مائارىپ نەشىرىياتى ۋە مائارىپ ئىدارىسى

turkzad

	koygandengiz يوللىغان ۋاقتى  2012-1-2 01:38 رۇسۇل ھەمزاتوفنىڭ « سەن ئۆتمۈشكە تاپانچا ئاتساڭ ، كە ... ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم، مان بىر قانچە ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى دوستلىرىمدىن سورىسام جاۋابى سىز بىلەن تازا ئوخشىماي قالدىغۇ؟ شۇ دەرسنى ئۆتۈۋاتقىلى ئالدى 7-8يىل، كەينىگىمۇ 2-3يىل بولغانلار ئىدى. بولۇپمۇ ئۇيغۇر تىلى دەرسلىكى ھەققىدىكى تەڭشەشكە بەكلا نارازى ئىكەن. تولۇقلىما مەزمۇن (2012-1-2 19:33): مان بولۇپ قاپتۇ. مەن دەپ تۈزىتىىپ ئوقۇغايسىلەر...

yilik

	دەرسلىكنىڭ سىياسىۋىلىكى بولىدۇ. بەزى مەزمونلارغا ھەمىمىزنىڭ كۈچى يەتمەيدۇ.

altuntarim09

	مەن بۇ تېمىدىكى ئىنكاسلارنىڭ ھەممىسىنى تېما بىلەن باغلاپ تەپسىلى ئوقۇپ چىقتىم. كىتابنىڭ مۇقاۋىسىدىكى ئىملا خاتالىقى بولسا باسمىنىڭ ئىشىدەك قىلىدۇ، بۇنداق سۈپەتسىز بېسىلىپ قالغانلىرىنى مەن بۇرۇن كۆرگەن، كىتابخانىغا قايتۇرىۋېتىدىغان ئىشلار بار، مەن 17يىل سىنىپ تەربىيىچى بولۇپ كىتاب تارقاتقاندا بەزىدە بۇنداق ئىشلارغىمۇ  يولۇققان . گەپ نەدە؟ شۇ يىلى. شۇ ۋاقىتتىكى نەشرىنىڭ ھەممىسىدە بۇنداق ئەھۋالنىڭ بولۇش-بولماسلىقىدا. بۇنى تەكشۈرۈپ باقسا بولغىدەك، ئېلىجان 0215ئىنىمىز زېھنى ئوچۇق بالىدەك قىلىدۇ، ۋاقىت يار بەرسە شۇ كىتاب بىلەن بىر يىلدا نەشر قىلىنغان نۇسخىسىدىن جىقراق  تېپىپ، پاكىت توپلاپ، مۇنبەرگە خۇلاسە يوللىغان بولسىڭىز، مائارىپىمىز ئۈچۈن ئۇنتۇلماس بىر ئىش بولغان بولاتتى. بۇ ھەقتە مۇشۇنچىلىك سۆزلەي. يەنە بىر مۇھىم مەسىلە تولۇقسىز ئەدەبىيات دەرسلىكىدىكى مەزمۇنلار ھەققىدە. ئېلىجان0125 ئىنىمىز مەيلى قانچىلىك ئىپادىلىيەلىسۇن، توغرا قاراشلارنى ئوتتۇرىغا قويۇپتۇ. دەرس ئۆتمىگەن ، بۇ دەرسلىكنى ئوقۇپ باقمىغان بىر كىشىنىڭ شۇنچە سەگەكلىك بىلەن ئىنكاس قايتۇرۇشى مېنى قايىل قىلدى. ئېلىجان 0125ئىنىم، يەنە شۇنىمۇ ئەسكەرتىپ قويايكى، سىزنىڭ بۇ ھەقتىقى پىكرىڭىزگە غۇنچە بىلەن كۆيگەن دېڭىزنىڭ قايتۇرغان ئىنكاسى توغرا بولغان، چۈنكى بۇلارنىڭ بىرى ئەدەبىيات كەسپىدە ئوقۇۋاتقان، يەنە بىرى ئوقۇتقۇچى. سىز بۇ يەردە بۇ دەرسنى ئۆتۈپ باققان ئوقۇتقۇچىلارنىڭ سۆزلەپ بېقىشىنى تەلەپ قىپسىز، شۇڭا مەن سۆزلەپ باقاي. سىز كېرەكسىز قەغەز يىغقۇچىدىن سېتىۋالغان بۇ دەرسلىك كىتاب، 2005-يىلدىن باشلاپ ئىشلىتىلىشكە باشلىغان، ھازىر بولسا پەقەت ئاز بىر قىسىم رايونلاردىكى ئادەتتتىكى سىنىپ( قوش تىل بولمىغان) بالىلىرى ئوقۇۋاتقان  دەرسلىك ئىكەن. مەن بۇ دەرسلىكنى راسا قېتىرقىنىپ ئۆتۈپ باققان، چۈنكى بۇ يېڭى دەرسلىك ئىدى، (بىزنىڭ مەكتەپتە 12قوش تىل تولۇقسىز سىنىپى بار، مائارىپ ئىدارىسى تەسىس قىلغان، مەن تولۇق ئوتتۇرىنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىغا تەكراردا كېرەك بولىدۇ دەپ يېڭى كىتابنى ئۈچ يىل ئۆتۈپ باقتىم.)