قۇمۇل غىجىكى قۇمۇلنىڭ ئۆزگىچە چالغۇ ئەسۋابلىرىنىڭ بىرى. بولۇپمۇ قۇمۇل 12 مۇقامىنى ئورۇنلاشتا ئەڭ ئاساسلىق سازلارنىڭ بىرى بولۇپ، قۇمۇل غىجىكىدە ئورۇنلانغان مۇقاملار ناﻫايىتى مۇڭلۇق، تەسىرچانلىققا ئىگە ، كىشىلەرنى ئۆزىگە ئالاﻫىدە جەلپ قىلىدۇ.
قۇمۇلدا توي – تۆكۈن، ئولتۇرۇش ۋە چوڭ تىپتىكى ﻫېيت - بايراملاردا مەشرەپ ئوينىلىدۇ، قۇمۇل مۇقاملىرى ئېيتىلىدۇ. مەشرەپتە، قۇمۇل غىجىكى باش قىلىنىپ باشقا سازلار تەڭكەش قىلىنىپ چېلىنىدۇ، بولۇپمۇ قۇمۇل مۇقاملىرىدا قۇمۇل غىجىكىنىڭ رولى ئىنتايىن چوڭ بولىدۇ.
قۇمۇل غىجىكى تۈزۈلۈشى ئاددىي، جاراڭلىق، مۇڭلۇق، كۆپ تارىلىق بولۇپ، ياساشقا ئىشلىتىلىدىغان ماتېرىياللىرى ئاددىي، تەننەرقى تۆۋەن بولۇپ، ئاددىي قىلىپ ياسىغىلىمۇ، گۈزەل كۆركەم قىلىپ ياسىغىلىمۇ، بېشىنى ياغاچتىن ئويۇپ ياسىغىلىمۇ، تۆمۈردىن، مىستىن قۇيۇپ ياسىغىلىمۇ بولىدۇ. شۇڭا قۇمۇل غىجىكى قۇمۇلنىڭ شەﻫەر ئىچىدىن تارتىپ كەڭ يېزىلىرى چەت ياقا تاغلىق رايونلىرىغىچە كەڭ تارقالغان ۋە ئومۇملاشقان.
تارىخى نۇقتىدىن قارىغاندا، قۇمۇل غىجىكى ئۇيغۇرلارنىڭ دەسلەپكى چالغۇ ئەسۋابلىرىنىڭ نۇسخىسىدىن مىراس قالغان بولۇپ، باشقا مىللەتلەرگىمۇ تارقالغان، بولۇپمۇ خۇيزۇ مىللىتى قەدىمدىن تارتىپ قۇمۇل غىجىكىنى ئۆزلەشتۈرۈپ ئىشلىتىپ كەلگەن. ﻫازىر خۇيزۇلار ئىشلىتىۋاتقان ﻫەر خىل شەكىلدىكى ئىككى تارىلىق غىجەكلەرنىڭ ئەسلى نۇسخسى قۇمۇل غىجىكىدىن ئېلىنغان. ئېيتىلىشىچە خەنزۇچە "ئەرخۇ" (二胡) دېگەن ئىسىمدىكى "ئەر" سۆزى ئىككى دېگەن سۆز بولۇپ، غىجەكنىڭ ئىككى تارىسىنى، "خۇ" دېگەن سۆز ئاز سانلىق مىللەتلەرنى كۆرسىتىدىكەن. "ئەرخۇ" دېگەن ئاز سانلىق مىللەتلەردىن قوبۇل قىلىنغان ئىككى تارىلىق چالغۇ ئەسۋابى دېگەن مەنانى بىلدۈرىدىكەن.