تولۇق 2-يىللىقلار ئۈچۈن تىل-ئەدەبىيات ئىمتىھان سوئالى

oyghakman

ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ   -يىلى   -ئايدا ئېلىنىدىغان تولۇق 2-يىللىقلار ئۈچۈن تىل-ئەدەبىيات ئىمتىھان سوئالى {تاللىما دەرسلىك 3-كىتاپ}

1.        تۆۋەندىكى ئەدەبىي تېكىستلەر ھەققىدە ئېيتىلغانلاردىن توغرىسى:
A. «ساداقەت» ناملىق پوۋىستنىڭ ئاپتۇرى زوردۇن سابىر بولۇپ، ئاپتۇر ئەسەردە يېزا تۇرمۇشىنى ئاساس، شەھەر تۇرمۇشىنى قوشۇمچە تەسۋىرلىگەن. ئەسەردە «كىشلىك تۇرمۇشنىڭ جەۋھىرى بولغان ۋاپا-ساداقەتتىن مەھرۇم بولۇش ئىنتايىن خەتەرلىك» دېگەن ئىدىيە يورۇتۇلغان.
B. «روزىمەت خۇشال» ــ جالالىدىن بەھرامنىڭ ئۆزگىچە ئۇسلۇبتا يېزىلغان تاتلىق ھېكايىسى. ھېكايىدە دېھقانلارنىڭ تۈز، ساددا، ئاق كۆڭۈللۈكلىكى تەسۋىرلەنگەن بولۇپ، بىزنى «سىياسەتنىڭ مىليونلىغان كىشىلەرنىڭ تەقدىرىنى بەلگىلەيدىغان ئامىل» ئىكەنلىكىدىك ھەقىقەت ئۈستىدە ئويلاندۈرۈپ كېتەلمەيدۇ.
C. «چار خوراز» ناملىق ھېكايىدە مەمتىمىن ھوشۇر ئىقتىسادىي ۋەسۋەسە پەيدا قىلغان ساختىپەزلىك، ئىنساپسىزلىقلارنى ھەجۋى قىلىش ئارقىلىق، كىشىلەرنى ساپ كىشلىك ئەخلاق، سەمىمىيلىك، ھالال-مېھنەت، ئىنساپ-دىيانەت بىلەن ياشاشقا دەۋەت قىلغان.
D. «ئاق ئۆستىڭىم، ئاق!» ناملىق ھېكايىدە تېيىپجان ھادى 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدىكى ئىلى خەلقىنىڭ «ئاق ئۆستەڭ»نى قېزىش جەريانىدىكى ئون يىل داۋاملاشقان جاپالىق ئەمگەك جەريانىنى تارىخىي چىنلىق ئاساسىدا ئەكس- ئەتتۈرۈپ بەرگەن.
2.«ئوربىتا» ناملىق پوۋىستتىن پارچە ۋە ئاپتۇرى ھەققىدە ئېيتىلغانلاردىن خاتاسى:
A. بۇ ئەسەرنىڭ ئاپتۇرى خالىدە ئىسرائىل بولۇپ، ئەسەرگە ئاپتۇرنىڭ ئۆزگىچە ھېس-تۇيغۇسى، باھاسى، دۇنيا قارىشى سېڭدۈرۈۋېتىلگەن. بولۇپمۇ، «ۋەقەنى سۇسلاشتۇرماسلىق، تېمىنىڭ جىددى توقۇنۇش پەيدا قىلىدىغان دوقمۇشلىرىدىن لىرىك يول بىلەن ئۆتۈپ كەتمەسلىك» ئاپتۇرنىڭ مۇشۇ ئەسەردىكى ئۆزگىچە خاسلىقى ھېساپلىنىدۇ.
