ئۇيغۇرتىلى گرامماتىكىسىدا يېتەرسىزلىك بارمۇ

umudwar-uyhur

سىز ئەسەر تىمىسىنى «ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى بىلەن يات تىللار گىرامماتىكىسىدىكى پەرىقلەر »دەپ بۇنى ئوتتۇرغا قويغان بولسىڭىز ،سىزنىڭ كۈزىتىش ئىقتىدارىڭىزغا ئاز تۇلا قايىل بۇلار ئىدۇق .سىز مەن ئىنگىلىز تىلى ئوقۇتقۇچىسى دەپسىز ،«ئوقۇتقۇچى»دىگەن بۇ ئاتالغۇنىڭ ۋەزىنى بەك ئېغىر .ئالدىراپ ئۆزىڭىزنى ئاشكارلىماسلىقىڭىز كىرەك ئىدى .مۇشۇ تىما سەۋەبلىك سىزنىڭ «ئوقۇتقۇچى»لىق ئوبرازىڭىزغا تەسىر يىتىدۇ دىسەم چۇقۇم ئىشىنىڭ .سىزچە ھەممە تىلنىڭ گىرامماتىكىسى چۇقۇم ئوپمۇئوخشاش بۇلۇشى كىرەكمۇ ؟«مەكتەپكە »دىگەن سۆزنىڭ ئورۇن ھالىتى ئىكەنلىكىنى تورداشلار پاكىتلار ئارقىلىق چۈشەندۈرۈپتۇ ،مىنىڭمۇ ئۇنىڭدىن ئارتۇق پاكىت كۆرسەتكۈدەك سەۋىيەم يوق .ئۇيغۇر تىلىدا خەۋەرنىڭ ئورنى مۇقۇم ،پەقەت جۈملە ئاخىردىلا كىلىدۇ .خەنزۇتىلىدا ئۇنداق ئەمەس ،خەنزۇتىلىدىكى جۈملىدىكى خەۋەر ئورنى بىلەن ئۇيغۇر تىلىدىكى خەۋەر ئورنىنىڭ ئوخشاش بولماسلىقىغا قاراپلا ئىككى تىل گىرامماتىكىسىنىڭ بىرسىدە يىتەرسىزلىك بار دىيىش سىزچە تۇلىمۇ نادانلىق بولماسمۇ ؟«پەرىق »دىگەن سۆز بىلەن «يىتەرسىزلىك »دىگەن سۆزنىڭ ئىپادىلەيدىغان مەنىسىنى سىز قانچىلىك بىلىسز؟
توغرا ئۇيغۇرتىلى بىزنىڭ داۋاملىق ئىزدنىشىمىزگە ،تۇلۇقلىشىمىزغا ،تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۈرشىمىزگە باغلىق .
بارلىق تىللار ئۆز مەكتەپلىرىدە گىراماتىكىسىنى دەرسلىك قىلغان .بىراق ئۇيغۇرتىلى دەرسلىكى بولسا مائارىپ ئىسلاھاتىنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىپ مۇستەقىل دەرسلىك بۇلۇش سالاھىيىتىدىن مەھرۇم قالدى .پەقەت تىل -ئەدەبىيات دەرسلىكىگە قىستۇرۇلغان ،ئۇيغۇرتىلى گىرامماتىكىسىدىكى ئۇقۇملارنىڭ 100دىن بىرىگىمۇ توغرا كەلمەيدىغان مەزمۇنلار بىلەن ئوقۇغۇچىلارغا بىلىم بىرۋاتىمىز .ئۇيغۇر تىلى خىرسقا دۈچ كىلىۋاتقان ،بۇيۇن قىسسىپ قىېلىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە ئۇيغۇرتىلىمىزنىڭ دىلىغا ئازار بىرىدىغان ئىشلارنى ،گەپ-سۆزلەرنى قىلماستىن ،ئاناتىلىمىزنى تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈش ،جۇلالاندۇرۇش ئۈچۈن ئاز-تۇلا ھەركەت قىلايلى .