، بۇ كىتابنى ئۆتۈش جەريانىدا مەن سىز دېگەندەك ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى مەزمۇنلارنىڭ بەكمۇ كەملىكىنى، بەزى شەكىللەرنى بىر يەردە كۆرگەندەك ھېس قىلىپ، خەنزۇ مەكتەپتە بالىسى ئوقۇيدىغان بىر دوستۇمنىڭ بالىسىنىڭ ئەدەبىيات  كىتابىنىڭ ھەممىسىنى  ئەكەلدۈرۈپ، بىرمۇ-بىر سېلىشتۇرۇپ مۇنداق يەكۈن چىقارغان: بۇ دەرسلىك خەنزۇ مەكتەپلەرنىڭ ئەدەبىيات دەرلىكىدىن تەرجىمە قىلىنغان، ھەمدە بىزگە ماسلاشتۇرۇلۇپ ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا خاس ئېلىمىنتلار قىستۇرۇلغان. ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرسلىك كىتابنى ئۆزگەرتىش ھوقۇقى ، ئۆزى خالىغانچە بۇرمىلاپ ئوقۇتۇش ھوقۇقى يوق، بۇنى ھەممىسى بىلىدۇ، سىزمۇ ئەلبەتتە بىلىسىز،شۇنداق قىلىپ ئوقۇتقۇچىلار قوللانمىسىنىڭ يېتەكچىلىكىدە بىزمۇ يېڭى دەرسلىك ئىسلاھاتىنى باشلىۋەتتۇق. دەرسنى ئۆتۈپ سىز دېگەن مەزمۇنغا كەلدۇق، مەن  بايا دېگەن، بۇ خەنزۇلارنىڭ ئەدەبىيات كىتابىغا ماسلاشتۇرۇلغان دەپ،كىتابنىڭ قۇرۇلمىسىدا  ھەقىقەتەن ئارتۇقچىلىق كۆپ،  يەنى مەزمۇن بۆلىكى لايىھەلىنىپ ، شۇ بويىچە تېكىست ئورۇنلاشتۇرغان. بۇنى بىز بۇندىن كېيىنكى كىتاب تۈزۈش نىزامى قىلدۇق، بۇ ئەدەبىياتنىڭ ئوقۇتۇش تەلىپىگە بەكمۇ ئۇيغۇن. سىز دەۋاتقان بۇ ئىككى تېكىست مەزمۇن جەھەتتىن قەدىمقى ئەسەرلەرگە تەۋە،بىر  مەزمۇن بۆلىكىدىكى تېكىسلەر ئەلبەتتە بىر بۆلەكتە ئارقىمۇ ئارقا بېرىلىدۇ. شۇڭا17-دەرس ۋە 18 دەرس قىلىپ ئورۇنلاشتۇرۇلغان. بىزنىڭ قەدىمقى يازما ۋەسىقىلىرىمىز بارماق بىلەن سانىغۇدەكلا ساقلىنىپ قالغان، ھەم يەنە ئوقۇغۇچىلارنى يازما ئەدەبىياتىمىزنىڭ تارىخى بىلەن تونۇشتۇرۇشنى يالقۇن روزى قاتارلىق سەگەك زىيالىلار ياخشى پىلانلىغان، بۇرۇن بۇ مەزمۇنلار ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتى دەپ تولۇق ئوتتۇرىنىڭ كونا دەرسلىكىدە تۇيۇقسىز تىلغا ئېلىناتتى. ھازىر بولسا بۇ بىلىش ئاددىيلىقتىن مۇرەككەپلىككە، تېيىزلىقتىن چوڭقۇرلۇققا قاراپ لايىھىلەنگەن. بىزنىڭ يازما ئەدەبىياتىمىزنىڭ ئەڭ دەسلەپكى نامايەندىلىرى دەپ مەڭگۈ تاشلارنى تىلغا ئالىمىز، بۇ كىتابتا شۇنىڭدىن نۇسخا بەرگەن. كۆنۈكمە سۇئاللىرىنى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەتراپىدىكى  ئەمىلى تۇرمۇشقا باغلاپ لايىھىلەش يېڭى دەرسلىك ئىسلاھاتىدا ئىسلاھ قىلىنغان ئەڭ مۇھىم تەرەپ. بۇرۇنقى كىتابلاردىكى كۆنۈكمە سۇئاللىرى بولسا خۇددى ئەدەبىيات فاكۇلتېتنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىغا چىقىرىلغان سۇئاللاردەك ئىدى.يېڭى دەرسلىكنىڭ  بۇ تەرىپىنى بىز ئوقۇتقۇچىلار ئەڭ ياقتۇرغان تەرەپ دېيىشكە بولىدۇ. ئەدەبىياتتا تېكىست ئۆگەنگەندە دەۋر ئارقا كۆرۈنىشىنى، يەنى ئەدەبىيات تارىخىنى ئۆگىنىش كېرەك، ئەدەبىياتنىڭ يۈرىكى تارىخ، بىز يازما ۋەسىقىلىرىمىز ئارقىلىق بىر بۆلۈك تارىخنى ئۆگىنىمىز، بىزنىڭ ئانا تىل-ئەدەبىياتىمىز  بىزنىڭ يەرلىك تارىخىمىزنى ئۆگىتىش ۋەزىپىسىنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان، گېپىم چۈشىنىشلىك بولغاندۇ؟؟؟ شۇ بويىچە بولغاندا بىز ئورقۇن ئۇيغۇر  قاغانلىقى بىلەن قوشۇپ مەڭگۈ تاشلارنى، ئىدىقۇت ئۇيغۇر ئېلى بىلەن قوشۇپ بۇددىزىم ئەدەبىياتىنى ، ھەم « قۇتادغۇ بىلىگ» بىلەن قوشۇپ قاراخانىلارنى، ........ يەنى جىق. بۇنى بىر-بىرلەپ ئۆگىنىمىز. سىز ئەمدى يالقۇن روزى ، ئابدۇقادىر جالالىدىن ئەپەندىلەر ھەققىدە باشقىچە چۈشەنچىگە كېلىپ بولدىڭىزغۇ دەيمەن. « ئىككى تېگىننىڭ ھېكايىسى »بۇددىزىم ئەدەبىياتىدىكى مەشھۇر ئەسەر، بىز مۇسۇلماننىڭ بالىلىرىغا بۇددىزىم ئەدەبىياتىنى ۋە شۇ چاغدىكى ئەدەبىياتىمىزنى قانداق چۈشەندۈرىمىز؟بۇددىزىمنى بالىلار قانداق چۈشىنىدۇ؟ياخشى بىر ئامال بار، بۇددىزىم ھەققىدە « غەرپكە ساياھەت» تىن ئوشۇق تونۇشلۇق نەرسە بارمۇ؟ چۈنكى بالىلار بۇنى ياقتۇرۇپ كۆرىدۇ ئەمەسمۇ؟شۇڭا بالىلارنىڭ ئەتراپىدىكى ئەمەلىيەتكە باغلاپ تۇرۇپ، شۇ كۆنۈكمە سۇئالى لايىھىلەنگەن.كۆنۈكمە سۇئالى نېمە بولسا شۇنىلا چۈشەندۈرىدىغان ئىش يوق، بالىلارنىڭ ھەل قىلىشى بويىچە ، دەرسلىك پىروگراممىسىنىڭ  تەلىپى بويىچە ئەتراپلىق سۆزلىنىدۇ، كۆنۈكمە سۇئال دېگەن دەرس مەزمۇنىغا كىرىش ياكى چوڭقۇرلاش، ياكى ئۇچۇر توپلاشنى مەقسەت قىلىپ لايىھەلىنىدۇ. بۇ ئۇچۇر توپلاش، كىرىش رولىنى ئوينايدىغان سۇئال خالاس، بۇنىڭ نامۇۋاپىق يېرى يوق، بەلكى ئۇستىلىق بىلەن لايىھىلەنگەن، ياخشى سۇئال. ئەمدى تەلئەت قادىرىغا كەلسەك، بۇكىشى ئاپتونوم رايونلۇق ئوقۇتۇش تەتقىقات مەركىزىدە مەخسۇس ئوتتۇرا مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ، بۇ كىشىنىڭ لېكسىيىلىرىنى ئاڭلىغان، ئۆزى بىلەن سۆھبەتلىشىپ كۆرگەنلەر بولسا ياخشى بىلىدۇ، دەرسلىك تەلىپىدىن تارتىپ، ئوقۇتۇشتا ساقلانغان مەسىلە ۋە تۈزىتىش تەدبىرى، دەرسلىكنى تەتقىق قىلىشتىن تارتىپ ھەممىسىدە بۇ كىشىنىڭ ئويلىغانلىرىغا يېتىشەلىگەن كىشىدىن  كىتاب تۈزۈشكە قاتناشقان شۇ كىشىلەرلا بار. ئېلىجان 0125 ئىنىم، بۇ كىتابنىڭ كۈنلىرىمۇ ساناقلىقلا قالدى، خاتىرجەم بولۇڭ، ھازىر قوش تىل سىنىپلىرى ئۈچۈن تۈزۈلگەن يېڭى ئانا تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكى 2009-يىلدىن تارتىپ ئىشلىتىلىشكە باشلىدى. بۇ كىتاب 2004-يىلى تۈزۈلگەن باشلانغۇچ مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات كىتابىغا ماسلاشتۇرۇپ ئىشلەنگەن،قارىسىڭىز نەق شۇنىڭ داۋامى، بىرەر-ئىككى تالنى ھېسابقا ئالمىغاندا ساپلا ئۆزىمىزنىڭ « يەرلىك مەھسۇلاتى» ئاساسى تەركىب قىلىپ تۈزۈلگەن كىتاب. ئۇيغۇر تىلى بىلىملىرىمۇ مۇۋاپىق قىستۇرۇلغان، بۇنى يەنىمۇ ئۆزگەرتىش كېرەك، بۇ سىناق نۇسخا.  بۇنى تېپىپ كۆرۈپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن. مەن ھازىر بۇ كىتابنى ئوغلۇم بىلەن تەڭ ئۆگىنىۋاتىمەن،  ھازىر 8-يىللىققا چىقتۇق.

