دەرىس دۇنيادا پەقەت 19 دۆلەتلا مەۋجۇتتەييارلىق

يۈكسەل

يانفۇن

دۇنيادا پەقەت 19 دۆلەتلا مەۋجۇت

6 A6 E/ d& e1 K  l0 t6 O1 b# e4 b
& s5 J5 V& f0 `2 G

ئىلگىرى ئامېرىكا «خەۋەرلەر ھەپتىلىكى» دە ئېنتايىن ئۆزگىچىلىككە ئىگە، دۇنيانىڭ يىڭىچە تەرتىپى (The New World Order) باش تېما قىلىنغان «يىڭى دۇنيا خەرىتىسى» ئېلان قىلىنغانىدى . مەزكۇر خەرىتىدە ھەرقايسى دۆۋلەتلەر ھوقوق كۇرىشىنىڭ مەھسۇلى بولغان «زىمىن» ئۆز ئارا چىگىرا نۇقتىسى بولماستىن، بەلكى ھەرقايسى ئىرىق ، مىللەت ، ئېتىقاد قاتارلىقلاردىن ھەقىقى چىگىرا لىنىيەلىرىنى ئايرىغان، مۇشۇ نۇقتىدىن بېكىتكەندە دۇنيادا پەقەت 19 دۆلەت باركەن . ئۇنداقتا ئۇلار قايسى دۆۋلەتلەر ؟ قېنى تەپسىلاتىغا نەزەر.

7 n+ d- ]5 D1 x  _; ~2 e# B) o

ئالدى بىلەن «يىڭى خەنسا» (New Hansa) .

/ J( R  ]5 C0 Q$ l
2 d; _, M# Y# F- R4 z& ^4 zدانىيە، گوللاندىيە، گېرمانىيە، فىنلاندىيە ۋە شىۋىتسىيەلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. يىڭى خەنسا تەۋەلىكىدىكى مەزكۇر مەملىكەتلەر ئورتاق بولغان Germanic مەدەنىيەت مەنبەسىگە تەۋە. يەنە تېخى كىشىنىڭ ھەۋىسى كەلگۈدەك پاراۋانلىق سېستىمىسىغا ئىگە. خەلىقلىرىنىڭ ئامانەت قويۇش نىسپىتى خېلى يۇقىرى (%25 تىن ئارتۇق) ، يۇقىرى قىممەتلىك مەھسۇلاتلارنى ئېكىسپورت قىلىدۇ . ئۇنىڭ ئۈستىگە ئېشقا ئورۇنلىشىش، مائارىپ ۋە تېخنىكىدا يىڭىلىق يارىتىش جەھەتتە دۇنيانىڭ ئالدىنقى سەۋىيەسىدە .
! x8 s( H1 ~, c5 V  y
* s$ T" U. V' u( ^9 Y+ V' l+ }

ئىككىنچى دۆلەت : «چىگىرا رايۇنى»

* I' e* C8 k* U5 ^. F, G% T/ y
بېلگىيە، چېخ، ئېستونىيە، ۋىنگىرىيە، ئىسلاندىيە، ئېرلاندىيە، لىتىۋا، پولشا، رومىنىيە، سىلوۋاكىيە ۋە ئەنگىلىيە قاتارلىقلارنى ئۆزئىچىگە ئالىدۇ. مەزكۇر مەملىكەتلەر ھازىرقى شەككىلىنىۋاتقان يىڭىچە دۇنيا تەرتىپىدە ئۆزلىرىگە تەۋە ئورۇننى ئىزدەش بىلەن مەشخۇل. جۇغۇراپىيەلىك ئورنى مۇقىم ئەمەس ، مەدەنىيەت جەھەتتە تولىمۇ پەمسىز(مەسىلەن : رومىنىيە، بېلگىيە) ، تارىختا دائىم كۈچلۈك خوشنىلىرى تەرىپىدىن بوزەك قىلىنغان . كەلگۈسىدىمۇ باشقىلارنىڭ تەسىر دائىرىسىدە مۇستەقىللىك ئىزدەشكە مەجبۇرى بولىدۇ.

