يۇقىرى ئوقۇش تارىخى كۆپۈكى ‹‹ئۈچ ئەۋلادنى تەكشۈرۈش››كە بەرداشلىق بېرەلمەيدۇ

بيەن شاۋشۈەن

    يېقىندا، ئاخبارات ۋاسىتىلىرىدا خۇاجۇڭ پەن-تېخنىكا ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئايال دوكتۇرى تولۇق كۇرس ئوقۇش تارىخىغا ئىگە بولۇپ ، ‹‹ كېلىپ چىقىشى ياخشى بولمىغان ›› لىقتىن تەكلىپ قىلىشتا ‹‹ قالدۇرۇۋېتىلگەن ›› لىكى خەۋەر قىلىندى . ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلارنىڭ بۇ ھەرىكىتى ‹‹ ئوقۇش تارىخىدا ئۈچ ئەۋلادنى تەكشۈرۈش ›› دەپ ئاتالدى .

    ئىشقا ئورۇنلىشىش بازىرىغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ‹‹ئوقۇش تارىخىدىكى ئۈچ ئەۋلادنى تەكشۈرۈش ›› ئۇسۇلىدا ھەقىقەتەن كەمسىتىش مەنىسى بار، لېكىن يەنە بىر نۇقتىدىن قارىغاندا، بۇ ئېلىمىزنىڭ ئالىي مائارىپىدا ساقلىنىۋاتقان بەزى يېتەرسىزلىكلەرنى ئاشكارىلىغان . بىر تۈزلۈك تەكشۈرۈشتە ، تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلغان % 38.2  كىشى ‹‹ ئالىي مەكتەپكە ئىمتىھان بېرىش تېخىمۇ ئىشەنچلىك ، لېكىن ماگىستىر ، دوكتۇر تەربىيەلەشتە سۇ تەركىبى بار ›› دەپ قارىغان . تۇرمۇشتا ھەمىشە ‹‹بىرىنچى خىلدىكى تولۇق كۇرس ، ئىككىنچى خىلدىكى ماگىستىر، ئۈچىنچى خىلدىكى دوكتۇر ›› دېگەنگە ئوخشاش سۆزلەرنى ئاڭلاپ تۇرىمىز .

    يۇقىرى ئوقۇش تارىخىنىڭ مۇناسىپ ئېتىراپ قىلىشقا ئېرىشىشى نېمە ئۈچۈن قىيىن بولىدۇ ؟ نۇرغۇن كىشىلەر ئىختىسالىقلارنى تەربىيەلەش سۈپىتىنىڭ تۆۋەنلەپ كېتىشىنى ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىشنىڭ كېڭەيتىلىشىگە ئارتىپ قويدى . ئاخبارات ۋاسىتىلىتىنىڭ خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا ، بۇ يىل پىلان بويىچە 580 مىڭدىن ئارتۇق ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىنغان بولۇپ ، 2003-يىلدىكىگە قارىغاندا 1.17 ھەسسە ئاشقان . 2010-يىلى مەملىكەت بويىچە 110 مىڭ كەسپىي ماگىستىر قوبۇل قىلىنغان ، 2012-يىلىغىچە 187 مىڭغا يەتكۈزۈلگەن..... تېز سۈرئەتتە ئېشىۋاتقان ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش كۆلىمىگە سېلىشتۇرغاندا ئوقۇتقۇچىلارنى سەپلەشنىڭ يېتىشىشى قىيىن بولۇپ ، بىر دوكتۇر يېتەكچىسى 10 نەچچە ماگىستىرنى يېتەكلەش ئومۇمىي ئەھۋال بولۇپ قالدى.

