قىپچاقلار توغرىسىدا

ghunche

	matimatika يوللىغان ۋاقتى  2012-1-7 16:04 غۇنچە خانقىز:   بۇ تېمىڭىزنى ياخشى تەييارلاپسىز ، بىراق ... كۆپرەك ماتىرىيال كۆرۈشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن

lawrence

	matimatika ئەپەندى ، سىزمۇ  تارىخ ھەۋەسكارى  ئىكەنسىز ، بولاپتۇ ، سىزگىمۇ  بىر  سىرنى  سۆزلەپ  بېرەي . ئەلبەتتە  ئالدى بىلەن  مەيلى قايسى  ئېرق قايسى  مىللەتتىن  بولايلى ، ئالدى  بىلەن  ئىگىمىز  ئاللاھقا  سادىق  بولساق ، بەندىلىكىمىزنى  ئۇنتىمىساق  ئاندىن  ئۆزىمىزنىڭ  قىممىتىنى  ئەمەلگە ئاشۇرالايمىز .   خەير ، قىرغىزلار  توغۇرلۇق سىرنى قىسقىچىلا  سۆزلەپ ئۆتەي ، پايدىسى  تېگىپ  قالا ، قايسى  كىتاپتىن  ئېلىندى ، كىم تەتقىق قىلغان بۇ  يەردە  ئەزۋەيلەنمەيدۇ ، پەقەت  قىزىققۇچىلارغا  ئۇچۇر  ھىساۋىدا :    قىرغىز ، بۇ  ئاتالغۇنىڭ  تۈركچە مەنىسى «قىرىق گەز » « ئىگىزلىك » خۇددى  سىز  يۇقۇرىدا  كەلتۈرگەن  مىسالدىكى « بۇرۇتلار » مانا  بۇلار  بىر  مەنىدىكى  سۆزلەردۇر ، ئەمدى  نىمە  ئۈچۈن «قىرىق گەز »  = قىرغىز ئاتالغانلىقىنىڭ  سەۋەبىنى  مىلادىدىن  بۇرۇنقى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆچمەن تۇرمۇش  ئادىتىگە تاقاشقا  بولىدۇ . مىلادىدىن  بۇرۇنقى  يىللاردا ئۇيغۇرلار  ساپ  كۆچمەن  قەۋم  بولغان ، كۆچمەن مىللەتلەردە  ئۇرۇشتا  ئەسىرگە مەجرۇھ  بولغانلار ، تۇغۇلۇشتا  مەلۇم  جىسمانى يېتىشسىزلىگى  بارلار  كۆچمەن  تۇرمۇشقا ماسلىشالماسلىق سەۋەبىىدن يەنىسەي  ئەتراپىدىكى  بىرقەدەر  بىخەتەر  دەپ  ھىساپلانغان ئىگىز  تاغلارغا چارۋا  بېقىش ئۈچۈن  ئورۇنلاشتۇرۇلغان ، كېيىن  خەن  سۇلالىسى  مەزگىلىدە ئۇيغۇرلارغا ( ئۇ  چاغدا  ھۇن  دەپ  ئاتىلىدۇ) ئەل  بولغان  سانغۇن  لىلىڭ ۋە  باشقا كۈرمىڭلىغان خەنزۇ  ئەسكەرلەر قۇللار ھىساۋىدا  ئۇلارمۇ  مۇشۇ  زونىلارغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان . قىرغىزلارنىڭ  ئۆزىدىمۇ ئۆزلىرىنى خەن سۇلالىسى سانغۇنى  لىلىڭنىڭ ( 李凌)  ئەۋلادى ھىساپلايدىغان رىۋايەتلەر تارقالغان ... 840 يىلدا ئۇيغۇرلارنى  مەغلۇپ  قىلغان  قىرغىزلار ئورخۇن  ئەتراپىدا  بىر مەزگىل  ياشىغان ، مىلادىي 900نەچچىنچى يىللىرىغىچە ، لېكىن يەنىلا ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇرلارغا يېقىنراق  ياشىمىسا  بولمايدىغانلىقىنى  تونۇپ  يەتكەنمۇ  ئىشقىلىپ شۇ  چاغدىكى قاراخانىلارنىڭ تەۋەلىگىدىكى ھازىرقى قىرغىزىستان  تاغلىرىغا  كۆچۈپ  كەلگەن .   تارىختا قاراخانىلارنىڭ ئايغاقچىلىرى ، جەسۇسلىرى خانغا « تاغنىڭ  ئۆڭكۈرلىرىدە قىرغىزلارنىڭ  كۈندىن  كۈنگە كۆپۈيىۋاتقانلىغىنى ، خانلىقنىڭ ئامانلىقىغا تەسىر  يەتكۈزۈش- يەتكۈزمەسلىگى  توغۇرلۇق باھا  بېرىپ  بېقىش كېرەكلىگىنى »   مەلۇم  قىلغان ، قاراخان قىرغىزلارنىڭمۇ  قېرىنداشلاردىن  بولىدىغانلىقىنى ، تاغلاردا ياشىسا پەقەت  ھالال  ئەمگىكىگە تايىنىلىدىغانلىقىنى  ئەسكەرتىپ  ئۇلارغا  نىسبەتەن  ھەربىي مۇداپىيە  يۈرگۈزۈشنى  رەت  قىلغان .   ئەھۋال  مۇشۇنداق  بولغان ، دىمەك  قىرغىزلار  شۇ  قەدىمقى  مەزگىلدىكى ئۇيغۇرلار ۋە  خەنزۇ  قۇللارنىڭ ئۇزۇن  مۇددەت بىللە  ياشاپ  ئارىلىشىشىدىن ھاسىل  بولغان .   ئۇيغۇرلاردىمۇ  نۇرغۇنلىغان مىللەتلەرنىڭ تەركىۋى  بار ،  بۇ  بىر  تارىخىي مۇقەررەرلىك .   ساۋات  خاراكتىرلىق قىسقا ئۇچۇر تۈگىدى . شۇغىنىسى ئېنىقكى  تارىخ خۇددى ماتىماتىكىغا  ئوخشاش  ئىنتايىن ئىنچىكە  دەلىل ، ئىسپات  تەلەپ  قىلىدىغان  كونكىرت  ئىلىم ، شۇڭا  ناھايىتى  ئىلمى دەرىجىدە مۇئامىلە  قىلىش  تەلەپ  قىلىنىدۇ .