B. ئاپتۇر بۇ ئەسەردە شەھەر تۇرمۇشىدىكى چاكىنا، بىمەنە، شەخسىيەتچىلىك، ۋاپاسىزلىق سەۋەبىدىن ئەر-ئايال ئوتتۇرىسىدىكى مۇھەببەتنىڭ بەرباد بولۇپ، ئۇنىڭ ئورنىنى خىيانەت، نەپرەت، ئۆچمەنلىك ئىگىلىگەنلىكىدەك تۇرمۇش تىراگىدىيىسىنى تەسۋىرلىگەن.
C. خالىدە ئىسرائىل 1952-يىلى قەشقەردە تۇغۇلغان بولۇپ «تىمتاس شەھەر»،«قۇملۇقنىڭ چۈشى»،«ھاڭگىرت كۆلى»،«رەڭدار قۇيۇن»... قاتارلىق ئەسەرلەرنى يازغان داڭلىق يازغۇچىدۇر.
D. ئەسەر ماۋزۇسى«ئوربىتا» سىمۋوللۇق مەنىگە ئىگە بولۇپ. ماھىيەتتە ئۇ بىر ئائىلىنى كۆرسىتىدۇ.
3. تۆۋەندىكى ئەسەر، ئەسەر ژانىرى ۋە ئاپتۇرنىڭ توغرا گورۇپپىلانغىنى:
A. «ئىزدىنىش»، رومان، جالالدىن بەھرام  B.«قاينام ئۆركىشى»، پوۋىست، ئابدۇللا تالىپ C.«لېيىغان بۇلاق»، رومان، زوردۇن سابىر  D. «قۇم باسقان شەھەر»، رومان، مەمتىمىن ھوشۇر
4. « ــ ئەل سۆيگەن ئىشقا مۇھەببەت باغلاش بىر سائادەت. ئۇنىڭغا دۈشمەنلىك بىلەن قاراپ، تۆھمەتلەر قىلىش شۇ تۆھمەتخور شەخسنىڭ ئۆزى ئۈچۈنمۇ بىر ئازاپتۇر.» بۇ پارچە ئېلىنغان ئەسەر نامى ۋە ئاپتورىنى توغرا ئېيتىپ بېرەلىگىنى:
A.«ئوربىتا» ـــ خالىدە ئىسرائىل  B.« ساداقەت» ـــ زوردۇن سابىر  C. «ئاق، ئۆستىڭىم، ئاق!» ـــ تېيىپجان ھادى  D.«روزىمەت خۇشال» ـــ جالالىدىن بەھرام
5. تۆۋەندىكى پارچىنى ئوقۇپ سوئال تەلىپىنى ئورۇنلاڭ.
«خۇش-خەۋەر يەتكۈزۈلگەندىن كېيىنكى بەشىنچى كۈنى چاشكا ۋاقتى ئىلى جاڭجۈن مەھكىمىسىنىڭ ئارقىسىدىكى ماجىياڭجۈننىڭ قوش شىپاڭلىق خىلۋەتخانىسى يۇقۇرى دەرىجىلىك ئامباللار ۋە جىياڭجۈن تەرىپىدىن ئالاھىدە چاقىرتىلغان ئىلى مەھكىمە شەرئىنىڭ قازىكالانى موللا قەمبەر ئاخۇنۇم، مۇفتى، مۇدەررىس مەسئۇت ئاخۇنلار بىلەن تولغانىدى»
بۇ پارچىدىكى «خۇش خەۋەر» ھەققىدە توغرا ئېيتىلغىنى:
A. ئاق ئۆستەڭنى مۇۋەپپىقىيەتلىك چېپىپ پۈتكۈزگەنلىك خەۋىرىنى كۆرسىتىدۇ  B. ئۆستەڭگە مۇۋەپپىقىيەتلىك سۇ باشلانغانلىقىدەك خەۋەرنى كۆرسىتىدۇ  C. چۇرۇق ھېكىمنىڭ يارىسىنىڭ سەللىمازا ساقايغانلىقىدەك خەۋەرنى كۆرسىتىدۇ  D. خەلقنىڭ ئۆستەڭ چېپىش مەسىلىسىنى ئالۋان-ياساق دەپ تونىماي، ئۆز بەختى ئۈچۈن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك ئىش دېگەن تونۇشقا كەلگەنلىكىدەك خەۋەرنى كۆرسىتىدۇ.
