ئۇيغۇرتىلى گرامماتىكىسىدا يېتەرسىزلىك بارمۇ

aishe

‏تۈركچىدە «كىمدە، كىمگە، كىمدىن؟  قەيەردە، قەيەرگە، قەيەردىن؟ نېمىدە، نېمىگە، نېمىدىن؟»  دېگەن سوئالغا جاۋاب بولۇپ كەلگەن جۈملە بۆلىكى  ۋاستىلىق تولۇقلىغۇچى بولسا، ئۇيغۇرچىدا يۇقارىقى سوئالللارغا جاۋاب بولۇپ كەلگەن سۆزلەر ھالەت  دەپ ئايرىلىدىكەن.  بۇنى تۈركچە جۈملە بۆلەكلىرى جەدۋىلىگە قارىسىڭىز بىلەلەيسىز.
‏ئەگەر خەنچە ۋە ئېنگىلىزچىدا  تولدۇرغۇچى دەپ ئايرىلغان بۆلەك ئۇيغۇرچىمىزدا تولدۇرغۇچى  بولماستىن ھالەت دەپ ئايرىلغانلىقى تۈپەيلى ئۇيغۇرچە گرامماتكىمىزدا يېتەرسىزلىك باركەن دەپ يەكۈن چىقارغان بولسىڭىز، ئۇنداقتا ئۇيغۇرچىمىزنىڭ  بىر تۇققان قېرىنداش تىلى بولغان تۈركچە  گرامماتكىدىمۇ يېتەرسىزلىك بولغان بولىدۇ.
‏ئۇيغۇرچە ۋە تۈركچە تىللاردا سۆز ئاخىرىغا كېلىدىغان قوشۇمچىلار جۈملە بۆلەكلىرىنى ئايرىشتا مۇھىم ئالامەت بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.
‏ئۇيغۇرچە ۋە تۈركچىدىكى قۇشۇمچىلارنى خەنچە بىلەن سېلىشتۇرغاندا خەنچە قۇشۇمچىسىز يالىڭاچ تىلدەك كۆرۈنىدۇ. بۇنى ئېنگىلىزچە بىلەنمۇ سېلىشتۇرغىلى بولمايدۇ. ئەڭ ئاددىيسى ھازىر سىز to  پېئىلىنى «غا، قا، گە، كە» بىلەن سېلىشتۇرۇپ چۈشەندۈرۈپسىز.  بۇ قىسمەن توغرا بولغىنى بىلەن oxford advanced learner's dictionary  لوغىتىگە قارايدىغان بولسىڭىز، to  نىڭ  19 خىل  مەنىسىنى يېشىپ بېرىدۇ، بۇلار ھەممىسى ئۇيغۇرچىدا دەل شۇنداق بولۇشى ناتايىن.
‏مەنمۇ ئوتتۇرا مەكتەپتە ئېنگىلىز تىلى ۋە خەنزۇ تىلى ئوقۇتقۇچىلىقى قىلىپ باققان. ئوقۇغۇچىلىرىمغا خەنزۇ تىلى گرامماتكىسىنى، بولۇپمۇ ئالدى قوشۇلغۇچى  介词لارنى چۈشەندۈرگەن ۋاقتىمدا بەزى مەزمۇنلارنى ھېچقانداق قىلىپ چۈشەندۈرەلمەي ئاخىرى ئۇيغۇر تىلى گرامماتكا دەرسىنى مەكتەپتىن ئۆزەم تەلەپ قىلىپ ئۆتكەن ئىدىم. بالىلار ئانا تىلىمىزنىڭ گرامماتكىسىغا پىششىق بولمىسا، يات تىلنىڭ گرامماتكىسىنى ئۆگىنەلمەيدىكەن.
‏بىر قېتىم، ئۇيغۇرچىمىزدىكى «رەۋىشداش، سۈپەتداش، ئىسىمداش» دېگەننى شۇنداق چۈشەندۈرسەم، بالىلار چۈشىنەلمىدى. ئۇلارغا بىر مۇئەللىم مۇنداق چۈشەندۈرۈپتىكەن: «مەھەللىدە بىر ئۇيغۇر بىلەن بىر خەن توي قىلدى. ئۇلاردىن تۇغۇلغان بالا ئۇيغۇرنىڭ يېنىغا بارسا مەن ئۇيغۇر دەيدۇ، لېكىن ئۇ پۈتۈنلەي ساپ ئۇيغۇر ئەمەس. خەنزۇنىڭ يېنىغا بارسا مەن خەنزۇ دەيدۇ، لېكىن ئۇ ساپ خەنزۇ  ئەمەس. بۇلارنى بەزىلەر二转子  دەپ ئاتايدۇ.  بۇ رەۋىشداش،  سۈپەتداش، ئىسىمداش دېگەنلەرمۇ مۇشۇنداق بىر دەم رەۋىش (ياكى سۈپەت، ىسىم بولىدىغان)، بىر دەم پېئىل بولىدىغان  二转子 سۆز تۈركۈمى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئەمدى چۈشەندىڭلارمۇ؟»  بۇ چۈشەندۈرۈش گەرچە توغرا بولمىسىمۇ ئەمما بالىلارنىڭ بەك ئېىسدە قاپتىكەن، مەن ئاڭلاپ  كۈلۈپ كەتكەنتىم.  ئىشقىلىپ ئانا تىلىمىزغا پىششىق بولماي تۇرۇپ، يات تىللارنى پىششىق ئۆگەنگىلى بولمايدىكەن.

