مائارىپ نەشىرىياتى ۋە مائارىپ ئىدارىسى

elijan0215

	ئەسسەلامۇ ئەلەيكۇم مۇنبەرداشلار بۈگۈن دەرىجىدىن تاشقىرى بالدۇر ئىشتىن چۈشۈپ ئۆيۈمنىڭ ئالدىغا كەلسەم ئەسكى تۈسكى يىغىۋالىدىغان بىر يولداش ئۈچ چاقىلىق توكلۇق موتسىكىلىتى بىلەن  ياڭراتقۇدىن ئۆزىنىڭ ئىلانىنى قۇيۇپ قۇيۇپ ئىككى تەرەپكە تەڭ قاراپ چوڭ يولغا ماڭغىلى تۇرۇپتۇ . تۇيۇقسىزلا ئۇنىڭ موتسىكىلىتىدىن خېلى كۆپ مىقداردىكى كىتابلارنى كۈرۈپ قېلىپ چاقىرىپ توختىتىۋالدىم . ھەمدە بۇ كىتابلارنى ساقلاپ قېلىش ئىستىكى قوزغىلىپ ھەر كىلوسىنى  2 يۈەندىن سېتىۋالدىم ... جەمئى 14كىلوگىرام كىتاب ،  قەيەردىن ئالغانلىقىنى سۇرىسام ئالدىنقى بەش ئالتە كوچا نېرىدىكى ئائىلىكتىن سېتىۋاپتۇ ، (بىز بۇ يەرگە كۈچۈپ كەلگىلى بىر يىلدىن ئاشقان بولسىمۇ ئىجتىمائى مۇناسىۋىتىمنىڭ تۈۋەنلىكى سەۋەبلىك مۇشۇ ئەتراپىمدىكى قوشنىلىرىم بىلەنلا ئارىلىشىپ ئۆتەتتىم . كىملىكىنى بىلەلمىدىم ،دەرىسلىك كىتابلاردىكى ئىسىممۇ ئېنىق ئەمەسكەن )مىنىڭ كىتابلارنىڭ ئىگىسىنى ئىزدەپ تېپىپ ئاپىرىپ بىرىش مەسئۇلىيتىم يوق دەپ ئۆزۈمنى ئالداپ ئۆيگە قايتۇرۇپ كىردىم . كىتابلار ئاساسلىقى دەرىسلىك كىتابلار 12 پارچە 4دانە چوڭ خاتىرە دەپتەر ،يەنە ئادەتتىكى دەپتەر (ئىچى قالايمىغان رەسىملەر ۋە چۈشنىكسىز سەت ئىملا بىلەن يېزىلغان بىر ئىككى قۇردىن  قىلىنغان مەشىق تۇراتتى ، ئىسراپ قىلىش دىسەك ئارتۇق كەتمەيتى ) قالغىنى ئەدەبى كىتابلار . بۇلارنىڭ ئىچىدە ، مەشھۇر خەنزۇ يازغۇچىسى ۋاڭمىڭنىڭ ‹زەڭگەر كۆز› ناملىق پوۋسىتلار توپلىمى  (تەرجىمىسى، بۇ كىتابنى مەن كۈرۈپ باقمىغىلى 10 يىلچە بولغانىدى . پەرىزىمچە 90 - يىللاردا نەشىر قىلىنغان بۇلىشى مۇمكىن  ) ،ئائىلىلەردە يىمەكلىك تەييارلاش ،ئوقۇتقۇچىلار دوستى (قەشقەر ئۇيغۇر نەشىرىياتى1991-1-نەشىرى  1993-يىلى 2- بېسىلىشى  ئىكەن )،قىززىقچى نەسىردىن ئەپەندى (2پارچە ) ،قۇم باسقان شەھەر (96- يىلىدىكى 1-نەشىرى 1-بېسىلىشى ئىكەن ) ، يەنە بىر دانە ئۇيغۇرچە ئىنگىلىز تىلى ئۈگىتىش دەرىسلىكى بۇلۇپ (بۇ نەشىرىياتنىڭ ئەمەس خۇسۇسى باسمىخانىلاردا بېسىلغاندەك قىلىدۇ ، ناھايتى ، تەپسىلى تۇنۇشتۇرۇلغانكەن ) . بۇلارنى كۈرۈپ ھەيران قالدىم ، ئەقلى بار نۇرمال ئادەم شۇنچە كىتابلارنى ئوننەچچە يۈەنگە سېتىۋەتكۈچە  قۇيۇپ قويسا بولمامدۇ ؟ ھازىر 10 يۈەنگە نىمە كىلەتتى ؟ ئەپسۇسلىق ئىلكىدە تۇرۇپلا قالدىم . بۈگۈن سىلەر بىلەن مۇنازىرە قىلىدىغان تىما كىتابلارنى ئەسكى تۈسكى يىغىدىغانلارغا سېتىۋېتىش مەسىلىسى  ئەمەس،بەلكى شىنجاڭ مائارىپ نەشىرىياتى ۋە ھازىرقى دەرىسلىكلەر توغرىسىدا بۇلىدۇ . بايىقى ئەسكى تۈسكى يىغىۋالىدىغان يولداشتىن سېتىۋالغان كىتابلارنى كۈرىۋېتىپ شىنجاڭ دەپ بىر دەرىسك كىتابنى كۈرۈپ ھەيرانلىق بىلەن قۇلۇمغا ئالدىم ، قارىسام 7- يىللىقلار ئۈچۈن دەپ تۇرىدۇ ، بىراق مەن ئۇقۇغان ۋاقىتلاردا بۇنداق دەرسلىك بولمىغاچقا قىزىقىپ ئاۋال مۇشۇ كىتابنى كۆردۈم ، مۇقاۋىسىدىكى خەتكە قايتا قاراپلا جۇدۇنۇم ئۆرلەپ 90گىرادۇسقا چىقىپ كەتتى ، كىيىن ئېغىر بېسىقلىق بىلەن شىنجاڭنىڭ يېزىلىشقاھەرپ قۇشۇلغان بولسا  بولسا بىلەلمىگەندىمەنمۇ دەپ باشقا يېرىگە قاراپ باقتىم . تۈۋەندىكىسى مۇقاۋا ۋە مۇقاۋا ئارقىسىدىكى بىرىنجى قىستۇرما رەسىم . (كەچۈرۈڭلار يانفۇنۇمدا تارتىلغان سۈرەت ئىدى . ئانچە ئېنىق چىقمىدى .) باش مۇقاۋىسىغا خاتا، ئىچىدىكى بىرىنجى قىستۇرما بېتىگە توغرا يېزىپتۇ ... يۇقىرىقى رەسىمگە قارىغاند كىتاب مۇقاۋىسىدىكى خەت ئېنىقلا ئىملا خاتالىقى بىلەن يېزىلغان ، كىيىن يەنە باشقىچە تەسەۋۋۇر قىلاي دەپ ئويلاپ مائارىپ دەرسلىكىنى  بىر تۇتاش مەركەزدىن بېسىپ بىرىدىغان ئىش بولسا بۇ باشقا مىللەتتىكىلەرنىڭ ئىشىمىكىن يا دەپ كىتاب ئۇچۇرىغا قارىسام شىنجاڭ شىنخۇا باسما زاۋۇتىدا بېسىپتۇ . شىنجاڭدىكى دەرسلىك ماترىياللىرىنى باسىدىغان بىر زاۋۇتتا ھە توۋا ... ئەجىبا ئۇ يەردە بىرمۇ ئاز سانلىق مىللەتتىن بولغان خىزمەتچىلەر يۇقمىدۇ ؟ بار بولسا ھەممىسى خەنزۇۋانمىدۇ ؟ تۈۋەندىكىسى كىتابنى تۈزۈشكە رەھبەرلىك قىلىش ھەيئىتى ئىكەن ئىملا خاتالىقى دائىم كۈرۈلىدىغان خاتالىق . ئەمما مائارىپ ساھەسىدىكىلەرگە بولسا كۆرۈلسە بولمايدىغان خاتالىق . يەنە كىلىپ تېخى كىتابنىڭ مۇقاۋىسى . ھەر كۈنى كۈندە نەچچە قېتىم ئاڭلاپ تۇرىدىغان شۇ كىتابتا شالىسىنى ئېقىتىپ تۇنۇشتۇرماقچى بولغان ، ئۆزى تۈزمەي ، خەق تۈزۈپ بەرسە تەرجىسىمىسىنىمۇ جايلاپ يازالمىغان كىشىلەرگە نىسبەتەن قەتئى كۈرۈلمەسلىككە تىگىشلىك بولغان بىر خاتالىق . ھەممىڭلار بىلسەڭلار كىرەك كىتاب مۇقاۋىسى بىلەن ئىچكى مەزمۇندىكى ئىملا خاتالىقى تۈپتىن ئوخشىمايدۇ . مۇقاۋىنى لاھىيلەپ بولغاندىن كىيىن نۇرغۇنلىغان خىزمەتداشلىرىغا ، مەسئۇل خادىملىرىغا كۆرسىتىدۇ ، ئەجىبا شۇ ساۋادسىز خادىملارمۇ كۆرمىگەنمىدۇ ؟ مۇقاۋىنى لاھىيىلەپ بولغاندىن كىيىن باسمىخاندىكى بىرەر تېخنىكنىڭ ئۇنى كۈرۈپ خاتالىقىنى بايقىيالىشى ناتايىن ،ئېنىقى ئۇ ئاز سانلىق مىللەت ئىشچىسى ئەمەس ،  بۇ كىتاب بېسىلىپ بولغاندىن كىيىن شىنجاڭنىڭ جەنۇب ۋە شىمالىدىكى بارلىق 7- يىللىق ئوقوغۇچىللىرىغا تارقىتىپ بىرىلىدۇ ،كىتاب تىراژىرى 184510 . دىمەك ئاز بولغاندىمۇ150مىڭدىن  ئارتۇق باشلانغۇچتىن ئەمدى ئوتتۇرا مەكتەپكە قەدەم ئالغان كىچىك دوستلارغا تارقىتىلىپ بىرىلىدۇ . ھا ھا  بۇ جەرياندا ھېچقانداق خادىم كۆرمەي  ،كۆرسىمۇ كۆرمەسكە سېلىۋېلىپ يەنە تارقىتىۋېرىشى مائارىپقا بولغان ئېغىر مەسئۇلىيەتسىزلىك . ھېچ بولمىغاندا ئاشۇ كىتابنىڭ مۇقاۋىسىنى قايتا بېسى قايتا بېسىپ ئۈستىگە چاپلاپ تارقاتسىمۇ بۇلاتتىغۇ ؟ شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلىق ئوتتۇرا، باشلانغۇچ ئوقۇتۇش ماترىياللىرىنى تەكشۈرۈپ بىكىتىش كومىتىتى نىمە ئىش قىلىدىغان ئورۇن ؟ ئۇلار نىمىنى تەكشۈرۈپ ، نىمىنى بىكىتىدۇ ؟ تىراژىرى 184510 بولغان چوڭ ھەجىمدىكى بىر كىتابنىڭ بېسىلىشتىن بۇرۇن كۈرۈپ چىقىشقا ، بېسىپ بولغاندىن كىيىن تۈزىتىشكە ئەرزىمەمدىغاندۇ ؟ ئەمدى مائارىپ نىمىگە ھىساب ؟ دەرىسلىكنى تەكشۈرۈپ بىكىتىدىغان ھەيئەتلەرچۇ ؟ ھازىرقى تارقىتىلىۋاتقان دەرسىلىكلەرنىڭ مەزمۇنى بىلەن ئىلگىرىكى مەن ئۇقىغان ۋاقىتتىكى دەرىسلىك ماترىياللارغا ئوخشىمايدىغانلىقىنى توغرا چۈشىنىشكە بۇلار ، بىراق ھازىرقى ئەدەبىيات  دەرىسلىكلىرىگە نىمە ئۈچۈن كۆپىنچە تەرجىمە ئەسەرلەر ۋە دۆلىتىمىزنىڭ ئەسەرلىرى كىرگۈزۈلۈپ ئۇيغۇر تىلىدىكى دەرىسلىك پايدىلىنىش ماترىياللىرى 50% كىمۇ يەتمەيدۇ ؟ يەنە تېخى قايسى ئەقىلسىزنىڭ ئىشى ئىكىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىتنىڭ قانۇنىنى كۆزگە ئىلماي تۇلۇقسىز ئوتتۇرا تىل ئەدەبىيات دەرىسلىكىگە تىگىننىڭ ھىكايسىىنى قىستۇرۇپ قۇيۇپتۇ، بىلىشىمچە دەرىسلىك كىتابلارغا دىنغا دائىر ھېچقانداق مەزمۇنلار بولماسلىقى كىرەك ئىدىغۇ ؟(بۇددا دىنى   ھىكايىسى . تىگىن دىگەن كىشى شاھزادە ) يەنە كىلىپ تېخى ئىسلام دىنىغا ئېتقاد قىلىدىغان ئامما پەرزەنىتلىرى ئۇقۇيدىغان ئۇقۇشلۇققا بۇددا دىنىنىڭ ھىكايسىىنى قىستۇرۇپ قۇيىشى تۇلىمۇ بىمەنىلىك . قانداق بىر ئۇيغۇر خىجىل بولماي شۇنى تەھرىرلەپ دەرىسلىككە قۇشۇش پىلانىنى بەردىكىنە ؟ ئاق كۆڭۈللۈكنى بۇ ھىكايىنى قىستۇرمىسىمۇ نۇرغۇنلىغان ساغلام ئۇسۇللار بىلەن چۈشەندۈرگىلى بۇلاتتىغۇ ؟ دەرىسلىككە بۇددا دىنىغا ئائىت ماترىياللار چىقىپ قالسا ھېچكىم تەكشۈرمەيدۇ ، ئۆزىمىزنىڭ يازغۇچىللىرىمىزنىڭ شۇنچە ئەسەرلىرى ئاشۇ بىر ھىكايىچىلىك بۇلالماپتۇ . بۇ توغرىلىق يەنە كۆپ سۆزلىمەي ) بىزنىڭ نەچچە ئەسىرلىك بوران چاپقۇن ۋە ئىسلاھاتلاردا ، ئىنقىلابلاردا (مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى كۆزتە تۇتۇلىدۇ ) ساقلىنىپ قالغان تارىخى ئەسەرلىرىمىز ، يېقىنقى زامان يازغۇچىلىرىنىڭ نادىر ئەسەرلىرى شۇنچە نۇرغۇن تۇرۇقلۇق ئۇنىڭغا دۇنيا ئەدەبىياتى ۋە جۇڭگۇ ئەدەبىياتى (خەنزۇچە ماترىيالدىن تەرجىمە قىلىنغانلارنى كۆرسىتىدۇ ) ئاساسلىق نىسبەتنى ئىگەللەيدىغان بۇلۇپ قالدى ؟ تارىخ دەرىسلىكى تېخىمۇ غەلىتە . شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنىنىڭ يەرلىك تارىخ دەرىسلىكلىرىنى تاپقىلى بولمايدۇ . يۇقىرقى شىنجاڭ دىگەن كىتابتىمۇ تارىخ توغرىلىق ھېچقانداق ماترىيال يوق پەقەت ياۋايى ھايۋان ، بايلىق ، ... قاتارلىقلار قىسقىچە تۇنۇشتۇرىلىپتۇ . جۇڭگۇ تارىخىغا قارىساق تاڭ سۇلالىسىدىن چىڭ سۇلالىسىگىچە ، ھەتتا ئۇنىڭدىن ئىلگىرىكى تارىخلار ، ئەرزىمەس ئۇرۇشلار توغرىلىق تەپسىلى توختىتىلغان ، شىنجاڭدىكى بالىلار ئۇقۇيدىغان دۇنيا تارىخى دەرىسلىكىگىمۇ دۇنيادىكى تەسىر قوزغىغان ئىشلار يىلنامىلەر بىلەن تەپسىلى تۇنۇشتۇرۇلغان . شۇنىسى قىزىقارلىق ئىكەنلىكى ۋەتىنىمىزنىڭ غەربى قىسمىغا جايلاشقان شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنى دۆلىتىمىز ئىچىدىكى ئەڭ چوڭ ئۆلكە دەرىجىلىك ئاپتۇنۇم رايۇن ، ئەڭ كۆپ چىگرا ئېغىزى بار ، تارىخىمۇ ئۇزۇن بولغان بۇ زىمىننىڭ دەرىسلىكتە سۆزلىنىدىغان يېرى ئادەمنى ئېچىندۇرىدۇ .شۇڭا  جۇڭگۇ تارىىخىغا قۇشۇپ ياكى ئايرىم شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنىدىكى  ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىللىرىغا يەرلىك دەرسلىك قىلىپ تۇنۇشتۇرۇپ بىرىش ياكى ئۆزى ئۈگىنىدىغان ئۇقۇشلىق قىلىپ دەرىسلىك ماترىياللىرى بىلەن قۇشۇپ تارقىتىش  مائارىپ ساھەسىدىكىلەرنىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان مەجبۇرىيتى . ھازىرقى ئەۋلادلىرىمىزنىڭ تارىختىكى مەشھۇر شەخىسلىرىمىزنى ، چوڭراق ۋەقەلەرنىڭ يىلنامىلىرىنى شىنجاڭدىكى ھەرقايسى خانلىقنىڭ گۈللەنگەن ، خاراپ بولغان ۋاقىتلىرىنى ،چوڭ تىپتىكى ئۇرۇش ، شۇ ۋاقىتتىكى ئۆرپ ئادەت ، خەلىق تۇرمۇشىنى ئۈگىنىش تارىخ دەرىسلىكىگە كىرگۈزۈش كىرەك .ئىلگىرى ئەدەبىيات دەرسلىكلىرىمىزگە ئاساسەن ئۇيغۇر يازغۇچىللىرىنىڭ ئەسەرلىرى مىسال قىلىپ ئۆتۈلەتتى ،چەتئەل ئەدەبىياتى ۋە جۇڭگۇ ئەدەبىياتى (خەنزۇتىلىدىن تەرجىمە قىلىنغان ) كۆپ ئەمەس ئىدى . ھازىرقى دەرسلىكلەر ئالمىشىپ بەئەينى 2- ئوتتۇرىنىڭ ( ناھىيمىزدىكى 2-ئوتتۇرا خەنزۇلارنىڭ . ئۇيغۇرلارنىڭ 1-ئوتتۇرا . ) دەرىسلىكىنى ئۇدۇل تەرجىمە قىلىپ قويغاندەكلا ... ئىلگىركى ئۇيغۇر تىلى دەرىسلىكى ھازىر ئەدەبىياتقا ئاسسىلماتسىيە بۇلۇپ ئەدەبىيات دەرىسلىكىنىڭ ئارقىسىدكى بىر ئىككى بەتكە يىغىلىپ قاپتۇ ،بۇ ھېچ بولمىغاندا باشلانغۇچ مەزگىلىدىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ بىر يىللىق دەرىسلىك پىلانىغا كىرگۈزىلىشى كىرەك .  