    كۆپەيتىپ ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىشنىڭ تارىخىي ۋە رېئال سەۋەبىدىن قارىغاندا ، قەدەمنى ئاستىلىتىش كېرەك ، ۋاھالەنكى، تەربىيەلەش تۈزۈمى قاتلىمىنى ياخشىلاش تېخىمۇ تەخىرسىز . ماگىستىر ، دوكتۇر تەربىيەلەشتە يادرولۇق رول ئوينايدىغان يېتەكچى ئوقۇتقۇچى تۈزۈمى ‹‹ ئوكسىفورت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تاجىسىدىكى گۆھەر ›› دەپ تەرىپلەنگەن ، لېكىن دۆلىتىمىزنىڭ ماگىستىر، دوكتۇر تەربىيەلەش مېخانىزمىنى چەت ئەللەر بىلەن سېلىشتۇرغاندا يەنە بىرقەدەر زور پەرق بار . يېتەكچى ئوقۇتقۇچىلارنى باھالاشتىكى تېما ، خىراجەت ، ئىلمىي ماقالە قاتارلىقلار قاتتىق كۆرسەتكۈچ قىلىنغان بولۇپ ، ئوقۇغۇچىلارنى تەربىيەلەش سۈپىتى بىلەن مۇناسىۋەتلەشتۈرۈلمىگەن . يېتەكچى ئوقۇتقۇچىلار تېما قوغلىشىش بىلەن ئالدىراش بولۇپ كەتكەن، ‹‹سەۋىيەسى بارلارنىڭ ۋاقتى يوق ، ۋاقتى بارلارنىڭ سەۋىيەسى يېتەرسىز ›› بولۇپ قالغان . ‹‹ قوي بېقىش شەكلى ›› دىكى تەربىيەلەش ئاستىدا نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار 10 نەچچە خىل دەرس ئوقۇيدۇ ، بىر پارچە ئوقۇش پۈتكۈزۈش ئىلمىي ماقالىسىنى تاپشۇرۇش ئۈچۈن ماگىستىرلىق ، دوكتۇرلۇق ئوقۇشىنى تاماملىشى كېرەك بولۇپ ، ئىقتىدار جەھەتتە ئانچە يۇقىرى كۆتۈرۈلەلمەيدۇ .

    ماگىسىتىر، دوكتۇر تەربىيەلەشتىكى سۇ تەركىبى بەزى ئالىي مەكتەپلەردىكى دوكتۇرلۇق نۇقتىسىغا ئىلتىماس قىلىشتىكى ئەسەبىي قىزغىنلىقىنى پەسەيتەلمەيۋاتىدۇ . نۇرغۇن ئالىي مەكتەپلەرنىڭ دوكتۇرلۇق ئوقۇش نۇقتىلىرىنى كۆپەيتىپ تەسىس قىلىشى پەقەت تەكشۈرۈش كۆرسەتكۈچلىرىگە تاقابىل تۇرۇشنى ياكى ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش كۆلىمىنى كېڭەيتىش ئارقىلىق مالىيە كىرىمىنى ئاشۇرۇشنى مەقسەت قىلغان بولۇپ ، ئىچكى ۋە تاشقى نازارەت قىلىش تۈزۈلمىسىنىڭ قۇرۇلۇشى ھوقۇقنىڭ ئېشىش سۈرئىتىگە يېتىشەلمەيۋاتىدۇ .

    ماگىستىر يېتىشتۈرۈش مائارىپى ئېلىمىزنىڭ مائارىپ قۇرۇلمىسىدىكى ئەڭ يۇقىرى قاتلاملىق ئوقۇش تارىخى مائارىپى بولۇپ، مۇشۇنداق تۈركۈملەپ تەربىيەلەش ، يېنىكلىك بىلەن تەربىيەلەش ، تەتقىقات تىپىدىكى ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈشتىكى يادرولۇق مەقسەتتىن يىراقلاپ كەتتى . ئۇزۇن مەزگىل مۇشۇنداق كېتىۋەرسە ، تۆۋەنلەپ كېتىدىغىنى يۇقىرى ئوقۇش تارىخىلا ئەمەس ، تېخىمۇ مۇھىمى يۇقىرى قاتلاملىق ئالىي مائارىپنىڭ ئىناۋىتى بولىدۇ .

