ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتىنىڭ ئاخىرقى ۋەكىللىرىدىن بىرى –ھاپىزى [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتىنىڭ ئاخىرقى ۋەكىللىرىدىن بىرى –ھاپىزى ۋە ئۇنىڭ بىر شېئىرى



قازىلىقتىكى ئادىللىقى ۋە شېئىرىيەتتىكى ئاجايىپ تالانتى بىلەن كىلياڭ خەلقى ئارىسىدىلا ئەمەس ، پۈتۈن گۇما تەۋەسىدە يۈكسەك ئابرۇي تاپقان ھاپىز ئاخۇنۇم(ھاپىز ئىبراھىم) 1884-يىلى گۇما ناھىيەسىنىڭ كىلياڭ يېزىسىدا تۇغۇلۇپ 1947-يىلى كىلياڭدىكى ئۆز ئۆيىدە 63يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن .
ھاپىز ئاخۇنۇم ئەينى دەۋىرنىڭ ئوقۇمۇشلۇقلىرىدىن بولۇش سۈپىتى بىلەن كىلياڭنىڭ مەدەنىيەت –سەنئەت ، تىبابەتچىلىك ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا بىر ئۆمۈر كۆڭۈل بۆلگەن ۋە ئەمەلىي ھەرىكىتى بىلەن قوللىغان . ئۆز ئوغلى ئابدۇمىجىت ھاپىزنى ئۇيغۇر تىبابىتى بويىچە سىستىمىلىق تەربىيەگە ئېگە قىلغان . مەزكۇر كىيىن ئۆزىنىڭ ئەمەلىي داۋالاش ئىقتىدارىغا تايىنىپ ئاپتونۇم رايۇنلۇق ئۇيغۇر تىبابەتچىلىك دوختۇرخانىسىغا قوبۇل قىلىنىپ ، 2011-يىلى ئالەمدىن ئۆتكەنگە قەدەر شۇ يەردە خىزمەت قىلغان .
ھاپىز ئاخۇنۇم يەنە قاى بولۇش سۈپىتى بىلەن ، ئەينى دەۋىردە خەلقنىڭ ھال ئەھۋالىغا يېتىپ ، ئۇلارنىڭ دەرد -ھەسرەتلىرنى ئاڭلاپ ، زامان ناھەقچىلىقلىرى ئۈستىدىن ئامالنىڭ بارىچە ئادىل ھۆكۈم چىقىرىشقا تىرىشقان ،شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئەينى دەۋىر رىئاللىقىنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغان نۇرغۇن  شېئىرلارنى يېزىپ ، خەلققە ئاسايىشلىق ،تېرىشىش يولى كۆرسىتىپ بەرگەن . ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ بىر قىسمى ئوغلى ئابدۇمىجىت ھاپىز تەرىپىدىن 90-يىللاردا ‹‹تارىم›› ، ‹‹ بۇلاق ›› ژورناللىرىدا ئېلان قىلىنغان بولۇپ ، تۆۋەندە مەزكۇرنىڭ يېقىندا تېپىلغان ، تېخى جامائەتچىلىك بىلەن يۈز كۆرۈشمىگەن ‹‹ بالامغا نەسىھەت  ›› ناملىق ، ئوغۇللىرىغا ئاتاپ يازغان بىر پارچە شېئىرىنى كۆپچىلىكنىڭ ھوۇرىغا سۇنىمەن .

بالامغا نەسىھەت

ئىلمى بابىدا ۋەرەئ ① تەئۋانى باشلاڭلار بالام،
بېھۇدە ، بېمەنە سۆزنى ئارقا تاشلاڭلار بالام.

ھىممىتىڭلار بارىچە ئۇستاىڭىز رازى قىلىڭ،
ھەمساۋاقلار ھۆرمىتىنى ياخشى ساقلاڭلار بالام.

تا تىرىكمەن مۇددىئايىم – ئىلمى تەھسىل قىلدۇرۇش،
مۇددىئانى بىلسىڭىزلەر ئەسلى ھارماڭلار بالام.

كېچىسى تەكرار قىلىڭلار ، كۈندۈزى ساۋاق ئېلىپ،
ھەر پۇنۇن ②ھەر ئىلمىدىن بىي بەھرى قالماڭلار بالام.

ئۆز ۋەتەندىن ئايرىلىپ غۇربەتچىلىك سەھراسىدا،
بەزى ئاچ –توق ، ئۇسسىساڭلار تەئنە قىلماڭلار بالام.

ئىلمىدە ماھىر بولۇشنىڭ بىر يولى غۇربەتچىلىك،
ھىچ كىشى ئۆز يۇرتىدا ئەللامە بولماسلار بالام.

ئاتىڭىزنىڭ سالى③ئاتمىشقا يېقىنلاشتى بىلىڭ،
بىر نەپەسلىك ئۆمرىڭىزنى زايە قىلماڭلار بالام.