ئەگەردە قوشتىل مائارىپىنى ئىسلاھ قىلىشقا بولمايدۇ دەپ قارالسا ، ئۇيغۇر تىلى بىلەن خەنزۇ تىلىنىڭ گىرامماتىكىسىنى ،  ئالاھىدىكلىرىنى ، ئوخشىمايدىغان جايلرىنى مۇشۇ ئۇيغۇر تىلى دەرىسلىكىگە قۇشۇپ ئىككى تىلنى پەرىقلەندۈرىدىغان بىرخىل دەرىس تۈرى قىلىپ بىكىتىلسە بالىلارنىڭ خەنزۇتىلى ئۈگىنىشى تېخىمۇ ئاسان بۇلىدۇ . ئانا تىلدىن باشقا تىلنى بىلىدىغان ئادەملەرنىڭ ھەممىسى بىلەمدىكىن ئۆزىنىڭ ئانا تىلىنى ياخشى ئۈگەنمىگەن ئادەم باشقا ھېچقانداق تىلنى ئۈگىنەلمەيدۇ ، شۇڭا ئۇيغۇر تىلى دەرىسكىلى  (گىرامماتىكا) ناھايتى مۇھىم ئۇرۇندا تۇرىدۇ . مۇمكىن بولسامەجبۇرىيەت مائارىپى تۈرىدىكى قوش تىل مائارىپى بالىلار ئۆزىنىڭ ئانا تىلىنى پۇختا ئىگەللەپ بولغاندىن كىيىن ، ئىككى تىلنىڭ لوگىكىلىك پەرقىنى ، فونتىكىلىق ئالاھىدىلىكىنى بىلگۈدەك بولغاندا مەسىلەن 3-4- يىللىقلاردىن باشلاپ ئاندىن قوش تىل مائارىپى يولغا قۇيۇلسا ،  بولمىسا ھازىرقى بالىلار خەنزۇتىلى بىلەن ئۇيغۇر تىلىنى قۇشۇپ ئەبجەش سۆزلەپ ئىلگىرى دۇنيادا يوق ، 21- ئەسىردە پەيدا بۇلۇشقا باشلىغان جۇڭگۇدىكى 57 - مىللەت تىلىدا سۆزلىشىدىغان بۇلۇپ قالىدىكەن ... مائارىپقا مۇناسىۋەتلىك باشلىقلار : قوشتىلنى كۈچەپ تەشۋىق قىلىۋاتقان ، قەلىمىنىڭ سىياھىنى ئايىماي تەستىق سېلىۋتاتقان  رەھبەرلەر  ھازىرقى بالىلارنىڭ ئەتىگىنى مەكتەپكە ماڭغاندا ‹‹دادا مەن بارىمەن مەكتەپكە ! ›› دەپ مېڭىۋاتقانقانلىقىنى ، ساناق ساناپ باقە ئوغلۇم دىسە 20دىن كىيىنكى سانلارنى ‹‹ئىككى بىر ، ئىككى ئىككى ، ئىككى ئۈچ ›› دەپ ساناۋاتقانلىقىنى ئويلامدىغاندۇ يېزىقىمىزنىڭ بارغانسىرى ئورنى قالمايۋاتقانلىقىنى كۆرۈۋاتقانمىدۇ ؟ ئاتا - ئانىلارغا : ئۆزىنىڭ ئانا تىلىدىكى مەكتەپلەر بار بولسىمۇ، ئاللىقانداق سەۋەبلەر بىلەن پەرزەنىتلرىنى خەنزۇ تىلىدىكى مەكتەپلەرگە بەرگەن ئاتا - ئانىلار بالىلىرىنىڭ نۇرغۇنلىغان ناتۇنۇش بالىلار ئالدىدا ئوقۇتقۇچىسىسى سۆزلىسە چۈشىنەلمەي ، سۇئال سۇرىسا جاۋاپ بىرەلمەي ، بېشىنى تاتىلاپ يەرگە قاتاپ تۇرغانلىقىنى ، سۇراي دىسە ساۋاقداشلىرىنىڭ تىلىنى چۈشىنەلمەي ، ئوي پىكىرلىرىنى ئانا تىلىدا سۆزلىيەلمەي، ئەركىن تەپەككۇرى بۇغۇلۇپ قېلىۋاتقانلىقىنى، ئائىلىدە سۆزلىگەندە تۆت ئېغىز گەپنىڭ ئۈچىنى خەنزۇ تىلىدا سۆزلەۋاتقانلىقىنى چوڭلار ئالدىدا ئۇيغۇرچە سۆزلىگەندە ئېغىزىدىن چىقىۋاتقان سۆزلىرىنىڭ ‹ ئىگە ›‹ پىئېل ›،‹ خەۋەر›  ،‹سۈپەت› لىرىنىڭ ئالمىشىپ ياكى چۈشۈپ  قېلىۋاتقانلىقىنى ھېس قىلالمىغاندىمۇ ؟ بالىلارنىڭ  كىچىككىنە كاللىسىنىڭ مەدەنيەتلەر ئارىسىدا تۇقۇنۇشۇپ قېلىۋاتقانلىقىنى ئويلاپمۇ باقمىدىمىكىنە ؟ تېخىمۇ يامان بولغىنى نەچچە يۈز يىللاردىن بېرى ئۈزۈلۈپ قالمىغان ، يېزىقىمىز، بىزنىڭ قەدىرلىمەسلىكىمىز ، سەۋەبلىك بىلىدىغانلار ئازلاپ ئاخىرى يوقاپ كىتەرمۇ ؟ ئەينى ۋاقىتتا چىڭ سۇلالىسىنى قۇرۇپ 200 يىلدىن ئارتۇق ھۈكۈمرانلىق قىلغانلارمۇ ئۆز يېزىقىنى ياراتماي تاشلاپ قويغانلىقى سەۋەبلىك نىمە بولغانلىقىنى ھەممىمىز بىلىمىز ،  قۇمۇل دىھقانلار قوزغىلىڭىدا «ياردەم » قىلغان ‹‹مۇسۇلمان ›› ما فامىلىلىكلەرنىڭ ھازىرقى تىلى ۋە يېزىقىنى ھەممىمىز بىلىمىز .  كۆپ خىل مىللەت ۋە تىل بولسا دۇنيا تېخىمۇ گۈزەل بۇلىدۇ .يوقاتقان نەرسىنى قەدىرلىگەننىڭ پايدىسى يوق ، ئەجدادلىرىمىز ئىشلىرىدىن پەخىرلىنىمىز ئەمدى كەلگەندە ھەممە ئۆرپ - ئادەتلىرىمىزدىن نۇمۇس قىلىمىز . . .  ئۆز تىلىمىزنى ئىشلىتىش نۇمۇس بۇلۇپ قالدى . . .  باشقا تىلنى بىلىش ھەقىقەتەن شەرەپلىك ئىش ، ھەم پايدىسىمۇ كۆپ . بىراق ئۆزىنىڭ تىلىنى ئۇنتۇپ ئۆزگە تىلنى ئۈگۈنىۋېلىش  دارۋېن ئېيىتقان ئاتا بوۋىسى بىلەن ئوخشاپ قالىدىغانلىقىنى بىلەمدىغاندۇ ؟ ئەسلى مائارىپ ۋە تىل توغرىلىق تەپسىلى توختىلاي دىگەن بىراق بۇ مۇنبەردىكى تىمىلارنى كۈرۈپ باقسام بۇ توغرىسىدىكى تىمىلارمۇ ئاز ئەمەسكەن ، شۇڭا قىسقىچە بايان قىلدىم.