ئۈچۈنچى دۆلەت : «زەيتۇن جۇمھۇرىيىتى» (Olive Republics)

: ^) [. P. A. {' G& _7 e
بۇلغارىيە، كىرودىيە، گىرىتسىيە، ئىتالىيە، ماكىدونىيە، قاراتاغ جۇمھۇرىيىتى، پورتىگالىيە، سىلوۋىنىيە، ئىسپانىيە، قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مەزكۇر مەملىكەتلەر مەنبە جەھەتتىن قەدىمكى گىرىتسىيە ۋە قەدىمكى رىم مەدەنىيىتىگە تەۋە. لېكىن ھەرقايسى ئىقتىساد كۆرسەتكۈچلىرىدە مەزكۇر ئەللەر ھامان شىمالى ياۋروپا ئەللىرىدىن كېيىن تۇرماقتا. نامىرات نوپوز ئۇلارنىڭكىدىن بىر ھەسسە كۆپ، ئىشقا ئورۇنلىشىش نىسپىتىمۇ 10-20% تۆۋەن تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە تۇغۇلۇش نىسپىتىمۇ تۆۋەن، بولۇپمۇ گىرىتسىيە، ئىسپانىيە، پورتىگالىيە قاتارلىقلار. ھۆكىمەتنىڭ قىزىل رەقىمىمۇ ئاز ئەمەس.

, V1 x  I" u8 O  t4 x8 j! P

تۆتىنچى دۆلەت : «شەھەر مەملىكىتى» (City-States)

- Y1 d: W7 `- D0 ~لوندون (ئىككىنچى قاتاردىكى مەملىكەتنىڭ بىرىنچى چوڭ شەھىرى)، پارىژ (فىرانسىيە GDP سىنىڭ 25% نى ئىگەللەيدۇ)، سىنگاپور (ھازىرقى زامان شەھەرلىشىشىنىڭ غەلبە نەمۇنىسى)، ئىلاۋىف (ئىسىرائىلىيە يۇقىرى تېخنىكىلىرىنىڭ ئېكىسپورت بازىسى) قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

# {( _, N1 k/ Q4 N% Z' N9 O3 X8 G

بەشىنچى دۆلەت : «شىمالى ئامېرىكا بىرلەشمىسى»

كانادا، ئامېرىكانى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئىقتىساد، نوپوس تەركىبى، مەدەنىيەت قاتارلىقلار بۇ ئىككى دۆلەتنى ئۆز-ئارا تۇتاشتۇرۇپ دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ يۇقىرى تېخنىكىلىك ئىقتىسادى گەۋدىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۆز نۆۋىتىدە يەنە ئەڭ چوڭ يېزا-ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش بازىسى بولۇپمۇ سانىلىدۇ. كىشى بىشىغا توغىرا كىلىدىغان تاتلىق سۇ مىقتارى ئاسىيا-ياۋروپالارنىڭكىدىن ئۈچ ھەسسە ئارتۇق. شۇڭا بۇ زىمىننى خارابىلاشتى دەپ ئويلاپ قالماڭ، ھېچ بولمىسا ھازىرچە شۇنداق.
& [( I3 N% K; m

ئالتىنچى دۆلەت : «لىبىرالىستلار» (Liberalistas)

+ U" W( ^7 g& o
چىلى، كولومبىيە، كوستارىكا، مېكسىكا، پېرۇ قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. گەرچە كىشى بېشىغا توغىرا كىلىدىغان كىرىم نىسپەتەن تۆۋەن، نامىراتلار نوپوسى نىسپەتەن يۇقىرى بولسىمۇ، بۇ مەملىكەتلەر  لاتىن ئامېرىكىسى دىمكۇراتىيىسى ۋە كاپىتالىزىمنىڭ بايراقدارلىرى. بۇلار ھەرگىزمۇ ئامېرىكا بىلەن ياقا سىقىشمايدۇ. لېكىن ئىقتىسادى جەھەتتىن بۇلارنىڭ كەلگۈسى يەنىلا قاراڭغۇ. ئەمدىكى گەپ كاپىتالىزىم يولىدا ماڭامدۇ ياكى ئىقتىسادى لىبىرالىزىمدىمۇ بۇنىسى نائېنىق .