كىرورەن

ئەسسىلام توردىشىم ئۇيغۇر تىلى ئۆز ئانا تىلىڭىز تۇرسا  ئانا تىلىڭىزنى مۇكەممەل بىلمەي تۇرۇپ چەت ئەل تىلى ئۆتۇپ چۇپ كەتكىنىڭىزگە ھەيرانمەن ئەڭ ياخشىسى سىز ئوقۇغۇچىلارغا  ئاشۇ چەت ئەل تىلىنى  ئۆتىۋىرىڭ  ،ئوقوغۇچىلارنى ئازدۇرۇپ سالماڭ مەكتەپكە ،ئۇرۇشقا دىگەن سۆزلەر ئىنىقلا ھالەت  شۇنداق، مۇكەممەل تىلنى يەنە قايسى تىلغا بوي سۇندۇرماقچى  خىزمىتىڭىزگە ئۇتۇقلۇق تىلەيمەن

muttelib

كوڭىل يوللىغان ۋاقتى  2013-5-13 23:04
ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى پۇتۇنلاي قازاق تىلى گىرامما ...

چوڭ قازاقچىلىق ئىدىيەڭنى تاشلا ، بۇ سىتالىن بوۋاڭنىڭ دەۋرى ئەمەس. يەنە مۇشۇنداق ئۆزۈڭنى بىلمەي جۇيلىۋەرسەڭ چوڭ قازاق بولماي قوڭ قازاق بوپ كىتىسەن.

guldurmama

كوڭىل يوللىغان ۋاقتى  2013-5-13 23:04
ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى پۇتۇنلاي قازاق تىلى گىرامما ...

دۇتارنى تالاشتىڭ بەردۇق، پەدىسى باركەن دېدىڭ ئېلىۋەتتۇق، ئۇيغۇرلانىڭ بەك ئۇزۇنكەن دېدىڭ، قىسقارتىپ بەردۇق‹‹دومبۇرا›› دەپ ئاتاپ تاراڭشىتىپ يۈردۇڭ. ھەرپلىرمىزدىن ئەمزىنى  يازالماي ‹‹ئا›› نىمۇ كالتەكتەك قىلىپ بەردۇق.
ئەكبەر باتۇرنىڭ يۈزىنى قىلىپ تىللىمايمەن سېنى، قاپاق.

ehrami ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

تاۋۇز بىلەن شاپتۇلنىڭ تەمى ئوخشىمىغاندەك، ئوخشىمىغان تىللارنىڭ گرامماتىكىسى ئوخشىمايدۇ.