6.«چار خوراز» ناملىق ئەسەر ھەققىدە ئېيتىلغانلاردىن توغرىسى:
A. بۇ ئەسەردىكى چار خورازنى پىرسۇناژ دېيىشكە بولمايدۇ  B. بۇ ھېكايىدىكى چار خوراز بىلەن سابىر بىر-بىرىگە ئىنتايىن باغلىنىشلىق پىرسۇناژلار بولۇپ، بۇلار ئەسلى ماھىيىتىدىن يىراقلاشقان، ئەسلى تەبىئىتىدە مەۋجۇت بولۇشقا تېگىشلىك نەرسىلەرنى يوقاتقان ئوبرازغا ۋەكىللىك قىلىدۇ  C. بۇ ھېكايىنىڭ مۇقەددىمە قىسمىدا ھازىرقى جەمئىيەتتىكى يېڭىلىقلار پەخرلىنىش، ئىپتىخارلىنىش ھېسسىياتى بىلەن كۆرسىتىپ بىرىلگەن D. بۇ ھېكايە ئەنئەنىۋى ئۇسلۇبتا يېزىلغان ھېكايىدۇر.
7.«ئوربىتا» ناملىق ئەسەردىكى «مەن» ھەققىدە ئېيتىلغانلاردىن خاتاسى:
A. بۇ ئەسەردىكى «مەن» ئائىلە ئىللىقلىقى، ئائىلە خۇشاللىقى، ئائىلە ئىناقلىقىدىن پۈتۈنلەي مەھرۇم بولغان، سۆيگۈ –مۇھەببەت ۋەسالىغا يېتەلمىگەن، ئار-نومۇس، مەجبۇرىيەت ۋە بۇرچ ئۈچۈنلا ھەممىگە چىداپ ياشاۋاتقان بىر قىسىم ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ تىپىك ۋەكىلى B. بۇ ئەسەرنىڭ باش قەھرىمانى «مەن» ئىنتايىن ئىشچان، سەۋرچان، كەڭ قورساق، مەسئۇلىيەتچان بىر ئانا  C. «مەن»نىڭ بۇرۇن ئۆزى ياخشى كۆرگەن ئادىمى بىلەن قايتا كۆرۈشۈپ شىرىن ئەسلىمىلەرنى ئەسلىشى ئۇنىڭ ئەخلاقسىز ئايال ئىكەنلىكىنىڭ ئىپادىلىنىشىدۇر  D. بۇ ئەسەردىن «مەن»نىڭ ئىسمىنىڭ ئاسىيە، ئۇنىڭ يولدىشىنىڭ ئىسمىنىڭ ئابلىكىم، ئۇ بۇرۇن ياخشى كۆرگەن ئادەمنىڭ ئىسمىنىڭ ئىسكەندەر ئىكەنلىكىنى بىلىۋېلىش تەس ئەمەس.
8. تۆۋەندە بىرىلگەن ئىدىيوملارنىڭ مەنىسىنى توغرا ئىزاھلاپ بېرەلىگىنى:
A.«باشتا تۈگمەن چۆرگىلىمەك» دېگەن ئىدىيۇمنىڭ مەنىسى ــ توختىماي ئىشلىمەك، بىر ئىشنى يېنىش-يېنىشلاپ قىلماق دېگەنلىك بولىدۇ  B.«تامىقىدىن ئىلىنماق» دېگەن ئىدىيۇمنىڭ مەنىسىنى ــ نەپسانىيەتچىلىكتە قولغا چۈشمەك؛ تۇيۇقسىز ئىسكەنجىگە چۈشمەك دېگەن مەنىدە چۈشۈنىشكە بولىدۇ.