matimatika

	غۇنچە خانقىز:   سىزنىڭ يوللىغان تېمىڭىز مەن نەقىل قىلغان كىتاپنىڭ264-بىتىدىن312-بىتىگىچە بولغان ئارىلىقتىن كۆچۇرۇلگەن. سىز ياخشىسى «تەييارلىدىم»دېمەي ، بىسىپ كۆچۇردۇم دېسىڭىزمۇ بولاتتى، كۆچۇرۇپ يوللاشتىمۇ خاتالىق كۆپكەن، ئۇنىڭ ئۇستىگە ھىچقانداق يېڭى كۆز قارىشىڭىز يوق، مەن كىتاپ كۆرگەچكە بۇنى يېزىۋاتىمەن.سىز تىخى مىنى كىتاپ كۆرۇشكە ئۇندەۋاتامسىز؟!  ياخشىسى سىز ئۆزىڭىز تېما يوللاشتا ئەستايىدىل بولۇڭ.كۆپرەك كىتاپ كۆرۇڭ ،  كىتاپتىكى توغرا نەرسىنى مۇنبەرگە خاتا قىلىپ يوللىماڭ. ئەگەر ئۇنىمىسىڭىز ، كىتاپ كۆرۇپ بىلىملىك بولۇپ كەتكەن بوسىڭىز ،ئالدىنقى ئىنكاسىمدىكى پاكىتنى ئىنكار قىلىپ بىقىڭا قېنى.......

matimatika

	lawrence ئەپەندىم:     ئىنكاسىڭىزنى كۆردۇم، لىكىن مىنىڭ ئەڭ قىزىقىدىغىنىم سىز يازغان ئۇچۇر كىمنىڭ تەتقىقاتى ، قايسى كىتاپتىن ئىلىندى-دېگەن ، سىز «ئەزۋەلىمەيلى»دېگەن مەسىلە ئىدى.چۇنكى تارىخى تىمىلاردا يەنىلا پاكىت ئاساس ئورۇندا تۇرىدۇ.سىز ھەرقانچە ياخشى ئۇچۇرنى پايدىلىنىشقا سۇنۇپ ، ئۇنىڭ كىلىش مەنبەسىنى ئەسكەرتىپ بەرمىسىڭىز، ئۇنىىڭدىن پايدىلىنىشقا ، نەقىل ئىلىشقا، ھەتتا راسلىقىغا ئىشىنىشكىمۇ بولمايدۇ. شۇڭا ئىنكاسىڭىزدىكى ئۇچۇرنىڭ مەزمۇنى ھەققىدە ھىچقانداق كۆز قاراشنى ئوتتۇرغا قويمىدىم. لىكىن مىنىڭ ئالدىنقى ئىككى ئىنكاسىم «دۇنيا مىللەتلىرى»دېگەن كىتاپتىن ئىلىنغان. شۇ كىتاپنى كۆرۇپ باقارسىز. خەير، ئاللاھغا ئامانەت!