kokasman

تورداشلار توغرا ئېيتىدۇ بۇنى پەرق دەپ ئالسىڭىز توغرا بولاتتىكەن  ！ ئۇيغۇر تىلى ۋە ئۇنۇڭ گىرامماتكىسىدىن قۇسۇر ئىزلىمەڭ ！  خۇددى دەيدىغانغا گەپ تېپىلمىغاندەك ， كۆپ تىللىق بولۇش شەرەپ  لېكىن   ئۆزىڭىزنىڭ ئانىڭىزنىڭ تىلىدىن قۇسۇر ئىزدىگىنىڭىز بىلەن مەڭڭۇ  ئەڭگىلىز  مىللىتى بولالمايسىز。پەرقلەر ئۇستىدە كاللىڭىزدىن ئوتمىگەن مەسىللەر نى كۆپچىلىك بىلەن ئورتاقلاشسىڭىز  بىلىمى مول تورداشلىرىڭىز توغرا خاتانى ئايرىشىڭىزغا ياردەملىشىدۇ！

lowlife

كۆپچىلىككە رەھمەت.مەن تېما ماۋزۇسىنى جايىدا قويالماپتىمەن.ئەسلى «پەرق » دەپ ئالسام بوپتىكەن.بۇ تېمىدا مېنىڭ ھېچقانداق ئۇيغۇر تىلىغا ھاقارەت قىلىدىغان مۇددىئايىم يوق.پەقەتلا،كاللامدا ئېنىق بولمىغان ئۇقۇملارنى ئايدىڭلاشتۇرىۋېلىش ئۈچۈن سورالغان سوئال ئىدى.ھەم، ھالەت دەپ ئايرىشقا تازا قايىل بولمىغاچ ئېغىرراق ۋەزىندە گەپ قىلىپ قالغان يېرىم بار.ئەمما،بىر نۇقتا ئېنىقكى،مەنمۇ كۆپچىلىككە ئوخشاشلا مىللىتىمىزنى،ئانا تىلىمىزنى سۆيىمەن.ھەم،بۇ تېمىنىمۇ شۇ نۇقتىنى چىقىش قىلىپ تۇرۇپ يازغان.«يېتەرسىزلىك» دېگەن سۆز ھەرگىزمۇ ئۇيغۇر تىلىغا قارىتىلغان بولماستىن،بەلكى كىتابلىرىمىزدىكى گرامماتىكا قائىدىلىرىگە قارىتىلغان.چۈنكى،ئاشۇلارنىمۇ بىزگە ئوخشاش ئادەم يازغان.خاتا بولۇپ قالغان،دىققەت قىلىنمىغان نۇقتىلار ئەگەر ئىزدىنىپ تەتقىق قىلىپ باقساق ئەلۋەتتە بار.مەن ئۇزۇندىن بۇيان خەۋەر پېئىلىدىكى ئىش-ھەرىكەتنى ئۆزىگە قوبۇل قىلىپ كەلگەن جۈملە بۆلىكىنى تولدۇرغۇچى دەپ ئايرىپ كەلگەچ،بۇ مەسىلىدە سەل قايمۇقۇپ قالدىم.دوستلارنىڭ مېنى ئورۇنسىز تىللىماستىن،ئىلمىي ئاساستا كۆز قاراشلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقسا دېگەن ئۈمىدتىمەن.يۇقىرىدىكى «ئۈمىدۋار ئۇيغۇر»،«تۇغچى» قاتارلىق تورداشلىرىمىز ئۆزىنىڭ كۆز قارىشىنى ئىلمىي ئاساستا شەرىھلەپتۇ.مەندە سۆزدىن كەتكەن تەرەپلىرىنى ئۈستۈمگە ئالىمەن.ئەمما،يەنىلا كۆڭلۈمدىكى تۈگۈنگە قايىل قىلارلىق جاۋابقا ئېرىشەلمىدىم.تۇغچى ناملىق توردىشىمىزنىڭ «مەكتەپكە» دېگەن سۆزنى ئورۇن ھالىتى قىلىپ ئايرىشتا،ھەقىقەتەن گرامماتىكا قائىدىسىدىكى «غا قا گە كە »قوشۇمچىلىرى ئۇلىنىپ كەلگەن ئىسىملار ئورۇن ھالىتى بولىدۇ دېگەن قائىدىگە ئۇيغۇن بولغان.ئەمما،مېنىڭ قارىشىمدا جۈملىدىكى ئىش-ھەرىكەت يۈز بەرگەن، يۈز بېرىۋاتقان،ياكى يۈز  بېرىدىغان ئورۇن_ئورۇن ھالىتى بولىدۇ.«مەكتەپكە»دېگەن سۆز بۇ قائىدىنى قانائەتلەندۈرمەيدۇ،بەلكى،جۈملىدىكى «بارىمەن» دېگەن پېئىلنىڭ مەقسەت-نىشانى بولۇپ كېلىدۇ،يەنە بىر نۇقتىدىن ئېيتقاندا،پېئىل ئىپادىلىگەن ئىش -ھەرىكەتنى ئۆزىگە قوبۇل قىلىدۇ.ئىنگىلىز تىلى ياكى خەنزۇ تىلى گرامماتىكىسىدا بۇ خىل ئەھۋال تولدۇرغۇچى دەپ ئايرىلىدۇ.بۇ يەردىكى پەرق،باشقا تىل گرامماتىكىلىرى جۈملە بۆلەكلىرىنى سۆزلەرنىڭ بىلدۈرىدىغان مەنىسى ياكى ئوي-پىكرىگە ئاساسەن ئايرىغان بولسا،ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىمىزدا ئاساسەن قوشۇمچىسىغا قاراپ ئايرىيدىكەنمىز،يەنە بىر نۇقتىدىن ئېيىتقاندا،ماھىيەتكە قاراپ ئەمەس شەكىلگە قاراپ ئايرىلىدىكەن.ئەجىبا مۇشۇ مەسىلە زادى بىر مۇنازىرە قىلىنىشقا ئەرزىمەسما؟ماڭا دەشنام بېرىپ ئورۇنسىز ئاۋارە بولغاننىڭ ئورنىغا ئازراق ئىزدىنىپ باقساق نېمە بولار؟