Fatih

قازاقلار  يېزىقسىز دىنسىز چېچىلاڭگۇ ھالدا تاغلاردا پادا بېقىپ يۈرگەندە ئۇيغۇرلارنىڭ  دۇنياغا مەدىنىيەت تارقىتىپ يۈرگىنىنى بىلىدۇ بۇ شەرەفسىز پەسەندە

uyghuryar

ئەلۋەتتە ھالەت بولدۇ...مەنمۇ ئېىگىلىزتىلى كەسپىدە ئوقۇيمەن...ئۇيغۇرتىلى بىلەن ئېىگىلىزتىلىنىڭ ئوخشاش تەرەپلىرى كۆپ..بېراق پەرىقلىرىمۇ كۆپ...بەك سېلىشتۇرۇپ ئۇيغۇرتىلىنى ئېىگىلىزتىلىغا بويسۇندۇرمەن دېسىڭىز مۇشۇنداق خاتالىشىپ قالسىز...

تۇغچى

مەن بۇ يەكۈنگە پەقەتلا قايىل ئەمەس.ياكى مەن خاتا چۈشىنىۋالدىممۇ.ئەگەر ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسىدا «غا قا گە كە » قوشۇمچىلىرى كەلگەنلا بولسا ھالەت دەپ ئايرىساق،ئۇ ھالدا
مەن ئۆگىنىشكە قىزىقىمەن.
مەن جەڭگە قاتنىشىمەن.
دېگەن جۈملىلەردىكى «ئۆگىنىشكە»،«جەڭگە» دېگەن سۆزلەرمۇ ھالەت بولامدا؟بۇلار ئېنىقلا جۈملىدىكى خەۋەر پېئىلىنىڭ مەقسەت-نىشانى تۇرسا؟

ھالەت بىر نەچچە خىل بىلىدۇ. يەنى سۈپەت ھالىتى، ۋاقىت ھالىتى، ئورۇن ھالىتى، سەۋەب ھالىتى، مەقسەت ھالىتى .
1) سۈپەت ھالىتى: مەن ياخشى ئوقۇۋاتىمەن. بۇ يەردىكى ياخشى سۈپەت ھالىتى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.
2) ۋاقىت ھالىتى: ئۇ ئەمدىلا كەلدى. بۇ يەردىكى ئەمدىلا ۋاقىت ھالىتى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.
3) ئورۇن ھالىتى: مەن مەكتەپكە بارىمەن. بۇ يەردىكى مەكتەپكە ئورۇن ھالىتى
4) سەۋەب ھالىتى: مەن ئامالسىزلىقتىن ئۇنىڭ تەلىپىگە قوشۇلدۇم. ئامالسىزلىقتىن سەۋەب ھالىتى
5) مەقسەت ھالىتى: سېنى خۇشال قىلىش ئۈچۈن تىرىشتىم. سېنى خۇشال قىلىش ئۈچۈن مەقسەت ھالىتى.
«غا قا گە كە » قوشۇمچىلىرى قوشۇمچىلىرى قوشۇلغان سۆزلەر ئورۇن ھالىتى بولۇپ كېلىدۇ. شۇڭا بۇ يەردە مەكتەپكە دېگەن سۆزنى ھالەت دەپ ئايرىش توغرا بولغان.

تۇغچى

كوڭىل يوللىغان ۋاقتى  2013-5-13 23:04
ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى پۇتۇنلاي قازاق تىلى گىرامما ...

ئۇيغۇر تىلى بىلەن قازاق تىلى ئوخشاش بىر تىل تۈركىمىگە تەۋە. ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسى قازاق تىلى گىرامماتىكىسىدىن كېلىپ چىققان ياكى قازاق تىلى گىرامماتىكىسى ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسىدىن تەركىب تاپقان دېيىشكە بولمايدۇ.

hunerwen

ئۇيغۇرتىلى گرامماتىكىسىدا يېتەرسىزلىك بارمۇ

قويغان ماۋزۇيىڭىزلا سىزنىڭ خاملىقىڭىزنى بىلدۈرۈدۇ.
ماۋزۇغىلا جاۋاپ: تۈزۈك ماتېرىيال كۆرۈڭ.