ئابدۇرېھىم زۇنۇن(ت) : ماتەم مۇزىكىسى

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئە.جۇلا ئەپەندى، مەنچە بولغاندا تەرجىمىنى سۆزلەر ۋە جۈملە شەكلىنى ساقلاپ قالغان ئاساستا تەرجىمە قىلسا پەقەت بىر قاتار «گەپ»كىلا ىرىشىپ قالىمىز. چۈنكى ھەرخىل سۆزلەرنىڭ  ئايرىم ھالەتتە باشقا مەنە بىلدۈرگىنى بىلەن شېئىرلاردا بەزى سۆز جۈملىلەر پەقەت بىر خەت مەنىسىنى چىقىرىش ئۈچۈنلا رول ئوينايدۇ.  شۇڭا تەرجىمە جەريانىدا بەزى جۈملىلەرنى قوشۇشقا ، بەزى سۆزلەرنى قىسقارتىشقا توغرا كىلىدۇ. جۇڭگولۇق تەرجىمان ›‹››‹ بىر قىتىملىق سۆھبەتتە ئۆزىنىڭ روسچە بىلمەيدىغانلىقىنى، لىكىن روسچە ئون نەچچە رومان تەرجىمە قىلغانلىقىنى سۆزلىگەن ، ئۇ روسىيەدە ئوقۇپ قايتقان دوستىغا كىتابنى ئوقۇتۇپ ئاساسى مەزمۇنىنى بىلگەندىن كىيىن ئۆزى رەتلەپ ۋەقەلىكلەرنى كىرگۈزۈپ «تەرجىمە» نامى بىلەن ئىلان قىلدۇرغان . كىيىن باشقىلار بۇ ئىشلارنى بىلگەندىن كىيىن ئۇنىڭ تەرجىمە ئۇسلۇبىنى ئىتراپ قىلغان ھەم مۇكاپاتلىغان ......
ئەگەر بۇ ھەقتە قىزىقسىڭىز تەپسىلى ماتىريالنى ئەۋەتىپ بەرسەممۇ بولىدۇ . ھازىر ئىتراپ قىلىنۋاتقان تەرجىمە ئۇسلۇبى قايتا ىزىپ چىقىش دەپ قارىلىپ كىلىۋاتىدۇ.شۇڭا ئابدۇرېھىم مۇئەللىمنىڭ بۇ تەرجىمىسىنى ياخشى چىققان تەرجىمە دەپ قارىدىم.

سۆزىڭىزنىڭ ئاساسى بار، مەنمۇ پوۋېست، رومان تەرجىمە قىلغاندا، سىياسىي ھۆججەت تەرجىمانلىقىدىكى كاللامنى پۈتۈنلەي چۆرۈپ تاشلاپ ئەدەبىي كاللا بىلەن تەرجىمىگە كىرىشىمەن. سىز دېگەن گەپنى ئادەتتە مەنمۇ تەشەببۇس قىلىمەن. لېكىن ھۆرمەتلىك ئابدۇرېھىمكامنىڭ يۇقارقى شېئىرىغا ئايرىم يۇقۇرى بېرىش بىلەن بىرگە ئەسلىدىكىدىن بەكلا يىراقلىشىپ كەتكەنلىگىنى ئېيتتىم. بۇ يەردە سىز "ئەسلىدىكىدىن بەكلا يىراقلاپ كەتكەن"دېگەن مۇنۇ سۆزۈمگە دىققەت قىلسىڭىز. بۇ مېنىڭ ئۈمىدىم.
مەن ئابدۇرېھىمكامنى بەك ھۆرمەتلەيمەن، ئەسلى قۇسۇر چىقارمىسام بولاتتى، لېكىن ئاكىمىزنىڭ ھازىر قىلغان تەرجىمىسىنى تېخىمۇ ياخشى قىلالايدىغانلىقىغا ئىشەنگەچكە ۋە بۇ دوستانە ياردىمىمگە قىلچە تېرىكمەيدىغانلىقىنى بىلگەچكە مەن يەنىلا ئىنكاس يازدىم.
مەزكۇر شېئىرنىڭ ئەسلىسىدە "قاغىلارنىڭ توپا-توزانغا ئايلىنىپ ئۆگزىلەرگە چۈشۈشى"دېگەندەك مۇشۇنداق ناھايىتى سەنئەتلىك ئىماگلىرى بار. مۇشۇنداق نوچى ئىماگلار چۈشۈپ قالسا ياخشى بولمايدۇ،دەپ ئويلايمەن. بۇ يالغۇز ئاشۇ ئىماگنىڭ چۈشۈپ قېلىشى بىلەنلا توختاپ قالمىغان. ئابدۇرېھىمكام بۇ شېئىرنى ئەمەس، پۈتۈنلەي ئۆزى بىر ئىجادىي شېئىر يېزىپ چىققاندەكلا تەسىرات بېرىۋاتىدۇ، بۇ يەردە. نۇرغۇن كەيپىياتنى بىلدۈرىدىغان سۆزلەر ئۆز ئەينى بويىچە ئېلىنمىسا بولمايدۇ. ئابدۇرېھىمكام بەك جىق چۈشۈرۈپ قويۇپتۇ.