غالىبجان

بىر تىل بىلەن يەنە بىر  تىل گىراماتكسىنى بىرلەشترۋېلىش ئاقالانىلىك ئەمەس... ھەممە تىلنىڭ ئالاھدېلكى بۇيچە پىكىر قىلىش كىرەك دەپ ئويلايمەن ... شۇڭا  ....

altuntarim09 ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

تولىمۇ ئوبدان بىر تېمىنى ئوتتۇرىغا قويۇپسىز، ياش ئوقۇتقۇچىلار ئىچىدە سىزدەك ئىزدىنىدىغانلار كۆپ بولسا شۇنچە ياخشى. ماۋزۇنىڭ توغرا قويۇلىشىمۇ بەك مۇھىم، مەزمۇننى ئوقۇپ ئاندىن نېمە دېمەكچى بولغىنىڭىزنى ئېنىق چۈشەندىم، نېمىلا بولسۇن، ئەجەللىك بىر مەسىلە ئوتتۇرىغا تاشلىنىپتۇ. ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى مۇستەقىل دەرسلىك بولۇشتىن قالدى، قائىدىلەر بولسا پوملاپ-سوملاپ كىتاپ بەتلىرىنىڭ بوش يەرلىرىگە قىستۇرىۋېتىلدى. جۈملىنىڭ بەش بۆلىكى ھەققىدىكى مەزمۇنمۇ شۇنداق قىلىپ ئاددىلاشتۇرۇۋېتىلدى. بۇرۇن تولدۇرغۇچىنى‹ ئۆتۈملۈك›، ‹ئۆتۈمسىز› دەپ ئايرىيتتى، ‹ مەكتەپكە› دېگەن سۆز يۇقۇرقى جۈملىدە ئۆتۈمسىز  تولدۇرغۇچى بولاتتى.
ھازىرچۇ؟ پەقەت چۈشۈم كېلىش قوشۇمچىسى قوشۇلسىلا تولدۇرغۇچى بولىدۇ. شۇڭا ھازىر دىيىلىۋاتقان گەپ بويىچە بۇ سۆز ھالەت بوپ قالىدۇ.
مەن شۇنى ھېس قىلدىمكى، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىمتىھان سۇئاللىرىنى ئاسان ئىشلىيەلىشى  ئۈچۈنلا تىل قائىدىلىرىنى ئۆزگەرتىۋېرىدىغان ئىش چىققان ئوخشايدۇ. چۈنكى تولدۇرغۇچىنى ئايرىش سەل مۇرەككەپ ئىدى.