kokhanhan

	تېرىكمەڭ ، ئۇلار « مائاش » ئالىدىغانلار تۇرسا . ھىلىمۇ تەتۈر يېزىپ قويمىغانغا شۈكرى قىلىڭ .

azezam

	مۇشۇنداق ۋاقىتلاردا ئۇلۇغ ھۆكۈمىتىمىزنىڭ تىل-يېزىق توغۇرلۇق  چىقارغان قانۇن تۈزۈملىرى نەگە كىتىدىغاندۇ دەيمە.

fayiza

	ھەي ، نىمە دەيسىز ئەمدى؟ ئاشۇنداق كىتاپلارنىمۇ تاشلىۋەتكىسى كەلگەندىمۇ؟ ئۇيغۇرچە ئىملا خاتالىقى زادى نىمىشقا تۈگىمەيدۇ؟

tohar

	توغرا دەيسىز،مائارىپ-بىر مىللەتنىڭ مەۋجۇد بۇلۇشنىڭ ئاساسى،مائارىپى تەرەقىي قىلمىغان مىللەت ھالاكەت يولىغا ماڭغان مىللەتتۇر،ئۇيغۇر كومپىيۇتۇر يېزىقىنى كومپىيۇتۇرغا چىقارغان ۋاقىتتىن نۇرغۇن يىل ئۆتكەندە بولغان ئىشكەن،مائارىپ ئورگانلىرىنىڭ خەتنى خاتا چىقىرىپ قۇيۇشى مىللەتنىڭ ئانا تىلىغا بولغان ئېغىر مەسئۇلىيەتسىزلىكىنى ئىپادىلەيدۇ.يەنە شۇ كىتابنى دەرسلىك قىپ تارقىتىپتۇ.ئانا تىل -جان تىل،كۆپ تىل بىلىش شەرەپلىك،ئانا تىلنى بىلمەسلىك ئانا تىلغا قىلىنغان ھاقارەتتۇر. بۇ يەردىكى مەسئۇلىيەتسىزلىك ۋاقتى سائىتى كەلگەندە،يەنە نۇرغۇن ئوڭۇشسىزلىق،ئىختىلاپلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ،ئۇيغۇرتىلىنىڭ گىراماتىكا،فونىتىكا،لېكسىكا قاتارلىق مۇھىم قىسىملىرىنى دەرسلىك كىتابقا قۇشۇش كېرەك ئىدى،ھەربىر كىشى قانۇن،ئەخلاق ئۆگەنگەندەك،بىر مىللەتمۇ ئۆز تىلىنىڭ قانۇنىيىتىنى،ئالاھىلىدىكىنى بىلىش لازىم. ھازىر بالىلارنى سىز ئېيتقاندەك خەنزۇ مەكتەپكە بېرىش ئىشى ئاۋۇپ كەتتى،زىيالىيدىن ئانا تىل يېزىقتىكى مەكتەپكىمۇ بىزنىڭ مىللەتتىكى پىداگۇگلىرىمىزدىن ساننى قىسقارتتى،مېنىڭ بىر دوستۇم خوتەنگە 8قېتىم ئوقۇتقىچىلىق ئېنتىھانىغا قاتناشتى،ھەممىسىدىن ئۆتەلمىدى،نېمە ئۈچۈن؟ يەر تەۋرىگەن يەردىن خوتەنگە كەلگەن بولسا،تۇلۇق ئوتتۇرا مەدەنىيەت سەۋىيىسى بولسا،ئېنىتىھانسىز قۇبۇل قىلىش،خەنزۇ ئەدەبىياتى پېنىدىن ئېنتىھان ئېلىش،ئىككى مىللەت ئورتاق بېرىش،ھەي،جىق سۆزلىمەي،خەنزۇ ئەدەبىياتىنى قۇشۇۋىلىش تولىمۇ بىمەنىلىك ئىش،ئەسلى ھەقىقىي ئالدىغان پەن شۇ كەسىپ بىلەن ئېقىم مەسىللىرى،سىياسەت قاتارلىق پەنلەرنى ئاشۇلار بىلەن بىللە بەرگەن بولسا،چوقۇم ئۆتۈپ كېتىتى،ئاخىرى ھەممە ئېنتىھاندا مەغلۇب بولدى.بۇ ئىشلار توغۇرلۇق كۆپ سۆزلەپ ئولتۇرماي،پىداگۇگلىرىمىزغا كېلىدىغان بېسىم،ئەندىشە،رىقابەت بەك كۈچىيىپ كەتتى. كىتابلارنىڭ باھاسىمۇ پەۋقۇللادە ئۆسۈپ كەتتى،مەنمۇ ئەسكى-تۈسكى يىغىۋالدىغان يەرلەرنى پات-پات يوقلاپ تۇرىمەن،ئەسكى ئۈچ چاقلىق ۋەلسىپىتنىڭ ئىچىدىكى خالتىلارنى پات-پات ئاختۇرۇپ قۇيۇمەن،مەنمۇ نۇرغۇن كىتابنى ئەرزان ئالغىنىم ئېسىمدە،2يىلدەك بولدى،ماڭا ئۇنداق سىزدەك تەلەي،ئامەت يار بولمىدى.كىتابلاردىن چىققان بۇ خاتالىقنى چوقۇم تۈزىتىش كېرەك.مائارىپ-بىر مىللەتنىڭ مەۋجۇد بۇلۇپ تۇرۇشنىڭ ئاساسى،شۇ يەر سەل قارىسا،ئانا تىلنىڭ قەدىر-قىممىتى يوقلىقىنى،خاسلىقىنى يوقاتقانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.شۇڭا،نەشرىيات ئورۇنلىرى بولسۇن،يوقۇرى-تۆۋەن قاتلامدىكى ئامما-كادىر،زىيالىيلار چوقۇم ئانا تىلنى قوغداش مەجبۇرىتى بار،بۇ مەسئۇلىيەتتىن ھېچ بىر بەندە يىراق تۇرماسلىق كېرەك!