ئەسلىدە تاغ بولسا تاغ پېتى قالمامدۇ ھېچكىم تاغنى باغ قىلىپ يازىمىز دېمەپتۇ، لىكىن شۇ خەتنىڭ ئەمەلىي مەنىسىگە ئاساسەن تەرجىمە قىلماقلىق ۋاجىپ. مەسىلەن : خەنزۇچە دەريا دەپ يىزىلغان بىر خەت بولسا ئۇنى دەريا دەپلا ئالسا بولماس، چۈنكى ئۇنىڭ ئۆستەڭ، دېگەندەك مەنىلىرىمۇ بار.
汉文中有些字是不可以翻译成维吾尔文的，比如：松风，云山，午溪等词应当如何翻译呢？其中松风是松树与轻风合起来的，字体与意思上是根本无法去翻译。
شۇنىڭغا ئوخشاش بەزى خەتلەر تاغ بولسىمۇ تاغ دەپ تەرجىمە قىلىشقا بولمايدۇ، ئەدەبىيات ھېدىنى ئېلىپ باققان ئادەم ئۈچۈن سۆزمۇ سۆز ،خەتمۇ خەت تەرجىمە قىلىپ بەدئىيلىكنى يوقىتىش بىر ھاقارەت . يۇقاردا مىسالغا ئالغان شۇ ئىككى خەتلىك سۆزلۈكنى بەلكىم ئىككى مىسرا ئارقىلىق چۈشەندۈرۈشمۇ تەسكە توختايدۇ. شۇلارنىمۇ تاغ، قارىغاي ،بۇلۇت ، تاغ ....دەپ تەرجىمە قىلامدۇق؟؟؟؟

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم مۇئەللىم ،  تۇنجى تەرجىمە ئەسىرىڭىزگە مۇبارەك. ياخشى چىقىپتۇ.

نۇرغۇن ئىبارىلەر چۈشۈپ قالغانلىقى ھەقىقەت، لىكىن نۇرغۇن جايلارنى ئەسلى نۇسخىسىنى تۇتۇپ قىلىپ چىققانلىقىنى ئاۋال جەزملەشتۈرىشىمىز كىرەكمۇ قانداق دەپ ئويلاپ قالدىم ، چۈنكى تالاي ئەسەرلەر ئابدۇكىرىم ئابلىز ئۇسلۇبىدا تەرجىمە قىلىنىپ قىلىۋاتقان بۇ دەۋىردە ئابدۇرېھىم مۇئەللىمنىڭ بۇ تېمىنى تاشلاپ چىقىشى ھەقىقەتەن ئۇتۇق دەپ قارايمەن .  