白绿光

	altuntarim09 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-3 00:09 مەن بۇ تېمىدىكى ئىنكاسلارنىڭ ھەممىسىنى تېما بىلەن باغ ... ھازىر 8- يىللىىقا چىقتۇق ....  نىمىدىگەن قىززىقارلىق . تىمىغا نىسبەتەن . چەتئەللەردە بىزنىڭ ئۇلۇغلىرىمىزنىڭ ئەسەرلىرىنى تەتقىق قىلىدۇ ھەمدە ئۆتىدۇ . ۋەتىنىمىزدە بولسا بالىلارغا باشقىلارنىڭكىنى ئۆتىدۇ .

altuntarim09

	白绿光 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-3 01:02 ھازىر 8- يىللىىقا چىقتۇق ....  نىمىدىگەن قىززىقارلىق . ت ... شۇنداق ، چۈنكى مەكتىپىمىز خەنزۇ مەكتەپ بىلەن قوشۇۋېتىلىپ، تولۇقسىزدىكى قوش تىللىق سىنىپلىرىمىز باشقا يەردە قالدى. باشقا ئامال يوق بىۋاستە قول سېلىپ تەجرىبە قىلىپ باقىدىغان.  بالامنىڭ كىتابىنى تەپسىلى كۆرۈۋاتىمەن شۇ،   بۇ ئىسلاھاتنىڭ ئاخىرى نەدىن چىقاركىن دەپ.