تولۇقلىما مەزمۇن (2013-8-18 02:14):
ئاپام ماڭا كەمپۈت بەردى.

altuntarim09 ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

‹‹ ئاپام ماڭا كەمپۈت بەردى›› دېگەن جۈملىنى تەھلىل قىلىپ بېقىڭلار.

umut2

دوستىمىز lowlife  ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى توغرىسىدا ئۆزىنىڭ قارشىنى ئوتتۇرغا قويۇپ ئۆتۈپتۇ. بۇ بىر ياخشى مۇنازىرە تېمىسى بولۇپتۇ. مەن بىر تىل-ئەدەبىيات ئوقوتقۇچىسى ، شۇڭا بۇ مەسلە ئۇستىدە ئۆزۈمنىڭ چۇشەنچىسىنى ئوتتۇرغا قويۇپ باقاي.
ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسىدا جۈملە بۆلەكلىرى توغرىسىدا ناھايىتى ئىنىق چۇشەنچە بار . لىكىن بىر قىسىم ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسىنى ئۆگەنگۈچىلكەر تولدۇرغۇچى توغرىسىدا تولدۇرغۇچى توغرىسىدىكى چۇشەنچىگە يۈزەكى قاراپ، تولۇق ئىزدەنمىگەن بولغاچقا، ھالەت بىلەن تۇلدۇرغۇچىنى (ئۆتۈمسىز تولدۇرغۇچىنى) پەرىقلەندورەلمەيۋاتىدۇ.
دوستىمىز lowlife ئوتتۇرغا قويغان
مەن مەكتەپكە بارىمەن.
مەن ئۆگىنىشكە قىزىقىمەن.
مەن جەڭگە قاتنىشىمەن.  
دىگەن جۈملىلەردىكى « مەكتەپكە» دىگەن سۆز بىلەن « ئۆگىنىشكە، جەڭگە» دىگەن سۆزنىڭ جۈلىدىكى ۋەزىپىسى ئخشىمايدۇ.  « مەكتەپكە» دىگەن سۆز بولسا خەۋەر ئىپادىلىگەن ئىش-ھەركەتنىڭ ھەركەت يۆنۈلىشىنى كۆرسىتىپ كىلىپ، ھالەت ۋەزىپىسىدە كەلگەن. ھەم ھەركەتنى ئۆز ئۇستىگە ئالمىغان، شۇڭا تۇلدۇرغۇچى ئەمەس. « ئۆگىنىشكە، جەڭگە» دىگەن سۆزلەر بولسا خەۋەر ئىپادىلىگەن ئىش-ھەركەتنى ئۆز ئۇستىگە ئالغان بولۇپ، « قىزىقىمەن، قاتنىشىمەن » دىگەن خەۋەر ئىپادىلىگەن ھەركەتنى ئۇستىگە ئالغان. شۇڭا بۇ سۆزلەر جۈملىدە تۇپدۇرغۇچى ۋەزىپىسىدە كەلگەن.

umut2

دوستلار كەچۇرگەيسىلەر ، يۇرىدىكى ئىنكاستا « جۈملىدىكى»  دىگەن سۆز « جۈلىدىكى» قىلىپ يىزىلىپ قاپتۇ.
يەنە «تولدۇرغۇچى» دىگەن سۆز «تۇپدۇرغۇچى» قىلىپ يىزىلىپ قاپتۇ. تۇزتۇپ ئوقورسىلەر.

umut2

umut2 يوللىغان ۋاقتى  2013-9-12 12:09
دوستلار كەچۇرگەيسىلەر ، يۇرىدىكى ئىنكاستا « جۈملىدىكى ...