ئۆتۈكەن

	matimatika يوللىغان ۋاقتى  2012-1-7 23:49 lawrence ئەپەندىم:     ئىنكاسىڭىزنى كۆردۇم، لىكىن مىنىڭ ئەڭ ...   ماتىماتىكا ئەپەندى، سىزنىڭ قاراشلىرىڭىزغا قوشۇلىمەن. مەن قارىساممۇ باسكاكوفنىڭ كىتابىدىن ئېلىنىپتۇ.  (ھوشىيارلىقىڭىزغا ئاپىرىن!) ئەلۋەتتە، بىر ئىلمىي پىكىرنى يوللاشتىن ئاۋۋال شۇ ئىلمىي پىكىرنىڭ ئەڭ ئالدى بىلەن قەيەردىن ھاسىل بولغانلىقىغا، قەيەردىن نەقىل ئېلىپ ئىسپاتلىغانلىقىغا دىققەت قىلىش كېرەك.

lawrence

	يالىڭاياق ھەۋەسكارلارغا داۋاملىق  چۈشەندۈرۈش  بېرىلمەيدۇ ، بۇ  ئىنكاسنى  خالىغان بەتلەرگە كۆچۈرۈپ  چاپلاشقا  بولىدۇ ھى ھى..   پەقەت ghunche  تورداش  بۇرۇنقى « ئورخۇن» مۇنبىرىدىكى  تورداشلارنى  ئەسلەتكەچكىلا قىزىقىپ  ئىنكاس  يېزىلىپ قويۇلدى .

matimatika

	ھا،ھا،ھا............ «يالاڭئاياق ھەۋەسكار » مەن بولسام قايىلمەن. داۋاملىق «رەسمىلىشىش» نىشانىغا قاراپ تېرىشىمەن.ئەمما ئاقماس چۇشەندۇرۇشنى ئاڭلاشنى مەنمۇ خالىمايمەن. سەۋەپ شۇكى :  مۇشۇ سۆزنى دېگۇچىلەر «يالاڭئاياق ھەۋەسكار» بولمىسىمۇ  كىتاپتىن كۆچۇرۇلگەن بىر تېمىنى 3-قەۋەت ئىىنكاسىدا «ghunche  تورداشنىڭ ماقالىسىنىڭ  ئىلمىلىگى  بار ، ئورۇنلۇق تەتقىقات »دىدى. توۋا.... بۇ تەتقىقاتمۇ؟!  مۇشۇنىمۇ ئايرالماسلىق نىمىنى چۇشەندۇرىدۇ؟! تېما ئىگىسىمۇ « بۇ مىنىڭ تەتقىقاتىم ئەمەس، پالانى كىتاپتىن ئالغان»دېمەستىن 4-قەۋەت ئىنكاستا«رەھمەت سىزگە، »دىدى.دېمەك باشقىلارنىڭكىنى ئۆزىنىڭ قىلىش ئىستىكىدە بولدى. مانا بۇلار «يالاڭئاياق ھەۋەسكار»نىڭ چۇشەندۇرۇشنى ئاڭلاشقا رايى يوقلىقىنىڭ سەۋەبى. يەنە بىر گەپ: سابىق «ئورخۇن مۇنبىرى»نى پىقىرمۇ سىغىنىدۇ.لىكىن بۇ ئەلكۇيى مۇنبىرى. بىر مۇنبەرنى سىغىنىپ ئىككىنچى بىر مۇنبەرگە ئىنكاس يىزىپ قويۇش راسلا كۇلكىلىك!

oghuzkhan

	تىما ئېگىسىنى ئوسال قىلماي، ئۇچۇر بەرگىنىگە رەھمەت دىسەكلا بولدى ، قالغىنىنى ئىچىمىزدە بىلەيلى تىما ئىگىسىمۇ مۇشۇ ئارقىلىق ئۇ كىتاپقا قىزىقىپ تېخىمۇ تەتقىق قىلىشقا تىرىشسا ئەجەپ ئەمەس .

durus

	lawrence يوللىغان ۋاقتى  2012-1-7 22:28 matimatika ئەپەندى ، سىزمۇ  تارىخ ھەۋەسكارى  ئىكەنسىز ، بولا ...   قىرغىزلار لى نىڭ ئەۋلادى دېگەن گەپنى يولداشلار تېپىۋالغان گەپ. قىرغىزلار ھۇن ئىمپېرىيىسىدىكى خاككاس دېگەن خەلق شۇ. قىزغىزلارنىڭ تارىخىمۇ خېلى ئۇزۈن.