    ‹‹ئوقۇش تارىخىنىڭ ئۈچ ئەۋلادىنى تەكشۈرۈش ›› بازارنىڭ يۇقىرى ئوقۇش تارىخىنى قارىغۇلارچە قوغلىشىش خاھىشىغا قارىتا بەرگەن ئىبرەتلىك سىگىنال . ئاز بولمىغان ئوقۇغۇچىلار تەتقىقاتچىلىققا ئىمتىھان بېرىش ، دوكتۇرلۇققا ئىمتىھان بېرىشتە نەپسانىيەتچىلىك قىلىدۇ ، لېكىن ئوقۇش تارىخىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشنى ئۆزىنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىنىڭ مۇكەممەل بولۇشى بىلەن بىرلەشتۈرمەيدۇ . بەزى جايلاردىكى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ تەتقىقاتچىلىققا ئىمتىھان بېرىش نىسبىتى ئىنتايىن يۇقىرى بولۇپ ، نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار ئالىي مەكتەپنىڭ 1-، 2-يىللىقىدىلا تەتقىقاتچىلىققا ئىمتىھان بېرىشكە تەييارلىق قىلىشقا باشلاپ ، ۋاقىتنىڭ ھەممىسىنى ئۆزلۈكىدىن ئۆگىنىش سىنىپلىرىدا ئولتۇرۇشقا سەرپ قىلىدۇ ، بۇ ‹‹ تەتقىقاتچىلىققا ئىمتىھان بېرىش بازىسى ›› دەپ ئاتالدى . تەتقىقاتچىلىقتا ئوقۇش ئارقىلىق ‹‹ ئۆزىگە ھەل بېرىش ›› ئارزۇسىنى چۈشىنىشكە بولىدۇ ، لېكىن پەقەت ‹‹ماركا ئالماشتۇرۇش ››، ‹‹ كۆز بوياپ ئوقۇش تارىخىغا ئىگە بولۇش ›› ياكى ‹‹ ئۆلۈك ھالدا كىتاب ئوقۇش ، كىتابنى ئۆلۈك ئوقۇش ›› تەك ئىمتىھانغا تاقابىل تۇرۇش پاتقىقىغا يەنە بىر قېتىم پېتىپ قالسا ، يۇقىرى ئوقۇش تارىخىغا ئىگە بولغان تەقدىردىمۇ، ‹‹ئۈچ ئەۋلادنى تەكشۈرۈش ›› رەھىمسىزلەرچە ئۇنىڭ ‹‹ئەسلى قىياپىتىنى ئاشكارىلايدۇ ››.

()

• . ئاپتوماتىك پۇل ئېلىش ماشىنىسىدىن نەق پۇ
• . يۇقىرى ئوقۇش تارىخى ‹‹ئۈچ ئەۋلادنى تەك
• . ئۇزۇقلىقىنى ياخشىلاش تەكلىپ ۋە قىيىنچى
• . قىشلىق ئىسسىنىش بىخەتەرلىكى توغرىسدىكى
• . مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوزۇقلىقنى يا
• . چەت ئەلدە ئوقۇۋاتقان شىنجاڭلىق ئوقۇغۇچ
• . دۇنيادىكى كىچىك دۆلەتلەر
• . دۇنيادىكى ئەڭ خەتەرلىك شەھەرلەر
• . ئىمتىھانغا قاتنىشىپ قوبۇل قىلىنمىغانلا
• . بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتىتىغا مەكتەپ مۇدىرى ھ
• . پويىز بېلىتىدە مەخپىيەتلىك ئاشكارىلىنى
• . شىنجاڭدا يېزا ئوقۇغۇچىسى ھەقسىز ئوزۇقل
• . يىمەكلىك بىخەتەرلىك خىزمىتى بويىچە ئۆز
• . ياتاقتا يېتىپ ئىشلەيدىغان ئوقۇتقۇچىلار
• . ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى
• . ئاسىيادىكى دۆلەت-ئەزەربەيجان