C.«ھۆل خىشقا دەسسىمەك» دېگەن ئىدىيۇمنىڭ مەنىسى ــ  سۇغا چىلانغان خىشقا دەسسەش دېگەنلىك تۇر. D.«ساپىقىدا پىشىپ قالغان» دېگەن ئىدىيۇمنى خەلق ئارىسىدا سېسىپ كەتكەن، نامى چىقىپ كەتكەن دېگەندەك مەنىلەردە چۈشىنىشكە بولىدۇ.
. ئىككى سۆز خاتا يېزىلغان  B. ئۈچ سۆز خاتا يېزىلغان  C. تۆت سۆزنىڭ ھەممىسى توغرا يېزىلغان  D. تۆت سۆزنىڭ ھەممىسى خاتا يېزىلغان
ئالغان نومۇرى       
تەكشۈرگۈچى       
Ⅱ بوش ئورۇن تولدۇرۇش سوئالى: (ھەر بىر بوش ئورۇنغا 1دىن جەمئىي 10 نومۇر بىرىلىدۇ)
11.زوردۇن سابىر (     )-يىلى تۇغۇلغان. (     )-يىلى ئالەمدىن ئۆتكەن. 12.«ئاق ئۆستىڭىم، ئاق!» ناملىق ئەسەردىكى سۇژىت (       ) لىنىيە بويىچە قانات يايدۇرۇلغان. بىرى، (            )نى چېپىش ئەمگىكىگە قاتنىشىۋاتقان خەلق ئاممىسىنىڭ ئۈمىدۋارلىققا تولغان ئەمگەك جەريانى؛ يەنە بىرى (                       )دىكى «ئاق ئۆستەڭ» گە سۇ باشلاش ھەققىدىكى مۇنازىرە. 13. ئەمەلىيەت بىلەن رېئاللىقنىڭ مەنىسىدە چوڭ پەرىق بار. ئەمەلىيەت (                ) لىققا؛ رېئاللىق بولسا (                 ) قارىتا ئېيتىلغان سۆز.
14.(           ) ناملىق ئەسەردە، ھېكايە پىرسۇناژلىرى ئىككى لىنىيىلىك ۋەقەلىك ئارقىلىق سۈرەتلەنگەن، بىرى مىراكامغا مۇناسىۋەتلىك؛ يەنە بىرى (      ) غا مۇناسىۋەتلىك. بۇ ئەسەرنىڭ ئاپتۇرى (           )دۇر.
ئالغان نومۇرى       
تەكشۈرگۈچى       
Ⅲ قىسقىچە جاۋاب بىرىش سوئالى(15نومۇر)
15.«يۇمۇلاق پىرسۇناژ» قانداق پىرسۇناژنى كۆرسىتىدۇ؟(4نومۇر)
......................................................................................................................................................................................................................................
16.روزىمەت خۇشالنىڭ خارەكتىرىنى ئەينى دەۋىردىكى بىر قىسىم دېھقانلاردىكى ئورتاق خارەكتىر دەپ ئېيتىشقا بولامدۇ؟ نېمە ئۈچۈن؟(6نومۇر)
............................................................................................................................................................................................................................................................................
17.خالىدە ئىسرائىلنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالىنى چۈشەندۈرۈڭ (5نومۇر)
............................................................................................................................................................................................................................................................................