ghunche

	سىزنىڭ ئىملا ھەققىدىكى قاراشلىرىڭىزنى قوللايمەن. سىز «ئىككى تېكىننىڭ ھېكايىسى»نى ئوقۇپ باققانمۇ؟ بۇ ئەسەر قانداقتۇر بىر دىننىي تەرغىبات ئەمەس، ئەسەردە ئاساسلىقى، باراناس دۆلىتىنىڭ پادىشاھى ماھارىت ئىلىگىننىڭ چوڭ ئوغلى ئەدگۈ ئۆگلى تېكىن (خالىس نىيەت شاھزادە)نىڭ بۇ دۇنيادىكى يۇقسۇل، كەمبەغەل، ئاجىز بىتەلەي جانلىقلارنى ئازاب ئوقۇبەتتىن قۇتۇلدۇرۇش، ئۇلارنى بۇرھان قۇتىغا ئېرىشتۈرۈپ، بەخت-سائادەتلىك، تىنچ ئاسايىشلىق قىلىش يولىدا ئۆز بېشىغا كېلىدىغان تۈرلۈك خەۋپ خەتەرگە قارىماي ئىگىلمەي سۇنماي تىرىشچانلىق كۆرسەتكەنلىكىدىن ئىبارەت ۋەقەلىك، بەتقىلىق، ھەسەتخور ئىنىسى ئايىغ ئۆگلى تېكىن (بەتنىيەت شاھزادە)نىڭ قۇۋلۇق شۇملۇقلىرى بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن ھالدا، ھەرىكەتچان ۋەقە، جانلىق ئوبراز، يۇقىرى بەدىئىي ۋاستە، گۈزەل تىل ئارقىلىق ھېكايە قىلىنىدۇ. تۈركىي قەۋملەر تارىخىي تەرەققىيات داۋامىدا ئاتەشپەرەسلىك دىنى، مانىي دىنى، نىستورىيان دىنى (خىرىستىئان دىنىنىڭ بىر تارمىقى)، بۇددا دىنى، ئىسلام دىنى قاتارلىق دىنلارغا ئېتىقاد قىلغان، تۈرك ئەۋلادى بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن ئەجدادلارنىڭ ئېزىنى ئىنكار قىلساق بولمايدۇ، ھەم بۇ ئەسەرمۇ بۇددا دىنىغا ئېتىقاد قىلغان مەزگىلدە باشقا تىلدىن قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان،  بۇ ئەسەر قەدىمكى ئۇيغۇر تىل-يېزىقىنى ئۆگىنىش ۋە تەتقىق قىلىشتىكى مۇھىم ئەسەر. سىزنىڭ يۇقارقى پىكىرىڭىزنى قانداق چۈشىنىشنى بىلەلمىدىم، قېرىندىشىم، ئىلىم-پەنگە ئىلمىي پوزىتسىيە بىلەن مۇئامىلە قىلايلى، ھەرقانداق ئىشتا بۇرۇنىمىزنىڭ ئۇچىنىلا كۆرسەك بولمايدۇ.