نۇرغۇن ئىبارىلەر چۈشۈپ قالغانلىقى ھەقىقەت، لىكىن نۇرغۇن جايلارنى ئەسلى نۇسخىسىنى تۇتۇپ قىلىپ چىققانلىقىنى ئاۋال جەزملەشتۈرىشىمىز كىرەكمۇ قانداق دەپ ئويلاپ قالدىم ، چۈنكى تالاي ئەسەرلەر ئابدۇكىرىم ئابلىز ئۇسلۇبىدا تەرجىمە قىلىنىپ قىلىۋاتقان بۇ دەۋىردە ئابدۇرېھىم مۇئەللىمنىڭ بۇ تېمىنى تاشلاپ چىقىشى ھەقىقەتەن ئۇتۇق دەپ قارايمەن .  
———————————
ئىبارە ئەمەس، ئىماگ. ئاپتورنىڭ ئۆزىگە خاس بولغان ئىماگلىرى چۈشۈپ قالسا "ئەسلى نۇسخىسىنى تۇتۇپ قالغان" دېگەن بۇ گەپنى قىلغىلى بولمايدۇ. "قۇياش پاتتى، ئۆرلىدى توپا" دېگەن بۇ سۆز بىرسى ۋاقىتنىڭ كېچە ئىكەنلىگىنى بىلدۈرسە، يەنە بىرسى "ئۆلگۈچىنىڭ ئەنە شۇ قۇياشتەك پاتقانلىقىنى، توپا (قايغۇ)نىڭ بىردىنلا بېسىپ كەلگەنلىگىدىن ئىبارەت قوش قاتلاملىق مەنىنى بىلدۈرىۋاتىدۇ. ئابدۇرېھىمكام يازغىنىدا "بېسىقتى غەۋغالار..."دېگەندەك، ئەسلىدىكى تېكىست بىلدۈرىۋاتقان قوش قاتلاملىق مەنىگە يېقىنمۇ كەلمەيدىغان، ھەتتا زىت بولغان سۆزلەر تىزىلغان.
ئىككىنچى، بۇنداق شېئىرلارنى تەرجىمە قىلىش بىلەن ئابدۇكېرىم ئابلىزچە تەرجىمىنى سېلىشتۇرسىڭىز بولمايدۇ. بۇنداق شېئىرلارنىمۇ يۇقۇرى سەۋىيىلىك تەرجىمە قىلغىلى بولىدۇ. گەپ شۇنداق تەرجىمىنىڭ تىلىغا كۆنۈش-كۆنمەسلىك سىزنىڭ ئىدىيىڭىزدىكى مەسىلە. سىزنىڭ ئېسىڭىزنى مۇنتىزىم قاپىيەلىك شېئىرلار ئىگىلىۋالغان بولسا ئەركىن ۋەزىنلىك شېئىرلارنىڭ ھەرقاندىقىنى مەيلى تەرجىمىدىن كۆرۈڭ ياكى ئەسلى نۇسخىسىدىن بىۋاستە كۆرۈڭ، بىردەك ئابدۇكېرىم ئابلىزچە دەپ تۇرىۋېلىشىڭىز مۈمكىن. بۇنداقتا، مۇنازىرىدە ئۆزئارا قايىل قىلىشقا ئۇرۇنۇشنىڭ ھېچقانداق زۆرۈرىيىتى يوق.

ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم ئابدىرېھىم مۇئەللىم.بۇ تەرجىمىڭىزنى ئۇقۇپ مىستىرالنىڭ ئۇلۇم سونىتلىرىنى ئۇقۇغاندەك ھىسياتقا كەلدىم .خەنزۇتىلى بىلمىگەنلىكىم ئۈچۈن ئەسلى ئەسەرنىڭ تىلغا بىر نىمە دىيەلمەيمەن لىكىن تەرجىمىگە بەكلا كۈچىگەندەك تۇرىسىز.سالامەت بۇلۇڭ.
ئاپتۇر پىڭ مىن توغۇرسىدا بىزنى ئاز-تۇلا ساۋاتقا ئىگە قىلغان بولسىڭىز!