karakhan

	almas888 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-7 11:12 غۇنچە خانقىزغا: 1.مەزكۇر يازما ئۆزىڭىزنىڭ كۆز قارىشىمۇ ... تېمىدىكى مەزمۇنلارنىڭ ئاساسى بار ، ئۇيغۇر تىلى ئوتتۇرا ئەسىر چاغاتاي تۇرك تىلىنىڭ داۋامى ۋە بىۋاستە ۋارىسى ،، لىكىن ئۆزبېك تىلىمۇ شۇندلق لىكىنن ئۇ تىلدا قىپچاق تىلىنىڭ ئىلىمىتلىرى بار ،چۈنكى ئۆزبىېكلەر دەشتى قىپچاق دالاس د         ارۋىچىلار بولۇپئمۇ ئۇلار مۇھەممەد شاھىبانەخان(مۇھەممەد شاھىبانې خان بولسا چىڭگىزخاننىڭ چوڭ ئوغلى بولغان جۇجى خاننىڭ ئەڭ كىچىك ئوغلى شىباننىڭ ئەۋلادى ھىسابلىنىدۇ،لىكىن جۇجى خاننىڭ كېچىك ئوغلى شىباننىڭ ئۇلۇسى ۋە ئۇنىڭىغا بولۇپ بېرىلگەن قەۋملەرنىڭ14-ئەسىرلەردە مۇسۇلمان بولغاندىن كىيىن نىمىشقا ئۆزبېكلەر  دەپ ئاتىلىپ قالغانلىقى ئېنىق ئە،مەس، شۇ ۋاقىتلاردىن باشلاپ ئۆزبېك دىگەن نام شۇقەۋمنىڭ نامىغا ئايلىنىپ قالغان ) باشچىلىقىدا 1500-يىللىرى كۈچىيىپ ئوتتۇرا ئاسىيانى يەنى ھازىرقى ئۆزبېكىستان تەۋەلىكىنى ئىستىلا قىلغان ،يەنى ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئەڭ چوڭ ئىستىلاچى ئەمىر تومۈرنىڭ ئەۋلادى بولغان بابۇرخاندىن( بابۇرخان بولسا يەركەند سەئىدىيە خانلىقىنىڭ قۇرغۇچىسى سۇلتان ئەئىدخان بىلەن بىر نەۋرە قېرىنداش) ئوتتۇرا ئاسىيانى تارتىۋالغان ،ۋ ە شاھىبانە خان ئۇزۇن ئۆتمەي قازا قىلغاندىن كىيىن ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ئۆزبېكىستاندا ئۈچ خانلىق قۇرغان ۋە ھازىرقى ئۆزبېك مىللىتىنىڭ شەكىللىنىشىگە ئاساس سالغان ، ئەمدى ئۇلارنىڭ تىلىغا كەلسەك  ، دەشتى قىپچاق ئۆزبېكلىرى ئوتتۇرا ئاسىياغا كېلىشتىن بۇرۇن بۇ رايۇنداياشاۋاتقان تۇركىي خەلىقلەر ئۇيغۇرلارغا ئوخشاش چاغاتاي ئەدەبىي تىلىنى قوللىناتتى، ئۆزبېكلەر كەلگەندىن كىيىن ئۆزبېكلەردىكى  قىپچاق تىلىغا خاس ئالاھىدىلىكلەر ، شىۋە دىيالىكىتلار  يەرلىك خەلىق تىلىغا تەسىر كۆرسىتىپ ھازىرقى ئۆزبېك تىلىنى شەكىللەندۇرگەن ،ھازىرمۇ دىققەت قىلىدىغان بولساق ئۆزبېك تىلىدا قىپچاق تىلىنىڭ چارىسلىرى بولغان ھازىرقى زامان تۇركىي مىللەتلىرىنىڭ تىل ،تلەپپۇز ھالىتى ساقلانغان ، لىكىن ئۇيغۇر تىلىدا قىپچاق تىلى ئىلىمىنتى يوق،،، مانا بۇ ئۆزبېك تىلى بىلەب ئۇيغۇر تىلىنىڭ پەرقى ، شۇنىسى ئېنىقكى ئۆزبې كبىلەن تىلىمىز ئوخشاشلىق ھىسىياتى بىلەن ئۇلارنى بىز بىلەن بىر مىللەتمىكى دەپ قاراش تازا ئاقىلانىلىك ئەمەس ،