ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى رېس مۇنداق دەيدۇ:"ھەرقايسى تەرەپ دەرھال ئۇرۇشنى توختىشى،ئۈزىنى قاتتىق بېسىۋېلىشى كېرەك.شۇنداقلا گروزىيىنىڭ زىمىن پۇتۈنلىكىگە ھۆرمەت قىلىنىش كېرەك"ئامېرىكا پېرىزدىنتى بوش"گروزىيەگە قىلىنغان ھۇجۇمنى قۇبۇل قىلىشقا بولمايدۇ،ناۋا بۇ ھەربى ھەركەت توختىمىسا ئامېرىكا روسىيە مۇناسىۋىتىگە ئېغىر تەسىر يېتىدۇ".دېمەك،ئامېرىكا گروزىيىنىڭ زىمىن پۈتۈنلىكىگە ھۆرمەت قىلىنىشى كېرەك دەپ،جەنۇبى ئوسدى گروزىيىنىڭ بىرقىسمى ئىكەنلىكىنى قەيت قىلغان بولسا،گىروزىيەگە قىلغان ھەربى ھەرىكەتكە ئامېرىكىنىڭ قاراپ تۇرمايدىغانلىقىنى ئېنىق ئىپادە بىلدۈردى.ياپۇنىيە،ئەنگلىيە،گېرمانىيە قاتارلىق دۆلەتلەر رۇسىيىنىڭ ھەرىكىتىگە "قاتتىق دىققەت" قىلىۋاتقانلىقىنى بىلدۈردى.بۇلارمۇ قاراپ تۇرمايدىغانلىقىنى ئېنىق بىلدۈردى.ب د ت ئۈچ قېتىم جىددى يىغىن ئېچىپ،ھېچقانداق مەسىلىنى ھەل قىلالمىدى....گرۇزىيە پېرىزدىنتى ساكاشېۋېلىچ ئامېرىكا دۆۋلەت ئىشلىرى باش كاتىپى رېسنى كېلىشتۈرۈپ قۇيۇشنى ئۈمىد قىلدى.ئامېرىكىنىڭ پوزىتسىيىسىنىڭ ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدىغانلىقىنى بىلىۋېلىش تەس ئەمەس.
   
(تورداشلار بەلكىم دىققەت قىلغان بۇلۇشى مۇمكىن، يىقىندا ئوڭ تەرەپتىكى تۈرلەر تىزىملىگىدە كولتىگىن نامىدا بىر يىڭى تۈر قېتىلدى، كولتىگىن ئەپەندىم ئىزدىنىش مۇنبىرىدە  ئۇزۇندىن بۇيان خەلقارا سىياسى ۋە ئىجتىمائى ۋەزىيەت توغرىسىدا پىكىر يۈرگۈزۈپ تورداشلارغا تۇنۇلغان بۇلۇپ يىقىندا  تەكلىپ بىلەن تەكلىپلىك مەخسۇس سەھىپە يازغۇچىسى بولۇپ جېك تور خاتىرىسى يازغۇچىسى قاتارىغا قېتىلدى. تورداشلارنىڭ قىزغىن قارشى ئالىدىغانلىغىغا ئىشىنىمەن. يۇقىرىدىكىىسى  كولتىگىن ئەپەندىمنىڭ تۇنجى تىمىسى.  جېك تور خاتىرىدىكى مەزمۇنلارنى كۈچۈرۈپ چاپلىغاندا مەنبەنى ئەسكەرتىشنى ئۇنۇتماڭ)