elijan0215

	altuntarim09 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-3 00:09 مەن بۇ تېمىدىكى ئىنكاسلارنىڭ ھەممىسىنى تېما بىلەن باغ ... رەھمەت سىزگە ھەدە . سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزدىن ھەقىقى بىر ئوقۇتقۇچىنىڭ ئىنكاسىنى كۆردىم . تەپسىلى چۈشەنچە بەرگىنىڭىزگە رەھمەت . ئابدۇقادىر جالالىدىننىڭ ئەسەرلىرىنى ئەزەلدىن ياقتۇرۇپ ئۇقۇيمەن ، يالقۇن روزى ئاكىنى ‹‹كۆرەش رەجەپكە يېزىلغان خەت ›› ناملىق ئوبزورىدىن  تۇنۇغان ، ۋە شۇنىڭدىن كىيىن ئەسەرلىرىنى ئىز قوغلاپ ئوقۇيدىغان بولغان . (ئىلگىرى نەشىر قىلىنغان ئەسەرلىرىنىڭ بەزىللىرىنى ھازىرغىچە ئىزدەۋاتىمەن )  ... مۇشۇ ئىككىيلەننىڭ دەرىسلىكنى تۈزۈش ھەيئىتىدە تۇرۇپ شۇنداقلا كىرگۈزۈپ قويغانلىقى تازا ئەقلىمگە سىغمىغان ئىدى  . ئەمدى ئويلاپ باقسام بەك يۈزەكى ئويلىۋەتكەن ئوخشايمەن ...  ، بەزى مەسىلىلەرنى كونكىرىتراق ئويلىماپتىمەن . مىنىڭ ئارزۇيۇم ھازىرقى ئەدەبىيات دەرسلىكىنىڭ رېئال قىممىتى يۇقىلىپ ،سىمۋوللۇق خاراكتىرىگە ئۆزگىرىپ كەتمەسلىكى ئىدى . لىكىن بەزى ئىنكاسلاردىن شۇنى ھىس قىلدىمكى ئەسلى ئەنسىرەيدىغان ئىش سىمۋوللۇق خاراكتىرگە ئۆزگىرىشى ئەمەس ئۇلتىرا رىئاللىققا ئۆزگىرىشى ئىكەن . بۇددىزىمنى بالىلارغا چۈشەندۈرۈش شۇنچە مۇھىممۇ ؟ ئىدىقۇت دەۋرىدە بالىلارغا چۈشەندۈرگىدەك باشقا ھېچقانداق رىئال قىممىتى بار ماترىياللار يوقما ؟ (كەچۈرۈڭ مۇئەللىم ، بۇ سۇئالنى ئەسلى سىزدىن سۇرىماسلىقىم كىرەك ئىدى . )  ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدىكى تىل - يېزىق ۋە يازما ئەدەبىيات نامايەندىلىرى تىل - ئېتنىك تەۋەلىكىنىڭ ئەڭ مۇھىم بەلگىلىرىدىن بىرى . يېزىق مەدەنىيەت تارىخىدىكى ئەڭ چوڭ كەشپىياتلارنىڭ بىرى .مەلۇم مىللەتنىڭ مۇئەييەن دەۋىردىكى مەدەنىيەت سەمەرىلىرى بىلەن تۇنۇشۇشتا، تىل ۋە يېزىق تەرەققىياتىغا نەزەر ئاغدۇرۇش بەكمۇ مۇھىم ، خەلقىمىزنىڭ ئۇزاق تارىخقا ۋە مەدەنىيەتكە ئىگە قەدىمكى مىللەت ئىكەنلىكى ھەممىمىزگە ئاياندۇر ، ئۇيغۇر مەدەنىيتى جۇڭخۇا مەدەنىيتىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبى قىسمى . تارىخىنىڭ ئۇزۇنلىقى ، مەزمۇنىنىڭ موللىقى ۋە سېسىمىلىقى بىلەن دۇنياغا مەشھۇر . ئەجدادلىرىمىز ئۇزۇن تارىخى تەرەققىيات مۇساپىسىدە ئوخشىمىغان تارىخى دەۋىردە ، ئوخشىمىغان رايۇنلاردا ، ئوخشاش بولمىغان يېزىقتا نۇرغۇن ئېسىل يادىكارلىقلارنى يېزىپ بىزگە مىراس قالدۇرغان ، ئۇيغۇر تىلىنىڭ تەرەققىيات دەۋرىنى قەدىمقى زامان ئۇيغۇر تىلى دەۋرى ، (ئورخون دەۋرى ) ئوتتۇرا قەدىمكى زامان ئۇيغۇر تىلى دەۋرى ، يېقىنقى زامان ئۇيغۇر تىلى دەۋرى (چاغاتاي ) ۋە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى دەۋرى دەپ تۆت دەۋرگە بۆلۈشكە بۇلىدۇ .  ئوتتۇرا قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى دەۋرىدە بولسا تۈركى تىل بۈلۈنۈشكە باشلىغان،  ئۆز ئالدىغا ئەدەبى يېزىق تىلى بۇلۇپ شەكىللىنىشكە باشلىغان ، ئاخىرىدا ئەدەبى يېزىق تىل شەكىللەنگەن . ھەرقانداق بىر تىل ناھايتى ئاستا بولغان تەرەققىيات جەريانىنى باشتىن كەچۈرىدۇ . شۇنىڭدەك ئۇيغۇر تىلىنڭ تارىخى تەرەققىيات جەريانىغا قارىغاندىمۇ ، فونتىكا ،گرامماتىكا ،جەھەتلەردىكى تەرەققىياتنىڭ ئانچە گەۋدىلىك بولمىغانلىقىنى  ،گىرامماتىكا جەھەتتە تەدرىجى ياخشىلىنىش ، ئىخچاملىنىش ، سىلىقلىشىش ،مۇكەممەللىشىش تۇلۇقلىنىش بولغان بولسىمۇ ، لىكىن ، بىر پۈتۈن گرامماتىكا سېستىمىدا تۈپتىن ئۆزگىرىش بولمىغانلىقىنى كۆرىمىز .