يارغول: ئەر-خوتۇنچىلىق

شېئىر بىلەن ئىتقادنىڭ مۇناسىۋىتىنى چۈشەنمەي تۇرۇپ، نېمىلەرنى جۆيلۈپ كەتتىڭلار.

  سىلەر شېئىرنى قوغداۋاتامسىلەر، ئىمانىڭلارنىمۇ؟ بۇنىڭ بەدىلىگە شائىرنى سەھنىگە ئېلىپ چىقىپ سوراققا تارتىمسىلەر؟

   

   شېئىرىي تىل  ‹مەن›نىڭ ۋۇجۇدىدىكى   نازۈك تۇيغۇلارنى ئىپادىلەشتە بويۇن قىسىپ قالماپتۇ.

    يارغولنىڭ ئۈچ شېئىرىنىڭ ئىچىدە ئېتقادقا، ھەتتا چوقۇنۇشقا زىت كېلىدىغان، ئېتقاد، چوقۇنۇشقا تەسىر يەتكۈزىدىغان ھېچ نېمە يوق. چۈنكى 1.ئېتىقاد، چوقۇنۇش مەلۇم بىر پارچە شېئىردىكى بىر ياكى بىر نەچچە شېئىر تەسىر يەتكۈزەلەيدىغان ئۇنچە ئاددىي نەرسە ئەمەس.2. مەزكۇر شېئىرلارنىڭ بىرىنچىسىدىكى ئوقۇرمەنلىرىمىزنى چۆچۈتكەن سۆز «نېرۋانا» بولۇپ، بۇ سۆز ئۇيغۇرچە سۆز بولۇپ، نۇقۇل بۇددىستلارنىڭ سۆزى ئەمەس بولۇپلا قالماستىن، بۇ سۆز ئىسلام دىنىمىز ۋە ئەقىدىمىزگە زىت ئەمەس. پەقەت قىسمەن ئوقۇرمەنلىرىمىزنىڭ «نېرۋانا» سۆزىنى تارمەنىدە، تەھلىكىلىك سۆز دەپ چۈشىنىۋالغانلىقىدا، بۇنىڭ ئۈچۈن ئىسلامدىكى«مىراج كېچىسى» دىن باشقا، تۈرلۈك رىۋايەت ۋە ھەدىسلەردىن دەلىل كەلتۈرۈشكە بولىدۇ.(ئەمما زىل تورداشلىرىمىز مېنى بۇ دەلىللەرنى بىرمۇ بىر كەلتۈرۈشكە قىستىماڭلار).3. بۇ شېئىرلار ھەققىدە( بولۇپمۇ بىرىنچىسىدە) بىرقەدەر زىل مۇنازىرىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىدىكى يەنە بىر سەۋەپ، دوستىمىز كۆك بۆرىنىڭ ئىنكاس پىكىرىدىكى «شېئىردا شەيتان ئۇسۇل ئويناۋاتىدۇ» دېگەن سۆزى بولۇپ، كۆك بۆرىنىڭ بۇ سۆزنى قايسى مەنىدە دېگەنلىكىدىن قەتئىي نەزەر، ئىبلىس ئەلەيھى لەنىتى-شەيتان ئادەم يارىلىشتىن باشلاپلا، ئىنسان ياراتقان شېئىرنىڭ ئىچىدىلا ئەمەس، بەلكى مۇقەددەس ئادەم ۋە ئۇنىڭ پۇشتىلىرىنىڭ ئىچىدە ئۇسۇل ئويناپ كەلگەن. ئېتقادنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ۋاستىسى بولغان ئەقىدە بولسا، ئەقىدىسى بولغان ئىنساننىڭ قىيامەتكىچە كۆرەش قىلىدىغان دۈشمىنى. شۇنداق ئىكەن، بىز شېئىردىكى شەيتاننى پەقەت بىر سىمۋول، شېئردىكى تۇيغۇنى ئىپادىلەيدىغان بىر ئاددىي ۋاستە دەپ چۈشەنسەكلا، ئۇنىڭدىن چۆچۈشنىڭ ھاجىتى يوققۇ.

ئىلمىي مۇھاكىمە-مۇنازىرىلەر شۇنداق ياخشى داۋام قىلىۋېتىپتۇ.