يەتتىنچى دۆلەت : «بولۋارىيان جۇمھۇرىيىتى» (Bolivarian Republics)

. u( h% L+ D0 h: G  }$ M# F; `
ئارگىنتىنا، بولۋىيە، كۇبا، ئېكىۋادور، نىكاراگۇئا، ۋىنسوئىلا قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مەزكۇر ئەللەرنىڭ ئۈلگىلىك ۋەكىلى ۋىنسوئېلانىڭ قەھىرمانى چاۋىس. پېرونىزىم يولىدا ماڭىدۇ. ھاكىم مۇتلەقلىق خاھېشغا ئىگە. گەرچە ئېنتايىن نامىرات بولسىمۇ لېكىن بۇ مەملىكەتلەرنىڭ قېزىلما بايلىقلىرى ۋە ئېنىرگىيە مەنبەلىرى مول. جۇڭگو ۋە روسسىيە قاتارلىق ئەللەرنىڭ ئۆزىگە قارىتىدىغان نىشانى.

سەككىزىنچى دۆلەت : «يىگانە دۆلەت» (Stand-Alones)

تەۋە مەملىكەتلەر: بىرازىلىيە (لىبىرالىزىمچىلار بىلەن بولىۋار جۇمھۇرىيىتى ئارىسىدا تۇرماقتا، ئىككىنچى قاتاردىكى زوراۋانلارغا تەۋە) ، فىرانسىيە (ئانگىلو-ساكسون مەدەنىيىتىگە قارىشى ئاۋانگارت،ئەمەلى كۈچ جەھەتتە خەنسا مەملىكىتىگە يەتمەيدۇ)، بۈيۈك ھېندىستان (كىشى بېشىغا توغىرا كېلىدىغان كىرىم پەقەت جۇڭگونىڭ ئۈچتەن بىرىگە توغىرا كېلىدۇ، دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ نامىراتلار توپىغا ئىگە، لېكىن ئىقتىسادى تەرەققىياتى ئېنتايىن تېز ئىلگىرلەۋاتقان مەملىكەتلەرنىڭ بىرى)، ياپون(مول بولغان كاپىتال ۋە تېخنىكا مەنبەسى،گەرچە ياپوننىڭ تېخنىكا جەھەتتىكى ئەۋزەللىكى كورىيە،جۇڭگو،ھېندىستان ۋە ئامېرىكا قاتارلىقلار تەرىپىدىن پېلى قۇرتىدەك يىيىلىۋاتقان بولسىمۇ ياپون يەنىلا دۇنيادىكى زوراۋانلارنىڭ بىرى)، كورىيە (كورىيە ئاللىقاچان تېخنىكا جەھەتتە كۈچلۈك دۆلەتكە ئايلاندى، مۇنداقچە ئېيتقاندا غەلبىلىك ھالدا دۇنيا ئىقتىسادى چېكىنىۋاتقان مېنىۇتلاردىمۇ باش كۆتۈرۈپ چىقتى)، شىۋىتسارىيە (ئاۋات،ياخشى بولغان سودا شارائېتىگە ئىگە).

5 F" m: J; z" I6 N" Z4 h  v

توققۇزۇنچى دۆلەت : «روسسىيە ئېمپىرىيىسى»

ئەرمەنىيە،بېلرۇسسىيە،روسسىيە فىدىراتسىيىسى، ئوكىرائىنىيە قاتارلىقلاردىن تەركىبلىنىدۇ. ئېنتايىن مول بولغان تەبىئى بايلىق مەنبەسىگە ئىگە. بەزى ئالاھېدە بولغان تېخنىكىلىرى ھەربى ئىشلار جەھەتتىكى قۇدۇرىتىنى تېخىمۇ ئاشۇرغان.

ئونىنچى : «ئەدەپسىز شەرىق» (The Wild East)

8 B7 r4 s/ o9 v+ f, qئافغانىستان، ئەزەربەيجان، قازاقىستان، قىرغىزىستان، پاكىستان، تاجىكىستاننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ رايۇن كەلگۈسىدە ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ تەسىردائىرىسىنى سىنايدىغان مەركەزگە ئايلىنىدۇ. مەسىلەن : جۇڭگو،ھېندىستان،تۈركىيە،رۇسسىيە ۋە شىمالى ئامېرىكا.