لىكىن لېكسىكىدا ئۆزگىرىش تىز بولغان . بۇلۇپمۇ ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە بۇنداق ئۆزگىرىش گەۋدىلىك بولغان . قاراخانىلار دەۋرىدە ‹‹قۇتادغۇ بىلىك›› ، ‹‹تۈركى تىللار دىۋانى›› قاتارلىق نادىر ئەسەرلەر شۇ دەۋىرنى تۇلۇق نامايەن قىلغان بولسا ، ئىدىقۇت دەۋرىدە  تەرجىمە ئەدەبىياتنىڭ نەمۇنىلىرى بولغان ‹‹ئالتۇن يارۇق ›› ، ‹‹ شۇەنجۇاڭنىڭ تەرجىمھالى ›› ،‹‹ئىككى تىكىننىڭ ھىكايىسى ›› ... قاتارلىق ئەسەرلەردە نامايەن بولغان . بۇ دەۋردە لىكسىكا جەھەتتىكى مۇھىم خۇسۇسىيتى تۈركۈم تۈركۈملەپ يېڭى سۆزلەرنىڭ لۇغەت تەركىبىگە كىرگۈزۈلگەنكى ئايان بۇلىدۇ . (ئىزاھات: بۇ سۆزلەر مىنىڭ ھازىر ئۈگىنىۋاتقان ئىدىقۇت خانلىقىغا ئائىت  ماترىياللاردىن ئۈگەنگەنلىرىم  .   )ئۇنىڭدىن باشقا يەنە شۇ دەۋىرگە ئائىت ‹‹چاشتانى ئېلىگ بەگ›› قىسسىسى  (باتۇرلىق قىسسى ئىكەن شۇ دەۋردىكى تۇنجى خاتىرىگە ئېلىنغان باتۇرلىق ھەققىدە قىسسە ) سىڭقۇ سەلى تۇتۇڭ تەرىپىدىن تەرجىمە قىلىغان ،‹.رەسسام بىلەن ياغاچچى ›› ... قاتارلىقلارمۇ بار . بۇلار بۈگۈنكى ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتىدا مۇھىم رۇلىنى جارى قىلدۇرماقتا ، بىراق ئىدىقۇت دەۋرىگە ئائىت كىرگۈزۈلگەن ئۇ دەرسلىكنىڭ مۇھاكىمە قىسمىغا يۇقىرىقى سۆزلەردىن بىر قۇرمۇ قۇشۇپ قۇيۇلمىغان ، سىز ئىنكاسىڭىزدا تىل - ئەدەبىيات دەرسلىكىنىڭ يەرلىك تارىخىمزىنى ئۈگىتىش ۋەزىپىسى بارلىقىنى ئېيتىپسىز بۇ ئەقەللى بىر ئىش . بىراق سىز يەنە بىر ئويلىنىپ بېقىڭ . مەن مىسالغا ئالغان دەرسلىك كىتابنى تاپالىسىڭىز 18- دەرس ۋە ئاستىكى مۇھاكىمە قىسمىنى بىرلەشتۈرۈپ ئۇقۇپ بېقىڭ ئاندىن ئۆزىڭىزنى بىر تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى دەپ ئويلاپ تەسەۋۋۇر قىلىڭ . قانداق تەسەۋۋۇر قىلارسىزكىن ؟ سىز ماڭا شۇ دەرسلىكتە ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقىغا ئائىت ئوچۇق يېزىلغان بىر قۇر خەت بار دىيەلەمسىز ؟ ھېچ بولمىغاندا مۇھاكىمە قىسمىغا سىز دىگەندەك ، ياكى يۇقىرىدا مەن يازغاندەك '' بۇ ئەسەر ئىدىقۇت ئۇيغۇر خالىقى دەۋرىدىكى ..... '' دەپ بىر قۇرمۇ يېزىپ قويماي .ئەكسىچە دىنلار ۋە تىگىن توغرىسىدا بۇلىدۇ ؟ ئەجىبا بۇ ھىكايىدە باراناس دۆلىتىنىڭ قايسى دەۋىردىكى قايسى زىمىنغا تەۋە ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىپتۇ ، بىراق ئاتالمىش تارىخ ئۈگەتمەكچى بولغان تۈزگۈچىللىرىمىز ئىدىقۇت خانلىقى پالانى يىلدا قۇرۇلغان ، پالانى يەرگە تەۋە دەپ بىر قۇر خەت يېزىپ قويماپتۇ ؟ دەرس ئۈتۈش جەريانىدا بۇددا دىنىنى فىلىم بىلەن چۈشەندۈرمەيمۇ باشقا ئۇسۇلدا چۈشەندۈرگىلى بۇلىدىغانلىقى سىز بىلىسىز ،  چۈنكى سىز بىر ئوقۇتقۇچى ، بالىلارنىڭ ئۈگىنىش پىسخىكىسىغا يۇشۇرۇن  ئاڭنىڭ زور تەسىرى بارلىقىنى بىلىسىز .دەرسلىكتە ئۇ فىلىمنى تەۋسىيە قىلىش توغرا بولمىغان ئۇسۇل .(قارىشىمچە ئۇ فىلىم بالىلارنىڭ يۇشۇرۇن ئېڭىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ ، يەنە كىلىپ مىنىڭ ئەڭ ئاچچىغىم كىلىدىغان يېرى تەرجىماننىڭ ئىدىقۇت تېغىنى يالقۇنتاغ دەپ تەرجىمە قىلىپ قويغىنى يەنە مىنىڭ ئىددىيەم بەك قاتمالمىكىن يول بۇيى تاماق تىلەپ ماڭغان تاڭسىڭ ھەزرەتنىڭ تۇرپانغا كەلگەندە ئۇيغۇرلارغا نان بەرگەنلىكى پەقەت ئىدىيەمدىن ئۆتمەيدۇ ھا ھا ھا  )  يەنە كىلىپ  سىزنىڭ ئۇستىلىق بىلەن ئورۇنلاشتۇرۇلغان سۇئال دىگىنىڭىزگە مەن قايىل ئەمەس. مىنىڭ تەكىتلەيدىغىنىم ئوقۇتۇشنىڭ تۈپ ۋەزىپىسى . يەنى :  ھەر قايسى پەنلەرنىڭ ئوقۇتۇش مەزمۇنىدىدا ئىپادىلىنىدىغان ئاساسى پاكىت ،ئاساسى ئۇقۇم ،ۋە ئاساسى پىرىنسىپ . بالىلارنىڭ مەكتەپتە ئوقۇتۇشنىڭ ئاساسى مەقسدى ئۆگەنگەن ئاساسى بىلىملەردىن پايدىلىنىپ ،مەلۇم جىسمانى ياكى ئەقلى، پائالىيەتنى ئورۇنلىيالايدىغان بۇلۇش ۋە تەدرىجى مۇكەممەللەشتۈرۈپ مېڭىش . مەكتەپكە بېرىش ئوقۇغۇچىلارغا دەرىس مەزمۇنىنى ‹‹كۆشەش ›› ئەمەس ، بىلىم ئۆزلەشتۈرۈش ، مۇستەھكەملەش ۋە ئىشلىتشكە ئاساس ھازىرلاش ،ھەرخىل زۆرۈر ماھارەتلەرنى ئىگىلەش،ئەقلى قابىلىيىتىنى تەرەققى قىلدۇرۇش ، تەسەۋۋۇر قىلىش ، تەپەككۈر قىلىش  قاتارلىقلارنى ئۈگىنىشتىن ئىبارەت . بۇلارنىڭ ئىچىدە ئاساسلىق ئورۇندا تۇرىدىغىنى تەپەككۇر قىلىش قابىلىيىتى . ماھىرلىق بىلەن ئۈگىنىش ، نىشانى ئېنىق بۇلۇش ، ئۆگەنگەن بىلىملىرىنى