tohar

	ghunche يوللىغان ۋاقتى  2012-1-1 14:52 سىزنىڭ ئىملا ھەققىدىكى قاراشلىرىڭىزنى قوللايمەن. سىز  ... بۇ مۇنبەردىشىمىزنىڭ دېگەن كۆپ قاراشلىرىغا تامامەن قۇشۇلىمەن،سىزگە دېسەم،ئۆزىڭىزمۇ بىلىسىز،دۇنيا تارىخىدا ئۇيغۇرلاردەك كۆپ دىن ئالماشتۇرغان،ئېتىقاد سېستىمىسىنى يېڭىلاپ تۇرغان مىللەت يوق دېيەرلىك. ئىسلام دىنغا ئېتىقاد قىلىۋاتقىلى ناھايىتى ئۇزاق ئەسىرلەر بولدى،سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان ئاتۇش مەشھەددە نەچچە مىڭ خەلق ئاممىسىنى باشلاپ،‹‹ئاللاھۇ ئەكبەر››كەلىمىسىگە شاھادەت ئېيتىپ،ئىسلام دىنغا كىرگەن،دۇنيا تارىخىدا ئىسلام دىنغا دۆلەت،خاقان بويىنچە كىرىش پەقەت مۇشۇ زېمىندا كۆرۈلگەن. ئەلۋەتتە،جوڭگۇ ئەدەبىياتىدا نۇرغۇن ياخشى ئەسەلەر بار،دۇفۇ،چۈيۈەن،باجىن،لۈشۈن....قاتارلىق يازغۇچىلارنىڭ ئەدەبىيات كىتابىمىز دەرسلىكىدە بار،ئەدەبىيات كىتابى ئەسلى ماھىيىتىدىن قاراپ تۇنۇپ يەتسە،مىللەتنى مەدەنىيەت،پەلسەپە،ئۆرپ-ئادەت،تارىخ قاتارلىقلاردىن ئورتاق تەربىيلەيدىغان،ئۇيغۇرتىلىنىڭ گىراماتىكىلىرىنى توغرا تۇنۇتۇپ،ئانا تىلنى ئۆگىنىشنىڭ مۇھىم ۋاستىسى ئىدى. مەنمۇ ھازىر ئۇكا-سىڭىلىرىمنىڭ ئەدەبىيات دەرسلىىگە قاراۋاتىمەن،چوقۇم بالىلارنى مائارىپتا توغرا تەربىيلەش ئۈچۈن ئەدەبىيات خەزىنىسىدە جاھان يۇلتۇزىنى چاقناتقان مەشھۇر كىشىلىرىمىزنىڭ نۇرغۇن ئەسەرلىرى چۈشۈپ قالدى،تۇلۇقسىزنىڭ 3-يىللىقىدا‹‹ئاقچۇق سېيىدا››دېگەن ئەسەر بار ئىدى،مەن شۇ ئەسەرنى كۆرۈپلا،ئابدىرھىم ئۆتكۈرنىڭ كىتابلىرىنى ياقتۇرۇپ ئۇقۇيدىغان بولغان،ئۇ ئەسەرنىڭ ماڭا كۆرسەتكەن تەسىرى ماڭا بەك چوڭ. ئەلۋەتتە،دېيىشىمىز زۆرۈر بوپ قالدى،لۈشۈن،باجىن،دۇفۇ،چۈيۈەن قاتارلىق يازغۇچى،شائىرلارنىڭ ئەسىرى تەسىرى چوڭ،مەشھۇر ئەسەرلەر،ئۇنىمۇ ئۆگىنىش كېرەك،ئەينى ۋاقىتتىكى تارىخ شۇ يەردىن چىقىدۇ،ۋەتىنىمىز جوڭگۇنىڭ فېئوداللىق دەۋرىدىكى كارتىنىسى شۇ ئەسەرلەرنى ئۇقۇغاندىن كېيىن ،بۈگۈنكى ئۇلۇغ ۋەتىنىمىزنىڭ تەرەقىياتىنى چۈشىنىپ يېتەلەيمىز. مەن ‹‹ئاQنىڭ تەرجىمالىنى ››ئۇقۇپ،توختى باقى ئارتىشى ئاكىمىز تەرجىمە قىلغان لۈشۈننىڭ ئەسەرلىرىگە قىزىققان،ئەلۋەتتە،كۆپ ياخشى ئەسەرلەر چىقمىدى،بۇ تېما يوللىغۇچىنىڭمۇ ئاشۇ بۇددا دىنى توغۇرلۇق بىر تېما چىقارغۇچە،يازغۇچىلىرىمىزنىڭ ئەسەرلىرى چىقسىچۇ دېگىنى ھەرگىزمۇ خاتا ئەمەس. بىزنىڭمۇ نۇرغۇن بۇددا دىنغا ئائىت كىتابلار بار،ئۇلارمۇ بىزنىڭ قىممەتلىك مەدەنىيەت مىراسلىرىمىز،بىز بۇرۇنقى مەدەنىيەتلىرىمىزنىمۇ قەدىرلەيمىز!

tursunxayar

	ھەق گەپ!!! ئاپىرىن!!!