7 S4 z/ k; K! |$ O# [4 T+ u" J

ئون بىرىنچى دۆلەت : «ئىرانىستان» (Iranistan)

& }/ Y, K# A2 _) Y) ]
, {4 v3 M/ r% J$ [' B2 S1 ^بەھرەيىن، گازا رايۇنى، ئىران، ئىراق، لىۋان، سۈرىيە قاتارلىقلار. ئىراننىڭ نىفىت زاپىسى مول، مائارىپ سەۋىيەسىمۇ نىسپەتەن يۇقىرى، ھەربى كۈچىمۇ تەرەققى قىلماقتا. لېكىن ئاڭ جەھەتتىن ئامېرىكا  بىلەن قارىشلىشىپلا قالماي يەنە ئەرەپ ئارىلىدىكىلەر بىلەنمۇ زىدىيەتلەر مەۋجۇد. مەزكۇر رايۇننىڭ ئىقدىساد باشقۇرۇش سەۋىيەسى تۆۋەن بولۇپ پەقەت ئىستىمال بۇيۇملىرىغىلا تايىنىدۇ. يۇقىرى تېخنىكىلىق مەھسۇلاتلار ھەتتا نىفىت پىششىقلاپ ئىشلەش ئەسلەھەلىرىنىمۇ ئېمپورت قىلىدۇ.
( ~8 X. @3 H- K

ئون ئىككىنچى دۆلەت : «يىڭى ئوسمان ئېمپىرىيىسى» (The New Ottomans)

( H0 |- b& o* q, i& Mتۈركىيە، تۈركىمەنىستان، ئۆزبەكىستان قاتارلىقلاردىن ئىبارەت .  تۈركىيە ئەمدى نەزىرىنى ياۋروپاغا قاراتمايدۇ. بەلكى دېپلوماتىيە ۋە ئىقتىسادى مەركىزىنى ئوسمانىلى دەۋىرىدىكى قېرىنداشلىرى تەرەپكە قارىتىدۇ. جۇڭگو ۋە رۇسسىيەنىڭ تاشقى سودىسى ئارقىلىق يىڭى تەرەققىيات يۆلىنىشىنى بەلگىلەيدۇ.
9 A1 x2 k1 Q/ t

ئون تۆتىنچى دۆلەت : «جەنۇبى ئافىرىقا ئېمپىرىيىسى» (South African Empire)

9 t; s1 u  e( y3 U" c3 h0 u
بوتسۋانا، لېسوتو، نامىبىيە، جەنۇبى ئافىرىقا، سۋازىلاند، زىمبابۋې قاتارلىقلاردىن تەركىبلىنىدۇ. جەنۇبى ئافىرىقا دۆلىتى بولسا ئافىرىقىدىكى ئەڭ باي رايۇن. تۇپىرىقى مۇنبەت،بايلىق مەنبەسى مول. يەنە كېلىپ ئافىرىقا قۇرۇقلۇقىدىكى ئەڭ تەرەققى قىلغان ئاساسى ئەسلەھە ۋە سانائەت بازىسى. لېسوتو، وتسۋانا ۋە شۇنداقلا نامبىيە قاتارلىق ئەللەر بىلەن چوڭقۇر مەدەنىيە مۇناسىۋېتى بار.
% w8 b; x+ x' ~3 P$ ^. b
2 P! j9 v4 Y( F3 E$ Q

ئون بەشىنچى دۆلەت بولسا : «سەھرايى كەبىر ۋە جەنۇبى ئافىرىقا»

. o3 L9 Z- A' Z7 I2 ~0 y8 |7 Jئانگولا، كامېرۇن، ئوتتۇرا ئافىرىقا، كونگو، ئېفىئوپىيە، گانا، كېنىيە، لىبېرىيە، مالاۋى،مالى،موزامبىك، نىگېرىيە، سېنېگال، سېررالېئون، سۇدان، تانزانىيە، توگو، ئۇگاندا،زامبىيە قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. بۇ مەملىكەتلەردىن مۇسۇلمانلارمۇ، خىرىستىيانلارمۇ تېپىلىدۇ. فىرانسوسچە سۆزلەيدىغانلارمۇ،ئېنگىلىزچە سۆزلەيدىغانلارمۇ بار. بۇلاردا كەمچىل بولغىنى ئورتاق بولغان مەدەنىيەت ئارقا كۆرۈنۈشى.بىراق يەنىلا بىرقىسىم پۇلدار مەملىكەتلەرنىڭ (مەسىلەن:جۇڭگو) تەمە قىلىش ئوبىكتى بولماقتا.