ئالغان نومۇرى       
تەكشۈرگۈچى       
Ⅳ كۆنۈكمە ئىشلەش ۋە تەھلىل قىلىش سوئالىجەمئىي30نومۇر)
18. تۆۋەندىكى پارچىنى ئوقۇپ سوئال تەلىپىنى ئورۇنداڭ (15نومۇر)
«ساپ ۋە سادىق نەرسە ئىزدەپ كەلگەن بولساڭ توپىنى سۆي، داڭگالنى قۇچاقلا، تۇغۇلغىنىڭدا سېنى پاكىز بولسۇن دەپ بەدىنىڭنى توپىلىغان، شۇڭا سەن ئۇ چاغدا پاك ئىدىڭ.لېكىن سەن ئەتىرسۇپۇن، يۈزمېيىغا ئوخشاشلارنى بەدىنىڭگە كۆپ سۈرتۈپ، ساختىلىشىپ قالدىڭ. بارغىن، توپىدىن ياسالغان ئۆيلەردە يات، توپىدىن ياسالغان تونۇرنىڭ نېنىنى يە، توپا ئارىلاشقان لاي سۇنى ئىچ، توپا چىقىپ تۇرغان كىگىزلەردە قورۇنماي يات، شۇ چاغدا پاكىز ۋە ساپ بولىسەن»
1› بۇ پارچە ئېلىنغان ئەسەرنىڭ ئاپتۇرى كىم؟ قانداق ئەسەرلىرىنى بىلىسىز؟ (5نومۇر)
............................................................................................................................................................................................................................................................
2›پارچىدىكى ئاستى سىزىلغان جۈملىلەردە ئاپتۇر پىكىرنى نېمىگە باغلاپ راۋاجلاندۇرغان؟ نېمە ئۈچۈن(5نومۇر).................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............. .............. ..............
3› سىزنىڭچە ئاپتۇرنىڭ قارىشى توغرىمۇ؟ سىز قانداق تونۇشقا كەلدىڭىز؟ (5نومۇر)
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
19.تۆۋەندىكى تۇراقلىق ئىبارىلەرىڭ كەم يېرىنى تولۇقلاڭ ۋە ئۇلارنىڭ قايسى تۈرگە تەۋەلىكىگە ھۆكۈم قىلىڭ(9نومۇر)
1› «ئەسكى تامدا قۇشقاچ تولا،ــــــــــــــــــــــــــــ»(             )  2›«قۇم چېچەكلىگەندە، ــــــــــــــــــــــــــــــــ»(          )   3› «ئۇمۇچى يوق مازاردىن ـــــــــــــــــــــــــــــــ»(        )
20.تەھلىل قىلىڭ: ھازىرقى جەمئىيەتتە بىر قىسىم ئائىلىلەردە كەم بولىۋاتقان نەرسە نېمە؟ بۇ خىل ئەھۋال پەرزەنتلەرنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە قانداق تەسىر كۆرسىتىدۇ؟(6نومۇر)
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
ئالغان نومۇرى       
تەكشۈرگۈچى       
Ⅴ يېزىقچىلىق سوئالى30نومۇر)
بىرىلگەن ماتېرىيالنى ئوقۇپ يېزىقچىلىق تەلىپىنى ئورۇنداڭ.
«ھەر ئادەم قىيىنچىلىقتىن خالى بولالمايدۇ. قىيىنچىلىققا يولۇققاندا كۆپ ساندىكى كىشىلەر، قىيىنچىلىققا نېمىشقا مەن يولۇقىمەن؟ مەسىلىنى نېمىشقا مەن ھەل قىلىمەن؟ دەپ ئويلايدۇ. ئەگەر سىز قىيىنچىلىقنى تۇرمۇشتىكى بىر پۇرسەت دەپ قارىسىڭىز ئۇنى خۇشاللىق بىلەن قۇبۇل قىلغان بولاتتىڭىز. شۇنداق قىلسىڭىزلا يېڭى بىر تەجىربىگە ئېرىشىسىز ئەمەسمۇ!»
بۇ ماتېرىيالنىڭ مەزمۇنىنى ئوبدان چۈشىنىپ بىر پارچە ماقالە يېزىڭ. تەلەپ: 1› تېمىنى، ماۋزۇنى، ژانىرنى ئۆزىڭىز بەلگىلەڭ 2› خەت چىرايلىق، ئىملا توغرا بولسۇن.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .................
................................................................................................................................................................................................................................................................................ .......... ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .............. .............. ........... ........... .............. .......