ئالدى بىلەن ئابدۇرېھىم زۇنۇن ئاكىنىڭ تىل ئىشلتىش جەھەتتىكى ماھارىتىدىن خۇرسەن بولدۇم. ھەم شۇنداقلا ئۆزۈمنىڭ ئويلىغانلىرنى ئوتتۇرىغا قويۇشنىمۇ توغرا تاپتىم .مېنىڭچە بولغاندا شېئىر تەرجىمىسىدە ئەسلى ئەسەرنىڭ مەزمۇنىنى ، شائىرنىڭ ئىچكى ھېسياتىنى ئەڭ زور ئىمكانىيەتتە ئىپادىلەپ بېرىش زۆرۈر دەپ قارايمەن.  مەيلى خەنزۇ تىلىدا يېزىلغان شېئىر بولسۇن ياكى باشقا تىلدىن خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنغان شېئىر بولسۇن ئەسلى ئەسەرنىڭ قۇرۇلمىسىنى ئۆزگەرتمەسلىك ئالدىنقى شەرتى ئاستىدا قاپىيە، تۇراققا سالساق بولىدۇ. چاچما شېئىرلارنى تەرجىمە قىلىپ مۇنتىزىم شەكىلگە كىرگۈزۋالساق تەرجىمە قىلىنغان ھالىتى يېقىشلىق بىلىنگەندەك قىلغان بىلەن ئەمەليەتتە ئەسلى ئەسەرگە سىڭدۈرۈلگەن شائىرنىڭ ھېسياتىغا ھۆرمەتسىزلىك قىلغان بولىمىز. چاچما شېئىر چاچما ھالەتتە، مۇنتىزىم قاپىيلىك شېئىر مۇنتىزىم قاپىيەگە كەلتۈرۈلۈپ تەرجىمە قىلىنغىنى ياخشى. ئەگەر ھازىرقى شېئىرنى يەنە بىر تىلغا تەرجىمە قىلىپ باقايلى، ئەسلىدىكى شېئىرنىڭ ئىزنالىرىمۇ قالمايدۇ.

مەيلى قانداق بولسۇن، ئەسلىسىگە سادىق بولۇش ئالدىنقى شەرت.  تەڭداش سۆز تېپىلمىغان ئەھۋالدا، مەزمۇننى تولۇق ئىپادىلەشكە تىرىشمىسا، ئۇيغۇر تىلىغا ھاقارەت.

قېرىندىشىمىز ئەنۋەر جۇلا توغرا ئېيتىپتۇ، مېنىڭچىمۇ بۇ تەرجىمە ئەسلىنى بۇزۇپلا تاشلاپتۇ. شېئىر تەرجىمە قىلىش تەس ئىش، ئۇنىڭغا غەيرەت قىلغۇچىغا ھۈرمەتلەر بولسۇن، لېكىن بۇنىڭلىق بىلەن ئۇنىڭ سەۋەنلىكىنى دېمىسەك بولـماس. ئەسلىدىكى رېتىمنى قاتتىق بۇزۇپ، باشقىچە بىر رېتىمگە سېلىپ قويۇپلا. بىرىنچى مىسرانىڭ ئۆزىدىنلا بۇنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ. ئەسلىدىن قارىغاندا بۇ سۆز يېنىك ۋە ئەركىن ئىشلىتىلگەن، بەزى مىسرالار چېكىت بىلەن ئىككىگە بۆلۈنۈپ، ئىككى مىسرانىڭ يېرىمى بىر مىسرانىڭ ئورنىغا دەسسىگەن، ئۇنچىلىك تولۇق قاپىيە تەلەپ قىلـمىغان، لېكىن ئىچكى رېتىمى ناھايىتى ياخشى چىققان شېئىر ئىكەن. تەرجىمە ئىگىسىنىڭ بۇ ھەقتە ئويلىشىپ بېقىشىنى سورايمەن. بۇنى قۇربان بارات ئاكا تەرجىمە قىلغان پۇشكىن شېئىرلىرى بىلەن سېلىشتۇرماقچى بولغۇچى نېمە دېمەكچىكىن؟

    ماڭا ياردەم قىلغان ئەنۋەرجان قاتارلىق دوستلارغا كۆپ رەھمەت!
    مەلۇم سەۋەبلەر بىلەن يەنە بىر نەچچە كۈن تورغا چىقمالمايمەن. ھازىر مەن ۋىلايەتلىك خەلق دوختۇرخانىسىدا ئولتۇرۇپ، ئالدىراشلا بۇ خەتنى يازدىم...

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم  ئابدۇرېھىم مۇئەللىم ،  تەرجىمە ئەسىرىڭىزنى كۆرۈپ تىرىشچانلىقىڭىزغا قائىل بولدۇم ، باسقان قەدىمىڭىزگە مۇبارەك .  تەرجىمە ئەسىرىڭىز خىلىلا ياخشى چىقىپتۇ.  

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم  ئابدۇرېھىم مۇئەللىم ،  تەرجىمە ئەسىرىڭىزنى كۆرۈپ تىرىشچانلىقىڭىزغا قائىل بولدۇم ، باسقان قەدىمىڭىزگە مۇبارەك .  تەرجىمە ئەسىرىڭىز خىلىلا ياخشى چىقىپتۇ.  

      رەھمەت، ئۇكام !