ت.ئېس.ئېلىئوت تۇرمۇشتا ئىنتايىن مۇتەئەسسىپ كاتولىك ئېتىقادىغا ئىگە كىشى. شۇڭا كېيىنكى مەزگىللەردە دېموكراتىك تۈزۈمدىكى ئامېرىكىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىدىن چىقىپ كېتىپ، پادىشاھلىق تۈزۈمدىكى ئەنگىلىيەنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە ئۆتكەن.
بىز توماس ئېلىئوتنىڭ ئەسەرلىرىدىن قەدىمقى يۇناننىڭ كۆپ خۇدالىق ئېتىقادىغا تەۋە بولغان ئاتالغۇلاردىن تارتىپ، قەدىمقى ھىندىستاننىڭ ۋېدا تېكستلىرىدە ئۇچرايدىغان ئاتالغۇلارغىچە، تېبەت بۇددىزمىنىڭ ئاتالغۇلىرىدىن تارتىپ، شامان ئاتالغۇلىرىغىچە ھەممىنى ئۇچرىتىمىز. بۇنىڭلىق بىلەن ئۇنىڭ دىنىي ئېتىقادىدىن ھېچكىم گۇمانلانغان ئەمەس.
بىر شائىر بىر ئىنسان بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىنىڭ تىلدا ئىپادىلەشتىكى بارلىق شەكىللىرىدىن پايدىلىنىش ھوقۇقىغا ئىگە. مۇھىمى ئەسەرنىڭ تېمىسى. بىزنىڭ بەزى شائىرلىرىمىز قۇرئاندىكى ئايەتلەرنى ئۆزگەرتىپ داھىغا مەدھىيە ئوقۇغان. بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ شائىرنى سادىق ئىسلام مۇخلىسى دەمدۇق ياكى مەدەنىيەت ئىنقىلابىنىڭ بايراقدارى دەمدۇق؟ قايسى دىنىي ئاتالغۇنى قوللانغانلىقى بىلەن ئۇنىڭ دىنىي ئېتىقادى ئۆلچەنگەن بولسا، داھىنى مەدھىيىلىگەن ئۇ شائىر ئەينى چاغدا دىنىي خۇراپاتلىقنىڭ ئۈلگىسى دەپ قارىلىپ قاتتىق بىر تەرەپ قىلىنغان بولاتتى. ئەمەلىيەتتە ئۇنداق بولماستىن، ئاشۇ شېئىرنى كىشىلەر ناخشا قىلىپ ئېيتىشىپ يۈردىغۇ.

بىرىنچى شەخس تىلىدا بايان قىلىنغان ئەسەردىكى "مەن"نى ئاپتورنىڭ ئۆزى دەپ قارايدىغان ئىنتايىن تۆۋەن دەرىجىدىكى خاتالىقلارنىڭ ھازىرغىچە بىزنىڭ ئەدەبىياتىمىزدا مەۋجۇت بولۇشى كىشىنى تولىمۇ ئازابلايدۇ. بۇ ساۋادسىز كىشىلەرنىڭ كىنودىكى پېرسۇناج بىلەن ئارتىسنى ئارىلاشتۇرىۋېتىشىنى ئەسلىتىدۇ.