elijan0215

	غۇنچە ئۇ ئەسەرنى مەن ئۇقۇپ باقتىم ، قارىغاندا سىز چۈشەنمىگەن ئوخشايسىز، توغرا ئىلىم پەنگە ئىلمى مۇئامىلە قىلىش كىرەك . بۇ ھىكايە قەدىمقى ئۇيغۇر يېزىقىدىكى نۇسخىسى 1908 - يىلى فىرانسىيىلىك ئېكسپېدىتسىيىچى پىلليوت تەرىپىدىن دۇنخۇاڭدىكى مىڭئۆيلەردىن تېپىلىپ ئىلىم دۇنياسىغا ئاشكارىلانغان . ناھايتى ئېنىقلا مۇددا دىنى مەزمۇنىدىكى ئەسەر .  مەن يەنە ئازراق قۇشۇپ قۇياي ... تۈۋەندىكىسى شۇ دەرسلىكنىڭ ئاستىدىكى مەزمۇن : مۇھاكىمە ۋە مەشىق ‹‹1.بۇددا دىنى خرىستىئان دىنى ، ئىسلام دىنى بىلەن بىللە ،  بۈگۈنكى دۇنيادىكى ئۈچ چوڭ دىننىڭ بىرى ھىسابلىنىدۇ .(مىنىڭچە بۇ يەردىكى بىر پەشتە لوگىكىلىك خاتالىق باردەك قىلىدۇ ) بۇ دىننىڭ ئۆزىگە خاس ئېتىقاد پىرىنسىپلىرى ۋە دۇنيا قاراش سىستېمىسى بار . بۇ ھىكايىدىكى ئاق نىيەت تىگىننىڭ ۋۇجۇدى بۇددا دىنىنىڭ ئەڭ تۈپ روھى بىلەن سۇغۇرۇلغان .بۇنى ئۇنىڭ ئىش ھەرىكەتلىرىدىن ۋە سۆز مۇئامىلىلىرىدىن ئېنىق كۆرۈۋالدىلى بۇلىدۇ . سىلەر ‹‹غەرپكە ساياھەت ›› فىلىمىدىكى تاڭ سېڭ ئوبرازىغا سېلىشتۇرۇپ ئاق نىيەت تىگىننىڭ  بۇددا ئەخلاقى ئۇنىڭ قايسى سۆز - ھەرىكەتلىرىدە ئىپادىلەنگەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېقىڭلار .›› سىزنىڭچە يۇقىرىقى بايان نىمىنى چۈشەندۇرىدۇ ؟ ئەجدادلىرىمىزنىڭ دىنغا ئېتقاد قىلىش تارىخىنىمۇ ؟ ئەمدى بۇ خەتلەرنى يېزىۋاتقاچ ‹.غەرپكە ساياھەت›› فىلىمىنىڭ گېپى چىقىپ قالدى (بۇ تىلىۋىزىيە تىياتىرىنى كىتابتا فىلىم دەپ ئاپتۇ ، مەنمۇ تۈۋەندە فىلىم دەي  ) بۇ قانداق فىلىم ؟ 1990- يىلدىن 2011-يىلغىچە 20 يىل ھەرقايسى تىلىۋىزىيە ئىستانسىلىرىدا توختىماي قۇيۇلىۋاتقان فىلىم . جۇڭگۇنىڭ داڭلىق فىلىمى چەتئەللەردىمۇ تەسىرى زور بولغان . ئۇنداقتا بۇ فىلىمنىڭ مەزمۇنى نىمە ؟    ۋاي بولدىلا تىمىدىن چەتنەپ كەتتۇق ...ئەجدادلىرىمىزنىڭ  ھەرخىل دىنغائېتقاد قىلغانلىقى ، كۆپ قېتىم يېزىق ئۆزگەرتكەنلىكى بۇ ھەقىقەت ، كۆپ قېتىم يېزىق ئۆزگەرتىش مەدەنىيەت چىكىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ . تەرەققىياتنى بۇغۇپ قۇيىدۇ . ئالدىنقى ئەۋلاد بىلەن كىيىنكى ئەۋلاد ئوتتۇرىسدا يېزىق ئۈزۈكچىلىكى پەيدا بۇلۇپ قالىدۇ (تەۋسىيە ‹‹مەن تەرجىمان بالام بىلەن دادامغا ›› دىگەن تىمىنى كۈرۈپ بېقىڭ ) كۆپ قېتىم ئېتقاد ئۆزگەرتىش بولسا ئۆرپ ئادىتىمىزگە ، يىمەك ئىچمەك ، تۇرالغۇ مەدەنىيتىمىزگە ، كىيىم مەدەنىيتىمىزگە ئۆزگىرىش پەيدا قىلىدۇ ، ۋە يېڭى دىنغا ئېتقاد قىلىپ ئېتقاد ئالماشتۇرغاندا ئىلگىركى كونا دىننىڭ بەزى ئادەتلىرى ساقلىنىپ قالىدۇ . مەسىلەن 1. توي بولغاندا كېلىنچەكنى ئوت ئۈستىدىن ئاتلىتىپ ئاندىن ئۆيگە ئەكىرىش   2. سۇ يەتتە يۇمىلىسا ھالال 3. مىيىتنى دەپنە قىلغاندا 7كەتمەن توپا تاشلاش ... 4.تۇرپاندىكى يەتتە ئەۋلىيا ئۆڭكۈرى ، 5.يەتتە ئۆيدىن ئۇن تىلەش ... (بۇلار زورو ئاستىر دىنى ۋە شامان دىنىدىكى ئاسارەت .بۇنداق ئىشلار تېخىمۇ نۇرغۇن ، بۇ يەردە قىسقىچە بايان قىلدىم ) ئەجدادلىرىمىز نۇرغۇنلىغان دىنلارغا ئېتقاد قىلىپ كىيىن توغرا ۋە مەڭگۈلۈك بولغان مۇقەددەس دىن ئىسلام دىنىنى بىزگە قالدۇرۇپ كەتكەن . شۇنىڭ بىلەن يېزىقىمىز ، ئۆرپ ئادىتىمىز ئۆزگەرگەن . ھەمدە نۇرغۇنلىغان سۆزلەرنى ئەرەپ تىلىدىن قۇبۇل قىلغان . دەرسلىك مۇھاكىمە قىسمىغا يۇقىرىقى سۆزلەرنى يېزىش نىمىدىن دىرەك بىرىدۇ ؟(بۇددا دىننىڭ ئەڭ تۈپ روھى بىلەن دەپ ئالاھىدەك تەكىتلەپتۇ تېخى ) سىز ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىرنىڭ  كوماراجىۋا دىگەن كىتابىنى ئوقوغانمۇ ؟ دەرسلىككە شۇ كىتابتىنمۇ ئازراق كىرگۈزۈپتۇ ، بۇ ئىككى دەرسلىك تۈپتىن ئوخشىمايدۇ ، كوماراجىۋا دىگەن كىتابنىڭ دەرسلىككە ئېلىنغا قىسمىنى ئوقوغان ئۇقۇغۇچىلارغا ئۈگىنىشكە تىگىشلىك نۇرغۇنلىغان ئىش ئىزلىرى بار ، بىراق تىگىننىڭ ھىكايىسى ۋە ئاستىدىكى مۇھاكىمە ۋە مەشىق دىگەن يەرلىرى دەرسلىككە بىر ئارتۇقچە كىرگۈزۈپ قۇيۇلغان . سىز دىگەندەك ئۇيغۇر تىلىنى تەتقىق قىلىش ۋە ئۈگىنىشتىكى مۇھىم ئەسەر بولسا نىمىشقا مۇھاكىمە قىسمىغا بۇنى يازمايدۇ ؟ھەمدە سىز ئېيىتقان بىر جۈملە سۆزنى قۇشۇپ قويمايدۇ ؟ توۋا... تېخى بۇ كىتابنى تۈزگەنلەر ئىچىدە ئابدۇقادىر جالالىدىن ، يالقۇن روزى ... قاتارلىقلارمۇ بار ئىكەن ... ئەگەر سىز تولۇقلىما مەزمۇن (2012-1-1 22:44): يەنە سۆزلىسەم راستىنلا تىما مەزمۇنىدىن چىقىپ كىتىدىكەنمەن

ghunche

	tohar يوللىغان ۋاقتى  2012-1-1 15:29 بۇ مۇنبەردىشىمىزنىڭ دېگەن كۆپ قاراشلىرىغا تامامەن قۇ ... ئۇ سىزنىڭ كۆز-قارىشىڭىز، پىكىرىڭىزنى ساقلاپ قالسىڭىز بولىدۇ، مەنمۇ ئۆزۈمنىڭكىنى ساقلاپ قالىمەن.