3 m6 V; S# e% [( j6 s

ئون ئالتىنچى دۆلەت : «مەغرىب بەلۋىغى» (Maghrebian Belt)

0 V$ s$ Z- d4 n- i5 F2 p
5 {: }9 w$ S- s4 i: J/ fئالجىرىيە، لىۋىيە، ماۋرىتانىيە،ماراكەش، تۇنىس قاتارلىقلاردىن تەركىب تاپىدۇ. مەزكۇر ئەللەر ئىچىدە گەرچە لىۋىيە ۋە تۇنىسقا ئوخشاش ھاللىق مەملىكەتلەر بولسىمۇ لېكىن يەنىلا ئېنتايىن ئېغىر بولغان نامىراتلىق مەسىلىسى ساقلانماقتا.
4 V3 {. {5 o0 u
2 N9 z1 g  d: k2 z$ u

ئون يەتتىنچى دۆلەت : «مەركىزى پادىشاھلىق» (Middle Kingdom)

( l" Y8 _6 n' ^1 ]& Z0 r( _  {' [جۇڭگو چوڭ قۇرۇقلۇقى ، شياڭگاڭ، تەيۋەن قاتارلىقلار. جۇڭگو بەلكىم خۇددى IMF تەسىۋىر قىلغاندەك تەخمىنەن 10 يىل جەريانىدا GDP سى ئامېرىكىدىن ئېشىپ كېتەلمەسلىكى مۈمكىن. لېكىن شۇنىسى ئېنىقكى جۇڭگو يىڭىدىن گۈللىنىۋاتقان دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ دۆلەت. ئۆز تارىخى ئۆز-ئۆزىنى چوڭ تۇتۇش پىسخىكىسى ۋە ئېرقى تونۇشى يەنىلا ئېتايىن كۈچلۈك. خەنزۇ مىللىتى ئومومى نوپوسنىڭ %90 نى ئىگەللەيدۇ. دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ يەككە ئىرىق مەدەنىيىتى توپلىمىغا ئىگە .

& u0 S) T, x/ \4 ~

ئون سەككىزىنچى دۆلەت : «كاۋچۇك بەلۋىغى» (The Rubber Belt)

/ p( \' Y/ }( Y9 x4 h
كامبودژا، ھېندۇنوزىيە،لائوس، مالائىسىيە، فىلىپپىن، تايلانت،ۋېتنام قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. بۇ مەملىكەتلەرنىڭ كان مەھسۇلاتلىرى، سۇ قۇرۇلۇشى، كاۋچۇك زاپىسى  ۋە شۇنداقلا يېزا-ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئېنتايىن مول . گەرچە سىياسى جەھەتتىن مۇقىم بولمىسىمۇ لېكىن سانائەتلىشىش باسقۇچىدا تۇرماقتا. كەلگۈسىدىكى ئىقتىسادى يۇقىرى گەۋدىگە ئايلىنىشىدا ئۈمۈت زور.
4 r2 e2 {, K( @

ئون توققىزىنچى دۆلەت : «ئامەتلىك دۆلەت» (Lucky Countries)

ئاۋىستىرالىيە بىلەن يىڭى زىللاندىيە مانا بۇ ئامەتلىك ئەللەردىندۇر. خەلىقنىڭ كىرىمى شىمالى ئامېرىكا بىلەن قېلىشمايدۇ. ئەنگىلىيە ۋە شىمالى ئامېرىكا ئەللىرىگە ئوخشاشلا ئانگىلو-ساكسون مەدەنىيتىگە ئىگە. لېكىن جۇغىراپىيىلىك جايلىششى ۋە ئېنىرگىيە مەسىلىسى جۇڭگو شۇنداقلا ھېندىستاننى بۇلارنىڭ ئەڭ چوڭ سودا ھەمراھېغا ئايلاندۇردى.

& P/ j, ~1 A4 v! O( R( F4 H  b+ T
# y! J0 s: n# A! s/ K1 \4 u1 E4 ^

9 N$ T0 g3 H6 o) T8 E! ^' Fيۇقىردىكى مەزمۇنلار پەقەت ئامېرىكا «خەۋەرلەر ھەپتىلىكى» ئانالىزى نەتىجىسى خالاس.

; H. j1 S4 ~* D6 Z) [  

مەنبە :    ۋىروس بىلوگى

+ M" o, ^( B8 P# V+ H2 K0 }دىتال

 

                                                   كىرگۈزگۈچ ئايال بالا پەن ئىللىق

ئەليار

تېخمۇ تىرىشىڭ！