بارچە ئادەم ئۇشبۇ رەپدارى پەلەكنىڭ زۇلمىدىن،
ئويلىغان مەقسىدىنىڭ بىرىنى تاپماسلار بالام.

ئۇشبۇ كۈندە بارچە ئادەم سۇ ئۈزە ④لەيلەپ يۈرەر،
ئاقىبەتنى بىر خۇدادىن ئۆزگە بىلمەسلەر بالام.

غەنىيمەت كۈنلەر ئارا بىر كۈن سالامەت ئولتۇرۇش،
دەۋرى جەمشىيدۇ ئىسكەندەر ھەممىدىن ئارتۇق بالام.

ھاپىزى بىر سۆزلەپ ئۆتتۈڭ مەستى لا يەئقىل⑤ كەبىي ،
نۇردىدە بەرگەزىدە ماھىي تابانىم بالام .


1944-يىل ماھىي سەپەر








①چوقۇم-تەقۋا
②پۇنۇن-پەن
③سالى-يېشى
④ئۈزە-يۈزى
⑤مەستى لا يەئقىل-ئەقلى يوق مەست كەبىي


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئەلقۇت تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-2-23 15:42  

تەۋەرۈكلەردىن خۇرسەن بولدۇق.

ئەلقۇت ئاكامنىڭ بۇ موبارەك زاتنى بىزگە تونوشتۇرۇپ،ئۇنىڭ ئىجادىي ھاياتىدىن قىممەتلىك ئۇچۇر بەرگىنىگە رەھمەت.

بۇنى كۆرۈپ باقماپتىمەن، ئەجىرىڭىزگە رەخمەت

ئەلقۇت ئەپەندىنىڭ خاسىيەتلىك ئەمگىكىگە بارىكاللا! كىلاسىك شائىر، قازى ئاخۇنۇم ھاپىزىنىڭ بۇ غەزىلىدىن بەلگىلىك بەدىئىي زوق ئالدىم. رەھمەت!

    كىلاسسىكلارنى مانا مۇشۇنداق بىر-بىرلەپ قېزىپ، تونۇشتۇرساق، تارىخىمىز، جۈملىدىن ئەدەبىيات تارىخىمىزنىڭ ئۇلى تېخىمۇ چىڭىيدۇ.

   ئەلقۇت، بۇ كىشىنىڭ ئەسەرلىرى بولسا، يەنە يوللاپ قويىڭە.

   مەن   ئۇيغۇر كىلاسسىك   ئەدەبىياتىدا  تەجەللىنى  (ۋاپاتى 1927.يىلى)ئاخىرقى ۋەكىل  دەپ  بىلەتتىم،ئەمما  سىز  يېڭىدىن بىر  كىشىنى كۆرسىتىپسىز؟  مەن  بۇ  تىمىغا  قىزىقىپ  قېلىۋاتىمەن، « ھاپىز ى  »نىڭ  دىۋانى  توغرىسىدا  ئېنىق  مەلۇمات بەرسىڭىز بوپتىكەن...

ئۆز ئەپەندى ، ھاپىزىنىڭ دىۋان قالدۇرغانلىقى ھەققىدە مەلۇمات يوق ، پەقەت ئۇنىڭ ئوغلى -ئاپتونۇم رايۇنلۇق ئۇيغۇر تىبابىتى دوختۇرخانىسىدىن ، مەرھۇم ئابدۇمىجىت ھاپىز تەرىپىدىن رەتلىنىپ ، ‹‹بۇلاق›› ژورنىلىنىڭ 1994-يىللىق 2-سانىدا ئېلان قىلىنغان ‹‹ماخوسەن زۇلمى توغرىسىدا قوشاق›› ، ‹‹نەسىھەت›› ، ‹‹فەرزەندىم››،‹‹قۇربان موللامغا››،ئۇستازى ئىكرامىدىنخان داموللىغا يازغان ‹‹ئۇستازىمغا مەرسىيە ››قاتارلىق شېئىرلىرىلا زامانىمىزغىچە يېتىپ كېلەلىگەن . ئۇ ئۇيغۇر دىمۇكىراتىك ئەدەبىياتىنىڭ ئاخىرقى نامايەندىسى تەجەللىينى ئۇستاز تۇتۇپ،چاغاتاي ئەدەبىياتى ، ئەرەب تىلىدا خېلى مۇكەممەل سەۋىيەگە يەتكەن ، بۇ تەرەپتىن ھاپىزىينى ئۇيغۇر دىمۇكىراتىك ئەدەبىياتىنىڭ ئاخىرقى ۋەكىللىرىنىڭ يەنە بىرى دەپ ئىيتىشقا بولامدۇ - يوق ؟ بۇ تەتقىقاتقا باغلىق.