ماھىرلىق بىلەن ئىشلتىش ، مەسىلىلەرنى ئەتراپلىق تەھلىل قىلىش ۋە بىر تەرەپ قىلىدىغان بۇلۇش ، ئەخلەق پەزىلەت يىتىلدۈرۈش ،ئىجتىمائى پەننىڭ بىر قىسمى دەپ قارايمەن . مەدەنىيەت بىلىملىرىنى ئۈگىنىش ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيىۋى ئەخلاقىنىڭ شەكىللىنىشى ۋە تەرەققى قىلىشىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ دىگەن قاراشقا مەن تۇلۇق قوشىلىمەن بۇ سىزنىڭ تىل ئەدەبىيات دەرسلىكىگە بولغان قارشىڭىز . مەن بۇنى تامامەن قوللايمەن . مىنىڭ شۇنچە كوتولدىشىممۇ دەرىسلىككە  تۈۋەندە سىز دىگەندەك مەزمۇنلاردىن ئازراق بولسىمۇ چۇقۇم بار بۇلىشى كىرەك دەپ ... . «ئەدەبىياتتا تېكىست ئۆگەنگەندە دەۋر ئارقا كۆرۈنىشىنى، يەنى ئەدەبىيات تارىخىنى ئۆگىنىش كېرەك، ئەدەبىياتنىڭ يۈرىكى تارىخ، بىز يازما ۋەسىقىلىرىمىز ئارقىلىق بىر بۆلۈك تارىخنى ئۆگىنىمىز، بىزنىڭ ئانا تىل-ئەدەبىياتىمىز  بىزنىڭ يەرلىك تارىخىمىزنى ئۆگىتىش ۋەزىپىسىنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان،» مەن بۇ دەرسلىكنىڭ 5- بۆلىكىنى ، يەنى كىلاسسىك ئەسەرلەر سەھىپىسىنى كۆرۈپ سىز دىگەن بۇ مەزمۇننىڭ بارلىقىغا ئانچە قايىل بولمىدىم . ئىشەنمىسىڭىز تۈۋەندىكىسى شۇ بۆلەككە بېغىشلانغان سۆز . بەشىنجى بۆلەك كىلاسسىك ئەسەرلەر «بۇ بۆلەكتىكى ئەسەرلەر كىلاسسىك ئەسەرلەردۇر . كىلاسسىك ئەسەرلەر دىگىنىمىز ــ مول مەزمۇنلۇق ، ۋاقىتنىڭ ئۈتىشى بىلەن ھاياتى كۈچىنى يوقاتمايدىغان ، ئۆلمەس ، ئوقۇرمەنلەر ئۇنى يېڭىۋاشتىن تونۇيدىغان ،ۋە ئاچىدىغان ئەسەرلەردۇر . ھەقىقەتەنمۇ كىلاسسىك ئەسەرلەرنى ھەر بىر ئوقۇغۇنىمىزدا ،يېڭى تەسىراتقا ئېرىشىمىز . مۇھىم نۇقتا شۇكى : بۇ ئەسەرلەرنى ‹‹كۆشەش ›› ئۇسۇلى بىلەن ئەستايىدىل ئۇقۇشىمىز كىرەك . ›› يۇقىرىقى سۆزگە يەنە سىز دىگەن مەزمۇنلار قۇشۇپ قويغان بولسا نەقەدەر ياخشى بۇلاتتى ھە ؟ ئەمدى ھەرقانچە سۆزلىسەكمۇ ئورنىغا كەلمەيدۇ ، شۇ بىر تۈركۈم نەشىردىكى كىتابلارنى ئوقۇپ ئوقۇش پۈتتۈرۈپ كەتكەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ تەلىيى شۇنچىلىك بولسا كىرەك .  مىنىڭچە بولغاندا ئىككى تىكىننىڭ ھىكايىسى ئورنىغا باشقىنى تاپالمىغان بولسا شۇ دەۋىردىكى (ئوتتۇرا قەدىمقى ئۇيغۇر تىلى ) گىرامماتىكا ئۆزگىرىشى ،لېكسىكا ئۆزگىشى ھەققىدە ئىككى قۇر بولسىمۇ مۇھاكىمە تىمىسى قۇشۇپ قۇيىشى كىرەكقۇ ؟ مەن يەنىلا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنىدىكى بارلىق ئازسانلىق مىللەت بالىلىرىغا شىنجاڭ توغرىلىق مەخسۇس تارىخ دەرسلىكى قۇشۇپ بىرىشنى، ئۇيغۇر تىلى گىرامماتىكىسىغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بىرىشنى ئۈمىد قىلىمەن . ئۈمىد ۋە ئىلتىماس قىلىمەن . چۈنكى ئۇيغۇرلار تارىخى مىلادى بىلەن تەڭ ھىسابلانغان تەقدىردىمۇ ئۈچ يىللىق ئوقۇتۇشقا يىتىپ ئاشقۇدەك يازما يادىكارلىقلار ۋە تارىخى ماتىرياللارنىڭ بارلىقىغا ئىشىنىمەن . (بىلمىدىم ، سىياسى ھۇقۇقى بار ، ئوقۇتۇش ساھەسىدە ئەمەس ، يەنە كىلىپ باشلانغۇچ مەكتەپنىمۇ تۈزۈك ئۇقۇيالمىغان پۇقرالارنىڭ مائارىپ دەرىسلىكىگە تەكلىپ بىرىش ھۇقۇقى بۇلامدۇ  - يوق ؟ ) ئەگەر بۇ ئىنكاسىمنى قايتا كۈرۈپ قالسىڭىز ۋاقتىڭىزنى ئالغانلىقىمدىن تولىمۇ خىجىلمەن ، ناۋادا مىنىڭ تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇتقۇچۇم بولغان بولسا ئىدى ، چۇقۇم شۇ ئوقۇتقۇچۇمدىن سۇرىغان بۇلاتتىم ... بەئەينى ياۋا مىۋىلىك دەرەختەك ئۆزۈم خالىغان تەرەپكە شاخلاپ ئۆز قىزىقىشىم بۇيىنچە تارىخ بىلىملىرى ۋە خەنزۇتىلى ئۈگىنىپ قۇيىمەن . مەن قىزىقىدىغان ھەر ئىككى تۈر مۇئەللىمزسىز ئۈگەنسە ئاسانلا خاتالىشىپ قالدىغان بولغاچقا مىنى ئۆزىڭىزنىڭ بىر ئوقۇغۇچىسى دەپ قاراپ قىممەتلىك تەكلىپ پىكىرىڭىزنى ئايىماسلىقىڭىزنى ئۈمىد قىلىمەن . سەل ئۇيقۇم كىلىۋاتىدۇ ئىنكاسىڭىزنى 12 يېرىم بىلەن بىلەن كۈرۈپتىكەنمەن،ئىنكاس يېزىپ بولغىچە 2گە ئاز قاپتۇ  ...