-

قاراتۇغ، بۇ خىل ئەندىزىنى شېئىرغىمۇ ئېلىپ كىرگەنلەرنى بىر نېمە دەپ كېتىشمۇ ئورۇنسىز. ئاپتور ۋە باشقىلار شېئىر ھەققىدە قانداق پوزىتسىيەدە بولىدۇ، ئەقىدە-ئېتىقاد ھەققىدە قانداق پوزىتسىيەدە بولىدۇ، بۇ شۇ كىشىنىڭ تاللىشىدىكى ئىش. ھېچكىمنىڭ ئارلىشىۋىلىش ھوقۇقى يوق. مەن بولسام يارغولنىڭ شېئىرىنى ئوقۇشدىن ئۆزۈم توغرا دەپ قارىغان پىكىرىنى قويدۇم. بۇ پىكىرنى يارغول چوقۇم قوبۇل قىلىشى كېرەكمۇ دېمىدىم. ئەمما مەن شۇنداق قارايمەن. شېئىر مەيلى قانچىلىك بۈيۈك بولۇپ كەتسۇن ياكى بىز ئۇنى قانچىلىك بۈيۈكلەشتۈرمەيلى ئۇ ھامان بىر قوۋمنىڭ ئەقىدە-ئېتىقادىدىن تۆۋەن تۇرىدۇ. ئەگەر ئىككىدىن بىرىنى ئالدىن تاللاش كەلسە ئەقىل باشتا ئەقىدە-ئېتىقادنى تاللايدۇ. بۇ خىل قاراش ‹‹ئالىم بولماق قىيىن ئەمەس، ئادەم بولماق قىيىن›› دېگەن ئىبارىدىمۇ ئەكس ئەتكەن. بۇ شەخسەن مېنىڭ شېئىر بىلەن ئەقىدە-ئېتىقاد مۇناىسىۋىتىگە تۇتقان تۇنجى ۋە ئاخىرقى پوزىتسىيەمدۇر. ئېھتىمال توغرا بولغان ئەقىدە-ئېتىقاد ئىچىدە تۇرۇپ يېزىلغان شېئىر تېخىمۇ گۈزەل بولۇشى مۈمكىن. مەن مۇشۇ قاراشلىرىم ئاساسىدا يارغۇلنىڭ تېمىسىغا پىكىر قىلغان. بۇلارنى سىلەرنىڭ ئەكبەرنىڭ ئۆزىنىڭ شەخسىي پوزىتسىيەسى دەپ بىلىشىڭلارنى، شۇنداقلا ھەر ئادەم ئۆزىنىڭ ئىلمىي بىلەن شەيئىلەرگە مۇئامىلە قىلىدۇ دەپ بىلىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئەكبەر!
سىز كۆكبۆرە دېگەن سۆزنى بۇنداق دەپ چۈشەندۈرۈپ بولالمايسىز. سىز توتېم ۋە ئىپتىدائىي ئېتىقادلارغا ئائىت كىتابلارنى ئوقۇپ بېقىڭ. توتىمىزمنى دىن دەرجىسىگە كۆتۈرۈلمىگەن دەپ خۇددى شۇ دەۋرنى ئۆزىڭىز باشتىن كەچۈرگەندەك، ئۆزىڭىزنىڭ گېپىڭىزگە ئۆزىڭىز گۇۋاھلىق بېرىپ، ئۆزىڭىزنى ئاقلاپ بولالمايسىز. نېمە ئاساسىڭىز بار؟ پەقەت مەن بىلىمەن، شۇ دەۋردە مەن بار ئىدىم دېيىشتىن باشقا ھېچقانداق ئاساسىڭىز يوق.
ئەلبەتتە سىزنىڭ كۆكبۆرە دەپ تەخەللۇس قويىشىڭىز ھەرگىزمۇ سىزنىڭ ئىسلام دىنىدىن چىقىپ كېتىپ، ئىپتىدائىي ئېتىقادلارغا قايتىپ كەتكەنلىكىڭىزدىن ئەمەس. بۇ ھەممىمىزگە چۈشىنىشلىك. كۆكبۆرە ئۇقۇمى ئاللىقاچان ئۆزىنىڭ ئىپتىدائىي مەنىسىدىن ئاجراپ، بۈگۈنكى دەۋردە بىر بەلگىگە يەنى مىللىي غورۇرنىڭ بەلگۈسىگە ئايلانغان. ئۆزىنى ئەجدىھانىڭ ئەۋلادى دەپ ئاتاۋاتقان جۇڭگۇلۇقلارنى ھازىرمۇ توتېمغا ئېتىقاد قىلىدۇ دەپ ھۆكۈم قىلغىلى بولمىغانغا ئوخشاش، ئەجدىھا ئۇلار ئۈچۈن پەقەتلا بىر بەلگە ۋە سۆزلەش ئۇسۇلىدۇر.
دەل شۇنىڭغا ئوخشاش نېرۋانا، ۋەھدەت، ئوم، ۋېناس دېگەنلەر بىر بەلگە ۋە سۆزلەش ئۇسۇلىدۇر. شۇڭا مەلۇم تۇيغۇ ۋە پىكىرنى ئىپادىلەشكە ناھايىتى باپ كېلىدۇ دەپ قارىغان شائىرلار كۆكبۆرە دېگەن سۆزنىمۇ، ۋەھدەت ئاتالغۇسىنىمۇ، نېرۋانا ۋە ئاتمەن دېگەن ئاتالغۇلارنىمۇ ئىشلىتىۋېرىدۇ. بۇ ئاتالغۇلار ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىدە سۆزلەش ئۇسۇلىغا ئايلىنىپ بولغان.
ئامېرىلىكلىق بەزى ئاپتورلارنىڭ ئەسەرلىرىدە كۆكبۆرە داۋاملىق ئىبلىسنى ئىپادىلەپ كېلىدۇ. بۇ ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرلارغا دۈشمەنلىكىمۇ؟ ياق ئۇنداق ئەمەس. ئۇلار ئۇيغۇر دېگەن مىللەتنى ئاڭلاپ باققان ئەمەس. يەنە نۇرغۇن ئاپتورلارنىڭ ئەسەرلىرىدە ئەجدەرھا ئىبلىسنىڭ سۈرى بولۇپ كېلىدۇ. ئۇلار جۇڭگۇلۇقلارغا ئۆچمۇ؟ مېنىڭ بىلىشىمچە ئەجدەرھانى ئىبلىس ئورنىدا تەسۋىرلىگەن ئاشۇ ئاپتورلار ئەجدەرھانىڭ جۇڭگۇلۇقلارنىڭ توتىمى ئىكەنلىكىنى بىلمەيدۇ.
ئېغىر بېسىق ۋە سوغاققان بولايلى. زىيانكەشلىككە ئۇچراش تاماسىدا ئەقلىنى يوقاتقان پارانوئىيلاردىن بولۇۋالمايلى.