«...ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىمىزدا ئاساسەن قوشۇمچىسىغا قاراپ ئايرىيدىكەنمىز،يەنە بىر نۇقتىدىن ئېيىتقاندا،ماھىيەتكە قاراپ ئەمەس شەكىلگە قاراپ ئايرىلىدىكەن.ئەجىبا مۇشۇ مەسىلە زادى بىر مۇنازىرە قىلىنىشقا ئەرزىمەسما؟ماڭا دەشنام بېرىپ ئورۇنسىز ئاۋارە بولغاننىڭ ئورنىغا ئازراق ئىزدىنىپ باقساق نېمە بولار؟»
ئۇيغۇر تىلىدا مۇنداق يۈزەكىلىك بار دىسىڭىز قەتئى بولمايدۇ. تولدۇرغۇچى بىلەن ھالەتنى سىز دىگەندەك قوشۇمچىغا قاراپلا ئايرىمايمىز.  پەقەت ئىشنى ئاددىيلاشتۇرۇش ئۇچۇن شۇنداق قېلىپ قالغان تەرەپلەر يوق ئەمەس.
چۇنكى ياغ ساتىدىغان تىجارەتچىمۇ ئۆزىنىڭ ئىشىنىڭ ئاسان بولىشى ئۇچۇن كەمچەن ياسىۋالغانغا ئوخشاش. ئۇنداقتا ياغ ساتىدىغانلار جىڭ ئىشلىتىشنى بىلمەمدۇ؟؟

geyret38

سىز ئوقۇغۇچىلارغا چۇشەندۇرگەندە  خاتالىق سىزدىن كىتپتۇ قىرندىشىم.
بۇ جۇملىنى  ئويغۇرچىگە تەرجىمەقىلغاندا‹‹مەن بارمەن مەكتەپكە.›› دىسەك تەلپۇز توغرا ئىيتىلغان بولدۇ.
بۇيەردىكى ‹‹ تو›› بەقەت جۇملىنىڭ خەۋەر مەنسى. ئىنقلغۇچى سوز ياكى تولۇقلۇغۇچى قۇسۇمچە مەنەسى بىلەن كەلگەن.ئىنگىلىس تىلى جۇملىلەرنى تۇزگەندە ئىسمنىڭ كەيندىن مەخسەت ئاندىن قۇشۇمچە  ئىنقلغۇچى بۇسۇنداق ئوزەىرمەيدىغان قاننۇيەت بىلەن تۇزلدۇ ،ئويغۇر تىل گىرامماتكىسى پۇتۇن تىللار سىستىمسىدىكى ئەڭ مۇكەممەل تىل گىرامماتكىسى.ئويغۇر تىلدا بۇنداىق چەكلىمىلەرگە ئوچىرىمايدۇ.
ئۇيغۇر تىلى 32ھەرپتىن تەشكىلتاپقان مۇكەمىل تىل.ئۇنى ئىنگېلىس ۋە خەن تىىل گىراماتكىسى بىلەن چۇشەندۇرۇش تولمۇ ئاقىلانىلىق ئەمەس.
مەسىلەن؛مەن مەكتەپكە بارمەن.بۇ خەۋەر مەنسىدىكى سوز.ياكى مەخسەت ئىپەدىلەنگەن سۇز.
ئىنگىلىس تىلدا‹‹‹‹غ.ق.››بۇ ئىككى ھەرپنىڭ بولماسلىق .سوزلۇكلەرنىڭ تۇزلىس.تەلەپۇز قىلنىش.ۋە ئاھاڭ تاۋۇشلارنىڭ ئورۇن جەتتىكى يەلەپپۇز قىلنىشنى، ئۇيغۇر تىل گىرامماتكىسى بىلەن سىلستۇرۇپ ئۇيغۇر گىراماتكىسدا خاتالىق بار دەپ قاراش تولمۇ بىمەنىلىك قىرندىشىم .
بۇ لاتىنچە يىزىقنىڭ ئىجاتچىسى.كەشپىياتچىسى دەل بىزنىڭ ئەقىل پاراسەتلىك ئەژداتلىرمىز.ئولار ئىسلەتكەن تىل ۋە يىزىق سان ۋە تۇرى جەھتتىن كوپ ئىندىداللققا ۋە خاسلققا ئىگە.