jamxit

	بۇ تىما ئەمەليەتنى ئاسا قىلنىپ يېزىلىپتۇ ، باشقۇرغۇچىلار تەۋسىيەلەپ قويۇڭلارچۇ . بۈگۈن كىرىپلا بۇنى ئوقۇپتىمەن ....

jamxit

	تىما ئىگىسى تورداش ، باش سۈرىتىڭىزنى ئالماشتۇرۋەتىسىڭىز قانداق ؟ ئەلكۈيىنىڭ باش سۈرەتلىرى مۇشۇنداق رەڭلىكما ؟

altuntarim09

	elijan0215 يوللىغان ۋاقتى  2012-1-3 03:41 رەھمەت سىزگە ھەدە . سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزدىن ھەقىقى بىر ئ ... بۇ يەردە گەپنى خېلى ئوچۇق قىلدىم، بىراق ئوقۇتقۇچىلار قوللانمىسى بىلەن ئۈچ يىللىق كىتابنى دېگىلى بولمىدى. ھازىرقى دەرسلىكلەر ئىخچام تۈزۈلىدۇ، قالغىنىنى بىز قوللانما كۆرسەتمىسى بويىچە تولۇقلايمىز، ئۇكام، بۇ قوللانمىلارنىمۇ شۇ يالقۇن روزىلار تۈزگەن، شۇنىڭدا بەك تەپسىلى مەزمۇن بار، بىز شۇنى يەتكۈزىمىز، ئاندىن تېكىستنى تونۇشتۇرىمىز، ئۇنى قوشۇپ قويسا كىتاب بەك كېلەڭسىز بوپ قالىدۇ، سىز ئىككى قۇر دەپسىز، بىر پۈتۈن تارىخنى ئىككى قۇر بىلەن ئىپادىلەيمەن دېسە بەك چولتا بوپ قالىدۇ، بىز تەپسىلى سۆزلەيمىز، بولۇپمۇ مەندەك ئۇيغۇر تارىخىغا خېلى پىششىق ئوقۇتقۇچىلار شۇنداق، قالغىنى قوللانمىدىن ئۆگىنىپ تەپسىلى سۆزلەيدۇ، بۇنىڭدىن ئەنسىرىمەڭ، بۇنى مۇنبەردىكى ئوقۇتقۇچىلار ياخشى بىلىدۇ. بۇددىزىم ئەدەبەياتى  ئىدىقۇت ئۇيغۇر ئەدەبىياتى دېمەكتۇر.ئۇنىڭ بىلەن بىللە مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان قاراخدانىلاردا بارلىققا كەلگەن ئۇيغۇر ئىسلام مەدەنىيىتى ۋە ئەدىبىياتى بىلەن سېلىشتۇرۇپ بەرگەن مەزمۇن ئۇ. بالىلاردا توغرا تارىخ قارىشىنى تۇرغۇزۇپ مېڭىش ئۈچۈن چوقۇم بۇنى دېيىش كېرەك، سىز بىرلا كىتابنى بىلگەن بىلەن بىز ئۈچ يىللىققا ئورۇنلاشتۇرۇلغان 6 كىتابنىڭ مەزمۇن سېستىمىسى ۋاھاكازالارنى تەتقىق قىلىپ ئاندىن دەرس ئۆتىمىز. بىز ئالدىمىزدا نېمە كىتاب بولسا شۇنى دېمەيمىز، دەرسلىكنى، بالىلارنى بىلىشنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويۇمىز، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئوقۇتۇش تەتقىقات ئورۇنلىرى بىزدىن شۇنى تەلەپ قىلىدۇ، ئەنسىرىگۈدەك ئىش يوق، تاڭسېڭدىن باشقا بۇددىزىم ھەققىدە بالىلارغا گەپ تەشكۈدەك نېمە بار؟مەسىلەن........؟بىزدە قېلىپ قالغان ئادەتلەرنى سۆزلەيمىز تېخى، جىق گەپ بۇ. ئەگەر بۇددا دىنى ھەققىدە گەپ ئاچمىساق، بىر دەۋر تارىخىمىزنى نېمە دەپ چۈشەندۈرىمىز؟ ئاشۇ بۇددىست كاپىرلارنىڭ بىزنىڭ ئەجدادىمىز ئىكەنلىكىنى، بۇ يادىكارلىقلارنى قەدىرلىشىمىز ئىلمىي نۇقتىدىن ئىكەنلىكىنى قانداق بىلدۈرىمىز ئۇكام؟ زۆرۈرىيىتى يوقمىكەن؟كىتابقا بىرنى بەرگەن بىلەن يۈزنى سۆزلەيمىز. خاتىرجەم بولۇڭ، بۇرۇن تولۇقسىزنىڭ بالىلىرى ئۇيغۇر تارىخى ھەققىدە ھېچنېمە بىلمەيتتى، ھازىر ئاز بولسىمۇ بىلىدۇ، يەنە تولۇق ئوتتۇرا بار ئەمەسمۇ؟ ھازىر بۇنى ئۆگىنىش سېستىمىلاشتى. 13 ياشتىن 15 ياشقىچە بولغان بالىلارغا شۇنچىلىك مەزمۇن كۇپايە تېخى.

altuntarim09

	داۋاملىق پىكىر ئالماشتۇرايلى، تېمىڭىز بەك ئوبدان قويۇلغان، مەنپەئەت ئالىدىغان ئادەم جىق.