قاسىمجان، قەستەن ئېلىشتۇرمىسىڭىز بولمامدۇ؟

ئەڭ مۇھىمى ئەسەرنىڭ تېمىسى. تېمىنى ياخشى ئىپادىلەش ئۈچۈن ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىدىكى ھەرقانمداق تىل شەكلىدىن پايدىلانسا بولۇۋېرىدۇ.
دېمەك يارغولنىڭ شېئىرى بۇدداغا مەدھىيە ئوقۇغان شېئىر ئەمەس. تېما جەھەتتىن بۇددىزم تېكىستلىرىگە ئوخشىمايدۇ. مەن ئۇنىڭدىن بۇددىزمنىڭ ئەمىر مەرۇپلىرىنى ھېچبىر كۆرۈپ يېتەلمىدىم. سىلەر كۆرۈپ يەتكەن بولساڭلار دەپ بېقىڭلار.
مەدەنىيەت ئىنقىلابى ۋاقتىدا بىر شائىرنىڭ شېئىرىغا ئىشلەنگەن مۇنداق بىر ناخشا بولغان:
سىيا بولسا دېڭىز ئوكيان،
قەغەز بولسا جىمى ئاسمان،
قەلەم بولسا دەرەخ ئورمان،
تۈگىمەس شىنىڭىز داھى،
يېزىلسا بىھىساپ داستان.
«قۇرئان»دىن ئېلىنغان بۇ مىسرالاردا داھى ماۋ زېدوڭ مەدھىيىلەنگەن. شېئىرنىڭ تېمىسى ماۋ زېدوڭنى مەدھىلىيەش. شۇڭا ھېچكىممۇ ئەينى چاغدا بۇ مىسرالار قۇرئاندىن ئېلىنغانلىقى ئۈچۈن ئاشۇ شائىرنى فېۇدالزم ئىددىيىسى بار، دىنىي ئىددىيەدە يېزىلغان دەپ قالپاق كەيدۈرمىگەن. ھېلىمۇ ياخشى ئۇ مۇشۇ دەۋردە ياشاپ قالماپتىكەن.

ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺩﯨﻨﻨﯩﯔ ھﻪﺭ ﺋﯩﻜﻜﯩﻠﯩﺴﯩﻼ ﺷﯧﺌﯩﺮﻏﺎ ﺧﯩﻴﺎﻧﻪﺕ ﻗﯩﻠﺪﻯ!



قاسىمجان كىمنىڭ ،قايسى ئىددىيە،قايسى مۇددىئا بىلەن دىگەنلىكى ئېنىق بولمىغان ،ئات-ئۇچۇرى يوق لاماكان بۇزۇق ئىددىيەلەرنى بۇ مۇنبەردە بازارغا سېلىپ نىمىگە ئىرىشمەكچىسىز؟كۆكبۆرە شۇنداق ئىلمىيلىك بىلەن ئاگاھلاندۇرۇش بىرىپتۇ.شئر ئۇ بىر ئادەمنىڭ ھىس-تۇيغۇسى خالاس .ئۇ ھەرگىزمۇ بىر قەۋىمنىڭ دىننى ئىتىقاتىدىن يۇقىرى ئۇرۇندا ئەمەس.دىنسىز(ھېچقانداق دىننى ئىتراپ قىلمايدىغان)لارنىڭ بىلجىرلاشلىرىنى بۇ يەردە نەقىل قىلىپ ئاتالمىش شىئرى پىداركارلارنىڭ دېپىغا ئۇسۇل ئوينىماڭ.ھىساپسز ھېچنىمە يوق.ئىنسان تىنغان ھەربىر تىنىقىدىنمۇ ھىساپ بەرگۇچى خالاس.

سىز بۇ تىمىدا ئىتىقات شىئرغا خائىنلىق قىلدى ،پەلسەپىمۇ شىرىك بولدى دىگەندەك داڭقان پۇتى گەپلەرنى قۇيۇپ ماۋۇ تىمىدا كىم -كىمگە خائىنلق قىلدى ،كىملەر تاشپاقىدەك بېشىنى ئىچىگە تىقۋالدى مۇشۇ ھەقتە بىر مۇلاھىزە قىلىپ باقسىڭىز.

forum.php? ... p;extra=&page=1

ئ‍ۇنداق بولسا سىزلەر ئ‍ىسلام دىنى ئ‍الىملىرىنى"راھىپ كالان" "جەننەتكە كىرشنى""نىرۋاناغا يىتىمەن"......دەپ بېقىڭلار،ئۇلار نىمە دەيدىكىن!!!!! ئ‍ەجىبا سىز ئ‍ىتىقاد لوغىتىمىزدىن شۇ سۆزنىڭ ئ‍ورنىنى باسقىدەك سۆز تاپالماي قالدىڭىزمۇ؟!!!قالدىڭىزمۇ؟!!!